»A l verdwijnt het mooie straatfeest.
DE FEESTNE UZENIND USTRIE
bloeit onverminderd", aldus Sjakie
ÜET geheim van de verdwenen vlaggetjes
1
m
D
Huis
fe-''fededS
1
Het Militaire
DE VOORNAME TEKENEN DER
KONINKLIJKE WAARDIGHEID
Kroon
Rijksappel
SS
Safe*
SsW
fc*
Inkomen
■■Kil
Zwaard
Vaandel
ZATERDAG 28 APRIL 1962
lil ,°P de |f^
<J6 ZandvtSlP^rd I
X k«
b>r|fpr af-
*&rWn +J? Van
*tr?t111 ai-J??n men
jityj-fi,;;™,.™
&toatV^-
-
;x>-
y:*'
yS
t
Oranje kermisvreugde in het hart van Amsterdam.
Ö6kleine, be-
Voorige man
,£°r ons op
?aiapé a'wijnrode
Var, et met
ï'Jd 5? onrust in
fotjes hlb S vlag-
5* Ver-
SbaPlin It ,c arley"
dl rf3es>
dat
te6rWfdiUllana zich
NdS ^et Prins
°°t ml .Maar ge-
fraat l?' heb op
T Sënti«g n°°it een
t?6ter, Je' hoedje,
^HtS, T*ol-
^apün Charley-
ïiep ^"stokj e ge_
?eke'r Aaarvan ik
yap **s, dat het
y'as. n,I afkomstig
S? Pünt is tbet eni"
poster t sjakie
L1 Vn V, han-
Leh hiet ®s^artike-
fen beLe6eft kun-
Het
^erri m onver-
levens-
^6le pakkn dat
^h var, .9n en do
rt6 deur 11? sPuUen
dat uitgaan en
^6et w|yy?°n niet
Nai T^rhet alle.
ri6t Nu is
dat |fht niet zo
vaatWn Koster
v0or.5n aan de
"^boVen iK onder-
^Uingais-.He be-
A^thlnVi111 zÜn
a sterdlS, aan de
p ntonilJyse Sint-
v6bben ,breestraat
y,6»>al weer alle
de v gaat hij het
W^oiPende |agb6t
pek Proberen, op
Njfedew^
loPdel, in rt zijn Ép*
rp-e f],a de einde- WMi,
*9alvef!*es van de BP
bfn'Pezi^t en in B
ephenstfrt Haagse
t^in val31611 de
Pptpret dat de
?^ginnlrt=p de Ko-
ae^ed
g? Wildelet. meer
voo Jestijn^hundi-
v?aled", de Wüh
te aa3e-Bü speciale
bet velijn? oomité's, rende tussen wit-
arhielrdst JL°Ver de bestrating om
Qt v? Uit het ,9?u konijn, trok zich de
°I)eni,PUaakte V; aan dikke koorden,
Piert bt. VrP met walsen in de
die ?i .dovendd uiterlijke pret
Ujdappu goed eomplete industrie,
prsn,611 en mPot>rbereidde op de hoog-
v diispelen rm eindeloze hoeveelheden
■aai yie had I Proppen kwam. Die
?'ch ïllltje. Tr, ^n, duidelijk internatio-
d°Uaan mee belio Tlanden hield men
fi6 itiaS?evend nr' JaPan was daarbij
halv'assaprod,- Hier immers bereikte
°P de eon hoogtepunt. Be-
sen behoefte van het Kei-
Wallis Simpson. Dat was iets, dat de
Japanners niet hadden voorzien en hun
hoge investeringen in de Britse kleu
ren zjjn er toen bepaald niet uitgekomen.
it betekende overigens niet dat wjj
hier van onze feestartikelen ver
stoken hoefden te blijven. Wij
hadden ook eigen fabrikaat, zoals
bijvoorbeeld in de Joodse hoek van Am
sterdam, waar Sjakie Koster van het
oude, gevestigde zaakje Louis Witten-
burg een groothandel maakte en aan
het Singel waar sinds jaar en dag het
bedrijf van Mercurius goede zaken doet.
Direkt na de oorlog hebben die ondanks
gebrek aan materiaal grote dagen gekend
en wie nu denkt dat zij het thans moei
lijk hebben, komt bedrogen uit. Oh ze
ker, de tijd van het massale gehos is
voorbij, de Kalverstraat is niet langer
het middelpunt van een enorme drukte
en daardoor bestemd voor eenrichtings
verkeer met aan de Munt het bekende
mannetje en het bord waarop verbo
den toegang stond. Hij moest hiermee
de mensenstroom richting-Dam tegen
houden. En meerdere malen heeft de
stumperd het moeten ervaren dat men
hem in de baldadige feestroes eenvou
dig met bord en al tegen de draad
ten wandelstokjes om er met ,de L. t
Bandy hoedjes van stro, mee te fla
neren. Nu gebruikt de baldadige jeugd
ze steeds meer als Spaanse rietjes, om
er mee te timmeren dus, of meisjes te
vangen, de hals in de greep van het
stokje.
Niettemin behoren ze nog steeds
tot het vaste straatbeeld, op Ko
ninginnedagen, wanneer het le
ger muzikanten op zijn sterkst
is, het kostuum van Volendr.m plotse
ling nationaal, in alle delen des lands
te voorschijn komt, om de roodaange-
lopen blazers en trommelaars meer
„cachet" te geven op hun muziekdag
met ot zonder vergunning. En dan ver
der de kraampjes met lekkernijen en
ook weer de feestartikelen, de acroba
ten en artiesten in volle actie. Amster
dam is er heel sterk in, bezit ineens een
arsenaal van sterke mannen, die je
voor een kwartje met één hand optillen,
°f elkaar weer of geen weer in
scherp gesneden tijgerbroekjes te lüf
gaan, zich met een scheepslading ket
tingen laten vastbinden en deze even
later met een superieur glimlachje van
zich af schudden. Ze noemen zich Her
cules, Ajax of Maciste. Hun klachten
Maar even later blijkt, dat zijn paranor
male begaafdheid er niet onder geleden
heeft. Want als de partner het platte
Amsterdams „overboord gooit" en in
een hoog, scherp gearticuleerd Neder
lands uitroept: „Welke kleur heeft de
mooie blouse van deze dame?" weet
de man met de blinddoek altijd met ze
kerheid de juiste kleur te noemen en
dat zit hem dan in het woordje „mooie."
Bij „vrolijke blouse," „gezellige blouse,"
„opgewekte blouse" enz. had hij het
ook geweten, natuurlijk. Het lukt hun
voortreffelijk en na afloop van de voor
stelling worden „blindemans" op
schrift gestelde blikken in de toekomst
vlot verkocht. Ook dit werk is aan ver
gunningen gebonden, maar de traditie
wil, dat de politie op zo'n dag wel eens
een oogje dicht knijpt.
Ondanks de teruggang van het straat
feest op Oranjedagen, zijn de verwach
tingen voor deze keer, nu ook net zilve
ren huwelijksfeest van koningin Juliana
en prins Bernhard een rol speelt, weer
hoog gespanneh. De fabrieken in feest-
toeters, mutsen, vlaggetjes enz. door
de jaren heen steeds dezelfde pretarti-
kelen draaien op volle sterkte. In
zjjn kleine, maar fijne winkelwoning,
midden in „Mokum Olef," heeft Sjakie
Koster het ons in geuren en kleuren
verteld. Een wonderlijke man, deze ko
ning van de vlaggetjes, die ze zelf met
behulp van tientallen thuiswerkers ver
vaardigt. Hij heeft de zaak groot ge
maakt. Het oude, kleine zaakje van
Louis Wittenburg uitgebouwd tot een
formidabele groothandel, met heel dat
jiddische, feilloze gevoel voor het juis
te moment. En hij steekt dat ook niet
onder stoelen of banken. „Laatst dineer
de ik met enkele directeuren in „Ame-
ricain." Grote jongens, zoals dat heet.
We praatten over het zakenleven en
toen ze mij vroegen, wat ik nou eigen
lijk deed zei ik: ik handel in feestneu
zen, toeters enz. Ze hebben me lang
aangekeken, eerst verbaasd, toen zelfs
geërgerd. Die pretbroek, zullen ze wel
gedacht hebben, met de nodige binnen-
ret. Maar onthoud: Ik heb ook pret.
k bezit een slee van een wagen en heb
de hele wereld afgereisd. Mijn hoeden
en toeters vliegen de deur uit en blijven
de deur uitgaan, ook al zie ik ze nooit
terug. Maar dat zal wel het geheim
van de bussiness wezen. Ik wacht nog op
het huwelijk van prinses Beatrix, dat
kan toch niet lang meer duren. Zoiets
voel ik nou aankomen hé. Dat feest
pak ik nog even mee. Dan stap ik er
uit en heb ik er genoeg van. Want er
gens zitten die mutsen en toeters me
wel tot hier." Sjakie Koster bracht zjjn
gebruinde hand naar zijn keel. Het caril
lon van de Zuiderkerk jubelde in alle
toonaarden. De stem van een oude,
ogenschijnlijk dode Duurt; ver de tijd
dat het hier springlevend was, de gro
te Joodse stad, de gouden dagen van de
matses, de galletjes en gemberbolussen,
de leverbeuling, zoet-zuur en de in bo
ter gebakken, goudgele viskuitjes. Sja
kie Koster heeft hier dit alles over
leefd en danst nu op het toppunt van
zijn kunnen. Het enige wat hij van zijn
handel niet begrijpt is waar de spullen
blijven. „Wat dacht U meneer laatst
zie ik een kind met een teestmuts lopen.
Ik ren er op af en denk, die is nou toch
wel van mij. Maar nee hoor, aan de
franje kon ik zien dat ie van een ander
was En toch, meneer, met tienduizen
den tegelijk gaan ze er uit hoor. Als u
snoepen wil?" Hij reikte ons een zilve
ren snoepschaaltje over. Wij namen er
eer reusachtige bonbon af, veroakt in
een feestelijk blauw...
HAYE THOMAS.
Volksfeest met echte sterke kerels.
Alweer bijna veertien jaar is het geledén, dat in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
de inhuldiging plaats had van Koningin Juliana, nadat haar moeder Konin
gin Wilhelmina na vijftig jaar afstand had gedaan van de troon. Evenals
in 1898 was de plechtigheid van de aanvaarding van de regering door
Koningin Juliana slechts een inhuldiging. Het was niet een kroning zoals men dat
gekend had ten tijde van het Duitse keizerrijk en van de Franse koningen, die de
kroon teken van hun waardigheid kregen opgezet door de Paus. Hoewel deze
niet werden meegedragen in de vorstelijke stoet, die zich voor de inhuldiging naar
dc Nieuwe Kerk begcrf, waren de tekenen van de koninklijke waardigheid wel
aanwezig bij de plechtigheid. Het waren de kroon, de scepter en re rijksappel.
SJAKIE KOSTER
zerrijk, mikten de Japanners ook op
de koningsgezindheid van andere lan
den, vervaardigden zij als het moest net
zo gemakkelijk de Griekse als de Noorse
kleuren in hun artikelen. Van Japanse
makelij waren voor ons bijvoorbeeld de
met oranje omwonden knopen, die
hier in enorme hoeveelheden werden
verkocht.
Maar de Japanse feestartikelen-indus
trie kreeg een gevoelige klap, die zij
eigenlijk nooit meer te boven is geko
men. Het gebeurde in de dertiger ja
ren, toen Edward de achtste afstand
deed van het Britse koningsschap, om-
wiUe van een huwelijk met Mevrouw
in naar de Dam perste. Het waren de
dagen dat werkelijk iedereen zich tooide
met grote oranje-mutsen en toeters,
met rood-wit-blauwe sjerpen en wat al
niet meer. Nu is liet gebruik daarvan
op straat nog slechts voor de kinderen.
Binuenshuis, doet echter iedereen nog
wel mee, zo vernamen wij. Dat geldt
dan zowel voor de dorpen als de steden,
waar men in de lokaliteiten nog immer
het oranjefeest viert met bals en specia
le uitvoeringen. Daar horen de vlagge
tjes, mutsen, toeters enz. bij, onveran
derd in grote hoeveelheden. En dan te
bedenken dat deze spulletjes echt niet
meer een dubbeltje kosten. Vele vlag
getjes büvoorbeeld worden vandaag dc
dag gemaakt van gekleurde rollen stof
en gaan voor een prijs van f 0,50 tot f 3,-
op de markt.
Het feest heeft dus aan kracht en
allure irtgeboet. De beste herinnerin
gen komen dan ook uit de t\jd dat de
Koninginnedag nog op 31 augustus viel.
Meestal een dag van goed weer en der
halve veel en gezellige drukte op straat.
De 30ste april daarentegen verliest het
keer op keer van de weersomstandig
heden en het is ook om deze reden be
grijpelijk dat de handel zelf voorstandei
is om alle feesten van het koningshuis
te bundelen tot één grote pretdag op
de oude vertrouwde 30ste augustus. Deze
wens kan men vooral horen bij de vaste
straatverkopers, zij die als het ware
elk jaar weer naar de koninginnedag
als hoogtepunt van het Oranjefeest toe
leven. Men vindt ze in grote verschei
denheid, beginnend bij de „brutaleri-
ken" met hun fluwelen kussentjes vol
speldjes, die je al op de borst worden
geprikt nog voor je ze gekocht hebt.
Dat doet irritant aan, natuurlijk, maai
ergens is het toch wel sneu dat. deze
mensen, die de speldjes thuis vaak zeil
maken, ook de dagen hebben gekend
dat hun kussentje binnen een paar mi
nuten leeg was. Men vocht er gewoor
om, iedereen wilde zo'n speldje heb
ben, tonen er ook bij te horen. Dan zijr
er de verkopers van de bekende balle-
tjes-aan-elastiek, voorheen van samen
geperst zilverpapier met rood-wit-blau
we wollen draadjes omwonden, van
daag de dag meer en meer van plastic
Die balletjes, een kermisproduct bi.
uitstek, suisden rond op de Koninginne
dagen, gehaat en gevreesd als ze waren
omdat velen de kunst verstonden ze
steeds met feilloze precisie raak te
gooien. De balletjes-aan-elastlek hebben
zich redelijk gehrndhaafd. Evenals de
beruchte Charley-Chaplin-stokjes, waar
tegen de politie steeds meer bezwaren
heeft. Vroeger dienden deze kleine, rie-
staa-n borg voor heel wat klein geld op
ae mat. En dan hebben we het nog niet
eens over het kleine legioen van de
vuurvreters en de bekende mannen met
de codes, de oude klassieke truc, die
steeds doet. Meestal werken ze
met tweeën. De een krijgt een gewel
dige blinddoek voor, liefst door iemand
uit het publiek vastgebonden. Z'n ka
meraad laat hem langdurig in de rondte
tollen, zodat hy duidelijk zichtbaar staat
te suizebollen en ogenschynlijk niet
meer van toeten of blazen weet.
Aan sommige buitenlandse hoven
kent men nog een speciale militai
re lijfwacht ter persooniyke be
scherming van het staatshoofd.
Een dergelijke lijfwacht is in Neder
land onbekend. Zelfs ontbreekt aan het
Nederlandse hof een vast verbonden
eregarde als een herinnering aan de
selecte groep van krijgslieden, die vroe
ger de vorst dageiyks omringde. Een
vage afspiegeling van de ïyfwacht
vormt aan het hof van Koningin Julia
na het „Militaire Huis". Permanente
functionarissen van het Militaire Huis
zijn de adjudantxgeneraal, de voor
naamste adjudant ten paleize, en de
adjudanten van H.M. de Koningin en
van Prins Bernhard. Beide adjudanten
zyn ondergeschikt aan de adjudant-ge
neraal, die als chef van het Militaire
Huis bij officiële gelegenheden als de
opening van de zitting van de Staten-
generaal de gehele gewapende macht
vertegenwoordigt. Met de adjudant-ge
neraal hebben de adjudanten van de
Koningin en de Prins tot taak de ver
zorging van de contacten tussen het
paleis en alle delen van de krijgsmacht,
voorzover het niet om staatkundige aan
gelegenheden gaat.
Deze symboliseert bjj uitstek de ko
ninklijke waardigheid. Hij bestaat
uit acht omhoog lopende banden,
samenkomen in een met een kruis
bekroonde wereldbol en is versierd met
kostbare smaragden, paarlen, saffieren
en robijnen. Alleen by een inhuldiging
komt de kroon te voorschijn. Anders is
hij veilig opgeborgen in een kluis.
Aan de top hiervan bevindt zich
eveneens een wereldbol met daar
op een kruis. Het is een staf, die
evenals de bisschopsstaf (nog al
tijd het teken van waardigheid van
kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders)
zijn oorsprong ontleent aan de herders
staf.
Jn de Grondwet is bepaald welke be
dragen jaarlijks als inkomen aan de
leden van het Koninklijk Huis uit
's-Rijks Schatkist worden uitgekeerd.
Volgens deze bepalingen ontvangt Ko
ningin Juliana als hoofd van de Staat
der Nederlanden een belastingvrij inko
men van 2.500.000 gulden. Tot 1952 be
droeg het inkomen van de Koningin
1.000.000 gulden. Bij wijziging van de
Grondwet in dat jaar werd dit bedrag
verhoogd tot 1.500.000 gulden. Halver
wege 1961 werd de wet opnieuw gewij
zigd, waarbij het inkomen van de Vor
stin op het huidige bedrag werd ge
bracht. Voor de overige daarvoor in aan
merking komende leden van het Konink
lijk Huis zijn de belastingvrije inkomens
uit de Staatskas als volgt vastgesteld:
Prins Bernhard 300.000 gulden, Prinses
Wilhelmina 400.000 gulden en de troon
opvolgster Prinses Beatrix 300.000 gulden.
In het inkomen van de Koningin is
niet begrepen een bedrag voor het on
derhoud van de koninklijke paleizen.
Afzonderlijk wordt daarvoor ieder jaar
een bedrag van 500.000 gulden beschik
baar gesteld.
Deze symboliseert de wereldlijke
heerschappij. Het is een vergulde
bal, waarop een met edelstenen
versierde rand. Tfe appel is be
kroond met een kruis. Voorts zijn er:
In het Rijks- en Koninklijk wapen
herkent men de beide oude wapens
dat der Oranjes en dat der Gene
raliteit waaruit het in 1815 werd
samengesteld. Willem I, sinds twee
jaar souverein vorst, wenste dat het
wapen van het Nieuwe Koninkrijk de
eenheid tussen vorst en land duidelijk
zou doen blijken. Zo ziet men er de
leeuw van Nassau in, evenals zwaard
en pijlenbundel van het oude Generali-
teitswapen en het Oranje-devies: „Je
Maintiendrai".
Bij de inhuldiging van koningin Ju-
ia"a°p..de zesde september 1948
droeg luitenant-generaal mr. H. J.
Wet -in de stoet het Rijkszwaard,
nflt ™Tfi1S ari,ek- de greep bekleed
ftïnen en goud beZet met edel'
Echt ouderwets hossen.
Het rykswapen is onder meer af
gebeeld op het rijksvaandel; de
gekroonde leeuw is hier op witte
zyde geschilderd. Tijdens de in
huldigingsplechtigheid van koningin Ju
liana stond zoals gebruikeiyk de
drager van het vaandel aan de ene,
die van het rijkszwaard aan de andere
zyde van de troon.
