4'
Y>
Eüsabethstad en Stanleystad
weer deel van eenheidsstaat?
Vierde minister-president
sinds de onafhankelijkheid
eenheid van
herstellen
s
mmmmkm
Historische confrontatie op Wijnendaele
MINISTER SPAAK
EN
in 1938 de jongste
premier van Europa 1
KONING LEOPOLD
antagonisten in een tragedie
Biografie door J. H. Huizinga
scherpzinnige karakterschets
D
Geen polyglot
s
4
S°
Op het
juiste
moment
dook hij
op om een
vacuum
te vullen
Deus ex machina
in levende lijve
BBSS
rd
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1961
d»i
f;
7/
(Van een redacteur)
inds enkele weken heeft de
Congolese republiek, die nu
Sen 3i meer dan een jaar pogin-
doet te wennen aan haar
jj. h zelfstandigheid, een nieuwe
t'at 's<er "President. Hij is, na
b0Jlce Loemoemba, Joseph Mo
rose0!, (studentenregering) en
iHaaph Neo> de vierde in de rij,
- r als de tekenen niet bedrie-
Sen
?ijn 2a^ kb in de geschiedenis van
®aHts°n^e een waardiger
gaan innemen dan zijn drie
succesvolle voorgangers,
haam van de veertigjarige
el
de
Oftjp u 6 eindelijk een definitieve
van 0Pt te scheppen in de chaos
^yrilide Kongolese politiek, is
9ia.a Adoela. Verder is er nog
Vpjp1 Weinig van hem bekend.
tyer adden, voordat hij premier
Uit n°£ nooit van hem gehoord.
A(jnJvd echter niet zeggen dat
CV a in
het eerste jaar van
onafhankelijkheid geen
het h?r*>ke r°l heeft gespeeld in
hii h lnnenlandse politieke leven.
gesta^t altijd dicht bij het vuur
ihatii maar op de een of andere
kom Gr slaagde hij er in te voor-
dat zijn naam blijvend
beu,;;decompromitteerd. Dit alleen
toiuTL ai dat hij een bekwaam
c aicus
échten.
te Wa°uS *s' die zijn tjjd weet af
!ÖBS
tó h»n on-
k a»n u declna-
f*
*<a
hii^Was ^erscheurd land
Crote vraag
Naar Rusland 1B
Gematigd man
V.N. waarschuwen
Sfc S^S&'Sn&TS^STS: I «rvm Buitenlandse Zaken, Spaak
f, i - li y
Nu-
f--. -i
Ni.auJ
$v£i
oO»5
Lf'A'
i"
e$ ft!
VI
IIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllllllllllHIMIIIItHHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllMIIIIIIIIIIIHIIIIillllllllllllllnillieillllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIII
CYRILLE ADOELA wil de
J>re»ii»»laste ontmoeting van de nieuwe
e1 de Van de Congo, Cyrille Adoela,
ri.ertegenwoordiger van de V.N. in
1 tand, dr. Sture Linner.
de CONGO
ttp*, riio n;.j.un.
va.ii uc vcau5jaiigw
LOEMOEMBA
C rï Iedereen
u bejrrhv, 60 b8K°n
Na^Pen dat er
Sei^est ko.
ekt ,,n onbe-
*°*n, d^ttiek bla-
!*H A°»k de naam
lekl6? P°nne-
van
XM nisti-
MtW ^esbureaus
van
eoh» baaP n'et eens een foto be-
VP entipb i entijdens de grote
Se»v.' Coofiin. Leopolds tad, Tan an a-
Nd eten h1 stsw'' enzovoorts, meer
hy Jjai1 gepraat. Van zeer nabij
•es^btastic ®°lit*eke ontwikkelingen,
Vetv biosehrn t,at keen Hollywoodse
'"Hen i?vep ze beter had kunnen
Nat gemaakt.
In ê<b?k ^dest dit alles uitmon-
.- b p0„..n groot vacuum. Toen ieder-
au§ bad van iedereen en de
-> bond„._ een nog maar lachte of de
de ^öe?s e0eb nog maa
Atio^ende -aIde1 aLs
Nürn-Zi°h
^e'A^hoe
Ad 0&kenriQl/i'aalae ais weer oen van
cw?1* 2i°? namen opdook, drong
vSJP1 on ,1 naar voren om dat va-
ve^eeenivoorXUllen- De heren volks"
Vit1 inSnN,Tdlgers, na ontzettend
W^igdeTo!isen en moeite van de
t.b^en v|>es verzameld in de ge-
Wï ln ,0° Lovanium-Universi-
V-3- aj Po'dstad, kozen hem met
d«lRresilem R siemmen tot minis-
zan,v-N. hniij e functionarissen van
kon 6r naai?,??11.,°Pi?elucht adem. Het
gaan o- u dat er nu eindelijk iets
gebeuren.
PeN' vanafdhLcJG'y'k dat de nieuwe pre-
!?bh6f.s. het he??Tent dat hij in func-
flikst d dienrt e.r®tel van de nationale
NilkTjaak Ae.?ien «ds zÜn belang-
f4nrtÜkheiri Perfien maanden onaf-
afgr^v&h r!c, padden het land aan de
i''WaG'\d gehVo u dieke en economische
s°ho^! e Antrrt In bet noodoosten
blies ehd a? e Gizenga, zichzelf be-
'%ünaVan de rNe eni§e wottige pre-
n dr!?. door u "g° en als zodanig ge-
aanN1, ebkoii,el communistische blok
Vihcia6 lan.<jei ^el-nationalistische Afri
ca. Oost,.'' de scepter over de pro-
biaeh(r°nder v!ncie en Kivoe.
is8obiert llet zuidoosten, ligt het
Je f.atanga i'an President Tsjombe
teertQatneuZp „die een paar weken na
gen t de rUe udpiuni 196(' Leopoldstad
lan i' ab üet i? toegekeerd en zijn ei-
V'6n ar>cl. AllA„ orimg kraaien in zijn ei-
^leti ,4cb van in Noord-Katanga trok
^'dsS'ide daar ?si°mbe weinig aan.
?e K-nf.d, maa trouw blijven aan Leo-
b«erdn ®s even uSteeds als de Verenig'
«ïir.< Tr, AUn Viiölöv» limht+ATl Tvrn-
wenst te bemoeien is er een goede E IlIHllllllIHllllllHlllllMlllllllHllllllHHIHIIIlilllllUlllllllllH
kans dat Tsjombe uiteindelijk bij-
draait. Voor Adoela is dat trouwens
een conditio sine qua non, want zon-
der het welvarende Katanga is de 5
economie van heel de Congo ten dode
opgeschreven.
lt1fsl' de hêer®t dan nog Albert "Ka-
''koni Gr|igr. ,jf®er over Zuid-Kasai, die
bopjdg et) Jd het trotse predicaat
V4hcie„bescin?1Ze.r" had gedragen.
s Leo- vielen alleen de pro-
Ook de kwestie Stanleystad pakte
Adoela voortvarend aan. Hij stuurde
er eerst een onderhandelingsdelegatie
naar toe en kwam een paar dagen later
zelf. Na aankomst in Stanleystad leg-
de hij een krans bij het monument van
Patrice Loemoemba en omhelsde daar-
na de weduwe van Congo's eerste pre- S
mier. Binnen twee dagen had hij Gizen-
ga zover, dat deze het premierschap
van Adoela in het openbaar erkende en
de ambassadeurs in Stanleystad van
Rusland, rood China, Joegoslavië, Po-
len, Tsjechoslowakije, Oost-Duitsland 5
de V.A.R., Mali, Ghana en Guinee erop
wees dat de enige wetüge regering van
de Congo zetelt in Leopoldstad en dat
ze in Stanleystad dus niet meer ge-
wenst waren.
De grote vraag, die nu overblijft, is
wanneer Gizenga, die vice-premier is
in Adocla's regering, zélf naar Leopold-
stad zal komen om zijn functies op zich
te nemen. Pas dan zal liet probleem
Stanleystad zijn opgelost. Gizenga
heeft beloofd dat hjj spoedig komt,
maar het zal de eerste keer niet zjjn dat
hU iets belooft en het vervolgens-niet 5
doet. Volgens de geruchten is Gizenga
bang dat hij na aankomst in de hoofd-
stad door Moboetoe zal worden gearres-
teerd.
Verleden jaar was het bijna zover ge-
komen. Toen Moboetoe zijn aarts- Hl
vijand Loemoemba gevangen zette, L
wilde hij ook diens vice-premier i
Gizenga grijpen, maar die wist nog net
te ontkomen naar Stanleystad, waar hij
zijn gezag blijvend vestigde. Teen Moboe
toe dwars door de Evenaarsprovincie s
optrok om Stanleystad te veroveren,
ging Gizenga er wederom vandoor, ge- s
holpen door de Verenigde Naties, die
daar nu misschien wel een beetje spjjt
van hebben. Moboetoe keerde, onder 5
druk van de V.N., terug naar Leopold- -
stad en Gizenga herstelde zjjn regiem
in Stanleystad.
va
Snaak (tweede van links op de voorste rij) marcheerde met andere socialistische leiders voorop tijdens een anti-Leo-
ooldistische demonstratie in Brussel begin juli 1950. Enkele weken later zou Spaak ook tot de aanvoerders behoren van
e opmars naar Laken. Zijn optreden leidde tenslotte tot de abdicatie van koning Leopold ten gunste van koning Bou-
dewijn.
Een vooroorlogse foto van Paul-Henri
Spaak met zijn bekende breedgerande
hoed.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiuiiiiiiiiiiiiiimiiiiï
tad
en Evenaarprovin-
PRES1DENT KASAVOEBOE
cie en een stuk van Kasai onder het ge
zag van de centrale regering.
Het is de verdienste van de Verenig
de Naties geweest, dat Gizienga, de ge
heimzinnige man in Stanleystad, er
uiteindelijk in toestemde de parlemen
tariërs uit zjjn gebied naar Leopold
stad te sturen. En wat méér is: toen
het op stemmen aankwam steunden de
Loemoembisten de benoeming van
Adoela, die men toch geen geestver
want van wjjlen Patrice Loemoemba
mag noemen. Indien men hem wil be
plakken met een etiket uit de Europe
se politiek zou men hem een gematigd
socialist moeten noemen, maar Euro
pese etiketten hebben in Afrika dikwijls
zo weinig waarde. Adoela is in ieder
geval ook gematigd nationalist, wet
dat dan ook betekenen mag, en staat
de Congolese eenheidsstaat voor.
Overigens is het nog steeds niet ge
heel duidelijk waarom Gizenga en de
zijnen plotseling tot medewerking be
reid bleken. Begonnen ook zij in te zien
dat heel de Congo op deze manier red
deloos verloren was? Wisten zij zich
langzaam maar zeker los te maken van
de invloed van Russen, Tsjechen en
iiniiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iiiiimiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiniiiiiimmiimiiiiiiii
Chinezen, die sinds Gizenga naar Stan
leystad vluchtte daar met tientallen te
gelijk zijn neergestreken?
De toekomst zal het misschien leren.
Feit is in ieder geval dat Adoela de
zaken meteen groots aanpakte. Hij kon
digde onmiddellijk na zijn verkiezing
aan, dat hij Katanga terug zou brengen
onder het gezag van Leopoldstad, „des
noods met het geweld van wapenen".
Tsjombe beantwoordde deze vriendelij
ke opmerking met het zenden van
een gelukstelegram daarmee wederom
op doeltreffende wijze aantonend dat
zijn gangen onberekenbaar zijn. De Ver
enigde Naties, die zich altijd op het
standpunt hebben gesteld: „Eén Congo
of géén Congo", haastten zich daarna
te verklaren dat zij niet tussenbeide zou
den komen, als Leopoldstad met troe
pen Elisabethstad zou gaan veroveren
Dit is een waarschuwing waat
Tsjombe zeer gevoelig voor is, wan*
hij weet dat hjj tegen het leger van
Moboetoe geen kans heeft. Net als de
meeste andere Congolese politici laa*
de Katangaanse president geen gele
genheid voorbijgaan om af te gever
op de Verenigde Naties, fnaar als de
nood aan de man komt roepen aller
van diezelfde V.N. de bescherming
in. Nu Hammarskjöld duidelijk heeft
gemaakt dat een oorlog tussen Leo
poldstad en Elisabethstad voor de
V.N. alleen maar een „interne Con
golese aangelegenheid" zal zijn, waar
de volkerenorganisatie zich niet mee
et kasteel Wijnendaele (een ki
lometer of dertig ten zuiden
van Brugge) was op 26 mei
Gizenga en Adoela kennen elkaar nog 1940 het toneel van een hoogst dra
van de rondetafelconferentie in Brus- l ontmnetine* De koning der
sel (februari I960), waar over het lot matiscne ontmoeun0. ue soiling uu
van de <k>ngo werd beslist. Adoela Belgen ontving Zijn ministers. De
woonde alle zittingen bij, Gizenga niet Belgische premier, Pierlot, de minis-
ti Solidaire Aïricain. accepteerde een en de andere leaen van de regering
uitnodiging van de Russen om naar waren 's morgens om vijf uur per
Moskou te komen en zwierf enkele we- auto voor de ingang van Leopolds
ken door de Sovjet-Lme. Gizenga is een f. J rio
extreem-links politicus, maar men gaat tijdelijke residentie gearriveerd. De
waarschijnlijk te ver als men hem een koning, die juist teruggekeerd was
communist noemt. Loemoemba maak- een nachtelijke inspectietocht
te hem vice-premier van zijn coalitie-
kabinet, in welke functie hij ervoor zorg- langs het front, had Zich nauwelijks
de dat radio Leopoldstad de Russische te ruste begeven, toen hij gewekt
nieuwsdienst ging gebruiken en géén werd met de mededeling, dat zijn
andere. ministers hem dringend wilden spre-
Gizenga is nu opnieuw vice-premier k Snood ie* verscheen hii in eene-
ditmaal van Adoela, en met spanning Ken; »Poeaig verscneen mj, gene
wacht iedereen in de Congo af of Leo- raalsuniform, om de bezoekers te be-
poldstad en Stanleystad nu werkelijk groeten. „Hij zag er haveloos uit",
met elkaar zijn verzoend. Aan Abdoela, ZQ j t g k zich later te herinne-
de man die destijds het grote Congole-
se vakverbond, de Fédération Généra- ren, „er stonden tranen in zijn ogen
le des Travaiileurs oprichtte en als se- en hij klemde zijn kaken op elkaar."
cretaris-generaal hiervan eveneens ge- 5 De koning sprak de ministers toe
'delegeerde was op de RTC in Brus-
sel, zal het in ieder geval niet liegen. 3 terwijl hij stram in de houding bleef
Deze „middle-of-the-road"-socialist, die staan. Hij nodigde zijn gasten aan
geboren werd in Kwiloe in Eve- =j vankelijk niet uit te gaan zitten. Die
I situatie was typerend voor de sfeer
ring-Ileo, maar heeft niettemin nog van'de ontmoeting. Pierlot drong er
steeds de reputatie dat hjj boven alle bij de vorst op aan met zijn ministers
Sbethsted' en Ntanie^Sd" bl"--end I naar Frankrijk te trekken om daar
aan zich te verplichten, kan de repu- de Strijd voort te zetten. Maar Leo-
blielc de Congo waarschijnlijk definitief i
worden afgeschreven. iiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMtiiiiiiiiiinniiiiiHiiiniitiuiiiiiiiiiiiiiiii
cii v "i
ff v"' v -r$ ."Vp.-p X .-L'
'r-s> u
'V"< -mi
-i r
Antcine Gizenga, vice-premier in de regering van Adoela. Gizenga heeft zich na
de dood van Loemoemba aanvankelijk als de wettige premier van de Congo
beschouwd. Onlangs heeft hij Adoela als regeringsleider erkend.
pold, die zich op de eerste plaats op
perbevelhebber van de Belgische
strijdkrachten wist, had besloten tot
het bittere einde bij zijn soldaten te
blijven.
Zesentwintig jaar tevoren had Leo
polds vader, koning Albert, ook on
der sterke druk van de regering ge
staan om het Belgische slagveld te,
verlaten. Maar zoals Albert onder de
eerste wereldoorlog weigerde heen te
gaan, zo wenste diens zoon, bjj het
begin van de tweede wereldoorlog,
evenmin te vertrekken. Leopold las
zjjn ministers een brief voor die hjj
zojuist aan de koning van Engeland
had gestuurd. In deze brief betoogde
hp, dat hij alles in het werk wilde
stellen om de natie te beschermen
tegen de beproevingen van een bezet
ting. Hij schreef ook, dat hij „wilde
voorkomen, dat zijn landgenoten ge
dwongen zouden worden deel te ne
men aan activiteiten gericht tegen
de landen die België in zijn strijd
hadden geholpen". Deze zinsnede zou
later een grote rol spelen bij de ver
dediging van 's konings beleid.
Spaak heeft later van deze scène ge
zegd, dat het net een tragedie van
Shakespeare was. Het bewogen ge
sprek van 26 mei 1940 leidde tot een
breuk tussen Leopold en zjjn ministers.
Pierlot, Spaak en de andere ministers
reisden via Engeland naar Frankrijk.
Eerst vele maanden later zouden zij,
via Spanje en Portugal, in Londen arri
veren, om daar voor de rest van de
oorlog hun regeringszetel te vestigen.
e Belgiiche koningskwestie, zoals
de nasleep van de ochtend van
Wijnendaele later genoemd zou
worden, is het voornaamste on
derwerp van do biografie van Spaak,
die zojuist bjj Weidenfeld and Nicolson
in Londen is verschenen. De schrijver
van dit boeiende boek is de Nederland
se journalist J. H. Huizinga. Het is merk
waardig, dat dit werk de titel draagt
„Mr. Europe", want van de 243 blad
zijden gaan er maar 15 over Spaak als
„Europeaan".
Terecht stelt de schrijver vast, dat
Spaak grote betekenis heeft gehad
voor de eenwording van Europa. Als
voorzitter van de Raad van Europa,
als voorzitter van de Organisatie voor
Europese Economische Samenwerking
Recent portret van Spaak. Hij houdt hier, als secretaris-generaal van de NA.V.O.,
een persconferentie in Parijs.
meen belang moet stellen boven het
particulier belang. Hij had toen ook al
lang de klasse-strijd verworpen. De so
cialist Spaak trad in 1935 t-.e tot het
„Kabinet van Bankiers", dat onder lei
ding stond van Van Zeeland, hetgeen
hem door velen van zjjn partijgenoten
ernstig kwalb'; werd genomen. Nog geen
drie jaar later zou hij zelfs aan het hoofd
van een Belgische regering komen te
staan. Met zijn acht en dertig jaren
was hjj toen Europa's jongste premier
De jonge minister en de jonge ko
ning konden aanvankelijk zeer goed
met elkaar opschieten. Spaak en Leo
pold zijn jarenlang vrienden geweest.
Zelfs na het conflict van 1940 had de
verstandhouding weer goed kunnen
worden, als Spaak de moed had kun
nen opbrengen ruiterlijk te erkennen
dat hu de koning valselijk van ver
raad had beschuldigd. Op een btjeen-
■iiiiiiiiiiiiiiiiintiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iiMiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimimmimiii!
komst van gevluchte Belgische parle
mentsleden te Limoges op 31 mei 1940
was Spaak bepaald te ver gegaan
in zijn oordeel over de houding van
de koning. Hij gebruikte bij deze gele
genheid woorden als „eerloos" de
sertie" en „misdadigheid". Zes wéken
later probeerde hij te ontkennen, dat
hu zich ooit zó scherp over Leopold
had uitgelaten, maar de bewijzen van
het tegendeel z^jn bewaard gebleven.
Spaak is in zijn carrière van Leo-
poldist anti-Leopoldist geworden, als so
cialist verbleekte h\j van rood tot rose,
en als staatsman werd hij van over
tuigd „neutralist" tot civiel bestuurder
van een militair bondgenootschap. Tot
België, op 10 mei 1940, in de oorlog
betrokken werd, had Spaak, als minis-
ter van Buitenlandse Zaken (en daar
voor Us premier), het standpunt inge
nomen dat zijn land in het grote inter
nationale conflict geen partu kon kie
zen. België had niet alleen versterkin-
fen aan de Duitse maar ook aan de
ranse grens. Huizinga constateert, dat
Spaak op het eind van de jaren dertig
ongeveer net als Chamberlain praatte.
Een geliefkoosd motto van Spaak is:
„II faut vouloir les eonséquenc.es de ce
que l'on veut"; men moet de gevolgen
en als een der geestelijke vaders van
de Verdragen van Rome heeft hij op
dit terrein een belangrijke rol ge
speeld. Maar Huizinga's boek gaat in
wezen niet over de man naar wie
men het Europa van de Zes wel
„Spaakistan" heeft genoemd. Huizin
ga schrijft zelfs helemaal niet over
Spaak als secretaris-generaal van
de Noord-Atlantische Verdragsorga
nisatie. (De biografie gaat tot 1955).
Een meer passende titel voor deze
levensbeschrijving zou zjjn: de minis
ter en de koning.
Ruim tien jaar na het treurspel in
het Westvlaamse kasteel trok Spaak,
aan het hoofd van een groep anti-Leo-
poldistische demonstranten, naar het
paleis van Laken om het aftreden van
de koning te eisen. Hoewel de vorst
op volkomen wettige wijze zijn taak her
vat had (een meerderheid van het par
lement had voor zijn terugkeer ge
stemd) wisten Spaak en zijn socialis
tische aanhangers de abdicatie af te
dwingen. Het was niet de eerste keer,
dat Spaak had gegrepen naar het on
democratische wapen van de „directe
actie". Had hij niet al in het midden
van de jaren dertig meegedaan aan so
cialistische relletjes, die hem toen voor
een kort ogenblik in de cel van een
Brussels politiebureau deden belanden?
Toch loopt er geen rechte lijn van de
jonge rode Spaak-met flambard an
een dertig jaar geleden naar de Spaak
van 1950.
Bij Paul-Henri Spaak heeft het or
thodoxe Marxisme nooit erg diep
gezeten. Hij heeft geen grondige
kennis van de werken van Karl
Marx. Zijn linkse sympathieën hebben
een sterk emotionele inslag. De felle
extreem-socialistische artikelen die hij
omstreeks zijn zevenentwintigste jaar
placht te schrijven, maakten een jaar
of tien later plaats voor de zeer ge-
matigde stelling, dat men het alge- willen aanvaarden van wat men één
maal gewild heeft. Zijn biograaf is van
mening, dat Spaak zich aan deze le
vensregel heeft gehouden, hetgeen men
tot op zekere hoogte kan onderschrij
ven. Maar Spaak heeft zo vaak iets
anders gewild dan wat hij tevoren wil
de. Enig opportunisme kan men hem
niet ontzeggen. Hij heeft verscheidene
reuzenzwaaien gemaakt in zijn hoogst
gevarieerde loopbaan.
paak is een man met vele talenten,
maar hij is bepaald geen polyglot
Hoewel hij gedurende een groot
aantal jaren zitting heeft gehad
in de regering van een tweetalig land,
heeft hij nooit Nederlands leren spre
ken. Onder de eerste wereldoorlog zat
hij twee jaar in een Duits krijgsgevan
genkamp, en onder de tweede wereld
oorlog verbleef hij vier jaar in Enge
land, maar noch met de Duitse noch
met de Engelse taal kan hij goed over
weg. En dat voor iemand die nu al
voor de vierde keer minister van Bui
tenlandse Zaken is! Men moet Spaak
echter nageven, dat hij dit tekort zelf
volmondig erkent. Van zijn vergeefse
pogingen om de taal van Shakespeare
machtig te worden heeft hij zelf eens
met sympathieke zelfspot gezegd: „Ik
hoor vaak, dat ik het uiterlijk heb van
Winston Churchill en dat ik Engels
spreek als Charles Boyer, maar ik wou
dat het andersom was."
Huizinga's boek is in voortreffelijk
Engels geschreven. Zijn literair ver
mogen doet niet onder voor dat van
zijn beroemde vader, de grote hisisri-
cus. De verdienste van deze biografie,
is echter vooral, dat de schrijver een
zeer genuanceerd beeld geeft van de
figuur die hij behandelt. Hoewel Hui
zinga kennelijk gefascineerd is door de
levensloop van Spaak (anders had hij
er niet zo onderhoudend en diepgaand
over kunnen vertellen) zet hij ons geen
heldenverhaal voor. In zijn intelligente
beschouwingen is hij soms zeer kritisch,
maar hij dringt ons zijn visie niet op.
De lezer krijgt de feiten, en hij kan
zelf oordelen. Het boek is een belang
rijke bijdrage tot de studie van de mo
derne staatkundige geschiedenis van
België. In het Belgische politieke le
ven van de laatste vijfentwintig jaar
heeft Spaak immers een dominerende
rol gespeeld.
HANS BRONKHORST
