21 OKTOBER: OFFICIEEL IN GEBRUIK
Bouw: honderd jaar
Verwoesting: een nacht
Herbouw: vijftien jaar
Europees Parlement besprak
atoomgevaar en landbouw
Zaak Marcel
Nivard voor
rechtbank
Harwichboot
bleef' buiten
SUNEL
Landbouw diri
stelsel van
gistischer door
heffingen
Nederlands Danstheater bracht twee
premières naar Rotterdam
SUNEL
Arnhems GROTE KERK is
(op de toren na)gerestaureerd
MEEST
Minder faillissementen
in de maand september
MEEST
V ra gen volkstell i 11 a
niet beantwoord
DONDERDAG 19 OKTOBER 1961
Arnhems Grote of Eusebius-
kerk, een van de weinige
historische overblijfsels van
epn Middeleeuws verleden, is in
aUe glorie van pilaren, spitsbogen,
gewelven, pinakels en beeldhou-
iverk uit het puin herrezen. Het
Middeleeuws vestingstadje heeft
honderd lange jaren aan deze
kerk gebouwd. De moderne we-
t'eldooorlog maakte er in een paar
hur een ruïne van. Met de mo
dernste middelen heeft men vijf
den jaar nodig gehad om alleen
de kerk te herstellen. De toren zal
"ij de officiële ingebruikneming
door Koningin Julinana, op 21
°ktober, nog niet geheel herbouwd
2ijn.
Volgende week donderdag
ROTTERDAM, 18 okt. De
rechtbank te Rotterdam zal op don
derdag 26 oktober a.s. de zaak be
handelen tegen de 39-jarige kap
persbediende G. J. L., die er van
verdacht wordt op 7 februari jl- de
8-jarige Marcel Nivard te hebben
vermoord.
Dagboot uerd nachtboot
(Van onze speciale verslaggever)
STRAATSBURG, 18 okt.
Woensdag behandelde het Euro
pese Parlement in zijn ochtend
zitting de veiligheidsaspecten van
Euratom, aan de hand van een
verslag van de Italiaanse afge
vaardigde Angioy. Uit het rapport
vloeide een resolutie voort, waarin
Euratom wordt uitgenodigd nauw
keuriger inlichtingen te verschaf
fen over de bescherming van de
volksgezondheid, terwijl de Raad
van Ministers verzocht wordt snel
ler voortgang te maken met de
uitwerking van de nationale wet
gevingen op dit gebied. West-
Duitsland is tot nu toe de enige
staat, die de richtlijnen van Eu
ratom op dit punt heeft omgezet
in wettelijke voorschriften. In
tussen zijn de atoomproeven weer
hervat en de afgevaardigden wil
len weten hoe de Euratom-des-
kundigen over de gevolgen daar
van oordelen. De Nederlandse so
cialist Posthumus acht de situatie
op dit gebied onbevredigend, al is
Euratom op het goede pad. Het
gaat, aldus de Italiaan Santero,
niet alleen om een bewapenings
wedloop, maar ook om een wed
loop, waarbij de vernietiging van
de mensheid betrokken is.
Paardenballet
t Yvrrrrrpb
Hoge Raad vernietigt
vonnis rechtbank
van Gelder geschonken. In 1526-1529. Intussen ov
(Van een medewerker)
bi 1450 is de bouw begonnen. Mis-
cnien omdat dit jaar door de paus was
."geroepeh tot Jubeljaar, waarin men
.°°r bet bouwen van kerken aflaten kon
erdienen. Misschien ook 'yau de oude
r .te klein, of te bouwvallig en uit-
reiding of herstel niet meer waard. Dat
vijftiende-eeuwse Arnhemmers hun
arophiekerk slecht bezochten, is bekend
oor een klacht van de pastoor bij de
d- Stoel. De Paus persoonlijk vermaan-
o daarop de gelovigen hun bezoeken
®h de kloosterkerken te staken en te-
te keren tot hun parochiekerk, de
A- Maarten. Hie dan ook, men begon
J?et de bouw van een nieuwe kerk, die
'et meer St. Martinus tot patroon kreeg
~r?ar de H. Eusebius, diens overblijf-
,oien werden met veel luister overge
wicht van het klooster te Prum in de
f. 'te-l naar Arnhem. Dit klooster onder-
"oid sinds lang nauwe betrekkingen met
rnhem wat duidelijk hieruit blijkt, dat
abt het benoemingsrecht bezat van
Pastoor van Arnhems parochiekerk,
tip de gemeenschap bouwde eendrach-
j>?. aan het godshuis of droeg eraan bij.
burgers schonken geld, evenals de
usters Agnieten; de Magistraat stond
liet deeI a£ van de belastingopbrengst,
munten ten bate van de bouw slaan
^.stelde de stadskraan gratis ter be-
vnikking voor het lossen van de bouw-
aterialen.
1(0 1470 was het schip met de zijbeu-
jj h klaar, maar de bouw kwam stil te
In Owaarschijnlijk door geldgebrek,
te t 503 begon men de zijbeuken door
de fekken langs de toren, die eerst vóór
kerk gesitueerd, er nu in kwam te
h,~an. Deze verlengstukken van de zij-
«dken zijn de Eaadskapel en de St.
v hakapel, de laatste door Hertog Ka-
meer Noordelijke streken eigen.
Veel is in de verwoesting verloren ge
gaan. Hieronder de klokken .gegoten in
de 15e, 16e 17e, 18e, en 19e eeuw, de
meeste van de Gebrs. Hemony. Ze wer
den zelfs door de Duitsers te goed be
vonden om omgesmolten te worden.
Slechts enkele hebben de brand over
leefd. Deze zijn nu met enige nieuwe
klokken onlangs opgehangen. Het nieuwe
carillon, dat een van de grootste van
Nederland zal worden, zal waarschijnlijk
pas geplaatst, worden als ook de toren
geheel opgebouwd is.
Verloren is ook liet prachtige orgel,
een van de mooiste van ons land, ill
1708 gebouwd door «Ie Gebrs. Wagner
uit Scbmiedefeld. Men heeft het uit 1790
daterende Strümphlcr orgel van de Eva
geliseh Lutherse kerk aan de Kloveniers
burgwal te Amsterdam aangekocht. Het
is ingrijpend gerestaureerd en wordt op
het ogenblik geintoneerd.
Behouden is onder meer de prachtige
vroegrenaissance graftombe van Karei
van Gelder. Dit monument was bijtijds
van een betonnen ommanteling voor-
De herstelde Grote Kerk in Arnhem met de toren nog in de steigers.
dit bodemonderzoek zijn vermeldens
waard. Men vond de fundamenten van
een tufstenen kerkgebouw met crypte
dat, te oordelen naar andere bakstenen
funderingen, meermalen uitgebreid zal
zijn. Hieronder ontdekte men een aantal
merkwaardige sarcofagen, wat de veron-
"ee' voor de nieuwe kansel in de Grote Kerk, gesneden
door de beeldhouwer H. Daniels.
Het indertijd bekroonde ontwerp van
voor de herbouw van de toren
kwamen de twee kruisaxmen klaar. En
kele jaren later werd de kerk voltooid
met het koor en de kooromgang. De
achtkantige bovenbouw van de toren en
de spits waren eerst in 1650 gereed.
gaan In handen van de
hervormden, bleef
de kerk, ondanks
verschillende bran
den en vreemde le
gers die de stad be
zetten, ongeschon
den, lot die septem-
bernacht in 1944, de
strijd losbarstte, die
later de Slag om
Arnhem werd ge
noemd. De Duitsers
schoten hun artille
rie in op de toren.
De branden, die in
de binnenstad uit
braken of moedwil
lig werden aange
stoken, sloegen over
naar het houten bin
nenwerk van de
toren. Een voor
een vielen de be
roemde Hemony
uit de kiokkestoei,
totdat ook de hele
toren wankelde en
neerstortte op de
kerk.
Na de oorlog
bleek de schade
aanzienlijk, herstel
mogelijk. Het puin
werd gesorteerd:
brokken steen, hele
en halve pinakels,
stukken beeldhouw
werk. alles wat nog
bruikbaar bleek,
werd opnieuw be
nut. Langzaam her
rees in het hart van
de stad, temidden
van moderne ge
bouwen, flats, het
provinciehuis, het
nu nog in aanbouw
zijnde paleis van
justitie, onder de
uiterst vakkundige
leiding van archi
tect Boeyinga de
architect Theo G. Verlaan uit Berkum
van de Grote Kerk in Arnhem.
monumentale kerk. Een machtige, laat-
gothische kathedraal met ranke geprofi
leerde pilaren, prachtige ster- en netge-
welven, grootse transepten met fraaie
ruimtewerking, met zuivere stijleenheid,
maar ook met de sobere eenvoud, de
zien. Tijdelijk ondergebracht in het ge
meentemuseum, zal het binnenkort in
de kerk terugkeren.
Verschillende kunstenaars hebben hun
aandeel geleverd aan het herstel van
het beeldhouwwerk, (.mier andere de
nog niet. zo lang geleden overleden Ed.
van Kuilenburg. De nieuwe kansel past
zeer goed m de hele stijl. De panelen
met bflbelse taferelen, gesneden door de
heer Daméls, getuigen van geïnspireerd
vakmanschap. Ze zijn sober van lijn en
tonen een goede harmonie.
De verwoesting heeft herstel va nde
kerk in de oorspronkelijke vorm moge
lijk gemaakt. De muur in de Zuider
beuk beeft men weggelaten, evenals de
balkonachtige tribunes in de transepten,
waardoor ernstig afbreuk werd gedaan
aan de ruimtewerking.
De restauratie bood bovendien de kans
de bodem te onderzoeken op de plaats
waar de kerk stond. De resultaten van
derstelling wettigt, dat men hier heeft te
doen met een zeer oud grafveld waarop
de tufstenen kerk gebouwd is. Het zal
jaren vergen om deze gegevens te be
studeren en uit te werken, zij kunnen
van waarde zijn voor de ontstaansge
schiedenis van Arnhems eerste kerk en
voor de geschiedenis van de stad zelf.
Hoewel de toren, waarvoor architect
Verlaan op de oude onderbouw een nieu-
we, waardige, strakke torenspits heeft
ontworpen, nog nie' voltooid is, zal men
op 21 oktober toch de kerk officieel weer
in gebruik nemen. Dan zal ook de oude
uit 1477 datende klok van Gherardus van
Wou en Gobellinus Moer na jaren van
gedwongen rust temidden van de nieu
we klokken zijn stem weer laten horen.
Van die dag af zal hij weer zijn op
dracht kunnen vervullen die zijn makers
hem gegeven hadden: ,,de overledenen
te bewenen, de levenden te roepen, de
bliksem te breken".
De strafkamer, die gepresideerd wordt
door mr. P. J. c. Schipper, heeft er de
gehete ochtendzitting voor. gereserveerd.
Mr. J. M. van Leeuwen, de officier van
Justitie, heeft moord ten laste gelegd. De
kappersbediende wordt verdedigd door
mr. G. J. Docksen uit Rotterdam.
De zaak-Marcel Nivard heeft in het
begin van dit jaar grote opwinding ver
oorzaakt. De jongen werd op 7 februari
vermist vriendjes zagen hem voor het
laatst spelen op een parkeerplaats bij de
diergaarde Blijdorp en ondanks zeer
intensief speurwerk werd het lijkje pas
een week later, in de nacht van 14 op 15
februari, na een telefonische ,,tip" aan de
politie, gevonden in een sloot langs de
provinciale weg bij Bergschenhoek. De
kappersbediende, die zelf de politie op
het goede spoor had gezet, werd op 22
februari jl. gearresteerd. Hij bekende de
moord en enkele gevallen van ontuchi
met minderjarigen.
IIOEK VAN HOLLAND, 19 okt. Het
m.s. „Koningin Wilhelmina" van de n.v.
Stoomvaartmaatschappij Zeeland, dat dé
lijndienst onderhoudt tussen Hoek van
Holland en Harwich is pas vanmorgen
binnengelopen.
In verband met de storm achtte de kapi
tein van 't schip het raadzamer buitengaats
te wachten totdat het tij gunstig was.
Normaal zou het schip gisteravond om
streeks kwart over zes a half zeven in
Hoek van Holland zijn aangekomen.
Omstreeks tien uur 's avonds heeft de
„Koningin Wilhelmina" een tweede po
ging gedaan de Nieuwe Waterwg binnen
te varen, maar deze is niet gelukt. Toen
besloot de kapitein vannacht buitengaals
te blijven en pas vanochtend binnen te
lopen. De boot verscheen om kwart over
acht op de Waterweg.
Advertentie
Sun li. i te so t
ruïne van de Grote Kerk in Arnhem na de oorlogsdagen.
De heer Medi, vice-voorzitter van de
Euratom-commissie, erkende dat men
op het gebied van de gevolgen van ra
dio-activiteit voor de erfelijkheid nog
maar weinig weet. Wat de radioactieve
neerslag betreft spelen de weersom
standigheden een grote rol. Bij een
windsnelheid van vijftig kilometer mag
worden aangenomen, dat de gehele we
reld in twintig tot dertig dagen aan
straling is blootgesteld. Ook thans zijn
echter alle gevolgen van de atoomaan-
val op Hiroshima en Nagasaki nog niet
bekend. Over de ontwerpresolutie van
de heer Angioy moet nog gestemd wor
den, maar daarbij zal zich ongetwij
feld geen enkele moeilijkheid voordoen.
De middagvergadering was gereser
veerd voor hel begin van het ingewik
kelde landbomvdebat. Men vergadert
over de plannen tot invoering van een
stelsel van heffingen op de import van
granen, varkensvlees, slachtpluimvee
en eieren. Als de prijs van het exporte
rende land lager is dan die in het land
van invoer, wordt het verschil wegge
werkt door een steeds kleiner worden
de heffing, een soort douanerecht dus,
dat teu doel heeft de uiteindelijke een
wording van de gemeenschappelijke
aiarkt geleidelijk te doen verlopen.
Als de overgangsfase eenmaal voorbij
is, zal de heffing nog slechts gelden voor
landen die geen deel uitmaken van de
"•B-P. Een deel, van heffingen vtoa
landbouwpolitiek op structureel en so
ciaal gebied moet dienen. De Europe
se commissie moet als uitvoerend or
gaan van de E.E.G. de verschillende
bedragen en percentages vaststellen.
Het plan is dan ook door haar ontwor
pen. Het parlement geeft er nu zijn
mening over, daarbij geholpen door een
handdik rapport van de Fransman Char-
pentier.
In dit rapport wordt ten aantal wijzi
gingen op het plan voorgesteld, die de
uitvoerende macht van de Europese
commissie groter zullen maken dan zij
zelf gevraagd had. Dat geeft, aldus de
heer Vredeling, sprekend, voor de socia
listische fractie, het parlement een ge
ringere controlemogelijkheidDe land
bouwpolitiek wordt immers dirigisti-
scher. Deze afstoting van bevoegdhe
den moet door de juridische commissie
van het parlement grondig onderzocht
worden, daar er politieke gevolgen uit
Kunnen voortkomen, die het parlement
aan met meer in de hand heeft Er zou-
deT op ,deze wijze schadelijke compro
missen kunnen ontstaan, die niet meer
ongedaan te maken zijn.
Hij daoht daarbij vooral aan de ne-
Se?lewVaSt,Stelling Van de Pr«zen, die
peggen van de heffingen
STI+ n gaa.(' Sommige landen moeten
SfI u pr'Jzen omhoog, andere om-
nriifnJTGmoet niet-T ZÜ". dat deze
„n nadermg eenzijdig gunstig gaat
v°°r de „grote boeren" De
n^rH n ®.lng dach^ daarbü Uiteraard
aan de Duitse graanboeren, die er niets
voor voelen hun prijzen te laten zakken
naar een Europees gemiddelde. De so-
levénaf frac«e heeft verder bezwaar
h A T4? lichtvaardige wVze waarop de
heer Charpentier rekent op de instem
ming van de derde landende GATT-
ff VV? mr} de prijsbeïnvloeding door
htrto J verwacht wèl moeilijk-
Vredeling °0 GATT"Ianden- zei de heer
Vo,°f. e'Keu rekening uitte de heer
N?S TS de kriVek' dat «ver een
reveil™ nd z0 hel\ngrijke heffings-
Eifrnn^S °P zu«velprodukten (i00r de
woïdt. commissie n,Pt gesproken
Van alle zijden, behalve van de Bel-
£SCh,GTerd op een besP°ediging van
de heffingsverordening aangedrongen
landmrsteStrtdat de pr0uUkRe in zes
landen steeds verder scheefgroeit, waar
door het ook steeds moeilijker wordt tot
een gemeenschappelijk beleid te komen.
De wegen lopen steeds verder uiteen,
terwijl de gemeenschappelijke mark;
voor niet-agrarisehe produkten snel
voortgang maakt. Hoe zouden wij de En
gelsen een uitzonderingspositie voor hun
landbouw kunnen weigeren, wanneer de
E.E.G.-landen zelf geen gemeenschap
pelijk beleid voeren en voor hun eigen
landen uitzonderingen vragen.
Een pessimistisch geluid kwam van
de Belgische afgevaardigde Dupont. Het
heeft volgens hem geen zin de in te
voeren heffingen geleidelijk en volgens
de kalender in te krimpen. Eerst moeten
de landbouwstructuren in de zes landen
geharmoniseerd zijn en pas daarna kan
men met de gemeenschappelijke markt
starten. De Belgische boeren zullen de
E.E.G. wèl ondergaan, maar zij willen
haar liefst ook overleven. Een geluid,
dat ons uit de Benelux maar al te goed
bekend is. Morgen wordt het landbomv
debat voortgezet. De sprekerslijst is
nog vrij lang.
Rhijn
- I het Nedri-J
cn Job Sanders als de ridder Tancred in I lands Danstheater voor het terst werd
chet ballet „Het duel" van William Dol- I uitgevoerd.
AMSTERDAM, 19 okt. Het totaa]
aantal uitgesproken faillissementen in de
maand september 1961 bedraagt volgens
opgave van Van der Graaf en Co 146 (156)
te verdelen als volgt- In de provincie
Noord-Holland (exclusief Amsterdam) 12
(20), Amsterdam 16 (18), Zuid-Holland
(excl. Den Haag en Rotterdam) 12 (11),
Den Haag 13 (3), Rotterdam 17 (10), Utrecht
8 (10), Gelderland 9 (14), Noord-Brabant
22 (17), Limburg 15 (30), Zeeland 2 (0),
Friesland 4 (6), Groningen io (bi, Drente
1 (2), Overijssel 5 (7). Het totaal aantal
uitgesproken faillissementen van 1 janu
ari 1961 t/m 30 september 1961 bedraagt
1154 (1312). De tussen haakjes geplaatste
cijfers hebben betrekking op dezelfde pe.
ri$to-wató,|§6ge
ROTTERDAM, 19 okt. Nu de ballet-
stormen weer wat zijn gaan liggen, kre
gen we gisteravond de curiositeit te ver
werken dat het door Den Haag zwaarge-
subsidieerde Nederlandse Danstheater
precies in Rotterdam de eerste premières
van dit seizoen kwam uitvoeren. Het was
vooral Alexandra van Rhijn, een nieuw
gezicht in deze groep en afkomstig van
het Amsterdams Ballet, die tezamen met
Job Sanders de aandacht trok.
Allereerst in de grote Pas de deux uit
Don Quichote, in de chereografie van Pe-
tipa, de man die de danskunst in Rus
land op een topniveau bracht en die dan
ook als de belangrijkste choreograaf van
het tweede deel van de 19de eeuw wordt
beschouwd. In deze befaamde Pas de deux
wordt van beide partners een zeer hoge
techniek vereist en vooral de individue
le prestaties die een aaneenschakeling
van bravourstukjes zijn. vergen het ui
terste van de dansers. We kregen de in
druk da't Alexandra van Rhijn niet ge
heel in alle rust baar moeilijke figuren
maakte. Wel wist zij door haar houding
iets etherisch aan dit brok balletkunst
te geven. Haar lange slanke figuur voeg
de zich, soms even uit balans, maar ove>
hel algemeen met een duidelijke zelfver,
zekerdheid naar de dansvormen die van
haar vereist werden. Job Sanders voerde
vooral in de eerste variatie zijn double
tours uit met grote kracht en beheerste
vitaliteit.
Naast dit gerenomeerde stuk ballet,
dansten zij weer samen in het duel, een
choreografie van de Amerikaan William
Dollar en op muziek van Raffaello de
Banfield, Men zou dit ballet een gedanst
paardenspel kunnen noemen. Het ver
haaltje speelt zich af tijdens de kruis
tochten wanneer de Christenridder Tan-
cred een achter een helm met vizier ver
borgen heidense amazone Clarinda, gaat
bestrijden. liet ballet bestaat uit drie de
len. In het eerste deel steekt Clarinda een
van de ridders neer die haar bestrijden
In het tweede deel volgt er weer een ge
vecht waarin zij twee ridders op de vlucht
doet slaan en in het laatste deel raakt
zij slaags met Tanered. Wanneer deze
haa». tïStiSSfe verwoed heeft* en- eg haar
helm verliest, wordt duidelijk dat zij het .ondankbare programma-onderdeel eori
meisje is aan wie hij zijn hart verloren i danser die met gemak zijn sprongen uit-
heeft. Met het dode lichaam in zijn armen j voert en vooral in uitgesproken "manne-
verlaat hij aan het eind van het ballet, het I lijke danshoudingen excelleert. Er was
toneel. Dollar is bij het componeren van voor beiden veel applaus.
dit ballet uitgegaan van een grote
variatie aan de pas de cheval die hij soms
door dansers parallel doet uitvoeren en
die hij soms ook in hoeken, spiegelbeel
den of diagonalen in elkaar werkt. Hoe
wel de grote figuren niet zo interessant
waren, werd cr bij tijd en wijle een ver
rassend effect bereikt in dit gedanste
riddertournooi. De climax werd echter
zodanig uitgerekt dat de finale eerder
een melodrama dan een drama kon wor
den genoemd. Als Clorinda eenmaal is
neergestoken blijft zij in haar doodsstrijd
nog zeer fraaie passen en armgebaren
maken en dat over. een ongeloofwaardig
lange periode. Het slotdeel van dit merk.
waardige ballet, aanvankelijk geschreven
voor het American Ballet Theatre, zelfs
voorzien van stuiptrekkingen van daster.
vende amazone, zou dan ook aanzienlijk
aan waarde hebben gewonnen indien het
wat was ingekort.
Alexandra van Rhijn toonde in deze
dans een ander facet van haar talent. Hier
was het de gesuggereerde mannelijkf
allure die door haar waar werd gemaakt.
Nog duidelijker dan in Don Quichote ma
nifesteerde Job Sanders zich in dit wat
(Advertentie
SUN1I.IK50&
De overige medewerkers. Charles
Czarny, Gerard Lemaitre en Han Ebbe-
laar dansten niet geheel feilloos de in
leiding van dit „paardenballet".
Feestgerecht en Klaar af van Hans van
Manen omlijstten de beide eerste pre
mières van het onvervaard uit de strijd
herrezen Nederlands Danstheater.
H. J. W.
DEN HAAG, 18 okt. De Hoge R;
heeft arrest gewezen in het cassati. -
beroep dat de officier 'van justitie te
Leeuwarden had ingesteld tegen een
inwoner van Oudehorne (gemeente
Heerenveen), die heeft geweigerd d»
vragenlijst in te vullen ter gelegenheid
van de volkstelling in 1960. Na aanma
ning daartoe bleef h(j weigeren „omdat
een ander niets met zjjn persoonlijk
leven te maken had", hoewel er volgens
het gemeentebestuur van Heerenveen
geen geldige redenen waren die hem
beletten de vragen te beantwoorden. Hij
werd door de kantonrechter te Heei en-
veen eroordeeld, waarna de rechtbank
te Leeuwarden in hoger beroep dit von
nis bevestigde.
De Hoge Raad heeft thans ambts
halve overwogen, dat uit de bewezen
verklaring met name niet kan worde»
afgeleid de omstandigheid, dat ear
naar het oordeel van het gemeente
bestuur van Heerenveen geen geldig»
redenen waren die de beanteworriiag
van de vragen verhinderden en heëR
deze zaak, met vernietiging van het
vonnis, verwezen naar het gerechts-
5 T Leeuwarden, daarbij het door
de olficjer van justitie ingediende cas-
satiemiddel buiten beschouwing la-
OBMtk
