Tovermacht der arbeidsvi'tami
nen
ÏN FUMU
SPEELT
Muziek
Haar
geheim
Eit
M
Geologische Stichting
viert zestigjarig bestaan
Jubileumcongres over Geology and
mining
in the Netherlands
E
JJeel van de winst is gebaseerd op de
mijmeringen van het verliefde
MR
Particulier
instituut
sssrytóïï: sfsfsss;
m
Van 26 april tot en met 3 mei in Den Haag
^L^euwe dagblad
ZATERDAG 14 APRIL 1962
PAGINA 13
Het aan de montage-
el zei het heel mooi. Ze
ten. ta let haar handen even rus-
teascara donkere schaduw van
Om u veegde over haar ogen.
'a\vaa: r heen leek het fabrieks-
2:6 hsDofhP^10ment te vervagen,
als ju he bijna dromerig: „Soms,
^terda^ULek. hoor, denk ik
aan
hiet 3?avond, als ik ga dansen
er v "J|n verloofde". Ze maakte
h^ar ycer geen probleem van,
ten Wert- nog hat ze niet zou wil-
^hziek n-in een fabiaek zonder
haar af muziek is er om
aige eai toe tijdens het eento-
haar v» i *e taten denken aan
tetiznri fde» aan een film, of
haar
on Laar Wah gezelligheid thuis
^riifM60 ^eestje. Niet dat het
teen 20 gevoelerig is,
°mdat n^et- Het draait muziek
feet". E "goeh is voor het mo-
lo°pt' v. h als het moreel goed is,
teeg v Personeel niet zo gauw
en kjaa ^ómt het niet zo vaak
0tlgemabi oiet zo gauw over
ta\vaai ken> eentonigheid en
h'acht" n7e .muziek heeft tover
de ppJ.'^uziek bij de arbeid doet
van hnt sthgen, de kwaliteit
yerbefer gefabriceerde produkt
hij nerval ,brengt ontspanning
op 0siteit en werkt heilzaam
reciam gez9n(iheid. Hit is geen
Chenbar- maar een onloo-
htichtp,.6 conclusie uit talloze
vap e .statistieken. Een deel
te*1- wmst is gebaseerd op die
mijmering van het meis-
vUarr)j baar verloofde. De arbeids
zin die de muziek toedient,
Sever q gezond voor de werk
te tel f zÜn kantoor, waar slechts
a lef°on blèrt.
blèrt,
Wmmï*
Delfstoffen
Rijksdienst
Particulier
Geologische kaart
r\rv a vPn "FGnn^-i'NTI A. -1 i_ 1i.
Jr V .~i*
(Van onze Haarlemse redactie)
in<l deze maand viert de Geolo
gische Stichting haar zestigjarig
bestaan. Tegelijkertijd zal het
Koninklijk Nederlands Geologisch
Mijn bouwkundig Genootschap zijn vijf
tigjarig bestaansfeest vieren. Ter vie
ring wordt van 26 april tot cn met 3
mei in Den Haag een internationaal
congres gehouden onder de titel „Geo
logy and mining in the Netherlands".
De zetel van het Geologisch Genoot
schap is in Haarlem gevestigd, in het
statige, achttiende eeuwse gebouw van
de Hollandsche Maatschappij van We
tenschappen aan het Spaarne. Het is
een huis, dat ieder opvalt door zijn
hoge, altijd gesloten ramen met boei
ende, lila ruiten. De vestiging in Haar
lem is or ook de reden van, dat het
internationale congres ook één dag
naar Haarlem komt: op 1 mei worden
de congressisten door het Haarlemse
gemeentebestuur in de Gravenzaal van
het stadhuis ontvangen en 's avonds
zullen 120 hnnner aanzitten aan een
diner in de Kenaissancezaal van het
Frans Halsmuseum.
Het statige gebouw aan het Spaarne
prikkelt de nieuwsgierigheid. Men ver
wacht er dorre, stoffige dossiers en een
aantal hoog-geboorde geleerden. Men
zal er in elk geval geen aanfluiting
verwachten met het drukke, jachtige
leven van vandaag. En toch... Toen
men een aantal jaren geleden de Al-
blasserwaard wilde gaan herverkave-
len, besloot men de Geologische
Stichting de gesteldheid van de onder
grond in kaart te laten brengen. Op
grond van deze kartering kwam men
tot de conclusie, dat men een bepaalde
tertiaire weg over enkele kilometers be
ter iets om kon leggen. Daardoor kon
Rijkswaterstaat een groot bedrag be
sparen. Zoveel zelfs, dat het hele geo
logisch onderzoek van de hele Alblas-
serwaard daarvan betaald kon worden.
Dus toch wel aansluiting met de wer
kelijkheid van vandaag.
Het geven van adviezen aan over
heidsinstellingen en particulieren is
f
Boormonsters voor onderzoek van de vaderlandse ondergrond door de Geologische
Dienst.
N i|&on'iïlzihnige kracht van de mu-
in exr.QerwerP voor uitvoerige stu-
<Witedhovi^fPtem geweest bij Philips
^Unk-et ij,f Het resultaat daarvan is
,,y,Wv,erwante Phonogram met
hr.p1 op d"ugekiende muziekjes-op-de-
"tsn tedriifIjlarl<:t: komt, waarvoor men
'>rJ, kan i^feyen gaat interesseren.
abonnQ,L s een leesportefeuille,
kir' Óe nemen op deze band-
rpJIi lekProgramma's worden
steedo - t van de klok verwis-
,af?Sale overeenstemming met de
Sn teebietf ardheid van een bedrijf. Het
^a^taansIs voorlopig onbegrensd: de
'fün de 2fr heeft nauwelijks een idee
is. °Ödnel?Uzielc. die men „Fumu"
Ut muziek) noemt, toe in staat
^6sc?luziekt af,ataPPen van de gedachte
ten eak io ?Ueen maar een goden-
^Jen of de liefhebbers in con-
de grammofoon genie-
De is muziek nooit ge-
te,, kanenj^odelzakblazers en de mili
eu r0nt Proesten de strijdlust aan
^lenioï^ ^.eren- He tafelmuziek
oiiH &rterin,?n diende de smakelijke
'b. 5^eg Enzovoort. Men kan
oren dat het oorverdoven-
de r-?® mindere van bijvoor-
oj^ojd berg-varia ties die Bach
>sheid van een
verdrijven. Men
Bach met zijn be-
CaSss. «m ,g- arianes
iati v°be diM slapeloosheid
drjoi j -hvii f P'omaat te verdri
^.feleTl of Bach met
J'a»; KeW', 11 riacn met zijn De-
rieef bet In^ ^uziek geslaagd is,
de v2Laai van kermissen wekt
?i&viu0dig die de bezoe-
v®r .Sierip-h -j010 met kinderlijke
B.te geven aan 11116 attracties
nmt°nele muziek komt de es-
«Prebaay °te de eerste plaats. Zij
s6ii?.;kt IJ. e'gen eisen. Daarom
v0n van Tr te) Philips dan ook wij-
"hru eeh oi.'j u mu."> een nieuw woord
spei het .begriP- Een begrip waar-
het. de g67a^, e va't, het carillon-
ahL, striiif i„ ngenivan de galei-slaven,
shiftUCts bii et restaurant, de
ip j eitde Hi toneelvoorstellingen, de
'd dl6 Arneriu h(j de liefdesscène
blew Pptocht Jwise film, de fanfare
Poiit how L ®t Pianogeritsel bij een
in het Na-
ar ïanLSf-etr'. zonder dat men
wezighedd bewust hoeft te
„Fumu" bespeelt vanuit de luidsprekers
de koopdrang.
zijn. Dat dankt men aan de merkwaar
dige eigenschap van het gehoor, de
meest directe van de menselijke zintui
gen. Het gehoor is het zintuig dat het
laatst gaat slapen en het eerst wakker
is. Wat men hoort, staat onmiddellijk
in relatie tot iets anders, ook al beseft
men niet meteen wat. Muziek kan ont
roeren en opwinden, ontspannen en ver
warren, beelden een extra dimensie ge-
ven-
Dit zal niemand als een onthulling
beschouwen, maar de heer M. van der
Meulen, die als producer bij Philips
zich in de functionele muziek heeft ver
diept, heeft die analyses nodig om de
tovermacht van de muziek naar zijn
hand te zetten. In de loop der jaren
hebben tallozen de radio vrij onbewust
gebruikt voor het scheppen van een
enigszins sfeervolle achtergrond. Het
was gewoon gezellig om bij het stoffen
en wassen de Arbeidsvitaminen door
ma—mr.~. .mnr. ■■■■■■-r i
muziekje dot de gezelligheid, in het grote cafetaria brengt.
het huis te laten klinken, maar als op
hetzelfde uur laat ik zeggen het Stabat
Mater van Pergolesi had geklonken,
had zelfs de meest hartstochtelijke lief
hebber gezegd: óf stoffen, óf even rus
tig naar de radio luisteren. Tegelijk
kan niet.
De heer Van der Meulen mocht vast
stellen dat bijna alle klassieke muziek
in deze tjjd slechte gebruiksmuziek is.
Men zou misschien aardig een stofzui
ger kunnen repareren met begeleiding
van een Divertimento van Mozart, maar
dat is dan een der uitzonderingen, die
soms, voor sommigen opgaat. Klassieke
muziek neemt vaak een deel van het
denkvermogen in beslag, hetgeen ook
gebeurt bij ingewikkelde arrangemen
ten van populaire muziek en zelfs ook
bij de onbenulligste vocale muziek,
waarvan de woorden onwillekeurig tot
meeluisteren dwingen. Gebruiksmuziek
mag tot het bewustzijn doordringen, niet
tot het denkvermogen.
De goede gebruiksmuziek kan won
deren doen. In een warenhuis of een
supermarket waar de moderne zake
lijkheid de knusheid van het oude
buurtwihkeltje ontbeert, brengt zij een
geanimeerde stemming. Zo ook in
de hypermoderne lunchrooms en ca-
fees, en op een schip dat maar als
een eenzaam wereldje op de einde
loze zee drijft, en in de fabriek en
het atelier, waar precisiewerk en
haast op de zenuwen gaan werken,
de eentonigheid van de lopende band
of het weefgetouw de aandacht doet
verslappen. Maar op al deze plaat
sen is het klimaat anders. Elk kli
maat vergt op de achtergrond speci
aal geaarde muziek. Dit uitzoeken
noemt de heer Van der Meulen bü
gebrek aan een vertaling „mood-
engineering". Hij heeft nu heel rusti
ge muziekjes die men bijvoorbeeld
by een spannend bridge-toemooi zou
kunnen draaien. Hy heeft ook heel
listige muziekjes die bijvoorbeeld de
tandarts aan zpn patiënt kan laten
horen als hij aan het boren slaat.
Vele Amerikaanse tandartsen maken
van dit vreemde verdovingsmiddel al
gebruik en geven hun slachtoffers een
koptelefoon aan de oren. Met goed uit
gedokterde programma's kan men zo
wel ten goede als ten kwade de
vreemdste toeren uithalen. Men zou,
om maar wat extremiteiten te noe
men, het tempo in een fabriek tot het
krankzinnige kunnen opvoeren, men
zou ook het personeel tot staking kun
nen „hypnotiseren".
Bij het samenstellen van de speciale
programma's op de band dient men nog
met enkele andere factoren rekening te
houden. In elk programma horen in een
juiste dosering ontspannende, animeren
de en stimulerende muziekjes. Men
moet ook ervoor waken dat iemand
plotseling beseft: „Hé, dat melodietje
heb ik onlangs nog in een programma
gehoord". Dat wil niet zeggen, dat in
verschillende programma's niet twee
of meer dezelfde melodieën mogen wor
den ingevoegd, maar door een andere
programma-opbouw moet men vermy-
den dat een argeloos iemand het merkt.
Een heel bejangrijk punt is de tijds
duur van de „music while you work".
De deskundigen menen dat vier keer
een half uur per dag, op de juiste mo
menten, genoeg van het goede is.
De heer Van der Meulen knikt be-
grüpend als men tegenwerpt dat heel
die uitgekookte gerichtheid van de
„Fumu" iets huiveringwekkends heeft.
„Fumu" is iets van een verborgen ver
leider. Men bespeelt hiermee de men
senziel buiten de wil om. Het riekt naar
de „brave new world" waar mensen
robotten worden. Het wil geen schoon
heid geven, neen, het beroert eerder
instincten. De heer Van der Meulen ant
woordt dat de tovermacht van de
„Fumu" beperkt is. Waar zij extreem
wil zyn, verliest zij spoedig haar ge
heimzinnige werking, zy is maar een
element in het geheel, waar de autono-
een van de belangrijkste taken van de
Geologische Stichting. Men denke
slechts aan het vele onderzoekingswerk
dat Verricht is by de voorbereiding van
de Zuiderzee- en de Deltawerken. In
het IJsselmeer moesten daartoe bo
ringen worden verricht tot 150 meter
diepte. Het ging er om te weten te
komen hoe de waterbeweging zou zyn
in de ondergrond van de polders en
van het oude land, zowel vóór als na
de inpoldering. En by de Deltawerken
wil men de loop bepalen van voorma
lige zeekreken, die doorgaans binnen
dijks zoutwaterkwellen veroorzaken.
Steenbakkerpen willen weten hoe hun
kleiwinningsgebieden zyn samenge
steld.
Over het gehele land worden door
de Geologische Stichting duizenden bo
ringen verricht en de daaruit getrok
ken monsters worden uitvoerig onder
zocht en bestudeerd in een van de
zes gespecialiseerde laboratoria van de
dienst in Haarlem.
Daar, in het achttiende eeuwse pand
aan hef Spaarne, treft men ook de uit
gebreide bibliotheek van de dienst, het
eigen pakhuis voor boormateriaal en
het boormonsterarchief. De Geologi
sche Stichting is vooral geïnteresseerd
in de diepere bodemlagen. Het gaat
er om de aard en de samenstelling
van deze lagen te onderzoeken. Daar
naast bestaat sinds het einde van de
tweede wereldoorlog in ons land de
Stichting voor Bodemkartering, die
zich bezig houdt met het samenstellen
van een oppervlaktekaart van de Ne
derlandse bodem. Deze brengt de Ne
derlandse bodem tot ongeveer twee me
ter diepte in kaart. Alles wat daaron
der zit behoort tot het studie- en werk-
domein van de Geologische Stichting.
met het geven van adviezen aan over
heid en particulieren. De leden van het
bestuur en de directeur van de stich
ting worden door de minister vaii Eco
nomische Zaken benoemd uit een voor
dracht van twee, die het bestuur zelf
opmaakt.
De belangstelling voor de structuur
van de bodem in ons land dateert uit
het eind van de vorige eeuw. Ver
schillende buitenlandse bedrijven be
gonnen toen in zuid Limburg kolen te
delven. In 1902 volgde de oprichting
van de Nederlandse Staatsmanen en al
spoedig begon men de behoefte te voe
len om ook de bodem van overig Ne
derland aan een nader onderzoek te on
derwerpen. Men verwachtte op meer
plaatsen delfstoffen te zullen aantref
fen. In 1903 werd voor dit doel opge
richt de „Rijksopsporing voor delfstof
fen". Vooral in die eerste jaren heeft
deze Rijksopsporing pioniersarbeid ver
richt. De delfstoffengebieden in de
Peel en de Achterhoek zyn in die pe
riode ontdekt: kolen en zout. Zeer ve
le rapporten zyn in die beginjaren sa
mengesteld.
Aan dat pionierswerk was in 1918
vrywel een einde gekomen. In 1922
werd besloten de Ryiksopsporing op te
voor de
jaar nog
werd besloten tot oprichting van
t, Di
de
dienst
werd Desioten de Rpxsopsponn;
heffen, maar de belangstelling 1
geologie was gewekt en dat ja
besloten tot oprichti
Geologische Dienst,
kreeg de opdracht een geologische
kaart van Nederland op te stellen.
Dat was overigens geen primeur, want
op dit gebied had de negentiende eeuw
se bodemkundige Staring zich al uiter
mate verdiensteiyk gemaakt. Zijn werk
werd bewaard en bewaakt door de
Het spreekt dus vanzelf, dat de geo
logische diensten van de verschillen
de oliemaatschappüen nauw moeten
samenwerken met de Geologische
Stichting. De Stichting heeft o.m. tot
taak de minister van Economische
Zaken te adviseren, wanneer er con
cessies worden aangevraagd voor het
exploiteren van bodemschatten. De
concessie-aanvrager moet zelf aanto
nen, dat in het gewenste gebied de
gezochte delfstof aanwezig is. De Geo
logische Stichting gaat door controle
of door eigen onderzoek na of de con
cessie-aanvrage^ geologisch gezien ge
rechtvaardigd is. Bovendien controleert
zu of de omgrenzing van de gevraag
de concessie redeiyk is en of dus ver
wacht mag worden, dat de delfstof
die doorgaans slechts by één boring
of enkele boringen is aangetoond
geologisch gesproken op bereikbare
diepte, in ontgimbare concentratie en
hoeveelheid in het gevraagde gebied
voorhanden is.
De Geologische Stichting is dus be
paald niet een zaak van stoffige en
muffe studeerkamers. De Stichting
kent feitelijk twee diensten: de Geo
logische Dienst, welke eveneens te Mr. dr. W. A. M. Waterschoot van der
Haarlem gevestigd is, en het Geolo- Gracht, de eerste directeur van de
gisch Bureau voor het Mingebied, ge- „Rijksopsporing voor delfstoffen" en
vestigd te Heerlen. Tot 1956 hadden bei- pionier van het geologisch onderzoek
Voor de precisiewerkers kan een goed gekozen muziekprogrammaatje de zenuw
slopende spanning onderbreken.
me mens leeft, zy is op haar manier
een tegenwicht tegen de afstompende
invloed die van eentonig werk kan uit
gaan, een vulsel waar men iets mist
aan gezelligheid en warmte. „Boven
dien", zo zegt hij, „houd ik er van
op een of andere manier te spotten met
het systeem, het menseiyk te maken
door soms eens iets heel ongerijmds te
laten gebeuren in een programma".
In menseiyk opzicht is de „Fumu"
een raadsel. Drs. F. van Grunsven, be
drijfspsycholoog bij Philips, zegt dat de
wetenschap nog geen duideiyke verkla
ring heeft voor de werking van de ge
bruiksmuziek, hoe oud het verschijnsel
ook is. Het eerste wetenschappeiyke
onderzoek dateert uit 1911, toen een sta
tisticus in Amerika toevallig verzeild
raakte bij een Zesdaagse-wedstrijd van
wielrenners. Hy bevond dat de muziek
die bij tijd en wyie gespeeld werd, een
stimulerende werking had op de activi
teit van de coureurs. Zonder muziek
maakten zij een gemiddelde van 17,9
mijl per uur, met muziek reden zy
19,6 mijl. Sedertdien zijn er talloze on
derzoekingen geweest naar de stimule
rende kracht van de muziek. Zelfs heeft
men, in Amerika weer, gemerkt dat
koeien bij een muziekje meer melk af
stonden dan in de stilte van een wei.
Muziek is ook als therapie ingevoerd.
Ze klinkt soms in de kamer van de psy
chiater. Ze wordt in o.a. het Walter
Reed Hospital op doktersvoorschrift ge
bruikt, waarby het programma aan de
hand van het ziektepatroon is samen
gesteld. Bp al dié onderzoeken is ner
gens een averechtse werking van de
muziek geconstateerd, als zij maar oor
deelkundig en dus ook met mate werd
gedraaid. By allerlei soorten werk con
stateerde men de gunstige invloed. By
nerveus en haastig werk had men nog
meer behoefte aan muziek dan bij rus
tig werk. Op kantoren en lawaaierige
ponskamers bleek goed gesorteerde mu
ziek heilzaam te kunnen zyn. Op de te
kenkamer bleek zy de fantasie en de
creativiteit aan te wakkeren en bij het
teamwork van ongeschoolde arbeiders
werkte zy de neiging tot eendrachtig
handelen in de hand.
Enfin, zo komt men na al deze onder
zoekingen tot de opsomming van gun
stige invloeden die de werkgever als
muziek in de oren moet klinken. Maar
ook zün personeel is er biy mee; dat
wil zeggen: van weerstand tegen het
invoeren van muziek is nog weinig of
niets gebleken.
„Wy moeten ons nog verder verdie
pen in dit wonder", zeg:t drs. Van Gruns
ven. „Waardoor is de jazz zo by uitstek
geschikt als gebruikmuziek? En waar
door koormuziek niet? Het mooiste zou
zün als tijdens het werk in ateliers en
fabrieken het personeel af en toe uit
zichzelf ging zingen, zoals vroeger vaak
op het platteland. Maar dat gebeurt nu
eenmaal niet meer".
de instellingen een eigen directeur,
maar sindsdien zyn beide geplaatst on
der directie van dr. A. A. Thiedens.
Het bureau in Heerlen heeft ongeveer
dertig man in dienst, onder wie een
zestal academici. Do Haarlemse dienst
telt ruim 75 man, onder wie veertien
academici. Dit personeel is echter ver
spreid over de vyf districten, waarin
het land verdeeld is.
De Geologische Stichting bestaat als
zodanig pas sinds 1936, toen zy in het
leven werd geroepen ter voortzetting
van de dat jaar opgeheven Rüks Geo
logische Dienst. Nederland beschikt
dus voor het geologisch onderzoek van
de vaderlandse bodem over een parti-
culiera stichting, hoewel de kosten van
de stichting voor vier a vijf zevenden
gedragen worden door het ryk. De
meeste andere landen hebben ryks-
diensten voor geologisch onderzoek.
Een zevende van de kosten wordt bij-
HENK SUèR gedragen door de gezamenlüke steen-
kolenmynen in Limburg en het reste
rende bedrag verdient de stichting zelf
in Nederland.
Hollandsche Maatsehappy van Weten
schappen en toen het rijk in 1922 be
sloot zelf de vervaardiging van de geo
logische kaart ter hand te nemen, is
een nauwe samenwerking met de Hol
landsche Maatschappij tot stand geko
men. Zo nauw zelfs, dat de Geolo
gische Dienst in Haarlem onderdak
werd verleend in het gebouw van de
Hollandsche Maatsehappy.
Intussen hadden de mynen al in
1907 een eigen districtsbureau van de
Ryksopsporing gevraagd. In 1908 kwam
dat tot stand en toen de Ryksopspo
ring overging in een ryksdienst, voel
den de münen er niets voor om rijks
ambtenaren in hun zaken te mengen.
Het districtsbureau voor de mynen
bleef in 1922 dan ook zelfstandig als
stichting van de gezameniyke mynen.
In 1935 echter kwam aan de Rijks Geo
logische Dienst een einde als gevolg
van de bezuinigingen, die de regering
Colün invoerde. Een aantal geologen
gesteund overigens door de toen
malige minister van Waterstaat be
greep dat een geologische dienst niet
meer gemist kon worden. En toen is
in 1936 de Geologische Stichting in het
leven geroepen, een particuliere stich
ting waar ook de mynen mee konden
instemmen. Het districtsbureau voor
de münstreek te Heerlen ging in de
Geologische Stichting op.
Het werk aan de geologische kaart
van Nederland werd door de stichting
van de rijksdienst overgenomen. Om
streeks 1946 kwam dit precisiewerk tot
stand. Nadien is men begonnen met
een herziening van de kaart volgens
ultra-moderne methoden. Op deze geo
logische kaart is de samenstelling van
grond en ondergrond in beeld gebracht,
terwyi de ondergrond in profielen ver
werkt is. By steeds meer cultuurtech
nische en waterbouwkundige werken
wordt een gedegen kennis van de on
dergrond vereist en het is juist dit om
vangrijke werk, dat de Geologische
Puls-steekboring op Overflakkee. De afdeling kartering van de Geologische Dienst Stichting in Nederland op zo n v oor-
oari het werk. treffelijke wtjze verricht.
