Indonesië legt ÏJmuidense
sleepboot aan de ketting
Noord-Holland" met 26 man
opgebracht naar Pulu Samba
Bemanning in
goede welstand
Boeken lenen
.BELGRADO' STEUNDE
SOEKARNO NIET
Overdracht is geen dringend
koloniaal vraagstuk
„Individu is bij staking pas
secundair verantwoordelijk
Rapport Centrum voor Staatkundige
Vorming over het stakingsrecht
Elk krijgt wat e weerd is"
1
iOSRAM
4
„Ongelukkig
misverstand
Auto slipt tegen
boom: een dode
Kwestie Nieuw-Guinea
Welke Nederlandse moeder
DE PAUS OVER
DE VROUW
K. ter Laan
V B
DONDERDAG 7 SEPTEMBER 1961
Ws'
'ost§:
BERGING VAN ENGELS SCHIP VERHINDERD
(Van onze correspondent)
IJMUIDEN, 7 september De
Indonesische autoriteiten hebben
dieselelektrische zeesleepboot
"Noord-Holland" van n.v. Bureau
Wijsmuller alhier aan de ketting
Iplegd. De „Noord-Holland", die
16 augustus van Japan zonder
sleep aan de thuisreis is begon-
llen, heeft vorige week assistentie
Verleend aan het onder Griekse
v'ag varende Engelse vrachtschip
"Georgios Tsavliris", dat op onge
veer tien mijl ten zuiden van
jNngapore aan de grond zat bij
eiland Pulu Nipas. De sleep
boot, die reeds had vastgemaakt,
naar onofficieel op het hoofd
kantoor van Wijsmuller bekend is
•^Worden, door een Indonesisch
Patrouillevaartuig opgebracht
haar Pulu Samba in de Riouw-
Ni'chipel. De 26 koppen tellende
^manning mocht aan boord blü-
Ven.
Aanbod berging
Die moet u *s proeven!
•F MO'
De ENIGE JENEVER met het
^'aaxborgzegelvandestad. Schiedam.
ïchte mootjenever een legende?
Nee - er bestaat nog één zo'n ouder
wets goede, echte montjenever;
Wittkaxnpf! Héél wat anders, héél
beters dan u nü gewend bent.
**oef en oordeel zelf!
D"de jenever f. 9.— per Vi t
J°nge jenever f. 8.85 per 1/i L
kwestie Ton Lutz-
Rotterdams Toneel
j^nfabriek uitgebrand
5"d
ats
Vergunning gevraagd
Directie rederij:
Geen antwoord
Federatie ontheemden-
organisaties
Mr. 7 h. J. AM. v. Lier
voorzitter Stichting
asfiessaasa^
OVER DEiGOEDE TOON EN GLADSTONE
C-
Ook een pocket-boek is een
boek. Wie het heeft uitgeleend,
ziet het graag terug. Want al is
het dan „maar" een pocket, de
eigenaar kocht het omdat hij
waarde hechtte aan de inhoud.
De kans bestaat trouwens, dat
hij het verbaal nog eens wil
lezen. U ziet het: ook boeken-
lenen vergt van ons de
nadenkendheid die het ken
merk is van correcte sociale
omgang. Van de goede toon
ook; die zich b.v. zo aangenaam
weerspiegelt in het presenteren
van een Gladstone - met of
zonder filter - de sigaret die
iedereen voldoening geeft.
VOORNAAM EN AANGENAAM
-ril
is in het bezit van een pakje Molenaar's Kindermeel (of Bordklaar),
waarin zich een brief van de Directie bevindt.
Wil deze moeder
zich bekend maken?
BELGRADO, 7 sept. (Rtr.)
President Soekarno van Indonesië
is er op de conferentie van niet
gebonden landen in Belgrado niet
in geslaagd steun te krijgen voor
zijn aanspraken op Nederlands
Nieuw-Guinea. Het bericht dat de
eis tot overdracht van „West-
Irian" voorkwam in de slotver
klaring (wij publiceerden dit be
richt in een deel van onze vorige
oplaag) berustte op een misver
stand.
Philips neemt apparaten-
fabriek voor verkeers
lichten over
Vermiste man meldt
zich bij politie
De wereld heeft haar
gevoeligheid nodig
Oostduitsers niet op
homeopathisch congres
lampen
ven;
or<°[
u-el!
nU*'
t.V
De Nederlandse sleepboot „Noord-Hol
land" die de Indonesische marine aan de
ketting heeft gelegd wegens het varen
in de Indonesische territoriale wateren
ten zuiden van Singapore.
ue zeven officieren van de „Noord
rand
«en
zijn aan land gebracht en in
hotel gehuisvest. Het zijn de 35-
J'lr'8e kapitein Oene Edelenbosch uit
biuiden, eerste stuurman W. Meyer
"h Veendam, tweede stuurman H. van
Tuuk uit Wageningen, radiotelegra-
'st J. Renkema uit Groningen, eerste
«rktuigkundige H. Andriessen uit Am-
*Jerdam, tweede werktuigkundige P.
008 uit Den Haag en derde werktuig-
"ndige J. Weber uit IJmuiden. Via
"Seise en Griekse diplomatieke kana-
n in Djakarta worden 'pogingen in het
""erk gesteld om de sleepboot, die een
"aarde heeft van 2,5 tot 3 miljoen gul-
e®> weer vrij te krijgen.
De „Noord-Holland" is al twee jaar
van huis. Het heeft zijn derde be
manning van deze reis aan boord. De
bemanningsleden zijn in maart naar
'("pan gevlogen, om daar de tweede
bemanning af te lossen. In deze twee
■laar heeft het schip onder meer een
aantal voor de sloop bestemde vlieg
dekschepen van Amerika naar het
verre Oosten gesleept.
g.jbe „Noord-Holland" passeerde op 29
huSustus in de Straat van Singapore
sok gestrande schip en meldde dit zoals
ffbi'uikelijk aan het hoofdkantoor in
"luiden. Tegelijkertijd bood de kapi-
Advertentie)
Xlleenverkoop:
J°HS. VRTjMOED ZONEN N.V,
SCHIEDAM SEDERT 1776.
iVoe^ERDAM,
k'hg ^„"Rmiddag
kou het bestuur van
bu>j, wams Toneel met d
7 sept. In een
gehouden vergade-
de stichting
-UtTl".amS Toneel met de heer Ton
ftüHr zli.n diens grieven jegens het be-
"te'n in de Pers "itihg zUn Se"
n> nader besproken.
'epe heer Lutz blijft het onjuist ach-
lïUi't "iet .tevoren -
in het bestuursbe-
;(ies benoeming, var) de heren De
.1 hnk en Kip voor het seizoen
fhderA te ziin gekend, maar hij heeft
'«tin-Jus herein e-etoond voor de in-
Jhtipf1J?.® begrip getoond voor de in-
ve) k|- .ij bedoeld bestuursbeleid. Hoe-
siuit de vergadering niet op zijn
5rieVp Is teruggekomen, wil hij zijn
{"hlpp" t>ver dat beleid, zoals gefor-
IttatBr<J
c
t v.Oor
m de persberichten van de
nagen, terug nemen grieven
"namelijk gericht waren tegen
at rj "«uieujK gericni waren legen
'benh-,»,- cr Lutz noemde „gebrek aan
uUr N'gheid van het stichtingsbe-
alsmede van Rob de Vries".
2ag 7 september Gistermid-
N ve" v»n de steenfabrieken van
k" Arnt,'.&teenfabrieken v.h. Terwindt
J'and, f. Spijk bij Lobith geheel afge-
V>' Topi, hiand brak tegen drie uur
£^eere,,k brandweren van Elten,
lT eu Pannerden ter plaat-
j, aid was het vuur al zo hoog opge
tut men zich moest beperken tot
ien van uitbreiding van de
een nabijgelegen olieopslag-
inderdaad kon worden be-
ttaar
tien
tein aan de „Georgios Tsavliris" zijn
diensten aan; hij wilde het schip ber
gen op de voorwaarden van „Lloyd's
Standard Form of Salvage-Agree
ment"; geen kosten indien het werk
vruchteloos zou blijven.
.luist toen liet telegram van de
„Noord-Holland" in IJmuiden op de
telex binnenkwam, werd de directie
van Wijsmuller telefonisch uit Londen
door een vertegenwoordiger van de
eigenaar van het Engelse schip be
naderd met de vraag, of zij wellicht
in de buurt van Singapore een zee
sleepboot ter beschikking had. Toen de
directie antwoordde, dat de „Noord-
Holland" reeds ter plaatse was en in
contact stond met de kapitein, kreeg
zij het verzoek de sleepboot „stand-by"
te doen houden. Men deelde tevens
mee, dat de kapitein van het gestrande
schip zou worden geïnstrueerd om de
hulp van de „Noord-Holland" op basis
van het aangeboden „No cure, no pay"
te accepteren.
Aangezien het op dat moment nog
niet geheel duidelijk was of Pulu Nipas
binnen de Indonesische of de Britse
territoriale wateren is gelegen, en men
van IJmuiden uit niet kon vaststellen
of de bemanning van het gestrande
schip al of niet in levensgevaar ver
keerde, gaf de directie van Wijsmuller
de kapitein van de „Noord-Holland"
opdracht stand-by te houden en zo no
dig hulp te bieden.
Toen 1 september bleek, dat de be
wuste positie inderdaad binnen de
Indonesische territoriale wateren is
gelegen, vroeg de directie van Wijs
muller onmiddellijk de voor de ber
ging benodigde vergunning te Dja
karta en via haar vertegenwoordiger
te Singapore bij de Indonesische con
sul-generaal aldaar aan. Op dit ver
zoek is tot nu toe geen antwoord
ontvangen.
Inmiddels is een van de bergingsin-
specteurs van Wijsmuller, kapitein B.
Gatersleben, die zich in Calcutta bij dc
„help" bevond ter opruiming van het
lllillllllllllllimiliMllllllllllllllililliiiHIllinillllllllillllillllllI
iiiMiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiii
wrak van een cutterzuiger, in Singa
pore aangekomen. Van deze plaats uit
heeft hij gisteren telefonisch contact
gehad met kapitein Edelenbosch. Deze
verzekerde hem, dat de gehele beman
ning In goede welstand verkeert.
Uiteraard stelt Wijsmuller alle pogin
gen in het werk om de .Noord-Hol-
land" en haar bemanning weer vrij te
krijgen en om alsnog vergunning te
verkrijgen tot het bergen van het En
gelse schip. De directie heeft zelfs
goede hoop dat zij hierin zal slagen,
aangezien het gehele gebeuren in haar
ogen berust op een ongelukkig misver
stand.
Volgens een gisteren verstrekt
perscommuniqué van de Indonesische
maritieme autoriteiten zou de kapi
tein van de „Noord-Holland" er door
het Indonesische consulaat-generaal
te Singapore op attent zijn gemaakt,
dat Pulu Nipas Indonesisch gebied is.
Het kantoor te IJmuiden heeft van
een dergelijke waarschuwing niets
vernomen en heeft ook geen reden om
aan te nemen, dat de gezagvoerder
een dergelijke waarschuwing inder
daad heeft ontvangen.
Indien kapitein Edelenbosch een
waarschuwing wèl zou hebben gekre
gen. zou hij beslist, zo verzekert men
in IJmuiden, zijn bergingswerk tijdelijk
hebben onderbroken in afwachting van
de benodigde vergunning, tenzij er on
middellijk gevaar voor de opvarenden
van het Engelse schip zou bestaan.
Men neemt nu aan, dat dit laatste het
geval is geweest.
Bureau Wijsmuller stelt niet, dat het
Indonesische consuJaat-generaal te Sin
gapore een dergelijke waarschuwing
niet heeft uitgegeven, maar wel dat
de „Noord-Holland" deze niet heeft
ontvangen. Bovendien wil het de direc
tie voorkomen, dat men het de gezag
voerder moeilijk ten kwade kan duiden,
dat hij aan zijn internationale verplich
tingen tot hulpverlening aan in nood
verkerende schepen en hun opvarenden
heeft willen voldoen, te meer daar de
„Noord-Holland" de enige zeesleepboot
was die in de wijde omtrek van Singa
pore de berging onmiddellijk en met
een redelijke kans op succes kon begin
nen.
Het is niet de eerste keer, dat de
..Noord-Holland" bij een berging in de
Indonesische wateren is betrokken.
Eind juli van het vorig jaar, toen het
schip in Singapore op vertrek lag, ver
leende het met toestemming van de In
donesische autoriteiten met succes hulp
aan het Panamese vrachtschip „Metro
politan" dat op de kust van Sumatra
aan de grond zat. De vergunning tot
de berging werd toen zonder verwijl
verleend en de „Noord-Holland" slaag
de erin de vrachtboot in enkele dagen
vlot te brengen en behouden de haven
van Singapore binnen te slepen.
(Van onze correspondent)
SNE EK, 7 sept. Te Schamegoutum
is op de rijksstraatweg gistermiddag op
het natte wegdek een personenauto ge
slipt en met grote kracht tegen een
boom terecht gekomen.
Pnegentienjarige 3. Pronk kwam
hierbij om het leven. De naast hem
zittende 22-jarige W. Walsweer, even
eens uit Sneek, brak beide benen en is
naar het Sint Antonius Ziekenhuis al
hier overgebracht. .De botsing was zo
hevig, «lat de zware personenauto zich
om de boom vouwde.
DEVENTER, 7 sept. Gistermorgen
is op de rijksweg Deventer-Zutphen een
scooterrijder uit Molkwerum (Fr) do
delijk verongelukt.
Hij wilde een bus van de Gelderse
Tramwegen passeren, maar toen de
bus lmksat sloeg naar het dorp Gorssel,
kwam de .scooterrijder met de bus in
botsing. Hij- liep daarbij zulke ernstige
verwón-dingen op, dat hjj ter plaatse is
overleden.
DEN HAAG, 7 sept. De in Neder
land vei'bhjvende vluchtelingen uit
Oosteuropese landen hebben een Stich
ting federatie van organisaties van ont
heemden en vluchtelingen in Neder
land (r •O.V.I.m.) in het leven geroe
pen.
In het bestuur nemen zitting verte
genwoordigers van de nationale orga
nisaties van vluchtelingen en ontheem
den.
Teneinde het overleg en de samen
werking in het bijzonder met de Neder
landse organisaties voor hulpverlenin
gen aan yluchtelingen te bevorderen, is
tot voorzitter van deze stichting be
noemd: mr. Th. j, a. M. van Lier,
hd van de Tweede Kamer.
De F.O.V.l.hj. heeft ten doel met
uitsluiting van politieke activiteiten
het bevorderen van het geestelijke
en culturele leven van ontheemden en
vluchtelingen in Nederland zowel in
eigen nationale als in Nederlandse
trant.
(Advertentie)
KING A
20 STUKS Ft-
(Advertentie)
lil!»-
En wel op de wi jze, als in die brief omschre
ven 7 De verpakking en het gewicht van het
bedoelde pakje onderscheiden zich op
geen enkele wijze van de bekende pakjes
Molenaar's Kindermeel of Bordklaat De
brief komt eerst bij gebruik van de inhoud
tevoorschijn. Het is mogelijk, dat dit speciale
pakje, het 200.000.000ste (ja, tweebonderd-
millioenste!) sinds 1888 door Molenaar ge
fabriceerd, zich thans nog bij de handel be
vindt. Het heeft eerst kortgeleden ons bedrijf
verlaten De hieraan verbonden serie ver
rassingen verklappen we nu nog niet. We
geven slechts de goede raad: maak het pakje
op normale wijze open, wie die brief vindt»
kan zichzelf feliciteren!
Directie P. Molenaar en Co's Meelfabrieken
N.V. Westzaan.
P.S. Molenaar's Kindermeel en Bordklaart
ook voor ouderen gezonde tractaties in
allerlei variaties. Snel gaar - Bordklaar -
Molenaar. Recepten zijn op aanvraag gratis
verkrijgbaar
DEN HAAG, 7 sept. Gisteren is
een rapport verschenen, dat het Cen
trum voor Staatkundige Vorming al
hier heeft uitgebracht over het sta
kingsrecht. Een commissie van tien
juristen onder voorzitterschap van
prof. «Ir. F. van der Ven te Goirle
heeft in dit rapport van twintig pagi
na's liaar mening samengevat. De
commissie omschrijft de staking als
een collectief pressiemiddel, waarbij
de verantwoordelijkheid primair be
rust bij de collectiviteit en pas secun
dair bij het stakende individu. In de
jurisprudentie wordt uitgegaan van de
individuele wanprestatie, waarbij ech
ter niet elke arbeidsweigering als
wanprestatie wordt beschouwd. De
commissie betwijfelt of de jurispru
dentie wel voldoende rekening houdt
met het collectieve karakter van de
staking.
Gezien de secundaire verantwoorde
lijkheid van de individuele werknemer
dient in het geval van een georgani
seerde staking de werkgever zich pri
mair te richten tegen de vakorganisa
tie. Naar het oordeel van een meerder
heid in de commissie behoort geen
enkele rechtsmaatregel mogelijk te
zijn in de periode, dat in de procedure
tegen de vakorganisatie de staking nog
niet is verooixieeld. Naar het oordeel
van een minderheid kan men ermee
volstaan, slechts het vorderingsrecht
tot. nakoming tegen ae individuele
werknemer gedurende deze periode op
te schorten.
Een staking betekent een verstoring
van de arbeidsverhoudingen en is daar
om een inbreuk op de rechten van de
werkgever. Er bestaat, aldus het rap
port, éen vermoeden van onrechtmatig
heid tot is aangetoond, dat van het
pressiemiddel mocht worden gebruik
gemaakt.
Het is thans, zo stelt het rapport,
nog niet mogelijk een wettelijke rege
ling te treffen met betrekking tot de
voorwaarden waaronder mag worden
gestaakt, „daar deze gepaard zou moe
ten gaan met gedetailleerde voorschrif
ten en bepalingen, waarover de ideeën
nog niet voldoende zijn uitgekristalli
seerd. Het jongste arrest van de Hoge
Raad biedt de mogelijkheid van een
bevredigende ontwikkeling.
In dc veertien bladzijden tellende
slotverklaring van de conferentie
wordt het kolonialisme veroordeeld in
Algerije, Angola. Tunesië, do Congo,
Zuid-Afrika, Israël en zelfs in de Ame
rikaanse basis Guantanamo op Cuba.
Er wordt echter niet in gerept over
Westelijk Nieuw-Guinea. Ook wordt
geen melding gemaakt van het verzoek,
dat Soekarno tot de conferentie heeft
gericht om de noodzakelijkheid in ge
dachten te houden van een spoedig te
heieggen tweede Afro-Aziatische con
ferentie in de stijl van die van
Bandoeng.
Een en ander, zo zeggen' de waar
nemers, wordt overigens gecompen
seerd door president Soekarno, samen
met president Keita van Mali, de ver
antwoordelijke taak toe te vertrouwen
naar Washington te gaan. Daar zullen
de beide presidenten tegenover presi
dent Kennedy kracht bijzetten aan het
beroep, dat de conferentie op Kennedy
en Khroesjtsjev heeft gedaan om oen
spoedige ontmoeting te arrangeren, het
oorlogsgevaar af te wenden en de
vrede te bewaren.
President Soekarno is op de confe
rentie naar voren gekomen als de lei
der van een van de twee grote groe-
permgen, waarin de 25 delegaties wa
ren verdeeld. Naar de mening van Soe
karno is het ideologische conflict tus-
sen Oost en West niet het voornaamste
hedendaagse vraagstuk. Volgens hem is
dit het kolonialisme. Aan de andere
zijde stond premier Nehroe van Indië
die betoogde, dat het oorlogsgevaar
verreweg het belangrijkste probleem
vormt, „omdat bij een oorlog met
kernwapens de gehele wereld opge
blazen kan worden en dan bestaan er
geen vraagstukken zoals kolonialisme
meer".
Ondanks alles waren (al van delega
ties van mening, dat Soekarno's eis
voor een zo spoedig mogelijke bestuurs-
overdracht van Westelijk Nieuw-Guinea
niet een van de meest dringende kolo
niale vraagstukken is.
Dc Joegoslavische president Tito
heeft gisteren tijdens eau radio- en TV-
uitzending zijn „voldoening" geuit
over de resultaten, die op de conferen
tie zijn bereikt. „Ik ben van mening
dat wij tevreden kunnen zijn met het
resultaat", aldus Tito. „Hetgeen be
sproken is en tevens vermeld is in een
verklaring, zal ais een bijdrage aan
het handhaven van de vrede in de
wereld van enorm belang blijken te
zijn."
EINDHOVEN, 7 sept. Philips
Gloeilampenfabrieken hebben alle aan
delen verworven in de Electrische Ap-
paratenfaibriek B. en G. Breukink te
Breuking te Enschede. Dit bedrijf is
de enige producent in Nederland van
volautomatische verkeerslichten. Ook
nu het bedrijf is overgenomen door
Philips, zal het op dezelfde voet waivi
.tten vBOBteezei.
DEN HAAG. 6 sept. De 26-jarige
leerling-wagenmeester bij de Neder
landse Spoorwegen H. Vingerlang uit
Den Haag, die zondag in overspannen
toestand zijn woning had verlaten en
sindsdien spoorloos was, heeft zich gis
teravond bij een politiebureau in Den
Haag gemeld.
De man vertelde, dat hij de inhoud
van een aantal buisjes verdovende
middelen had ingenomen. Hij is onmid
dellijk naar het ziekenhuis aan de Zuid-
wal gebracht. Zijn toestand is op bet
ogenblik goed.
VATICAANSTAD, 7 sept. (AFP-Rtrl
„De gelijkheid van rechten voor man
en vrouw houdt niet in dat man en
vrouw dezelfde functies moeten ver
vullen. Het gezin behoort het voor
naamste middelpunt van de werkzaam
heden van de vrouw te zijn. Wanneer
zij daarenboven nog in dienstbetrek
king is, behoort dit een verkkring te
zijn, waarin haar moederlijkheid ont
wikkeld wordt." Dit zei Ie paus giste
ren in een toespraak over de iol van
de vrouw in de moderne samenleving,
die hij hield voor een studiecursus van
de r.-k. Universiteit van het Heilig
Hart in Milaan.
,„De schepper heeft de vrouw ande
re gaven, neigingen en eigenschappen
toebedeeld dan de man. Het ontkennen
van deze verschillen zou betekenen dat
men zich „tegen dc natuur keert, de
vrouw onttroont en haar van de eigen
lijke basis van haar waardigheid be
rooft."
„God heeft het gehele wezen van de
vrouw voor het moederschap bestemd",
aldus de paus. „Vrouwen kunnen een
grote bijdrage leveren op het gebied
van sociale hulp, opvoeding en gods
dienst, waar haar beroep een vorm
van geestelijk moederschap betekent.
Ook vandaag heeft de wereld de gevoe
ligheid van de moeder nodig om het
klimaat van geweld en ruwheid, waar
in de man soms verkeert, te voorkomen
of op te heffen."
De paus herinnerde aan een recente
encycliek, waarin hij heeft gevraagd
dat' de arbeiderslonen voldoende zijn
om de hu'svrouwen in staat te stellen
zich geheel aan hun gezin te wijden.
Het is dringend nodig „nieuwe oplos
singen te zoeken om o de en evenwicht
te vinden die ineer passen, bij de men
selijke en christelijke waardigheid van
de vrouw", aldus de paus.
AMSTERDAM, 7 sept. Acht art
sen uit Oost-Duitsland. die samen met
hurj echtgenotes naar hier zouden ko
men om deel te nemen aan het 25e
internationale congres over homeo
pathische geneeskunde, hebben de or
ganisatoren van dit congres laten weten
dat het hun niet mogelijk is de reis naar
Nederland te maken. De voorzitter van
het congres, de Nederlandse arts dr.
Idema, deelde dit mede bij de opening.
Van de acht Oostduitse artsen zouden
er vijf een voordracht houden. De tekst
van vier van deze voordrachten was
reeds in het bezit van de organisatoren,
zodat dr Idema enige deelnemers uit
West-Duitsland verzocht deze voor
drachten te „adopteren" en voor te le
zen., waartoe de Westduitse artsen zich
gaarne bereid verklaarden.
(Advertentie)
n de studeerkamer van de
heer K. ter Laan, die op zijn
91ste jaar nu toch werkelijk
gaat aftreden als voorzitter
van de Vereniging Groningen,
staan drie boeken naast elkaar:
zijn geliefd Gronings Woorden
boek, waaraan hij vijftig jaar
heeft gewerkt, de Koran en de
Bijbel, Kornelis ter Laan is zijn
loopbaan begonnen als onderwij
zer. Daarna is hij in de politiek
■jekomen en heeft hij zesendertig
jaar als lid van de Tweede Ka
mer zijn volk gediend. In die pe
riode vallen ook het lidmaat-
schap van de Haagse gemeente
raad en de drieëntwintig jaren
waarin hij burgemeester van
Zaandam was. Hij is weer geëin
digd als onderwijzer, niet van
zen school met kinderen, maar
van het hele :olk.
Het is haast ongelofelijk, maar
zelfs na de zware operatie die
hp deze zomer heeft ondergaan,
werkt deze man nog steeds van
half tien 's ochtends tot half elf
's avonds met een ijver die me
nig student tussen de twintig en
dertig hem kan benijden. Hij do
ceert nu door het herzien en
aanvullen van zijn algemene en
cyclopedie een klein handig
boek dat nog altijd zijn nutfbewijst maar zijn liefde gaat vooral uit naar
het steeds perfectioneren van zijn Gronings woordenboek. Een zeldzaam
heid is het, dat een woordenboek, dat alleen het dialect van een streek be
handelt, twee drukken heeft beleefd. De laatste in 1952. Dit is Ter Laans
tr°Hij is geboren in het Gronings dorp Slochteren op een kleine boerderij
waarvan een idyllisch schilderij in zijn kamer hangt. Ter Laan behoort dus
tot wat men in departementale Haagse kringen de „versnëlde Cals-kin-
deren" noemt. Cals-kinderen zijn van grootouders die boeren waren en van
een vader of moeder die onderwijzer was. Ter Laans vader was boer en
hijzelf was onderwijzer. Tegelijk had hij iets van de zwerver en zo had
hij er plezier in zich nogal eens te laten overplaatsen. Van Groningen,
waar hij driemaal van standplaats verwisselde, trok hij naar Dordrecht en
vandaar verder naar Zeeuwsch Vlaanderen, om ten slotte in het hart van
Holland, als hoofd van een school in Delft, terecht te komen.
Door een toeval begon er toen een ander leven voor hem. Jan van Zutphen,
die voor het district Hogezand kandidaat was, werd ziek en liet het afweten.
Ter Laan nam het van hem over en kwam met vlag en wimpel in de Ka
mer. „Ik was rood en het Noorden wachtte op zijn voorman", zegt hij met
nog altijd de zegevierende blik van de jonge socialist uit de school van
Domela Nieuwenhuis, die gaarne voorop liep met de vaandels in de storm.
„Een onderwpzer behoort socialist te zijn, want hij ziet alle ellende", was
in die dagen zijn slagwoord. Ter Laans woning werd in 1898 in Delft van
de drempel tot de schoorsteen in de oranje verf gezet, omdat hp weigerde
de vlag uit te steken bij de troonsbestijging van Wilhelmina.
Maar over diezelfde koningin Wilhelmina praat hij nu met een opval
lende mildheid. Dat was de vrouw die begreep, dat zij koningin was voor
iedereen. Zp is het geweest, die de grote stoot gaf tot de verandering van
de S.D.A.P. van een kleine revolutiepartij tot een partij die mee ging doen
aan de opbouw van ons land. Onder haar regiem stierf de leuze „Weg met
de socialen en leve de WïllemienZij maakte een eind aan de socia
listenvervolging en zo, aldus Ter Laan, werd het ons mogelijk gemaakt om
zonder opgeven van onze beginselen onze tactiek te wijzigen en mee te
gaan doen.
Ter Laan zat met vijf partijgenoten in de Tweede Kamer, toen op een
avond minister Cort van der Linden naast hem kwam zitten in het rode
bankje. „Jullie hebt altijd maar kritiek in die rooie hoek. Je moet nu eens
laten zien dat je zelf ook wat kunt. Ik heb vandaag de koningin gesproken.
Ze wil je burgemeester van Zaandam makenTer Laan werd de
eerste rooie burgemeester in Nederland. Hij stelde als voorwaarde dat hij
Kamerlid mocht blijven. Na 23 jaar, bij zijn aftreden, kreeg hij de Neder
landse Leeuw voor zijn werk als burgervader. „Tegenwoordig is het hele
rooie deel van Nederland zo wat bekroond met ridderordes", merkt hp met
een tikje sarcasme op.
De S.D.A.P. heeft hem in 1937 uit de fractie gezet, omdat hij 65 jaar was.
Dat is een van de opdoffers geweest die hij in zijn leven heeft gekregen.
Het Kamerwerk was zijn grootste ambitie. In die tijd was het nog ge
bruikelijk van het recht van initiatief gebruik te maken. Ter Laan diende
in 1927 na vele jaren van voorbereiding zijn ontwapeningsontwerp in. Het
was in die tijd ondenkbaar dat.een rood ontwerp werd aangenomen, maar
het kreeg 32 stemmen. Voldoende om de regering te waarschuwen, dat een
groep socialisten en vrijzinnig democraten een stroming vertegenwoordigde
waarmede rekening moest worden gehouden. Ook verbeteringen van de
leerplicht en van de loterijwet en het ontwerp mobilisatieslachtoffers zijn
bij rood initiatief-voorstel ingediend.
Het was een succes op lange termijn, zoals heb in de politiek altijd is,
zegt deze oude rotdie in 1937toen hij gedwongen werd heen te gaan (zo
springen ze tegenwoordig niet meer om met hun mensen), dat ook radicaal
deed. Hij dook weer in zijn geliefde studie van de Groningse taal en folk
lore en zag zijn levenswerk een reeks van boeken bekroond met de
toekenning op zijn tachtigste verjaardag van de zilveren anjer van het
Prins Bernhard Fonds. „Elk krijgt ivat weerd is" staat er onder de foto
van deze hulde, door de Prins zelf aan Ter Laan gebracht. En verder nóg
in het Gronings: „Veur aal 't waitenschappelke en kulturele waark".
