ZEVENTIENDE-EEUWSE RUST IN HET HARTJE VAN DE STAD
Jean
Adams exposeert
Scheveningen
Symbolen, geënt op het leven
in
Gered!...
BOLS
BILT GIN
mmm
„Beckett" wordt
verfilmd
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1961
(Advertentie)
Voor de gejaagde stadsmens lijkt het een
wonderlijke droom: kleine huisjes, die
l,rrgen te soezen in de middagzon. Voor
de deur zo'n vierduizend vierkante meter
tuin. Geen bromfietsgeknetter. Geen gillende
claxons. Geen jachtige fietsers. Geen piepende
banden. Geen dringende voetgangers. Alleen
maar rust, vredigheid, landelijkheid. Een poes
zit zich te likken op een kozijn. Twee vrouw
tjes staan te praten bij een pomp.
Bedoeld wordt niet een dorpje op de Moker
hei of in Drente, maar het Hofje van Nieuw
koop aan de Prinsegracht in Den Haag, een
van de drukste wegen van de stad, waar een
uitzinnig monster, dat „verkeer" wordt ge
noemd, zich brullend en stinkend een weg
baant. De poort, versierd met weldoorvoede
engeltjes en een cherubijn met grote vlucht,
die deze twee uitersten verbindt, kan dan
ook gerust een magische poort genoemd
worden. Het Hofje lijkt niet van deze tijd. Het
"is het dan ook niet: juist deze maand bestaat
"het driehonderd jaar. Midden in de stad ligt
het, verborgen voor iedereen en alles. Zelfs
vpor de lange vingers van de huurverhogin
gen. Hier worden huisjes bewoond vanaf
zestig cent per week. Het duurste doet niet
meer dan negen gulden per maand. Het won
der aan de Prinsegracht.
Kenners en geschiedschrijvers hebben van
dit hofje gezegd dat het „zijn weerga niet
heeft" en dat het „mag beschouwd worden
als het grootste en weelderigst aangelegd".
Ruim honderd vrouwtjes hebben hier de
unieke woonplek gevonden, waarvoor zij door
duizenden anderen worden benijd. De wacht
lijst is lang. Te lang om iedereen aan de
beurt te doen komen. Vele gegadigden zien
zich door de dood achterhaald nog voor zij
ook maar èèn stap als bewoner in het hof
hebben kunnen doen.
Hoewel Johan de Bruin van Buitenwech,
heer Van Nieuwkoop, Noorden en Achttien
hoven ongetwijfeld beseft heeft dat hij goed
werk deed door de aanleg van dit hofje voor
„bejaarde vrouwtjes en oude vrijsters" mo
gelijk te maken, kan hjj dit langdurige succes
nooit bevroed hebben. Hij was het die bij
testament vele en belangrijke goederen daar
voor bestemde. De uitvoerders van zijn laatste
wil kregen in 1658 van het Hof van Holland
machtiging om tot het bouwen over te gaan
Men deed beslist geen half werk. Aangetrok
ken werd een befaamde bouwmeester, Pieter
Post, een man met grote bekendheid, die de
nog beroemdere tijdgenoten als Jacob van
Campen en Constantijn Huygens onder zijn
vrienden telde. Hij veroverde zich een plaats
in de geschiedenisboeken als bouwmeester
van onder meer het Mauritshuis, het Huis ten
Bosch en het stadhuis van Maastricht
Honderdduizend gulden was de totale bouw
prijs van de monumentale poort, de ruim 60
huizen en grote regentenkamer met typische
achtkantige koepel, een geweldig bedrag voor
die tijd. De goede heer Van Nieuwkoop leek
in zijn zorg voor de arme, oude vrouwtjes te
hoog gegrepen te hebben. De eerste jaren na
de totstandkoming van het hof viel de op
brengst van de landerijen tegen en moesten
eigendommen verkocht worden. Zelfs moest
een geringe bijdrage gevraagd worden van de
huursters, wat tegen de aanvankelijke be
doelingen indruiste. Er werd reeds gefluisterd,
dat de stichter te ijdel was geweest en de op
zet te grootscheeps. Maar alles keerde zich
weer ten goede en het hofje kon gehand
haafd blijven. Het hofje was voorzien van
pompen en in de hoeken stond volgens een
geschiedschrijver „een heimelijk gemak of
gemeen secreet tot gerief van de inwonende
lieden". Later bleef van dat heimelijke niet
veel meer over. Midden in het hof verrees
een indrukwekkend gebouw, dat tot enkele
jaren geleden moest dienen als „gemeen se
creet". Het kreeg van de bewoners al gauw
de naam van „muziektent" en zo wordt het
ook nu nog genoemd, al kon het dan onlangs
voorgoed gesloten worden, toen ieder huis
zijn eigen „gemak" kreeg.
Vrouwenruzietjes
Grootste wonder
Bij
onverwachts bezoek bent
u gered, als u BOLS Silver Top
Dry Gin in huis heeft.
U kunt er alle kanten mee uit
voor goede cocktails en long
drinks.
Arbeidsvoorwaarden
zeevaart goedgekeurd
Gageverhoging van 10
SURINAME
Gratieverzoek daderè
aanslag afgewezen
TERMIJN-SPAARBANKBOEKJES
RENTE 3 Vi °/o
SPAARBANK VOOR DE
AMSTERDAM
STAP
De moeilijkheden
werden zelfs zoda
nig overwonnen dat
het hof In 1886 met
een aantal huisjes
kon worden uitge
breid. Architecto
nisch een achteruit,
gang van het zeven-
tiende-eeuwse hof,
zij het dat de „nieuw
bouw" met zijn
trapgeveltjes verscholen ligt achter het
retrentenhuls. En ook nu kan nog
volstaan worden met het vra
gen van een gering bedrag. dat
nauwelijks njg „huur'' genoemd kan
worden. Voor de meeste vrouw
tics, die moeten rondkoman met
e'en klein pensioen of geringe ondersteu
ning, is deze lage huur een niet te ver
smaden voordeel, afgezien dan nog van
het rustige karakter van het hofje, dat
het tot een uniek oord maakt. Voor al
leenstaanden zijn de huisjes groot ge
noeg: beneden één kamer en keuken,
hoven één kamer en dan nog een zol
dertje.
De techniek is ook hier doorgedron
gen, al vertoont zij dan in haar ver
schijningsvormen een grillig patroon:
zo is er geen gas, maar staan er hier
e:> daar wèl televisietoestellen in de
kamertjes, een geschenk van zoon of
dochter in goede doen of zuinig ge
spaard van een pensioentje. Dat er
geen gas is, valt te wijten aan de
rentmeester, die het zo'n jaar of der
tig geleden voor het zeggen had in het
hofje. De aanleg van de leidingen
zou de gemeente voor haar rekening
nemen als er voldoende belangstelling
voor zou zijn. De rentmeester, die zelf
uit een klein dorpje kwam. vond die
nieuwigheid maar gevaarlijk voor de
voiwtjes. Voel gevaarlijker dan de
losse petroieumstelletjes die zij ge
bruikten. Hij ried hun af gas te ne
men en bij een kleine rondvraag bleek
al gauw dat het voor het gasbedrijf
ntet lonend was alle huizen aan te
sluiten. Er zijn §r ook nu nog maar
enkelen, die van het stadsgas profi
téren. Elektriciteit Is er inmiddels
we! gekomen en voor water behoeft
niet meer gêpompt te worden.
Een wasmachine voor de deur van
zo'n zeventiende-eeuws huisje zou een
schreeuwend anachronisme zyn, maar
de aloude wastobbe met stamper, waar
mee een vrouwtje achter in het hofje
bezig is, is een beeld dat zo lukt te zun
weggewaaid van een schilderij van een
oude meester. Het vrouwtje voelt niets
voor een foto; zij zou vermoedelijk slechts
poseren voor de man die in een fluwe
len wambuis met het penseel in de hand
achter de schildersezel plaats neemt.
De man, die met milde
alles beziet 'en bestuurt is
Theodorus Snijders; 33 jaar geleden
heeft h« de sleutel van de poort van zijn
voorganger in ontvangst genomen. Hu
moet de kleine vrouwenruzietje3 buleg
gen, de huurpenningen in ontvangst ne
men, de klachten behandelen. Hij moet
nu de vragen beantwoorden van de
vrouwtjes of er feest is bi) het drie
honderdjarig bestaan. ,,Een koffietafel
of een feestavondje" antwoordt hij dan.
Geen omkijken heeft hij naar de poort
aan de Prinsegracht, die permanent is
afgesloten met een hek, waarvan de
doorkijk op het hof menige gehaaste
wandelaar op zijn schreden doet terug
keren. „We maken alleen gebruik van
de zij-ingang in de Warmoezierstraat,
want met twee poorten zou het een rei
zen en trekken worden door het hof, ten
koste van de rust", zegt de heer Snij
ders, „Bovendien zijn de bewoonsters ge
wend als ze uitgaan de sleutel op het
slot te laten zitten, ramen open te laten
en de deur te laten aanstaan."
De zij-ingang, waar ond°r een met
zwierige letters geschreven latijnse
tekst een zakelijk email bordje hangt
met „Sluiten s.v.p.", wordt door Snij
ders elke avond om elf uur afgesloten.
Dan moet iedereen binnen zijn. Om
zes uur 's morgens kan men er weer
uit. En als Snijders vijf minuutjes te
laat is 's morgens staan er al vrouw
tjes te trappelen van ongeduld: ze wil
len naar de Vroegmis.
Van de verborgenheid van het hof heeft
de heer Snijders in de oorlog een dank
baar gebruik gemaakt door het te ge
bruiken als onderduikadres. Kwamen
Haagse Hofje van Nieuwkoop
bevat een geheimzinnig atelier
wijsheid dit
s de portier
Een stukje zeventiende eeuw, dat niet door een wasmachine wordt verstoord. In het Hofje van Nieuwkoop wordt nog de
wastobbe met stamper gebruikt.
SCHEVENINGEN, 11 aug. In het
recente werk van de schilderende
priester uit het midden-Limburgse,
Jean Adams, ontdekt men dat de vroe
gere beloften, bij tijd en wijle ingelost,
een duidelijker aanzien hebben ge
kregen. Er is een nieuwe kleur in zijn
werk gekomen, die wijst in de richting
van een strakkere picturale oplossing,
van wat hem er toe moet gedreven
hebben nu al jaren zo blijmoedig te
schilderen.
Om dit te ondergaan hebben wij een
bezoek gebracht aan de Kunsthandel
Cojean in de Stevinstraat te Schevenin
gen, war een aantal doeken van
Adams is tentoongesteld. Men heeft
daar twee jaar lang geprobeerd een
dergelijke expositie in te richten en nu
is het dan gelukt. Jean Adams heeft
schilderijen en tekeningen beschikbaar
gesteld en tot begin september zal men
ze bij Cojean kunnen zien. Schevenin
gen in deze tijd wil zeggen: strand
leven, dagjesmensen, de traditionele
pootjesbaders, toeristen en badgasten,
de oosterburen inbegrepen. En in deze
wirwar van koffers en picknickmandjes
torsende lieden in wijken die voor
maanden een geheel oneigen karakter
hebben gekregen, is de tentoonstelling
van Adams' werk een aparte noot.
Niettemin zullen de liefhebbers de
kunsthandel Cojean weten terug te vin
den voordat zij gehoor geven aan de
lokkende roep van het strand- en boule
vardleven.
Men heeft Albert van Dalsum be
reid gevonden deze expositie te ope
nen. Jean Adams is een vriend van
de toneelspeler. Zij zijn twee arties
ten, die vriendschap voor het leven
hebben gesloten. Van Dalsum vertel
de bjj de opening hoe hij pastoor
(toen nog) Adams heeft leren kennen.
Dat was na afloop van een toneel
voorstelling. Hij werd toen uitgeno
digd bij Adams te komen logeren.
„Wij hebben toen een gesprek gehad
tot diep in de nacht over de verhou
ding religie-kunst." Hij was blij, dat
hij nu het werk van zijn vriend, dat
zo sterk religieus is geïnspireerd, kon
aanbevelen aan iedereen, die maar
wilde zien.
Op deze tentoonstelling hangen een
veertig werken. Er zijn enkele bekende
bjj, zoals het fors opgezette zelfportret
en de etherische Annunciatie. Deze
werken voeren orr in bepaalde zin
langs het impressionisme. Maar de re
ligieuze gedachte, die in onderwerp
sfeer duidelijk wordt, heeft hier y.
een aparte verbeelding gekregen,
al zal men misschien zeggen, dat
weinig variaties op dit thema bedaci
zijn. Wat ons echter meer interessee
is de wijze waarop Adams de laa_„n
jaren tracht te ontvluchten aan ®L.
zekere gelijkmatigheid. Moet men
gen dat hij een schilder is, die ,,va.?,gn
de aarde iets van de hemel heeftwin
vastleggen"? Dit zal ongetwijfeld
tweede natuur zijn geworden. Belli®
kan men op duizend en één manie"
En het is wel zeker, dat de PJieSLj-
Adams sinds hij werd vrijgesteld
de kunst, zoals dat heet, zich meer a*
„Man met vis", een schilderij van Jean Adams.
de Duitsers een enkele keer toch nog,
dan zei hij dat het hof bij het zieken
huis St. Joannes d- Deo hoorde, dat er
aan grenst, waarna ze weer snel verdwe
nen. Dat het in werkelijkheid in het ge
heel niet bjj het ziekenhuis behoort,
verdriet het bestuur van het zieken
huis genoeg. Al sinds jaren slaat het
een begerig oog op dit uitgestrekte, aan
grenzende stuk grond.
Het grootste wonder van het Hofje
van Nieuwkoop echter is nog steeds
onbesproken gebleven. Want dat is niet
de huur van zestig cent per week voor
een heel huisje, niet net ontbreken
van gas in het centrum van de derde
stad van Nederland, niet het gebruik
van wastobbe en stamper anno 1961. Het
grote wonder van het Hofje van Nieuw
koop, geweven bovendien iri een net
van geheimzinnigheid, is het atelier van
de vroeger beroemde schilder Willem
van Konijnenburg. Dat atelier is geves
tigd in de monumentale regentenkamer
van het huis, dat het hofje aan een zijde
Geheimzinnigheid in het vroegere atelier van de schilder Willem van Konibien-
bura waar in aeen achttien jaar ook maar iets veranderd is. De b.oemen
hanaen verdord naast het Mariabeeld; op de achtergrond zit een pop moedeloos
tn een stoel.
afsluit. Sinds zijn dood in 1943, achttien
jaar geleden dus, is er vrijwel niemand
meer in die kunstwerkplaats geweest.
Een enkele maal is er iemand snel een
schilderij weg komen halen om daarna
gehaast te vertrekken uit die omgeving,
waar het leven als op een foto van een
vroeger tijdperk is verstild. Met spe
ciale 'toestemming van de hoogbejaarde
weduwe van de schilder hebben wy ons
daar, tot grote verbazing van de por
tier, die dit privilege voor onmogelyk
had gehouden, van kunnen overtuigen.
Hij moet er een enorme smeedijzeren
sleutel voor te voorschijn halen, zo een
van het formaat waarmee Petrus vol
gens de afbeeldingen is uitgerust. Een
stoffige wenteltrap leidt naar de enor
me eikenhouten deur, die toegang tot
het hoogheiligdom verleent. Op de tre
den liggen in het stof zwaar gehavende
ingelijste tekeningen, die zich om zoveel
troosteloosheid van de muren hebben
laten vallen.
Het atelier is ontroerend.
Alles is er nog net zo alsof de
schilder elk ogenblik terug kan ke
ren: een boek ligt opengeslagen op
de tafel met het roodpluchen kleed.
Daarnaast een kandelaar met een half
afgebrande kaars. Onafgemaakte schil
derijen overal. Bruinverdorde anjers
en varens hangen omlaag uit debloem-
bakjes, die aan dunne draden naast
een spierwit Mariabeeld zweven. De
lichtinval komt voornamelijk uit het
raam aan de noordzijde, maar stre
pen zonlicht kieren ook door de nu
halfverteerde gordijnen, die het voor
de schilder schadelijke zonlicht moes
ten buitensluiten. Een halfvergane
pop hangt moedeloos in een stoel met
trijpen bekleding. Gereedschap en pen
selen liggen voor het grijpen op tafel
tjes. Voor de monumentale schouw
staat een nog niet voltooide ,,St. Joris
en de draak". Aan andere schilderijen
zijn papiertjes geplakt van tentoon
stellingsplaatsen, waar ze zijn ge
weest: tot in Amerika toe,
Ook de architectuur is indrukwekkend.
Het verval is daarom des te triester.
De eikenhouten plafondbetimmering in
de hoogte lijkt weg te rotten, de tand
des tijds is hoorbaar aan het knagen.
Jammer van zo'n zaal die uniek is in
Den Haag. De oudste bewoners van het
hof herinneren zich de schilder nog
goed. Ook de portier, de heer Snijders
weet nog hoe de taxichauffeurs hun
„mijnheer Willem" drie, vier keer per
dag naar het atelier brachten. „Hij was
altijd vriendelijk, voor iedereen, hoog en
laag. Hij had vele onderscheidingen,
maar hij droeg ze nooit. En zo zwierig
als hij zijn hoed wist af te nemen."
Vglö jaren heeft de heer Van Konij
nenburg in dat atelier gewerkt. Hij
heeft er onder meer zijn St. Thomas van
Aquino gemaakt voor een klooster in
Zwolle, een acht meter hoog werk,
waaraan hij tien jaar is bezig geweest.
In de geheimzinnige sfeer van het stof
fige atelier lijkt zijn geest nog te leven.
Niets is er veranderd.
Net zo min als in het hele Hofje van
Nieuwkoop, dat deze maand zijn 300-
jarig bestaan viert. In alle rust en waar
digheid die het aan zichzelf verplicht is.
Advertentie)
ooit als mens heeft bezonnen op
heilsgeschiedenis. Daarom is dat sPe-
fieke „katholieke" niet alleen herkfji
baar in zijn schilderijen, die een
uitstek vroom gegeven tot onderweg
hebben („Christus met doornen
kroond", „H.Hart", „St.Jan de Doper
maar juist ook in zijn landschappen
in de portretten als de „Oud-Strijder
en dv „Visser uit St.Tropez". Gezien 0
schandaal-kronieken uit de 'a -pts
plaats zou men menselijkerwijs 5
heel anders verwachten. Maar Adai?,
geeft terug wat hem, zoals hjj dat Whj
door de ogen is „gestroomd".
teren met net penseel? Goed, maar
wel overdacht en ordenend.
Jean Adams kent het symbool,
het is geënt op een omgeving, die
ontvankelijk als hij is voor schoonli®^,,
met een eigen openheid opneemt.
de wijze waarop hij dat doet is zo e«=
voudig, dat men er bijna, verknoeidy
zijn door theorieën, achteloos
aid'
voorbij zou lopen. Zijn landsehapP.T
aarne naar zuid-Frank"
wij
PIET VAN DER EIJk'
DEN HAAG, 11 aug. Het college
van rijksbemiddelaars heeft de door
werkgevers en werknemers in de koop
vaardij ingediende voorstellen tot het
per 1 augustus 1961 wijzigen van enige
arbeidsvoorwaarden goedgekeurd. Al
dus deelt de Raad van Bestuur voor de
Zeevaart mede.
De wijzigingen, die een deel zijn van
de herziemngsvoorstellen waarover ver
dere onderhandelingen nog gaande zijn,
werden door het bedrijfsleven in de
koopvaardij urgent geacht. Aan de goed
keuring verbond het college onder meer
de conditie dat de hernieuwde c.a.o.
een looptijd van twee jaren zal moeten
hebben, zulks gerekend van 1 augustus
1961 af.
De rhans goedgekeurde wijzigingen
betref ien het toekennen van een halve
werkdag verlof voor elke zaterdag
middag, waarop de bepalingen om
trent ae dienst op zee dan wel die op
dagen van aankomst en of vertrek
van toepassing zijn, ongeacht of werk
zaamheden dienen te worden verricht,
een bepaling dat dé zaterdag niet ais
een hele maar als een halve werkdag
verlof wordt beschouwd, een algeme
ne gageverhoging van tien procent en
een verlenging van de jaarlijkse va
kantie met drie dagen.
HOLLYWOOD, 10 aug, Het toneel
stuk „Beckett" van de Franse schrijver
Jean Anouilh, dat ook in ons land met
succes werd opgevoerd, zal worden ver
filmd. Paramount heeft de filmrechten
verworven en onder leiding van pro
ducent Hal Wallis zal het volgend jaar
een begin met de opnamen worden ge
maakt. Peter Glenvilie, die het toneel
stuk op Broadway regisseerde, heeft
zich bereid verklaard ook de film te
regisseren. Beckett" wordt een van de
belangrijkste Paramount producties
van het komende jaar.
PARAMARIBO, 11 aug. De re
gering van Suriname heeft aan een
comité dat zich heeft gevormd voor
het verzoeken van gratie voor de da
ders van de „bomaanslag" op het Sta
tenlid J. A. Pengel, medegedeeld dat
er voor gratie geen termen aanwezig
zijn. De drie daders die zich nog in
de gevangenis bevinden, zijn veroor
deeld tot gevangenisstraffen van respec
tievelijk 4 jaar, vier en anderhalf
jaar. De straffen zijn opgelegd met af
trek van de tijd, die zij,, vanaf 11
maart 1960, reeds in arrest waren.
Brittannië Iemand heeft „St.-
Petrus" gestolen uit de kathedraal van
Canterbury. Woensdag ontdekte men
dat een verguld beeld van St.-Pieter,
ongeveer 25 centimeter hoog, uit de rij
van de 12 apostelen, die voor het mid
denschip stond opgesteld, was verdwe-
:n. (UPI).
MOSKOU, 10 aug. (Tass) Gisteren
is hier het vijfde internationale congres
over biochemie geopend. Het wordt bij
gewoond door geleerden uit 57 landen,
onder wie een groot aantal Nobelprijs
winnaars. De conferentie duurt zes
dagen.
hij gaat gaarne naar zuid-Fran*"^
en de plaatsen waar de door hern 0
bewonderde Cézanne heeft geleefd
gewerkt zijn in een vlekkerige
kleurrijke compositie opgebouwd, *.0
der echter dat zij tegen een cubis
aan hangen, dat, gezien zijn liefde vy
de werkwijze van Cézanne, in deze j
en voor zijn persoonlijkheid mispla»
zou zijn.
Opmerkelijk is hoe de kleur fr*sJs
gebleven en hoe, ondanks een s°
minu' 'euse uitwerking, de klaarn
niets heeft geleden. Er zyn enkele d
ken bij, die wijzen op een vereenvtiL
digde sehilderstrant. Het Zijn schilde.,,,
en waarop bomen voorkomen; ze 2 J
meer „gespannen" dan de landschot,
pen, waarbij de schilder duidelijk
plezier in de kleur alleen heeft unjL;
leefd. De kleuren zijn daar directer
worden. Het is alsof hij zijn hand h®t
ingehouden en de lust om het feest v
het oog te vieren heeft omgebogen n?s\e
een hardere vorm. De tekening "Nejcji-
in de Provence" wijst ook in deze r'g
ting. En het opent naar onze m<yrn
een heel nieuw gezicht op de ontwik
ling in het werk van Jean Adams-
Advertentie
Ingaande 14 augustus
met een opzeggingstermijn van drie maanden
Een ideale belegging voor gelden welke
U niet op korte termijn nodig hebt.
Nadere inlichtingen worden verstrekt
door alle kantoren van de
Hoofdkantoor: Singel 542 - 548
Telefoon: 020 - O.'i
JC63
