en miljoen Moslims en
een miljoen E
^dental aan beide kanten zon
1,1 de honderdduizenden
Algerije
in
130 jaar
niet
verfranst
H
Oorlog in data
T
A
"Sw
Sjvim JAAR EN_ VIER MAANDEN GRUWELIJKE VERBETEN STRIJD
«ïyats' /w47'e; «32*8
Vfcf1
N
Mrjytsgr
1954
1956
1958
1959
1960
1961
1962
r,?issK»M=DLj„aeuj,e
ZATERDAG 3 MAART 1962
|Yj"u de Franse regering en die
'an de Algerijnse opstande-
este
lin'gen
elkaar ten langen
ben 111 Gen akkoord gevonden heb-
^nL.Waarbi-i Frankrijk onmis-
a'thanai uaan glorie inboet, schijnt
Algerjs et eerste bedrijf van het
Ven Jnse drama afgesloten. Ze
de ar. en vier maanden heeft
erRenrl nie^ °Fficieel als zodanig
e' maar daarom niet min-
^eI«ke - oorlog in Alge
rnon duren. Voor de Alge
ten [i0GG^ verbeten vrijheidsstrijd
van onmetelijke offers
e°n rnir"0 zi|C'en- Op zijn minst
'1°°,] F)on Algerijnen zijn er ge-
de dus menen de leiders van
^kiirJ and' inofficiële Franse
^Q.0noSn ®Preken van tussen
l8o,0(v> en 250.000 doden, van wie
evriirii gerÜnen. De Algerijnse
S'bds i .^Ssoorlog is ten einde. De
de v18 september 1958 bestaan-
^ePuhi;0rlopige Regering van de
te nif t G v geri'ie"' door de mees-
Vv°rdt sterse landen erkend,
lV°rdt A?9" ..definitieve. Algerije
^1 rt;, Serljns en een referendum
d.inse vestigen. Maar de Alge-
§el°st ^estie is er niet mee op-
et tw,7e bn eedbomterreur van
er
- 'rascistische monster OAS
te hianudiï zo schrijnend mogelijk
^-doorw..cren- Fe Franse glorie
ad ft„; 'iet genereus verlenen
Hko af!lankelijkheid aan Ma-
ge% unesié« maar niet aan
3e"
r'*"» mil.
5? ^centdere
Einde in zicht (vijf maal)
öe Franse cultuur
^m°,h0d" A re
21 APRIL. Oo" de gematigde moslim-bewegingen scharen
zich achter het FLN.
24 JAN. Barricaden-oproer in Algiers.
8 JAN. Referendum over Dc Gaulles politiek. Fransen en
Algerijnen antwoordenJa, maar tij Frankrijk onthouden
25en in Algerije 43% van de .kiesgerechtigden zich
van stemming.
21 APRIL. Mislukte coup in Algiers. Ex-generaal Salan
formeert de OAS.
20 MEI. Tweede gesprek tussen .Fransen en Algerijnen
in Evianspoedig in het slop.
VhÜ?«P 'Inbcla9gen
yverend voor de kneed-
bom-tereur van de OAS
in Frankrijk zelf op het
ogenblik is het volgende
voorval: in een drukbe
zochte, links-georiënteerde
boekwinkel in Parijs ver
schijnt een opvallend schone
en hyper-modieus geklede
vrouw. Iets minder opvallend
zijn de schier talloze pakjes
die ze bij zich heeft en terwijl
ze boeken inbladert ergens ach
teloos „parkret". Na lang dra
len besluit ze tot aankoop van
de „Walging" van Sartre als
pocket. De hoeveelheid pakjes
van de winkelende schoonheid
wordt weer bijeengegaard,
maar niet met één vermeer
derd, want de dame laat „per
abuis" een pakje liggen en ver
laat de winkel weer.
Een brain-wave van een ver
koopster die de politie belt.
Het pakje wordt op het bureau
voorzichtig onderzocht en blijkt
een helse machine te bevatten,
voldoende om de boekwinkel
in de as te leggen en de aan
wezigen te doden, althans
zwaar te verwonden.
Algerijnse bevrijdingsoorlog is voorbij
ttiaar de „kwestie" woekert voort
is
hen f v-wwuucxieui- van
of:W»en,0er> Europeanen
'e^ niet
Al> Cff S, *n moslims be-
Jpnd2">S" k,,„'LZ !£.r de kern van de
Vv* meer ®'A0«en de c"'ers
V. te." gunste van de niet-
gil!'011) Ms ti'na n .sPr<*e», de Fran-
"fiM r°»nerii a?' ln anachronistische
\rV"n ij„ ,8:fr'le als een integraal
V l,!elUtn,l "v aan gene zijde van
ana Zc(' wllu'n zien, heb-
argumenten dan dal
Hf' van de
^''Ulen"8 "Frans
- "l„en> zoals kn
r cerebrale.
e,,"i. van de in Algerije gebo-
--C. "E rans" is. „Inslaande"
""epi- s kueedbommen, maar
Krijgsgevangen gemaakte Algerijnse opstandelingen worden onder bewaking van Franse soldaten weggevoerd.
d
er niet als een gelocaliseerde be
volkingsgroep uit naar voren komen
en wat belangrijker no; is: Algerije
wordt niet Algerijns itfiniis de gedeel
ten met een overwegend Europees ka
rakter. Op deze mogelijkheid heeft De
Gaulle wel het langst gezinspeeld.
oostelijk Algerije ruim honderd Euro
peanen door opstandelingen gedood
werden. Het ging hard tegen hard. De
Algerijnen breidden hun strijd uit tot
terreur-acties in Frankrijk zelf en ble
ven korte metten maken met hun te
genstanders, om het. even of deze Fran
sen waren, dan wel „laffe" of „verra
derlijke" Algerijnen. Het Franse leger
sloeg even drastisch terug. Langzamer
hand lekte hiervan een en ander uit
naar Frankrijk.
Begin 1957 kwamen de eerste pro
testen van Fransen tegen de wreed
heden van hun leger jegens Algerijn
se krijgsgevangenen, die niet als zo
danig erkend werden er was im
mers geen sprake van oorlog tussen
twee landen en jegens de bevol
king van het Algerijnse platteland.
De onthullingen van Jean-Jacques
Servan-Schreiber. hoofdredacteur van
L'Express, die als reserve-officier in
Algerije gediend had, vervolgens de
geruchtmakende ontslagaanvraag van
een generaal uit protest tegen de
wreedheden en een officieel rege
ringsrapport, waarin de wreedheden
niet werden ontkend, begonnen de pu
blieke opinie in Frankrijk en daar
buiten te beroeren.
De Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties hield februari 1957
haar eerste debat over de toestand in
Algerije. Voor Frankrijk liep dit gun
stig af. De meerderheid beschouwde
Algerije als een intern-Franse kwestie.
Trouwens premier Mollet had kort te
voren nog verklaard, dat de Fransen
bereid waren in Algerije het vuren te
staken, dat alle Algerijnen gelijke rech
ten zouden krijgen en dat er verkie
zingen onder VN'-toezicht konden wor
den gehouden. Zonder internationaal
toezicht vertrouwde men geen Algerijn
se verkiezingen wegens de intimidatie
door het Franse leger. Daar kwam nog
by, dat het FLN, de opstandelingenor
ganisatie, terzelfdertijd ongeveer had
laten weten, dat bet onder VN-toezicht
met Frankrijk wilde onderhandelen
op basis van onafhankelijkheid van Al
gerije.
De Algerijnse opstand wist zich van
den beginne af verzekerd van de steun
van de Arabische wereld. De hulp van
communistische zijde had duidelijk ten
doel de EDG-plannen en de NAVO te
dwarsbomen door Frankrijk te nood
zaken zijn militaire macht, in 1954 net
niet meer nodig in Indo-China. in te
zetten tegen een Noordafrikaanse op
stand. De dreiging van een Sovjet-Al-
gerjje is later ook nog wel aan de orde
geweest, maar de rebellenleiders staak
ten hun rode flirtations, toen bleek, dat
ze zich er niet alleen by hun Arabi
sche bondgenoten, maar ook bij de ge
hele Westerse wereld mee dreigden te
compromitteren
Het jaar 1958 bracht een kentering
in de Algerijnse opstand, Niet alleen
door de instelling van een „voorlo
pige regering" in Cairo, die onmid
dellijk door de meeste Arabische lan
den erkend werd en die thans nu
Joegoslavië haar ook erkent voor al
le niet-Westerse landen de jure be
staat, maar ook de „komst" van ge
neraal De Gaulle bleek van beslissen
de betekenis. Na de totstandkoming
van ziin Vijfde Republiek kondigde
De Gaulle het „Plan-Constantine" aan,
ter economische en sociale ontwikke
ling van Algerije, 23 oktober -1958 ge
volgd door de Algerijnse opstandelin
gen een „Vrede der Dapperen" aan
te bieden.
\"N.
Of »8
wil daar-1
verbetenheid vech-
de mt>slims,
d' h..t p^'cr 1954 deden. Voor de
Ai '"'on,. ."°S een open vraag
sk
"Un geld kiezen.
Wlf*1» diennfp+CU^UUli Z0U' &töus de-
^einzen vo°R kneedbomterreur
°P A]p-er';reen onmiskenbaar stem-
«Vm^et Fran. gedrukt hebben. Ste-
en ofilna?n' ™als Con-
KsrJ Dran.o u f.1"6. een overwe-
Tpans kb®r!?iklng en een ty-
fVAgierl en n r' ?°als dat °ó,k
tJpaate "tVDisch^p811 et gevaI is
fta^gevechte h"Ffanse trekken
Hl6 geschieden,- barricade.s. in de
;vS^;bTeFhódpUe,n.ls een geijkte
Het hnJi" °5 Algerije niet
1959 SDfecadeeoproer van
3si:sen speelde zich m Algiers
hiepyfen decor, dat ook in pfrijs
i^k 6Fd bad
er-
!rn,s'eden hesjba's in do Alge-
kunnen
wezen.
■eo'\Kge)'b® goed
en de
Aueede aff ZIJn- Bi-i di
(Hh?epijnSp £ect-geladen
kV: de gestie
G& - p?lna=hting.
ai - 2nen
Algerijnen
ziin AJlien
ffect-gr'-^3 dlt laatst0 zaI
een rol kunnen
aspect van
''"h1' v! 0'
k 'tis vortn
<0|, "'et
Jt Aii 'i'°d
'lp
'«fa be
welke vele
i te dé,P< Alg^ijnen!
allppn fassen-d'scrimina-
en rnL'i1 Alge rij,, aan de
^'driellandsp0^891' deze zi-'*
v '«siji",Setting iai""' ™et nfl»re
e1 Fr^JnV-M1 Fra"krdk
'JtR °0rlOD' rdl\sen tijdenv de Al-
S "inJ^anderW 'ngrWe"<le staat-
V'',\Vai' de V'iif, "Rh"n <'e
!ijiirt'l('ht s'dentippi u ?eI,uWiek on-
V,1'We>>, v f bewmd-met-grote-
i kki^'dd poplt,i"ls ent
li'V-'hn van p',lre en vervolgens
ISk ?1 'Ie t^f.-~S""at,onalistisehe
I T",?'1 tredende ge-
S l Gauile- Ue Fransen
!H^em^eiin<lheldetlenVe ingWek"
,'a I" gen niet gem
U®"' getuige bijvoorbeeld
use nniitjVan 8 februari
^>^t£?^eB^gers v
>V t?5' volSih3^ V-a? De Gaulle,
K "C,. maken "let gemakkelijk
p !g ti'eifpn f g„ bijvoorbeeld
•dpunt. Ook aan d
I NOV. Het FLN begint zijn bevrijdingsoorlog.
13 MEI. Een samenzwering van rechtsgezinde officieren
helpt generaal De Gaulle aan de macht.
18 SEPT. Het FLN vormt een „voorlopige regering in bal
lingschap van de Republiek Algerije".
Ifi SEPT. De Gaulle belooft de Algerijnen zelfbêschilG
king; welwillende en hoopgevende reactie hierop.
5 FE15K. De Gaulle voor radio en t.v.: „De vrede is nabij".
II FEBR. Frans-Algerijns vredesgesprek (het vierde) in
het grootste geheim en op geheime plaats.
oor
an-
Algerijnse' op-"
k "li >?ste 'ineen f!' ee'iheid, wer
ft i,a'lji's SJWA, n FLN e"
i, va?Ptrp„. INA) vergeten.
is stel-
geweest
In
,.^0 Vp'Seriin» k '"voed gewe
V.^ÜI. •.niao;..;.uf,a.t h'.l er
met dien
via een
hereikfn n' wat h«
I) derr'ende rnei
"'htafrè mfp dertlende mei,
Oj.p'fölonisten n- N-'an A1gertin-
F alU11e asn e' e ln lö58 De
frh^N?"'terp ^_.de Tacht
.Vwr«i»
mi bh Van P0ltssercn ter verwc-
politieke belangen
en hunner van wiens
e kennelijk de hoog
ste verwachtingen koesteren. Wat zijn
ze dan bedrogen uitgekomen
Generaal De Gaulle, het Franse
staatshoofd dat als de „Sfinx van het
Elysée" de historie in schijnt te wil
len gaan, heeft de wereld enkele ja
ren in spanning weten te houden over
de vraag, wat zijn Algerijnse plannen
nu wel precies waren. Zo zelfs, dat
men zich kon afvragen, of hij ze wel
had. Met het air van de wonderdok
ter, die Frankrijk tot eenheid zou lei
den en die de Algerijnse kwestie
(oorzaak van legio Franse kabinets-
erises) wel eens zou oplossen, aan
vaardt. hij, volkomen legaal en daar
toe uitdrukkelijk geïnviteerd, het be
wind over Frankrijk.
Die magische allure heeft De Gaulle
steeds zorgvuldig behouden. Zijn Alge
rijnse plannen openbaart hij, beetje
voor beetje, in aangrijpende redevoerin
gen voor radio en televisie, die het
staatshoofd in een wal gearchaïseerde
pose van Nationale Held en Redder
vertonen. (Zonder vrees noch blaam;
niet wijkend voor geweld of chantage;
onverschrokken en zonder bril waagt
generaal De, Gaulle zi.ch meer dan eens
temidden van hem vijandige, ja Zelfs
"aar bet leven staande menigten).
Maar De Gaulle slaagt, waar zijn voor
gangers falen. Hij doet de meeste
Fransen de „schellen van hun ogen v al
len. Algerije is niét Frans. Geen spra
ke van assimilatie. Honderddertig jaar
Frans bestuur (Frans onderwijs en Fran
se immigratie, hebben Algerije niet kun.
nen verfransen. Het begon met de be
faamde coup d'éventail, de tik met een
waaier, die de Dey van Algiers in 1827
aan d Franse consul toediende gruwe
lijke beledigng, die gewroken moest wor
den met een Franse veroveringsoorlog,
welke destijds ook de Franse binnenland
se spanningen moest afleiden)
Frankrijk behoudens de kneedbom-
activisten' heeft er al met al in moe
ten berusten dat er onderhandeld werd
tussen Fransen en Algerijnse rebellen,
zonder dat de laatsten de wapens „in
de vestiaire achterlieten", zoals lange
tijd halsstarrig geëist werd. President
De Gaulle heeft eveneens stilzwijgend
erkend, dat de Sahara deel uitmaakt
van de toekomstige Republiek Algerije
er. niet een „inpandige" Afrikaanse
Balkanstaat wordt. (Medio maart 1956
onthulde de Franse regering de ont
dekking van olie in de Sahara, die te
voren steeds tot Algerije gerekend was).
Frankrijk heeft er in moeten berusten,
dat het resultaat van het referendum
in Algerije niet departementsgewijs ge
publiceerd wordt, zodat de Europeanen
n de nacht van 31 oktober op 1 no
vember 1954 werden de Franse
autoriteiten in Algerije verrast door
een op verschillende plaatsen in het
land gelijktijdig oplaaiende golf van
„nationalistische terreur". De opstan
delingen bleken goed bewapend en mi-
litairement georganiseerd, kennelijk
met hulp van „buiten". Toen de Fran
sen antwoordden met het inzetten van
een troepenmacht van 75.000 man te
gen de „terroristen", die vooral ope
reerden vanuit het onherbergzame
Aurèsgebergte in 1845, 1875 en 1916
ook reeds een haard van opstand
was de Algerijnse bevrijdingsoorlog in
feite begonnen. Franse militaire instal
laties en burgers alsmede stations, post
kantoren, banken en andere instellingen
van vitaal belang in Algerije werden het
doelwit van de opstandelingen Terzelf
dertijd hadden de Fransen in hun „pro
tectoraten" Marokko en Tunesië te kam
pen met opstandige bewegingen, die in
november 1955 resulteerden in de er
kenning van de onafhankelijkheid van
Tunesië en een jaar later van Marok
ko. Dit had tot gevolg, dat de Algerijn
se opstandelingen van die landen uit
krachtig gesteund en bewapend konden
worden.
De opstand in Algerije konden de
Fransen niet meer bagatelliseren, ook
al gewaagden officiële mededelingen
begin 1955 van een „mislukte terreur
actie". Een opstandige beweging in
1945 kon met een straf-expeditie be
dwongen worden, maar die van novem
ber 1954 was beter voorbereid. Noord-
Afrika was aan onafhankelijkheid toe,
maar de Fransen hielden nog lang vast
aan de fictie, dat het Algerijnse natio
nalisme maar geen vat kon krijgen op
de Algerijnen. Was dit niét dool Fer-
hat Abbas Zelf eens toegegeven
Premier Mcndës-Franee betoogde
de Franse Nationale Vergadering, dat
de Inventie Algerije anders was dan de
moeilijkheden met Marokko eti Tunesië.
Dit kon enige indruk maken. De Fran
se departementen Algiers, Oran en
Constant,ine waren in diezelfde Natio
nale, Vergadering vertegenwoordigd. Het
Algerijnse deel van Frankrijk had zelfs
sinds het Algerjje-sta.tuut van 1947 een
eigen Het,gevende Vergadering. Maar
de bevolking van Algerije is sinds de
dagen van Napoleon III verdeeld in
Franse „onderdanen" en Franse „bur
gers". Voor een deel van Frankrijk
een wonderlijke discrepantie. Nog won
derlijker is, dat iedere Europeaan vrij
wel automatisch tot de burgerij gere
kend werd, terwijl de moslims ipso fac
to slechts de status van „onderdaan"
hebben. Tenzij ze liet Franse burger
schap waardig zyn gebleken op grond
van (officiële volgorde) „Franse
krijgsdienst in oorlogstijd, bezit of ont
wikkeling", en daarenboven afzagen
van veelwijverij. In de Wetgevende
Vergadering van Algerije hadden (1e
Europeanen een zesvoudige meerder
heid, omdat de helft van (lat parlement
gekozen werd door (Ie burgerij, de rest
door (Ie onderdanen-niet-burgers. Bij dit
alles komt nog de feodale economie,
die slechts ten voordele van de Euro
peanen was.
et einde van de Frans-Algerijnse
oorlog leek in september 1959
voor het eerst in zicht. Zestien
maanden nadat hij aan het be
wind was gekomen beloofde generaal
De Gaulle in zijn radio- en t.v.-rede van
16 september de Algerijnen zelfbeschik
king. Ze konden kiezen tussen volledige
onafhankelijkheid, integrale assimilatie
met Frankrijk dan wel autonomie in
een Frans-Algerijnse nauwe unie. De
leiders van de opstand aanvaardden
het beginsel van onderhandelingen over
de zelfbeschikking. Tot dan toe onge
hoorde geluiden van beide kanten. Maar
De Gaulle weigerdé toen de „voorlo
pige regering" de in Frankrijk geïnter
neerde opstandelingenleiders onder wie
Mohammed Ben-Bella als onderhande
laars aanwees. Ben-Bella en de zijnen
waren drie jaar tevoren gearresteerd
toen de Fransen een vliegtuig onder
schepten waarmee de opstandelingen
leiders op weg waren van Cairo naar
Marokko. De vangst van Ben-Bella c.s.
verwekte felle verontwaardiging in de
Arabische landen. De Franse regering
kon zirih opnieuw ergeren toen Ben-
Bella en zijn mede-gevangenen in no
vember vorig jaar een opzienbarende
hongerstaking begonnen, die tot Marok
kaanse interventie leidde.
Een Frans-Algerijnse toenadering is
tweeëneenhalf jaar geleden afgestuit
op iets, dat men moeilijk anders kan
zien dan als een prestige-kwestie.
Daarbij kwam voor De Gaulle toen het
toenemende verzet uit rechtse kringen
van de Fransen zelf. Een referendum,
begin 1961, waarbij Fransen en Alge
rijnen zich konden uitspreken over de
vraag, of ze de politiek van president
De Gaulle vertrouwden leverde maar
een mager Ja op. Het barricaden-op
roer van een jaar tevoren was echter
bedwongen en een half jaar later al,
juni 1960, kwam het in Melun tot een
eerste Frans-AJgerijns vredesgesprek,
dat spoedig in het slop geraakte. Een
zelfde lot wachtten nog het tweede ge
sprek, in Evian, mei vorig jaar, en het
derde in Lugrin, in juni 1961. Een
Frans gebaar, eenzijdig het vuren in
Algerije te staken, bleek te loos om de
toenadering op gang te helpen.
Opvallend was 27 augustus vorig jaar
de vervanging van Ferhat Abbas als
premier van de „voorlopige regering"
door Youssouf Ben-Khedda. De achter
grond hiervan is niet geheel duidelijk
geworden. Verklaard werd. dat het
mandaat van Ferhat Abbas ten einde
was. Een andere premier van de rebel-
lenregering zou wellicht gemakkelijker
haar doel kunnen verwezenlijken. Ze
ker is, dat Ferhat Abbas geen opstan
deling van meet-af-aan was. In de na
oorlogse jaren was hij zelfs Algerijns
depute in Parijs en voorstander van al
gehele integratie van Algerije in Frank
rijk.
Generaal Salan. op wie Europese ex
tremisten in 1957, zij het zonder suc
ces, een aanslag pleegden, omdat ze
meenden dat deze als Frans opperbe
velhebber in Algerije te zachtzinnig op
trad tegen (le Algerijnse opstandelingen,
had zich in september I960 reeds als
een dermate fervent tegenstander van
De Gaulle ontpopt, dat de Franse pre
sident hem van zijn burgerlijke en mili
taire bevoegdheden onthief en hem het
verblyf in Algerije verbood. 21 april
van het vorige jaar bleek Salan een
van de leiders van de mislukte mili
taire coup in Algiers en een „on
grijpbare". Het feit, (lat de Franse re
gering Salans schuilplaats in Algerije
niet kan vinden, schijnt haar betrek
kelijke onmacht ten aanzien van de
OAS aan te tonen.
E.-W. VAN OPZEELAND
lgerije was voor Frankrijk een se
rieus probleem geworden. Nog
geen half jaar na het uitbreken
van de opstand kondigde dc
Franse Nationale Vergadering de nood
toestand over Algerije af. Dienstplich
tigen uit tiet, moederland moesten de
troepen in Algerije versterken. Hei
Franse troepemal bedroeg einde juni
1955 al 80.000 man in Algerije, waar
mee een volledige Fi-anse divisie aan
de NAVO onttrokken was. Premier Ed
gar Fauré kondigde terzelfd'értijd her
vormingen aan in Algerije, waardoor
de moslims meer invloed op het be
stuur zouden krijgen.
De Algerijnse opstand kon niet door
beloften bedwongen worden. Het mecsl
indrukwekkend voor de Fransen in 1955
was de twintigste augustus, toen in
DE GAULLE
EX-GENERAAL SALAN
FERHAT ABBAS
YOUSSOUF BEN-KHEDDA
Kasjba van Algiers: een Jonge Algerijnse vrouw rijst op boven de hoofden van de gehelmde Franse veiligheidstroepen
tijdens een anti-Franse betoging. Ze zwaait met de groene vlag van het F.L.N., een vermetelheid, waarvoor de Alge
rijnse met arrestatie en martelingen moet boeten.
