Internationaal ontmoetingscentrum in Amsterdam Jan Schoen: „Ze komen er allemaal, van bejaarde nozem tot culturele half-god" Wordt het plein besmet? bi^tFm Rin ZATERDAG f JUM 1962 PAGINA 17 is twee uur in de nacht. De lichtreclames op Neerlands meest besproken plein hebben hun vermoeiend seinenspel gestaakt. De meest e gasten zijn al een uur geleden vertrokken. Op de hoek van de Leidsestraat probeert een Engelsman tevergeefs een pakje sigaretten uit de auto- trekken. Hij bemerkt zijn vergissing, verwisselt de dubbeltjes voor een zilveren gulden, houdt een taxi aan en verdwijnt. Het Leidseplein is angstwekkend leeg. De Lucky Star" in de aan- VbR e Korte Leidsedwarsstraat spuwt een late nozem uit, die èèn vinger in de lucht de draad Sen kven weer poogt op te nemen, maar weinige ogenblikken later toch weer de tegenover gele- i hvee uur langer geopende, doch voor hem volstrekt onbetaalbare „Blue Note binnenvalt. Even l c'an s*aa* kij weer buiten en kweelt zijn lievelingslied: „No more, no more". Hij wankelt, *'ch p *n evenwic^ ^w'jl en smakt tegen de harde stenen. Een agent van afdelingsbureau 8 ontfermt «eidevol over hem. Het plein, even tevoren nog krioelend van luidruchtige en bedaarde wezentjes, heeft zich te ruste gelegd. SN, Minderwaardigheid Nozems Trefpunt Americain Metamorphose Ceslofen front kledteg3hetem in deze v -i V ;x-' bij avond. De portier van de nachtclub wacht, de gasten beraadslagen. be»2®6* eens meer de aJIerlaat- "bs ekers van de spaarzame nacht en ertrekken. Het plein slaapt. Mor- >ïefcoei, vroeg moet het zijn eerste f al ontvangen: de ratelende lo's, de slaperige agenten en de sAkr ^bstem. Het plein staat altijd jbiejf 'is altijd in beweging en vol dymv- "tgj Clochemerle (achter de schouw- fi'ote Reinders en Eylders, in de Ca'ézaal van Americain, op het '^Hstw,v.an „Moderne", overal boenen |'b't| jes de bemorste tafeltjes, aeÖ\veiramen open om de took en de s bd ende lucht die van de vorige r abl)p1S b,«ven hangen te laten ont- ve'b>aek; kelners morrelen aan de kof- m ebln 1 en nemen een schone ser- fi 'ls vT van het rek, werksters keren .bi f,..,maar nieuwe emmers water om, te Sh, bleke jongens van „Koot- ,!J'»d6u®Sren onafzienbare rijen broodjes, a "„Se kooplieden schikken de bloe- het fruit in de stalletjes, twee >6ts j1 Van bureau 8 springen op de hl hun gebruikelijke ronde te en lies ,'jc'3e babbelend op de harde stoel- Eeteatl Reinders in het Montmartre- k;rrin®fGii de zijkant van de cultuur- aanleunt. In dit warme, bijna yeeómolen gedeelte waar het plein 'h hoseen heel ander leven leidt dan 6 ov ^at meer nuchtere carré aan brzijde, links van de Leidsestraat, treft men tussen twee broodjeswin kels een koffiehuis aan waar a voort durend mannen de haren door de war ziet strijken en gedachteloos een flesje „fris" in het glaasje ziet schen ken netzolang tot de cola of tonic bruisend overloopt en zich merkwaar dig snel een weg baant naar de panta lon. Eerst dan ziet men ze wakker schrikken, de schakers van het Leid seplein. Het huisje is er beroemd om. Altijd staan hier de borden uitnodigend opge steld. Je moet wel een bar slechte schaker zjjn om dan aan de verlei ding van een „partijtje tegen" te kun nen weerstaan. Ze zijn er genoeg, die bar slechte schakers, die op straat pein zend met de verliezende man achter het glas meevoelen. In het Montmartre- gedeelte trekken buiten de spreekwoor- h„?" in het imposante gebouw i "11 j modehuis Hirsch en Cie schui- V manh>ormeisjes moedeloos achter V K. -•VV1IUD1SJCS IHUCUOIUUB UUllIrCi ihiegbbchines. Terwijl de stroom van At Sou automobilisten en motorrijders ur afbijt en zich in de Leid- iNiek wringt op weg naar kantoor, iNt en atelier in de binnenstad, At h0^?en verder uit de Marnixstraat h*1 liai keluid van gillende remmen flair d glas. Het is negen uur. s op het Leidseplein is begonnen. ?°n is nu doorgebroken. Het plein baadt in weelde. En kijk, nog is geen 10 uur of de eerste gas- v" er melden zich: de nietsdoeners (T'V JfÜfl zitten, weer of geen weer, riö 4 Gr 0-nn.M «fnnlr /J rrOlronm OU CQU A to»,"1, geen werk, de zakenmensen, gjf{ie „^spelers die nog even een kopje flw?eiï1611 voor de repetitie, de altijd l?h h,,1 ge buitenlanders en de heerlijk -7nnlc mpn welver- ivaa« zoals men zegt welver- genietende AOW-ers. Oh nee, ?h ysen uit de provincie, de mensen At da,p-!A Amsterdam" zult U er 1 o 1 lui ae provincie, ue lucuaeu '6t "®eh dagje Amsterdam" zult u er ek«l?ntreffen. Om met Campert te it. zjj mijden het plein als de hi„yP het Rembrandtsplein hebben J c^f 5? tegen. Daar zjjn de terrasjes, öi s: Ae broodjeszaken veel ruimer th 1 i? uan °P het Leidseplein. Boven- Nt e ier 's avonds genoeg amuse- vj-ér ",aar hun gading te vinden, veel W ah op het Leidseplein. En Ate. fl°orslaggevend motief is van hun er is nog nist zoveel narigheid ih' Ploy.ges°hreven. Men ziet ze niet vriru Sens bij Reinders en tussen de ^h^heerljjk zonnend op het Ame- VT aar de anderen zijn er wel. Zij I groeten elkaar als oude beken- den (meer dan de helft van «Iw s alle vaste pleinbezoekers kent is ar), zeggen ,,hai Joop" of „hoe «J?1 Truus", terwijl ze In werke- mo niet eens de achternaam van t 1ökkene kennen. Dat hoeft ook Uv,,- iedere pleiner zal u direct bij noemen, aan de ach- Je aarp hebben ze geen behoefte. Als he'> ?ar een „fune" meid of een „f ij - fc longen bent en geen square en als Nt i ,ar over „fijne" onderwerpen jU pletsen die dan ook nu nog ^6sauw het „einde" blijken te zpn. bieden elkaar een Gaiuloi- aan en blijven genoeglijk iris 'loje babbelend op de harde stoel- rOeki9" Reinders in het Montmartre- hg van het plein, dat zo droefgees- iepiJ Sen de ziikant van de cultuur- Tevergeefs zal de buitenman die zich een enkele maal in het roke rige Reinderszaaltje begeeft, hier de veelbesproken nozems, de plein- jeugd zoeken. Sinds de heer Jan Vrij- jaar samen met haar zuster het café Reinders drijft, nauwlettend gaan toe zien op de klanten die zjj binnenkrijgt. Drie jaar geleden heeft zij net café waar in het begin van de „vijftiger" jaren de experimentele dichters bijeen kwamen om in de eerste plaats op el- kaars werk af te geven en op de tweede plaats te pogen nieuwe wegen in de poëzie te bewandelen, helemaal laten verbouwen. Er kwam een nieuwe vloer, omdat de oude op inzakken stond (en dat niet alleen vanwege de ouderdom) en er kwamen mensen met grote bril len die toezagen of er wellicht nog on gewenst spul over de drempel zou ko men. De lol voor de oproerkraaiers was er toen gauw af. Café Reinders zit altijd vol. De bezoekers, in het wat Belgisch aandoend zaaltje, zjjn 'log even wonderlijk als vroege". Oude heren met een puntbaardje staren glazig voor zich uit en bekijken zo nu en dan het meren deels „jonge goed" om zich heen dat maar praat en praat en rookt en drinkt. Een hoge schallende lach, het geklet ter van een bierglas dat omvalt zijn de meest opvallende klanken in eer. ruimte die uitsluitend gevuld wordt met een zacht, doch doordringend gemompel. Juffrouw Miep achter de tapkast houdt alles in de gaten, zij neemt de bestellin gen op en houdt intussen op het rinke lende register nauwkeurig de inkom sten bij. Juffrouw Miep de armen in de zij praat niet veel. Ze kijkt wat stuurs en heeft geen tijd voor genoeg lijke kletspraatjes. „Schrijft u vooral niet dat het nier een nozemtent is." Ze heeft haar leergeld betaald, ze wil aan die afschuwelijke tijd niet meer te rugdenken. Een van de Leidseplein-schonen, die zich hier iedere avond laten bewonderen. delljke, en vaak zeer excentriek uitge doste Leidseplein-schonen nog enige an dere zaken de aandacht. Het vreemde winkeltje bijvoorbeeld waarop het tot meditatie inspirerende opschrift „graf monumenten" staat en waar je vroeger op de grafzerken uitgestald op het trottoir onder het genot van een on uitputtelijk glaasje bier, welwillend aangereikt door een kelner van de naastgelegen „Old Inn", de voorbijgan gers ongestoord kon opnemen. De zer ken zijn niet lang nadat deze gewoonte tot een pleintraditie was uitgegroeid binnen gehaald. Hier zijn ook de twee café's gevestigd die zelfs de niet-Amsterdammer direct noemen kan: Eylders gedeeltelijk ver stopt in de Korte Leidsedwarsstraat en Reinders, de „tent" van de vijftigers, van de pleinnozems, van de semi-artiesten en de werkelijk begaafden. De twee café's zijn communicerende vaten. Loopt er te veel Reindersvolk bij Eylders bin nen, dan pakken dè Eyldersklanten hun jas en gaan de leeggekomen plaatsen in Reinders opvullen. Het is een voortdu rend va et vient van artist, snob en bohémien. Nozems? U kunt ze bij ons niet vinden," zegt George Eylders, de man- die hier al 13 jaar de touw tjes strak in handen heeft. „Ze zjjn hier nooit geweest." Café Eyl ders is 44 jaar jonger dan buurman Reinders dat al 65 jaar bestaat. Kort na de opening in '40 werd het café door de Weihrmaobt verboden, maar John Eylders, de oudere broer van George, stoorde er zich niet aan en nog nooit zijn de gasten van het eerste uur (Aafjes, Hoomik, Achterberg, Ro land Holst, Bloem, Maurits Dekker, Bantzinger, Jan Peters om er maar enkele te noemen) voor een gesloten deur gekomen. In Eylders gistte het ir. die dagen en onder het zich som ber samenpakkend wolkendek ont stond een belangrijk brokje verzets poëzie, dat velen in de oorlogsjaren een hart onder de riem heeft gesto ken. Eylders is een trefpunt bij uit stek. Altisten, studenten, grote zakenmen sen en leerlingen van de kunstnijver heidsschool weten elkaar hier te vin den. Voor kunstenaars biedt Eylders, waar maandelijks geëxposeerd wordt, het klimaat waar zij in kunnen leven. Men mist hier het aantal nieuwsgierige buitenstaanders die de artiesten „in hun natuurlijke staat" wensen te obser veren. Bij buurman Reinders komen ze wel. „Hun mond gaat steeds verder open staan, naarmate de avond vor dert," zegt juffrouw Miep voor deze keer bijna lachend. George Eylders zegt: „Wij kunnen altijd rekenen op 90 pet vaste klanten en 10 pet „nieuwelingen." Het ?s iedere avond even druk. Ik schat dat er da gelijks zo'n 600 bezoekers komen. U moet Eylders echt zien ais een ontmoe tingscentrum. Trouwens het heie plein is dat. In onze zaak kent bijna iedereen elkaar. Ze gaan soms teleurgesteld weg als ze zien dat er werkelijk geen muis meer bij kan." Zoals nu bijvoorbeeld. In de deuropening staat een klein ge zelschap. „Dag Hans, dag Gerda, hé Peter Maar Hans, Gerda en Peter nemen de situatie in ogenschouw, groe ten flauwtjes terug en verdwijnen weer. Het café is afgestampt. Op onbegrij pelijke wjjze slaagt de beroemde kelner Lodewijk erin zijn blad vol glazen bier zonder brokken bij de klanten te brengen. Even later laat hij zjjn scherp „een schrale pils" horen en geeft de man achter het kasregister rinkelend ant woord. Er wordt hier veel en goed bier geschonken. Jaarlijks zet men in Eyl ders zo'n 70.000 liter bier om. Het Leidseplein, vroeger bestemd als wagenplein waarvan er toen- dertjjd meerdere in de stad wa ren, is vanouds het centrum van cultuur en vermaak. In 1774 na de schouwburgbrand aan de Keizersgracht, kreeg hier de nieuwe kunsttempel zijn plaats. Juist tegenover de schouwburg zou later het eerste passagebureau van de KLM worden gevestigd en tevens het eerste passagebureau ter wereld. Tal van grote luchtvaartmaatschappij en hebben later dit voorbeeld gevolgd. Het plein groeide al gauw van een ste- delijx tot een nationaal en tenslotte zelfs internationaal ontmoetingscentrum en is misschien het enige plein in ons land dat een waarlijk cosmopolitiseh karak ter draagt. Een „instituut", «lat naast de schouw burg veel tot de snelle ontwikkeling en het huidige karakter van het plein heeft bijgedragen, is Americain op de hoek Leidseplein-Marnixstraat, pal tegenover het al even imposante gebouw van Hirsch en Cie, dat eerder in Parijs, dan in Amsterdam had kunnen staan. Op 23 mei 1880 gmS de eerste paai de grond in; twee jaar later werd het hotel voor het publiek opengesteld. Dit jaar bestaat Americain dus precies 80 jaar. Maar het is nog even jong, fris en aantrekkelijk gebleven als vroeger. Men kan eigenlijk beter spreken over het „fenomeen" Americain, want nie mand begrijpt er iets van. Men ondergaat het verschijnsel spra keloos, zij, die 's middags op het ruime, maar altijd overvolle terras zitten te zonnen en een-derde gedeelte van het plein kunnen overschouwen met rechts het Leidsebosje en op de achtergrond de ontstellend lelijke Koepelkerk, zjj die in een langoureuze stemming zich meer Amsterdammer, Nederlander of gewoon meer mens voelen en die maar niet uitgekeken raken op al die typische plemfiguren als de juffrouw-met-de-ge- dresseerde-hondjes, op dat hele kleine mannetje met die bijzonder grote bloe menmand, dat iedereen kent onder de naam van bloemen-Anton, op de eeuwi ge muzikant, die hier met een ge zicht van „ik kan het ook niet hel pen" iedere dag de terrasjes afloopt, op die schrijver met de grote neus en de bleke dichter met net blonde, kort geknipte haar, op die lange hoedenko- ning met zijn onafscheidelijke zonne bril en de twee nijdige Pekineesjes, op die schaker met zijn lange baard en zijn zelfbewuste uitdrukking, op die Bel gische acteur die zo vaak komt voorrij den in zjjn knalrode sportwagen en zijn somberste humeur, even zijn wagen verlaat, om dan weer hoofdschuddend in te stappen, op al die mensen die willen zien en gezien willen worden. Voor de gelukkige bezitters van een plaatsje op het terras van Americain is de grote parade onmisbaar gewor den, de parade van mondaine, intelligen te, artistieke (rige) en doodgewone mensen, die de stille muren en neon lampen even ontvluchten om zich een ogenblik „grootsteeds" te voelen en een vleugje sfeer en extravagantie op te snuiven, 's Avonds ondergaat men Ame ricain weer anders, dan branden de grote afhangende lampen in de enor me cafézaal en zijn alle tafeltjes bezet. Heel Amsterdam is dan bijeen «Toor een groot, gonzend feest van stemmen en figuren. Tegen half twaalf als de schouwburg, het Nieuwe de la Mar theater, het Leidseplein-theater, City, Calypso en de Uitkijk zjjn leeggestroomd bereikt het feest der ontmoeting zijn hoogtepunt. Dan ziet men de toneel spelers binnenkomen, de fraaie boeket ten in de arm, om de geslaagde pre mière te vieren. Oude bekenden zien elkaar soms na lange tijd terug en nieuwe contacten worden gelegd. Ame ricain in de avond doet ons vaak den ken aan de plaats waar het Laatste Oordeel zou kunnen uitgesproken wor den. De Heer zou er ongetwijfeld ieder een aantreffen. Het Leidseplein ondergaat des avonds een metamorphose. Over dag maakt de zon alles anders, dan is zelfs een terras als dat van café .Moderne" op de hoek van het Kleine Gartmain/plaiiteoen accep tabel, dan kan een doelloos slenteren men daarbü nog strip-lease kan zien. En dan raken wij een teer punt. Vele trouwe plein vereerders betreuren liet dat dit soort vermaak hier te vinden is. Zij oordelen dat dit boertige en ordinaire amusement niet thuishoort op het Leid seplein, maar zij staan machteloos. Machteloos stonden zij ook tegen de komst van een nachtclub als „Madame Arthur" in het Montmartre-hoekje waar elf mannen verkleed als vrouwen een doorlopende voorstelling geven. Maar de „tent" loopt en vooral de buitenlan ders geven er veel geld uit. Is het Leid seplein besmet? De vraag wordt door de pleiners die in deze gelegenheden niet komen en nooit zullen komen zorgvuldig ontweken. Zij zwijgen liever, maar zien intussen de lichte vrouwtjes al doordringen tot het keurige Americain waar zü een plaatsje hebben gezocht in de omgeving van die beroemde en waarlijk uitge- lezen" leestafel, zjj zien de nachtvlinders fri 1 vanuit de Leidsestraat en de Wetering- schans aanfladderen. Ondanks de ver- WBSB^B^mÊÊÈÊÊÊÊ^ M scherpte maatregelen van de officier van justitie, mr. Hartsuiker, bedreigt het ««tippelen" nu ook net lang onaan- -y - x) tastbaar geachte Ixiidseolein. De plei- «MT' ner verafschuwt het. Nog is zijn ge- liefde verblijfplaats onbezoedeld maar Jgpr voor hoe lang? Sn A? 4 h 'jgftÉFiiUpS De jonge gasten van het plein laat het tAMy^jL'9 allemaal onberoerd. Zjj vormen een ge- Wmmm' A..'. sloten front en trekken op naar de I jlfpPr^ - .W-A- I Lucky Star" waar zjj kunnen twisten BL «-Vl aan de bar hangen en luisteren naar JnHnk J§ Presley en de Wama's, naar The Jazz llimjfPii, HOM flfflLjf Messengers en Johnny and his Cellar Rockets. Hier ziet men schrijver Cees gjWji, Nooteboom aan de bar zitten r.aast ta- WÊsï&fSËÊgÈb,. feltennisser-tecnerster Paul Gimbel hier ■mHeSkJPB komen de jonge acteurs, de fotomodel- me'r er dcu^,uursInobs]> "laar ook treft rikaanse tenordfe in^prifL' H| lil|||gL<;51 gTO^^rka^0NgeZdn:8enollebben'infe den. Zij dansen de .Liobestraum Vól? By „Kootje" smaken de broodjes anders, Liszl als twist" en kriieen er van. In de „Lucky Star" zft jong zegt men. In de Lucky Star: twisten met een roos in je haar. op het plein tot de grote momenten in je leven behoren. Je ziet de taxi chauffeurs half verscholen achter de bloemen- en fruitstalletjes soezerig hun krantje lezen en de automobilis ten geduldig wachten (iets bijzonders in Amsterdam) tot een onhandige bui tenlander zfln wagen uit de te kleine paxkeerplaa/ts heeft gemanoeuvreerd. De stemming is blij en uitbundig op het plein dat bij iedere zonnige dag het stralende middelpunt is \an een feestende stad. Maar als da avond zich aankondigt en Je zon zich aar zelend terugtrekt op een moment dat haar moordende liefde al bijna is uit gebrand en zij niet anders meer kan geven dan bleke straaltjes weemoed, dan vindt er een invasie plaats. De bezoekers voor de eerste voorstel ling in het heerlijke J_,eidsepleintheater vormen een rijtje en in de dure eet- gelegenheden als de „Oesterbar" en „de Boerderij" schuiven de gasten achter hun tafeltje. In de Oesterbar kan men een keuze doen uit een groot aantal exquise visgerechten, die men hier op een voortreffelijke manier bereidt. Maar vis maakt dorstig en terwijl de eerste bezoekers onder de passage van de schouwburg lopen om „The Connection" te zien en anderen een paar meters ver der gaan om in het De la Mar-theater „De Leugenaar" te betrappen, beginnen de vermaakcentra vol te stromen. Luxe sleeën glijden voor de Blue Note waar men voor een gulden zijn jas kwijt kan tegen betaling van ƒ3.50 een glaasje bier kan drinken en voor vijftig cent minder een toastje met paling kan ge bruiken. Kosteloos mag men daaren tegen naar een tweederangs Italiaans strpkje luisteren en de voetjes van H» vloer brengen. „Floorshow" staat ór met grote letters op de deur! The P.w Note" is in feite een wat duurdere uit? gave van het naastgelegen Extase waar men zich overigens van het amul sement ook niet te veel moet voorstelten Dezelfde bezoekers niet de typische pleingasten vindt men ln de semi nachtclubs Caramella en Caliente, w™ó? wÓ?terdam' scbots en scheef aoor el- kaar, opeengeperst in een vertederend kitserige omgeving, met walglijke wandschilderingen, sterretjes-plafond en een blauw-geel-rose jukebox Jarenlang staat hier al de ex-bokser Jan Schoen („ik heb tegen alte groten van de wereld in de rin" gestaJin"! <?i uitsmijter. „Er komt af ate sZStl want omgk "d' ^Itilte^hen opgewMideii ^"^wel^^t komen met' .W* laten ze ni<* aaa* huana" S k™ woorden als „mari- pertineme ijftWïïfT" Da,t is een iedere east Jan Schoen, die voor heeft en rill aparte verwelkoming Amerikaan6 ™d6r het Praten door een overkant "BIue Note" aan de is volkomen ®n kan, Jan Schoen „Ik heb a e jreden met zÖn baan. bankTAiro„5 dure auto en een hoge berekening van overgehouden", zegt niet Vn„ b bet best Boksen ga ik leeftiM nno-St je1,voor dat ik °P mijn wordtf Sgf -nt gezien^ Het plein Is volop ln bedrijf. Op het balkon van de schouwburg en vanachter de hoge ramen van de koffiekamer blikken tiental len mensen minzaam neer op het ge- Woel heneden hen. Bij „Kootje" is een meneer in een verschrikkelijk ge vecht gewikkeld met een broodje half om, in Eylders heeft een jongeman het over „cultuurproleten," in Americain komt net de Belgische acteur weer even binnen en in de „Blue Note" is een juffrouw haar jas kwijt die zij voor een harde gulden in bewaring heeft gege ven. Het grote warmkloppende hart van de stad, het Leidseplein, speelt weer. ERA NS BOELEN. Leidseplein man het woord swing-nozem halveer de, sinds de ty'd ook dat hij het pro bleem van de ontwortelde, zich aan God noch gebod storende, nozems aan de kaak stelde is er veel, heel veel ver anderd op het plein (men spreekt over „het" plein zoals men 't ook over „het huis" - de stadsschouwburg - en „het" geliouw - het concertgebouw - heeft). De bende van jonge lioefjes tussen de 14 en 20 jaar, meestal van goede komaf en met een behoorlijke opleiding, waarop Vrijman doelde, trok al gauw naar de inmiddels verdwenen poffertjeskraam op de Weteringschans en vandaar weer naar andere vaak verwijderde punten in de stad. Nu schijnt er weer een nieuwe generatie op ie bloeien in het totdusver nog vrij onbekende „Hans en Grietje" aan het einde van de zeer lange Korte Leidse dwarsstraat. Maar op het plein en In Reinders ziet men ze niet of nauwelijks meer. Wel dwarrelen er soms i.og en kelen de „Lucky Star" binnen, maar zij behoren tot de minderheid. Na de beruchte nozemrellen van een paar jaar geleden waarbij meisjes, vrouwen en zelfs ouden van dagen werden lastig gevallen, mensen van de fiets werden gesleurd en auto's dwars over de Leid sestraat werden gezet en waarbij politie en brandweer met gummiknuppel en waterkanon vaak krachtdadig moesten ingrijpen, is het Leidseplein in een kwa de reuk komen te staan. Nu, na zoveel tijd. mag men stellen dat de rust is teruggekeerd en dat het plein van der gelijke nog altijd onverklaarbare uit spattingen is gezuiverd. Na de ellende van enkele jaren gele den is juffrouw Miep, die nu al dertig

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1962 | | pagina 17