verlaten gelovigen
Pater die blinden geneest en
hoog door de lucht doet zweven
Oorzaak
Opwindend
Het andere
UMBANDISTISCHE LEIDERS:
„Morgen sal er een levende
kikker in uw huik zitten
Onfeilbaar
De kern
Vraagstuk
Dertig procent van de
katholieken doet aan:
Toevlucht voor religieus
(Advertentie-tekst)
ZATERDAG 23 DECEMBER 196)1
mÊÊÈÈËÊÉÈ* m mÊÈxn- sÊÈÊEr - burg geI"k heeft als h" zegt- dat Het
doop van een huilend kind, dat in de Umbandistische gemeenschap
wordt opgenomen.
>r dr. tot een verantwoorde voorlichting zou be\
is een W$Ë Sjf Hf 'WËt ff W Ut 9 H I 'm M kunnen komen. Dat is echter niet ge- ker
in SM® II liï Mm im A J Hl m JU f m i I lukt. de gewone nriootor leest z'n werk
AMSTERDAM, dec. Pater dr.
Bonaventura Kloppenburg is een
merkwaardig man. Hij woont in
trn het Franciscanerklooster te Pe-
I "Polis en alleen al het feit, dat ik naar
m vroeg, bleek voldoende om broe-
1". Portier achterdochtig te maken,
vrlat k°mt u hier doen?", vroeg hjj on-
n'^deljjk. Ik probeerde het uit te leg-
g maar moest het een paar keer
'halen voor ik werd toegelaten,
j. Binnen begreep ik waarom. Pater
b "PPcnburg wordt in sommige kringen
Üih wd als een „wonderdoener". Er
("H mensen die met genoegen duizend
*ou i zouden reizen als ze alleen zijn pij
aan» moBen aanraken en als ik een
"tal Braziliaanse kranten beknopt
Vo,g citeren, dan heeft hg tot dusver de
AWe wonderdaden verricht: „Hij
Win reSen gemaakt. Mensen onder
do» ecn aartsbisschop door de lucht
en zweven. Blindgeborenen doen zien
het d?.den ten leven opgewekt!" Een
Port- "I"1"® inderdaad en als broeder-
to» n'e' zo streng was, zou het kloos-
riin a' 'anK een gezocht pelgrimsoord
Prnü Per saldo heeft men al eens ge-
ljh h?erd 's paters pij bij wijze van re-
v«wie in stukken te scheuren en dat is
liil?r een man met een wetenschappe.
v~*e wereldfaam, die bovendien lid is
1, de theologische commissie ter voor-
Ho^'ding van het concilie meer dan ge-
rjus blijft de deur van het klooster
cht. De pater-wonderdoener is niet te
Preken en zelfs een redacteur van zo
k's betrouwbaars als een Nederlandse
'hiiolieke krant heeft de grootste moei
te
0lh binnen te komen.
tJ-'c oorzaak van dit alles, is nogal
sVest- In theorie heet Brazilië de groot
je katholieke natie ter wereld. Van
r,,- ruim 65 miljoen inwoners moet
epim 90 Pet. katholiek zijn. Ze vormen
regende van de gehele ka'tholieke
Vrt u bevolking en als men weet, dat
Sp'J betrouwbare demografisché progno-
hin doen vermoeden dat deze bevolking
nnen 20 jaar met 40 miljoen zal toe-
(jjjhen, dan zou de kerk in dit wereld
lef, daar grootste expansie kunnen be-
gev 7" In getallen is dit zelfs nu al het
thr.? Brazilië b.v. wonen meer ka-
en Jeke Japanners dan in heel Japan
y.-be zwarte staat Bahia zou zuiver
rnke.rïriat'S voldoende missionarissen
Vpm n opleveren om in Afrika alle
tn '"acht geworden Europese priesters
e vervangen.
tpjbssen theorie en praktijk gaapt ech-
is een kloof. De Braziliaanse katholiek
loo,?®" folkloristisch katholiek. Hij ge-
goaf, ln heiligen en wonderen, maar de
don van Christus of onze verlossing
keha Zlïn dood zijn hem vrijwel onbe-
Ro» Nederlandse pater Ricardo
qu/cstraten o.f.m. heeft eens een en-
ban 1 Sehouden onder onderwijzeressen
tato katholieke lagere scholen. De resul-
v0on waren ontstellend. Zelfs de „vier
bij ,n.aamste waarheden" werden slechts
ra ""zondering genoemd en de kette-
be stapelden zich op. Tenslotte is van
bp/ Brazilië krap gemeten 25
bpj-bhalphabeet, de bevolkingsdichtheid
W aaSt 7 per km2 (Nederland 240) en
]a aantal priesters 1 op 8.000. (Neder-
hSt 1 op 1.000). In deze situatie komt
2o nef Praktisch op neer, dat misschien
ehn». van "He Braziliaanse katholieken
"en lns regelmatig contact heeft met
is Prester. De rest 80 pet. dus
hfaa gieus verlaten. Men is gedoopt,
Ven t Van een normaal godsdienstig le-'
ke ,j-s geen sprake. Kan ook geen spra-
iÖks Het »s dan ook eigenlijk nauwe-
met
naar
omzien naar
Pater dr. B. Kloppenburg O.F.M. tijdens een van zijn drastische televisieuitzen-
dingen. In de rechterhand het kruis, links een satansbeeldje, dat hij in de loop
van de uitzending met verve kapot zal gooien.
tot een verantwoorde voorlichting zou
kunnen komen. Dat is echter niet ge
lukt, de gewone priester leest z'n werk
niet en het komt nog steeds voor, dat
pastoors, die in hun parochie honderden
Umbandistische centra tellen, niet eens
weten wat Umbandistisch spiritisme
eigenlijk is. Daarom heeft pater Klop
penburg maar een ander wapen gegre
pen, zijn tweede activiteit. Hij is een
kruistocht begonnen die hem van staat
naar staat en van 'zaal naar zaal ge
voerd heeft. Overal heeft hij gesproken
en het succes van die spreekbeurten
heeft weer geleid tot diverse radiole
zingen Brazilië telt maar liefst 800
verschillende radiostations en televi
sie-uitzendingen.
Als pater Kloppenburg daarover
vertelt, wordt het bepaald op
windend. Hjj is niet alleen een
goed spreker, hij beschikt ook
over zekere gaven die hem een aar
dig medium zouden doen zijn. Daar
van maakt hij gebruik. In mijn tegen-
propaganda, zegt hij 'ga ik recht op
de man. af. Het gehoor is heel een
voudig. Het vraagt niet om redene
ringen, het wil bewijzen. Die bewijzen
geef ik. Ais de spiritisten zeggen, dat
zg kwalen genezen door de tussen
komst der geesten, dan zeg ik dat het
niet waar is, maar wat zij kunnen,
kan ik ook. Laten zü een tafel dan
sen, ik herhaal dat trucje voor een
volle zaal. Laten zij de geest schrij
ven, ik heb ook zo'n leitje. Ik kan
ook een glas laten draaien en met be
hulp van eenvoudige hypnose bereik
ik fraaie genezingen. Want waar komt
al die onzin in de kranten vandaan?
Wel gewoon, omdat ik ten aanschou
wen van duizenden heb gedemonstreerd
dat ik psychische pijnen met hypnose
kan verhelpen. Waarom heet ik een
wonderdoener? Wel, het spijt me, maar
ik heb een blinde doen zien Öp een
avond sta ik voor een grote zaal. Ik
leg uit, dat ik kan hypnotiseren en
dat ik daarmede doe wat de spiritisten
de geesten toeschrijven. Zijn er men
sen, die mij willen helpen, vraag ik.
Mensen met kwalen? Er komt van al
les en nog wat naar voren Onder hen
een blinde. Ik zeg hem dat niemand
blindheid kan genezen, die organisch
is. Ik zeg ook, dat er sommige vor
men van functionele blindheid be
staan, die bij hypnose baat vinden. Ik
wil er niet te lang over spreken. Ik
breng hem onder hypnos-e en hij ziet.
Mijn hemel, wat een avond Mijn hele
betoog bleek waardeloos, ik was dan
geen spiritist, ik was wel een hei
lige, een pater die wonderen deed.
Ik heb naar de bisschop moeten
vluchten om mij te onttrekken aan
een even valse als gewelddadige hei
ligenverering. Een andere keer was
eigenlijk veel mooier. Ik trad op voor
.verwonderen dat "velen
stertypis?h Zuidamerikaanse drang
iets r|ligieus leven
anders.
<-jjs at andere heet „spiritisme". De Fa-
..Revue Spirite" noemt Brazilië
„de leidende spiritistische natie van de
wereld". Er worden alleen in Brazilië
meer spiritistische boeken en gesenrit-
ten gedrukt dan in alle andere landen
samen en pater Kloppenburg berekent
dat minstens dertig procent van de van
huis uit katholieke bevolking zieh actief
met het spiritisme bezig houdt. Dit is
meer dan 20 miljoen! Ook op straat
ziet men het ogenblikkelijk. Ik herinner
mg, dat op een warme zondagmiddag
midden op de Rio Branco de hoofd
straat van Rio de Janeiro een spiri
tistische seance werd gehouden, com
pleet met een medium in volle extase.
Elke avond zag ik langs het prachtige
strand van Copacabana kaarsjes bran-
den ten bewijze van Het feit, dat daar
offers werden gebracht en het meest
opvallende was wellicht een dodelijk on
geluk op de Avenida Beira Mar. ciog
voor de politie arriveerde, brandde er
rond het slachtoffer een krans van
kaarsjes. De cultus was begonnen. Het
spiritisme hoort trouwens ook tot de
touristische Musts". Rio bezoeken en
geen Umbandistische plechtigheid mee
maken (ik kom daarop nog terug) is
Amsterdam doen zonder rondvaart. Ve
le Umbandistische centra worden dan
ook door de stedelijke overheid gesub
sidieerd als objecten van vreemdelin
genverkeer
Tegen deze vloedgolf en men over-
irijf niet als men zegt, dat in de voor
heden van Rio letterlek iedere straat
'.ijn eigen spiritistische centrum heeft
is pater dr. Kloppenburg in het krijt
jetreden. Op twee manieren. In de eer
ste plaats als wetenschappelijke publi
cist. Pater Kloppenburg geldt als dê
<atholieke expert. Hij beeft ecn halve
boekenkast volgeschreven en die ge
schriften worden stuk voor stuk be
schouwd als standaardwerken. Dat is
'eer belangrijk, al was het niet de oor
spronkelijke opzet van de schrijver.
Diens oogmerk was eenvoudiger. HU
'hedtura met een gelovige". Zij heeft, èn in de mond èn in de rechterhand, wilde de clerus zoveel materiaal in
een sigaar. handen spelen, dat men in eigen kring
bevolking is, in het algemeen gespro
ken, zeer primitief en men kan dan
ook het Braziliaanse spiritisme naar
zijn invloed verdelen in twee groepen.
De eerste bestaat uit de aanhangers van
het zgn- hogere spiritisme, dat wij ook
in Europa kennen en waarvan Allan
Kardec (1804-1869) de geestelijke vader
is. Ook deze vorm van spiritisme is
wijd verbreid. Zes jaar geleden telde
men alleen al in het aartsdiocees Sao
Paolo 660 kardecistische centra en het
leger geldt ais een van de beste steun
pilaren en voedingsbodems voor deze
stroming. Het grote gevaar voor het
Braziliaanse katholicisme wordt echter
gevormd door het Umbandistische, het
uit de Afrikaanse Bantoelanden afkom
stige spiritisme. Men noemt dat
ook wel het lagere spiritisme. Het is
zeer volks en hoewel het zeer jong is,
mag men stellen, dat het een bijna ma
gische wervingskracht bezit. Umbanda
betekent eigenlijk geestenbezweerder.
Wal maakt dit spiritisme zo aan
trekkelijk? Wel. wie dat wil we
ten, bezueke een bijeenkomst.
Het is niet de plaats, die aan
trekkelijk is. De ruimte is n.l. volsla
gen onverschillig. Het gaat om de sfeer.
Al dadelijk na het inleidingsgebed van
de voorganger, een gebed waarbij God
en satan, Allan Kardec (ook!), St.
George en Maria op de wonderlijkste
manieren worden ve-mengd, ontstaat
er een situatie met een grote geheim
zinnige aantrekkingskracht. Het medium
gaat in trance. Men ziet hoe de „geest"
bezit neemt van zijn „instrument"
een activiteit, waarbij in Umbandisti
sche kringen behoorlijk wordt gedron
ken en gerookt en men kan de ora
keltaal horen waar men bij staat. Voor-
e.l van dit laatste moet men de invloed
niet onderschatten. Het gaat om een
voudige mensen, die eerlijk hun proble
men hebben opengelegd en voor hun
ogen zien hoe een derde vanuit een
vreemde trance-toestand antwoorden
doorgeeft, die rechtstreeks op hen zelf
betrekking hebben. Het wonder wordt
als het ware tastbaar en als het boven
dien nog wordt omgeven met dans
(samba!) en gezang, als er vreemde
costuums bij gedragen worden en er op
sommige dagen echte grote feesten
worden gevierd, dan is de aantrekkings
kracht overduidelijk. Het is geen cultus
op een afstand, het is iets waarbij men
onmiddellijk betrokken is, waaraan men
actief deelneemt en waarbij men bo
vendien kan schuilen voor alle gevaren
en teleurstellingen der wereld. Het Urn- i
Typische houding voor een Umbandistisch „medium" in trance. Let op sigaar in
de linkerhand. Deze houding kan uren worden volgehouden.
bandisme kent nl. in tegenstelling tot
het Kardecisme èn goede èn kwade
geesten.
Dat wil zeggen, dat er „onfeilbare"
spreuken en riten bestaan, waarmee
men zgn. goede wensen kan afdwingen.
Men kan b.v. de geliefde tot terugkeer
en huwelijk dwingen, in de droom ver
nemen met wie men zal trouwen, maar
men kan ook door de medewerking van
boze geesten andere dingen bereiken.
Er bestaan riten, die ertoe „leiden" dat
een vrouw de man van een andere
vrouw verovert, riten om het leven van
anderen te bederven, om te straffen
met ziekte en dood, om anderen tot
misdaad te dwingen, etc. Al deze me
thoden zijn „onfeilbaar" en men schrikt
als men bemerkt hoe door de sterke
sociale invloed der Umbandistische lei
ders die „onfeilbaarheid" vaak metter
daad geëffectueei d wordt.
Er is nog meer. Er zijn Umbandisti
sche centra (men noemt ze „centros",
„tendas" of „terreiros") die de schijn
hebben kleine katholieke heiligdommen
te zijn. Het staat er vol heiligenbeeld
jes en schilderijen, waarvoor bloemen
en kaarsen geofferd worden en die de
weinig gevormde gelovigen de idee ge
ven, dat katholicisme en Umbandisme
eigenlijk één zijn. Het heeft ook geen
zin te ontkennen, dat de Umbandisti
sche propaganda hiervan gebruik maakt
Men werkt de verwarring in de hand,
handhaaft in de meest abject-heidense
riten allerlei typisch katholieke ele
menten en stelt bij herhaling, dat Um
bandisme en katholicisme zeer wel ver
enigbaar zijn.
Voor primitieve gelovigen opge
voed in milieus, waar katholicisme lou
ter heiligenverering scheen te zijn
moeten hier grote moeilijkheden liggen.
Bovendien moet men niet vergeten, dat
in Brazilië de invloed van het zwarte
ras onmiskenbaar is. Een derde van de
bevolking stamt rechtstreeks van Afri
kaanse voorouders af, de rest ook
de blanke bevolking heeft er grote
invloed van ondergaan.
Welnu, het Afrikaanse element in de
de televisie en liet zien, dat een pa
ter die het spiritisme verwerpt ook
voor de camera een tafel kan laten
dansen. Ik deed nog meer. Ik nam
nijn kruis in de rechter en een sa-
'ansbeeldje in de linkerhand Die Sa-
'ansbeeldjes gelden in de wereld der
Jmbandisten als vreeswekkend. Ik
imeet het beeldje kapot. Er gebeurt
liets, uiteraard. Stel u echter voor
wat mjj de volgende dag overkomt.
'in de plaatselijke krant staat een
jrote advertentie, met naam en toe-
laam ondertekend door de bekendste
Jmbandistische leiders. Zjj schrijven,
lat zij na mijn uitzending de geesten
'rebben geraadpleegd. Die waren ver-
ooigen en nog deze dag zou ik in mijn
buik levende kikkers, voelen. Dit is
^een scherts. Dit is gebeurd. Zo bru
taal is men. En ik vrees, dat mijn
tegenadvertentie, dat ik nog steeds op
de kikkers wacht, veel minder effect
heeft gehad dan het grove dreigement.
Goed, zo moet de bevolking gedacht
hebben, een pater die zelf wonderen
loet, zal dan geen last van kikkers
ondervinden, maar als wij zoiets zou
den wagen
En daarmee nadert men dan tot de
kern. Wat het spiritisme en met name
het Umbandistische spiritisme zo ge
vaarlijk maakt, is de onwetendheid. De
bloedige inwijdingsriten is duidelijk.
Men vindt er allerlei oude Bantoege-
bruiken terug, die vermengd met land
eigen muziek, katholieke gebeden en
wonderdadige extasen bij uitstek ge
schikt blijken om een kinderlijke bevol
king te troosten en althans voor een
ogenblik op te heffen u: een levenskli
maat, dat hard en troosteloos is. En daar
mee kom ik tot het laatste en misschien
wel meest attractieve aspect van het
spiritisme. Brazilië is in nood. Er zijn
geen huizen voldoende. In werkgevers
kringen heersen nog overwegend libe
rale principes,, er zijn wel goede socia
le wetten, maar ze worden niet uitge
voerd en in die sfeer h^eft het spiritis
me gedaan wat de kerk althans in
die mate heeft nagelaten. Het heeft
zich omgeven met een krans van so
ciale werken. Men vindt talloze spiri
tistische kindertehuizen en bejaarden
centra en waar de medische hulp dik
wijls faalt, stelt het spiritisme er zijn
„dokter uit het Jenseits". Natuurlijk
leiden diens recepten en raadgevingen
vaak tot ernstige teleurstellingen; maar
men moet ook begrijpen, dat de vol
strekte overgave van de mensen hyp
notische resultaten mogelijk maakt, die
in het nuchtere Nederland onmogelijk
schijnen.
Zo is het Braziliaanse spiritisme een
vreemd fenomeen. Niet alleen, omdat
het zieh ten onrechte siert met allerlei
katholieke ceremonieën, het heeft ook
uit dat katholicisme iets wezenlijks ge
puurd en daaraan in zijn sociale instel
lingen gestalte gegeven op een manier,
die verheugend en beschamend is. Ver
heugend, omdat tenminste ergens ge
daan wordt, wat overal zou moeten ge
schieden. Beschamend, omdat zij de
Kerk belast en katholieken, die hun so
ciale plicht wensen te effectueren, in de
verleiding brengt en dit is voor velen
een wurgend probleem instellingen
te steunen die indirect katholicisme en
christendom wezenlijk belagen.
TT et is een gigantisch vraagstuk, dat
1 §§§|§gl v l nog verscherpt wordt door aller-
i' A-J- lei plotseling uit N. Amerika op-
duikende kleine protestantse see-
WÊÈÊÊËËÊÈËÊËÊÈÊm A- iSMAi teP- Ook deze ®ecten vertonen allerlei
'dkrt3Êt VariA min of meer spiritistische trekken. Ze
worden vanuit N. Amerika rijkelijk van
Be,d vooralen, zodat zieh op het ogen-
WSmHÊBSÈk j. „iiM* blik in Brazilië do merkwaardige situa-
I """"WÉ-'i? SiMÊMËBÊKk t,e. vo»«loet. dat de katholieke kerk
jSlpV T V (plm. 90 pet. van de bevolking) onge-
jLv WÊTt veeF t0-900 priesters telt. terwijl het
sectarisch protestantisme (misschien 2
mËËÊm.. AA ipw r-mm. pet.) een bgna gelijk aantal dominees
4-a(--1 A WËË& <°f wat daar voor doorgaat) heeft. Ik
4ft,,-MHg Ka nog verder. Tegenover een vrijwel
if..''llMWBfc - Amm, t 'Èmrf totaal ontbreken van een enigszins mi-
HWBEBmm ISA» ii tante katholieke pers (met een
M iWfBSpMBl WèM kleine uitzondering wellicht voor Bello
mmB&'auS&i8L aÉÉmmHL Horizontc) staan 162 spiritistische tijd-
schriften. De jaarlnksc verkoop van het
%W' p** werk van Allan Kardec (rond 100.060
V exemplaren) overtreft die van de hg-
bel en bij een enquête onder ecn aantal
TfllliWlKffff'*' radiostations bleek, dat er naast 316
L zuiver ka'holieke programma's 331 pro-
A. testantse en 107 spiritistische program-
A. "'jMlÉlH ma's werden uitgezonden. De protes-
MÊÉ WfmSSwWmNmfflmÊÈÊr A ,ant^e en spiritistische programma's
- werden betaald, de katholieke verzorg-
JHL VBIbBHHKPP* den de Stations op eigen kosten!
WÈË&Bk jfflWÊÊÈÊBr JbÊÊÊÊ Ik gclonf dan 00k> dat Pater Kloppen-
I A l& aBfcA spiritisme en het offensief der secten
i'&'Wm- "ZËEÊÊm de traditionele kerk vut Brazilië bedrei-
M Sen- Ik geloof, dat hij optimist is als hij
Stelt' dat de Procentuele daling van het
A' aan,3l katholieken niet lager dan 60 pet.
l li .Ljf\i za' komen. Brazilië is in verwarring.
V- .r. Het land wordt met geweld openge-
i IjjHr"' scheurd- z«n bevolking neemt toe met
- .jM) een snelheid, die demografen een ex-
plosie noemen en in die baaierd mis ik
.,J Het licht en de stem, die ook bij zulk
JH stormweer de koers markeren. Ik schrijf
dU niet u't déptt. Niet uit zelfgenoeg-
zaamhetd. Niet uit Europese voortreffe
lijkheid. Ik schrijf dit uit angst Bra-
«P» <Üië is de grootste katholieke natie ter
A - <- wereld. Moeten wij ondanks alle
asi' pauselijke encyclieken straks erken-
A n0n da^ wt' er ook daar niet in geslaagd
30^ .r. i - -L&s..z'in d'e maatschappij een christelijke
Pater dr. B. Kloppenburg O.F.M. (links in burger met alpinopet) bij de resten s'Snatuur te geven?
van een achtergelaten offer. Pluimvee, drank, kaarsen. Niemand zal het aanraken. ALBERT WELLING
SPIRITISME IN
BRAZILIË