Carnaval der architecten van J. J. P. Oud Maar is er ook sprake van een nieuwe stijl? Het telpenmotief In de Turkse kunst Rotterdamse Graanmarkt Nieuwe beelden voor Utrecht D Niet het „brutalisme" is aan de beurt, maar de verveling van het nieuwe WmM BI RP Tegen ambtenaar li jaar geeist Drie dodèn en zwaargewonde bij autobotsin$ Li mm® 0 ■PM S teekpenningen-zaak Zaandam Moord in Badhoeved0lï v HET NIEUWE DAGBLAD ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1962 PAGINA12 In de stroom der beoordelingen, beschrijvingen en standpunt bepalingen over de nieuwe kerken, die als paddestoelen uit de grond groeien tot meerdere eer en glorie van God en de lieve Hei ligen beklijft er maar weinig. Wij in onze tyd zijn met de moderne kerken al net zo blij als de driftige kerkenbouwers van na het herstel der bisschoppelijke hiërarchie in 1853. De ellende der waterstaats kerken was voorbij (zo was de me ning) en men ging de gothiek her beleven, want daar zou alle goeds van komen. We denken thans, dat de neo-romaanse basilica vieux- jeu is en in slagorde scharen zich de lieden die de vernieuwing van de kerk moeten bewerk stelligen. Men meent dat de vrij heid van bouwen ook een vrijheid van geloofsbeleving zal geven. v .mm. - v - «liPlif ,.B m ..v. JfTl Het hoojdöl{qar van de Eindhovense kerk. i af 1 Sr kam, °lw 3 Stroom van nieuwe kerken Het geloof Is hetzelfde gebleven, de bevrijding bl(jkt bij onszelf te liggen en de oude riten bieden perspectief ge noeg. Het kerkgebouw Is niet hetzelfde gebleven, de besloten ruimte is tot een ,,open" verkeer met de gemeenschap geworden. Hier en daar wordt de kerk tot een soort show-room voor de Heilige Geest en de hoop leeft er altijd nog dat de naasten evenzeer bemind worden als het eigen „ik". De felste kritiek sinds lang op de ker kenbouw kwam enige maanden geleden van Iemand, waarvan men het niet ver wacht zou hebben, J. J. P. Oud. In „De Groene Amsterdammer" schreef hij op 10 februari van dit jaar een arti kel onder de kop: „het carnaval der architecten". Na beschreven te hebben dat na tientallen jaren de architectuur gericht werd op een eenvoudige en dui delijke samenspraak van vormen en ma terialen, zegt Oud hoe het bouwen een bezield stuk technisch werk zou moeten opleveren. In plaats daarvan is er een brutalisme bij het gebruik van materia len aan de orde gekomen. Met een ku bistische blokkerigheid werd het oma- ment vervangen en de voor-ontwerpen van gr< te visionnaire bouwers als Mies van der Roht bleken in de praktijk uit muntend bruikbaar voor grote bouwers die er voor hun exploitatie-doeleinden belangrijke voordelen aan wisten te ont lenen. „Als gevolg van de drang om „leven in de brouwerij te scheppen" is op het gebied van de kerkbouw een com- Cf: «SSI Hoofdingang met toren van de door Hans Koldewey ontworpen kerk van de H. Judas Thaddeus in Eindhoven. Het bcmwwerk is in dezelfde lichte baksteen uitgevoerd als gebruikt voor de schouwburg in Tilburg. het gekleurde glas niet zomaar opge plakt maar gevat tussen twee spiegel ruiten, een veilig systeem, waarmee men sterk kan experimenteren. De glaswanden hebben dan ook een heel speciale sfeer gekregen, die schilder kunstig aandoet. Pastelkleuren, im pressionistisch van bouw, niet aflei dend van het centrale mysterie. Het hooggeroemde monumentale karakter, waarover de oude Roland Holst en ook Campendock de mond vol hebben gehad, is tot een charmante gouache geworden. Met enig heimwee moet ik denken aan de felle kleurenpracht van Coventry... Toch zijn de ramen van Quanjel de best geslaagde delen van de kerk te Hoensbroek. De gehele op bouw heeft iets van een leegheid, waar bij de interieurs van de basilica der Bossche School tot intieme rijkdom worden! Eerlijkheid gebiedt mij dit te erkennen. Men moet denken aan de uitspraak van het „Pastoraal liturgisch cen trum" in Frankrijk, dat in 1960 vast wilde leggen dat het sanctuarium en de ruimte voor gelovigen, hiërarchisch onderscheiden ruimten moeten bieden. Slechts door te doen, door te bouwen kunnen we onze feilen leren kennen. De mooiste maquette geeft geen op lossing voor wezenlijk bouwkunstige problemen binnen het vlak van de ker- kebouw. De problemen van de verdeelde ruimte en de onverdeelde ruimte druk ten Karl Böhm (de zoon van Domini- cus) bij zijn kerk te Brunssum. Deze kerk is nog niet gereed, maar reeds spreken de grote bouwvormen. Helaas is ook hier weer een bouwkundig pro bleem verkeerd begrepen hoe uniek de oplossing ook mag wezen. De Gotische kerk met haar gewelven en beschermend dak was voortgekomen uit een constructief gegeven. Het bou wen van een door betonnen pilaren ge dragen harmonika-gewelf, een bouwsel binnen de constructie van het geheel, is een noodoplossing. Böhm is daar in Brunssum toe gekomen, maar zijn bouw werk doet toch een aantal vragen rijzen. In de manier, waarop hij het beton han teert, voelt men de samenhang met oude culturen, die breed en vol spanning werd yfjspt ji tHjpyuws; Voorgevel van de kerk in Hoensbroek-Mariarade van architect H. Coenen. Detail van het grote raam, voorstellend het Zonnelied van St. Franciscusglas appliqué van Eugène Quanjel. plete orgie of anarchisme ontstaan, die van-buiten-uit zoekt, omdat ze het van-binner.-uit nog niet kan vinden" zegt Oud en hij vervolgt: „In werke lijkheid is alle bouwen als het op recht is „heilig". Maar dit heilige is er zonder meer. Onopvallend. De kerkbouw moet intussen „nadrukke lijk heilig" zijn. Moet het heilige dui delijk laten zien. Nu dit doet het dan ook. Alles haast op het gebied van de kerkbouw is heden ten dage bui ten proportie. Het evenwicht, de stilte en de rust, die men zich identiek denkt met het geloof zijn tegenwoor dig meestal ver te zoeken", j „Het bijna alles Carnaval wat de klok slaat. Té hoge, té brede, té dikke, té dun ne, té open, té dichte, té scheve to rens. Torens los van de kerk, midden in de kerk, overhoeks of dwars. Met of zonder in- of aanhangende klok ken. Met griezelig draaiende buiten trappen of om de hoek kijkende binnen trappen. Met enkel of dubbel schuine daken. Met platte of zwaard-puntige daken. Naar boven verijlende of ver- i dikkende torens. Scheluw verdraaide j torens. Holle en bolle torens. Klok- ken aan bruggen tussen torens of gi- i gantische staalconstructies met schat tige balletjes er aan. Bombardements- zware vrijstaande muren met een gat voor iets dat geluid maakt. En zo bui ten het gebouw, zo binnen. Het ge bouw uitwendig rond, scheef, bol of plat. Binnen: fantastisch eveneens vol verrassingen! Zó de nieuwe kerk, zó het nieuwe klooster". Aldus prof. Oud. Tja daar zitten we dan met onze vernieuwing van de ker kelijke bouwkunst. Maar ook Gij Brutus, ook gij Oud. Ook aan Uw prachtig mooie Bio-herstel- lingsoord bevindt zich een toren zonder direct functioneel doel, met draaiende trappen, die nergens voor dienen, want er is onder de duiktoren geen zwembad, al dient er direct aan toegevoegd te worden dat de toren noch te dun, noch te dik, noch draaiend, te open, te dicht of te scheef is. Wat we ons af dienen te vragen is, •C er uit de stroom van nieuws kerken ook een nieuwe „stijl" zal voortkomen. We hebben de niet-utilitairebouw die een kerk nu eenmaal is in zekere zin te zien als toetssteen voor het gehele heden daagse bouwen. Eigenlijk is een kerk nutteloos in de ogen der efficiënte be rekenaars. Eén dag in de week wordt het gebouw doeltreffend gebruikt, de rest van de week is gedurende enkele uren een klein deel van het geheel ge bruikt, meestal door ouden van dagen en onwillige schoolkinderen. Maar juist hier breekt een expressiemogelijkheid baan, die uniek is voor de gehele archi tectuur. Met heimwee beziet men nog de tijden van weleer, met een monastieke levensvorm die juwelen van intieme en besloten kloostergangen schiep, met ge bouwen inwendig als een woud van zui len en verrukkingen van ijle geweiver en uitwendig een kristal-klare architec tuur die de wereld niet meer zou aan schouwen. En toch... op dit moment is een nieu we vorm groeiende. Want al mag Oud dan een pessimis tisch en raak schrijver zijn... l'archi- tecture est en marche... ook in de ker- kebouw. Wanneer we geen geloof meer hebben in onze eigen prestaties gaan we ten onder en al lijkt West-Europa vee) op een alleen maar geld verdienende gemeenschap zonder positieve toekomst we mogen wel bedenken dat heel de moderne architectuur, waar dan ook in de wereld gedemonstreerd, nog altijd stamt uit het aloude moederland, West- Europa. De nieuwe kerk blijft een punt voor rustelozo beschouwingen en men doet er goed ajm dit element blijvend in de belangstelling te trekken. Juist nu de kerkebouw tot realisatie komt en zelfs met regeringssubsidie geleid wordt moeten we ons goed realiseren waar heen wij gaan en waar onze verant woording ligt tegenover het nageslacht Een kerk te Eindhoven bracht mi weer tot nadenken over dit probleem Het gaat om de „Judas Thaddeus" ir het Noordelijk deel van de stad. Ar chitect is Hans Koldewey, zoon van d< bekende kerkenbouwer uit de dertiget jaren. Hij was neo-romaans, een tijd perk ingeluid met van Moorsel, Valk en Stuyt. De kerk in Eindhoven: ge knikt dak, toren in de fagade, enigs zins op Ronchamps geïnspireerd, toch zeer eigen van vorm, typerend silhou et in een nieuw stadsdeel, zijwand ge heel verticaal doorsneden met raam van de jonge veelbelovende schilder Lennaerts. Overigens een te bleek raam met te weinig expressie-kracht, jammer voor de gemiste kans. Moge lijk is Lennaerts door de knieën ge gaan onder druk van architect en bouwpastoor. De positieve kracht van de kunstenaar spreekt te weinig. Ar chitecten en opdrachtgevers moeten een kunstenaar met behoud van eigen persoonlijkheid in een bouwwerk opne men, pas dan wordt zijn werk een le vend element. De kracht, die men in het raam tekort komt, mist men in zijn vrije schilderingen niet. De kerk zelf is, ook in de details, een gaaf geheel. Eigenlijk zijn wij met onze heden daagse kerken gauw tevreden! Wan neer het grondplan en de maquette van de opbouw eenmaal geaccep teerd zijn, dan laat men de rest door gaans aan charmante oplossingen over. De schraalheid van ons heden daags gelovig smaakgevoel is gauw bevredigd. Dat ervoer ik ook bij de nieuwe kerk in Hoensbroek-Mariara de van arch'tect H. Coenen uit Maastricht. Deze architect heeft des tijds het project van Charles Eyck voor Meersen uitgewerkt. Het is een kerk voor de paters Minderbroe ders-Conventuelen. Ook hier weer een klap-dak, voorwanden met beton elementen, zoals Koldewey ze con strueerde in de nieuwe kerk te Ede en zoals Peret ze al decennia geleden gebruikte in zijn bouwvormen te Parijs en Le Havre. De campanille, die Coenen bij zijn kerk ontwierp, is nog in aanbouw, zodat men er nog geen oordeel over kan hebben. Eugene Quanjel heeft een tweetal ramen in glas-appliqué uitgevoerd, voorstellend het zonnelied van Fran ciscus en de prediking tot de vissen van Antonius. Glas appliqué is een omstreden techniek die vele gevaren (technisch) irifet zich brengt. Hier is doorgedacht. Dat men in een bouwwerk de vragen, die het deed rijzen, herkent is boeiend, boeiender dan een voltooide constructie, waar charmante formules de antwoorden pasklaar maakten. MARIUS VAN BEEK Turkse kunst". Onze „nationale bloem", de tulp stamt immers uit het nabije oosten en werd enkele eeuwen geleden van daar, via Wenen, naar West-Euro pa overgebracht. Leiden, de stad waar Clusius de tulp voor het eerst in de hortus plantte (en die bovendien, zoal niet het middelpunt, dan toch wel een der grenspalen is van de oude, historische, bloembolstreek) verleent de tentoon stelling onderdak in het museum „De Lakenhal". De collectie (die tot en i$et 19 augus tus in Leiden blijft en dan teruggaat naar Turkije) omvat hoofdzakelijk ta pijten, weefsels, ceramiek en foto's van tegeltableaus in moskeeën e.d-> maar er zijn ook een twaalftal moder ne Turkse schilderijen aan toegevoegd. De ceramiek, de borduursels en de stoffen zijn oorspronkelijk werken "ie behoren tot de collectie van het muse um Topkapi in Istanboel. Deze werken stammen uit de 16e eeuw en zijn a'le met het tulpenmotief versierd. Een boekband bevat gedichten van Süleyp man de Grote en is geschreven in l5e® door een van de beroemdste Turks® calligrafen uit die tijd. Er is verde" een miniatuur van Süleymans zoon, Selim II, geschilderd door de miniatu rist Haydar, die in 1572 stierf. De exposeerde ceramieken zijn vervaar digd in het beroemde atelier van Iznik. Men kan o.a. een mooi gevormde vaas met zilveren rand zien, gedecoreerd met oranje tulpen uit de 16e eeuw, alsmede een prachtige schaal uit de zelfde tijd. Interessant is voorts een sierkistje, eveneens uit die tijd, bekleed met geborduurd weefsel. Turkse vaas uit de 16e eeuw. Drie en een halve eeuw geleden werden diplomatieke betrekkin gen aangeknoopt tussen Turkije en de toenmalige Verenigde Ne derlanden. Dit historische feit is niet herdacht met het roeren van de grote (Turkse) trom, maar met een kleine doch interessante tentoonstelling over een motief, dat voor heide landen kan gelden, nl. „Het tulpenmotief in de UTRECHT De in deze stad opgerichte en gevestigde Maatschappij voor Diergeneeskunde, die 27 augustus honderd jaar bestaat hetgeen van 12 tot en met 15 september zal worden gevierd wil bij die gelegenheid aan de band tussen Utrecht en de maat schappij gestalte geven in de vorm van een beeldhouwwerk. Er zal hiervoor een bedrag van ƒ6.000 door de leden wor den bijeengebracht. Men hoopt dat de gemeente eenzelfde bedrag beschikbaar stelt opdat aan een vooraanstaande beeldhouwer opdracht kan worden ver leend een beeld te vervaardigen van weliswaar bescheiden formaat, maar toch van zoveel allure dat het tot de stadsverfraaiing kan bijdragen. Als plaats voor het beeld is gedacht de Frinsesselaan, terwijl de schenker de suggestie doet Then. v. d. Pant als beeldhouwer uit te kiezen. De gemeenteraad had in 1956 In prin cipe besloten de Jaarbeurs een beeld te schenken ter plaatsing bij de hoofd ingang van de toen in gebruik geno men Juliana-hal aan de Graadt van Roggenweg. Achteraf bleek het zich hier bevindende plein weinig gelukkig voor een beeldhouwwerk. Zowel de raad van beheer van de Jaarbeurs als B. en W. geven nu de voorkeur aan een beeld bij de ingang van het nieuwe secretariaatsgebouw op het Vredenburg. Men overweegt daarbij ook de Amster damse beeldhouwer Anriré Volte-n op dracht voor een beeld te verstrekken. Marius van Beek, die van de ver eniging „De Nederlandse Baksteenin dustrie" opdracht kreeg een ontwerp te maken voor een beeld van Fran cois Villon op het Janskerkhof, dat deze vereniging bij de lustrumviering in 1961 aan het Utrechtsch Studenten korps heeft aangeboden, heeft nu zijn plan bij B. en W. ingediend en daar op inmiddels goedkeuring verkregen. Het wordt een monument van onge veer drie meter hoog, terwijl het eigenlijke in brons uit te voeren beeld ongeveer anderhalve meter hoog zal zijn. Het in 1948 op het Servaesbolwerk geplaatste beeld van dr. Joh. Wagenaar zal verhuizen omdat dit punt, naar het oordeel van velen niet in overeenstem ming was met de persoonlijkheid en het werk van de Utrechtse componist. Als een beter en meer waardige plaats is uitgekozen het plantsoentje in de bocht aan het begin van de Johan Wagenaar- kade langs het Amsterdam-Rijnkanaal. bericht van A. Bosman N.V. Graanmakelaars, Rotterdam De maandag j.l. ingegane nieuwe graanregeling gebaseerd op de E.E.G. heeft deze week de zaken voorlopig een zeer kalm karakter gegeven, daar de meeste belanghebbenden eerst de nieu we stof volkomen wensten te beheersen, hetgeen niet gemakkelijk blijkt te zijn. Vooral de bijna dagelijks zich wijzigen de invoerheffingen dan voor de ene en vervolgens voor een andere graansoort vergen een grote waakzaamheid, tenzij men bij een laag geacht prijspeil op af lading voorlopig het fixeren laten lopen. De laatste methode wordt het meest toegepast. De transitomarkt in het alge meen liep lager, vooral op druk van de Verenigde Staten, welk land yellow mais gerst, haver en in mindere mate milo bij voortduring goedkoper aanbood. De aanleiding hiervoor is ten eerste de gro te aanvoer in de V. St. van leverbare mais, ten tweede gunsige oogstvooruit- zichten, ten derde het opslagprobleem, daar men een vroege oogst verwacht en ten laatste de gedeprimeerde vrachten- makrt. In Argentinië schijnt een iets gunstiger regeling voor uit export verkregen bui tenlandse valluta's tot sttand te zijn geko men en hierdoor werd goedkoper in gul dens aangeboden. Mals. Platamais aangekomen, stomend alsmede op aflading lager aan de markt, beperkte activiteit. In yellow mais bleef er voldoende aanbod van aangekomen- stomende partijen, zodat het prijspeil transito lager kwam te liggen. Op afla- ding was er vrij veel kooplust, daar men het niveau laag vond. De markt sloot echter voorlopig op het laagste peil. Gerst. Enige handel in loco en aan gekomen gerst. Op aflading weinig koop lust en voor alle soorten zowel stomend als op aflading lager aan de markt. Door een en ander staat deze soort bij na dagelijks bloot aan heffingswijziging en dan meestal in ongunstige zin. De export van gerst is nog niet op gang gekomen, hetgeen tot de prijsdaling bij droeg. Haver. Loéo haver schaars en de eer- ÉiÉi 1 i O (Van een onzer verslaggevers) HAARLEM, 3 aug. De officier van justitie bij de rechtbank, mr. J. v. d. Oever, requireerde gistermorgen tegen de 37-jarige vroegere chef van het bu reau van huisvesting in Zaandam we gens het aannemen van steekpenningen anderhalf jaar met aftrek. Gedurende drie jaar zou de man door een directeur van een Zaandamse scheepswerf, tegen wie de officier zes weken onvoorwaardelijk eiste met geld bedragen van twee- en driehonderd gul den zijn omgekocht. De steekpenningen werden geïnd als zogenaamde huisves tingskosten voor werknemers bij de scheepswerf. Bovendien zou de ex-chef 1600 verduisterd hebben die hij van 'n chemisch bedrijf in Zaandam onder zich bad voor het claimen van woningen. In Zaandam was het algemeen be kend dat de chef van het huisvestings bureau omkoopbaar was. Het was zo'n beetje gewoonte geworden om de man, j ingeval hij vlug voor een woonvergun ning zorgde, een douceurtje te geven. De man verklaarde dat hij zich geen re kenschap had gegeven van zijn gedrag. Hij ging niet op eigen houtje te werk: altijd was er met de wethouder van volkshuisvesting overleg of iemand voor een woning in aamerking kwam, maar daarbij was zijn advies doorslaggevend, zodat hij zich vrijwel altijd aan eventu ele „beloften" kon houden. De directeur \an de scheepswerf zei nie+ geweten te hebben dat het aanbieden van geld in strijd was met het ambtenarenregle ment. De officier noemde de vroegere chef van het bureau van huisvesting „door en door corrupt. Deze man heeft op te grote voet willen leven ten koste van de traditionele woonpolitiek" aldus mr. v.d. Oever. Beide raadslieden pleitten voor aanzienlijke strafvermindering. Uit spraak 16 augustus. ste partijen in stomende posities kurtH°t derhalve nog een premie bedingen- prijspeil in zijn geheel is ^echter 0 voor stomend goed aan het brokk®1 0j daar diverse posten juli aflading i meer aanbod zorgen. Op aflading V® er wat in 40-2 lbs. Am. haver per aug. sept. aflading ondernomen, doch ArneI ka bleef ook voor deze soort enigst drukkend aan de markt. Platahaver mend profiteerde mee van de pfeK1^ voor de eerste posities, doch moest de afladingen de prijzen van de ^?°rrl5 amerikaanse soorten volgen, overig® zonder veel succes. Milo, millet en granifero. Milo prijspeil niet veel veranderde werd ze week minder gevraagd en heuab., enige omzetten in september all. etl <e uitzondering in nov. aflading, waren 0 zaken niet spectaculair. Millet werd v», België uit lager aangeboden, terwh granifero zich bij de miloprijzen aanpS'" te. Rogge. De aankopen van Duits'ar^ hebben tenslotte weinig uitwerking g® had op de vraagprijzen van Noord-Am® rika, en, na enige dagen wat hogef prijzen te hebben gevraagd, is m®., weer op het eerdere lage niveau tem» gevallen. Enige aankopen in ladende B0' sities en sept. afl. vonden hier en i> België plaats. Geruchten, dat Duitsi®" nieuwe inl. rogge zou willen exportere" werden tot heden niet bevestigd. Voertarwe. Van de loco partijen ple soft white partijen werd regeW® gekocht, zodat de voorraden zeer geS, ken zijn. Ook voor de nieuwe j,eï denaturatie intussen opengesteld, is echter de vraag of de prijzen, moeten worden gevraagd, te maken z len zijn, De koekenmarkt. Voorlopig kan f zeggen dat het in werking treden de E.E.G. geen invloed op de koelK en afvallenprijzen heeft gehad. Veel. teresse voor de markt bestond er h'l i(,p consumptie en handel niet, aang®z'n- men zich volop verdiept in de gra sector. LAREN, 4 aug. Vannacht v}frev®' zijn op de rijksweg Amsterdam-B0^4 laken, bij het begin van het vlf,eqte naar Hoevelaken onder de genl° ei- Eemnes twee auto's frontaal r°e (je® kaar in botsing gekomen. Van eeh auto's, een Duitse wagen, wet""® nde bestuurder en twee naast hem z' -e!-de personen op slag gedood. Een V1 inzittende werd zwaar gewond. i ti °fl' De rijkspolitie in EemneS nog geen bijzonderheden rne® d® over de herkomst van de auto's namen van de inzittenden. -c.iar'ff AMSTERDAM, 4 aug. De 50 J te P. B„ arbeider bij publieke vve Amsterdam en woonachtig in Bah ptg®' dorp, heeft vrijdag zijn 62-jarige note B. B. S. door wurging om het gebracht. De man bekende zijn "ae]o"'CI4 een vriend, die hem niet wilde S Hij lichtte vervolgens een tweede in, die de politie waarschuwde. .„pts"" De verdachte was bij zijn aTjcg kalm. Hij wordt gevangen gehoita het politiebureau te Hoofddorp- .rljp® De buren van het echtpaar be» er niets van. Zij spreken van eeb beeldig huwelijk. 3 ft De man was vrijdagmiddag orn L b r thuisgekomen. Enige tijd later kvV slachtoffer de buren vragen een jé® te waarschuwen, omdat haar ^,eri°en het dolle heen zou zijn. Na dit v fo® ging de vrouw naar huis terug- pp®1 moet het drama zich afgespeeld 11 H»t w ijeh v° Cu* ""Mill >1 s

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1962 | | pagina 12