DE OVERVAL
Boeiend en gaaf
Volwaardige
speelfilm op internationaal niveau
fVoduktie van f
„De Overval" met groot
enthousiasme ontvangen
ROTTERDAMSCHE BANK
Voorstel opvolging
spoedig op komst
Geen Amsterdams initiatief
bij literatoren-staking
Sandberg
Bakkers houden zich niet
allen aan prijs-akkoord
iKïïer
Wat moet nu een
broodje kosten?
VERMOUTH
IiET NIEUWE DAGBLAD
VRIJDAG 21 DECEMBER 1962
UNIE
Juiste plaats
cl *?et scenario, dat intussen bij Queri- Bk ^uêÈÊÊÊBÊÊKÊÊÊ^.
Zeepost
16 oktober 1961,
ROTTERDAM
(Hillegersberg)
26 maart 1962,DRONTEN
23 mei 1962, VENRAY
25 juni 1962, MAASTRICHT
(St. Annadal)
18 december 1962, VEGHEL
21 december 1962, KRUININGEN
Waar U ook woont of werkt,
de Rotterdamsche Bank
is altijd binnen Uw bereik.
Ervaring
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 21 dec. „Ik
ben blij, dat een wethouder, die
een nieuwe directeur voor het
Stedelijk Museum zoekt minder
op de hielen wordt gezeten door
de pers dan een kabinetsforma
teur. Al datgene wat tot nu toe in
de kranten heeft gestaan over
deze kwestie was niet dicht bij de
waarheid". Met deze prikkelende
opmerking hield de wethouder
voor de kunstzaken, mr. R. van
den Bergh, in de Amsterdamse
raad de spanning nog even gaande
over de spoedig op handen zijnde
voordracht inzake de opvolging
van de heer Sandberg. De zaak is,
wat het college van B. en W. be
treft nu in kannen en kruiken.
Beleg modem - beleg in
blauwe fnicronite filter
XN3M
maar die zichzelf ondergeschikt maken
aan het gemeenschappelijke doel.
De momenten van spanning en die
zyn er veel in deze film hoeven
niet „sterk" te worden gespeeld om tot
een climax: te komen. Een scène als
van de politieman, die na lang weifelen
besluit, deel te nemen aan de overval;
de beelden in de consistoriekamer, waar
de leiders van het verzet voor de
zware beslissing staan, uit te maken,
wie wel en wie niet zal worden bevrijd,
omdat anders het hele plan zal misluk
ken; het gemeenschappelijk gebed om
Gods zegen over de gewaagde onder
neming, maken zo'n diepe indruk en
zijn zo zuiver van toon en sfeer, om
dat Rotha op de eerste plaats zijn beel
den en dan pas zijn acteurs laat spre
ken. Hij heeft geen woorden nodig om
een verhaal te vertellen, dat in zijn
banden een nieuwe pakkende filmreali
teit is geworden. Een tot op de secon
de berekende montage brengt de beel
den van de telkens simultaan verlopende
acties in de gevangenis en daarbuiten
steeds weer tot een climax van span
ning.
^luptsturmfiihrer Grundmann (H. D. Culeman) onderwerpt de inspecteur van
Politie Bakker (Kees Brusse) aan een verhoor. Beeld uit de Nederlandse
speelfilm „De Overval".
Hier heeft de Nederlandse filmspeler
zijn enig juiste plaats gekregen. Hij is
niet de opvallende acteur, die met to
neeltrucs de aandacht voor zich opeist,
maar één van de in het geheel passende
elementen, waaruit de cineast zijn film
drama heeft opgebouwd. Dit geldt voor
spelers als Rob de Vries in de rol van
de verzetsleider Piet Kramer, Kees
Brusse als de inspecteur, om wiens be
vrijding het bij de overval op de eerste
plaats gaat, Piet Romer als de bakker
Eppie Bultsma, H. D. Culeman als
Hauptsturmführer Grundmann, Yoka
Berretty als de koerierster en Bern-
hard Droog als de bewaker Jellema,
maar ook en vooral voor uitgesproken
types als Chris Baay en Jan Blaaser.
Zij zijn iemand in plaats van op iemand
te lijken. Hun eigen persoonlijkheid is
verdwenen om plaats te maken voor
de mens, die ze hebben uit te beelden.
Dit is in bijna alle gevallen ge
lukt. Want er is de onvermijdelijke uit
zondering: Pieter Lutz, die'zijn scène,
waarin hij zich als de politie-agent
Mei ..De Overval" waarvoor (Ir.
L. de Jong aan de band van
authentieke verslagen en mede-
an de betrokkenen, het scenario
y'nreef, heeft Nederland een film, die gjjR
'dere vergelijking met de beste inter-
.rationale speelfilms glansrijk kan door- NfjT
/"aan. Een film waarover, zoals bij
i 0<'gere gelegenheden wel is gebeurd, |if V wgpjp-' j LXT ^8
Nederlandse kritiek nu eens niet met -igiÉÈÊÈk, "^f
'*'*n extra-zacht potlood hoeft te schrij- Wit,
«n, omdat het een produkt van vader- iftKSUjÊmgÊA - jHBVwiSI- MWWÈÊÊb&aBBi
'»ndse bodem is, dat zoveel mogelijk
''.'ent te worden ontzien, maar een artis- s,. ||||jBMB3M|ll||i|||HK|M
j'ek verantwoord, ongemeen boeiend en - £wÈim h - -
tfthnisch gaaf werkstuk, dat het
."lende oordeel volledig kan doorstaan. |g| a i"'% -jaBBBÉs.
eerste volwaardige Nederlandse Sjfes 1 a *jg|| f,
beelfilm sinds de bevrijding zoals, naar
'n'e smaak, de film „PygmaUon" het JK|h|
*'">r de oorlog was. En ook nu weer, y/t, m 19 w
'enals toen, is aan de totstandkoming m:„ mitffl&mm,~a«E888P?y
j,a|i deze film de naam verbonden van JC '9^9 fit#**.. ™MMiiWBw8WS'
5"dolf Meyer, die als producent met
onfeilbaar instinct de juiste man jaggBh W-WtWl
wtst te vinden, die hij voor de regie fpspisf Jilp>
""dig had. Was het indertijd de Duit- gsj||mi'HSw *8
I r*t Paul Rotha, onder wiens magische
''.'ding Nederlandse artiesten en tech-
plotseling tot onmogelijk geachte
'•'staties in staat bleken. WÊittSÊ&ÊÊÈSÈk*,
J'an alle fouten, die de Nederlandse jBHMHjpaKW
J^elfilm, zelfs de meest geslaagde, heb- s..;
he" aangekleefd: het nu eens magere,
,"n weer geforceerde scenario, het
*ram pacht ige spel en vooral het ge- JUF rUÊÊÊÊÊÊÊJr
ti -ken woord, dat de natuurlijke into- W Wf
."tie miste en vaak met moeite was MJF W' NiSSr
Volgen, valt hier niets meer te be- ^tk.
Peuren. ■Hl''
s Uitgeverij te Amsterdam is ver-
."henen. geïllustreerd met een veertig-
bladzijden vol foto's uit de film, is Bespreking m de consistoriekamer. Rob de Vries, Lo van Hensbergen, Onno
0r dr. De Jong, die als directeur Molenkamp en Robert Sobels in de door Rudolf Meyer geproduceerde Nederlandse
het Rijksinstituut voor Oorlogsdo- speelfilm „De Overval" onder regie van de Britse cineast Paul Rotha.
J^hentatie op dit punt alle ervaring
>t en waarschiinliik evenmin ooit eni-.zeer een fiImbiografie
Adolf Hitler.
aen waarschijnlijk evenmin
f® ambitie in deze richting heeft gekoes-
B, rd. met zeldzaam beeldend vermogen
geschreven. Maar, zoals een goede be-
Turksma meester moet maken van een
insluitingsbevel, met een knipoogje
speelt.
Maar dit is dan ook wel de enige
kritiek op een film, die voortdurend
boeit door zijn spannende gegeven en
de talentvolle en van een volmaakte
teamgeest getuigende wijze, waarop het
gestalte heeft gekregen: de prachtige
fotografie (Prosper Dekeukeleire)de
geraffineerde montage (Robert Kruger),
de sobere muzikale illustraties (Else
van Epen-de Groot), die slechts zelden
dienen als aanvulling van de natuur
lijke geluiden.
„De Overval" is geen „art"-film
waarin, vaak met meer snobisme dan
talent, die een of andere „vague"
wordt bedreven. Evenmin kan hij een
„grote" film worden genoemd. Maar
we kunnen Rotha en de met hem als
team samenwerkende Nederlanders
niet genoeg dankbaar zijn, dat ze aan
deze spannende verzetsfilm hebben ge
geven, wat vrijwel alle films in dit
genre missen: eerlijkheid, eerbied
voor de werkelijkheid en een van
grote vakbekwaamheid en artistieke
integriteit getuigende vorm.
Ftn
DEN HAAG, 21 dec. Bij KB is
benoemd tot commandeur in de orde
van Oranje-Nassau, bij bevordeling,
prof mr R. D. Kollewijn, oud-hoog
leraar aan de rijksuniversiteit te Lei
den, lid van de staatscommissie voor
internationaal privaatrecht, wonende
te Leiden.
(Advertentie)
DEN HAAG, 20 dec. Met de volgende
schepen kan zeepost worden verzonden. De
data, waarop de correspondentie uiterlijk ter
post moet zijn bezorgd, staan, tussen haak
jes, achter de naam van het schip vermeld.
Verenigde Staten van Amerika: Kamper-
dijk (23/12). Argentinië: Waterland (23/12).
Australië: Wolfsburg (23/12), Willem Ruys
(27/12). Brazilië: Aldabi (28/12). Canada:
Kamperdijk (23/12), Leabeth (27/12). Chili:
Wien (27/12). Indonesië Höchst (27/12). Ned.
Antillen: Doris (23/12), Bennekom (28/12).
Nieuw-Zeeland: Willem Ruys (27/12). Suri
name: Willemstad (23/12). Rep. van Z.-Afri
ka en Z.-W-Afrika: Pendennis Castle
(24/12).
Inlichtingen betreffende de verzendings
data van postpakketten geven de postkan
toren.
(Van onze filmredacteur)
AMSTERDAM, 21 dec. Met een
applaus, dat in lengte en sterkte maar
zelden in de schouwburg wordt geëve
naard en dat in een bioscooptheater
vrijwel nooit wordt gehoord, heeft
gisteravond in Tuschinski een select
publiek van genodigden de Nederland
se film „De Overval" van de Britse
(Advertentie)
1 regisseur Paul Rotha ontvangen. Aan
alle medewerkenden, onder wie de
producent Rudolf Meyer, de scena
rioschrijver dr. L. de Jong, de dia-
loogregisseur en acteur Kees Brusse
en aan de acteurs Rob de Vries. Yoka
Berretty en H. D. Culeman, die op het
toneel met bloemen en kransen wer
den overstelpt, werd na afloop een
overweldigende hulde gebracht. Een
applaus, dat tot tweemaal toe werd
onderbroken. De eerste maal door het
Wilhelmus, dat door het orkest werd
ingezet en door alle aanwezigen met
meer ontroering dan gewoonlijk werd
meegezongen, de tweede maal door
het Friese volkslied, dat spontaan
door een (Fries) deel van het publiek
op het balcon werd aangeheven.
Deze feestelijke première, die werd
gehouden onder auspiciën van de
Stichting 19401945, werd bijgewoond
door een groot aantal prominente fi
guren uit het culturele en staatkundi
ge leven en uit het verzet, onder wie
de minister-president prof. dr. J. E.
de Quay, de staatssecretarissen van
Binnenlandse Zaken, van Landbouw en
Visserij en van Defensie, de voorzit
ter van de Eerste Kamer mr. J. A.
Jonkman, mevrouw Van Hall namens
de burgemeester van Amsterdam en
mr. A. A. M. van der Meulen, burge
meester van Leeuwarden.
De voorzitter van het hoofdbestuur
van de Stichting 1940-1945, de heer J.
Smallenbroek, die het openingswoord
sprak, wees er op, dat nog 9.000 ge
zinnen van vroegere verzetsstrijders in
contact staan met zijn organisatie,
waaraan de opbrengst van deze pre
mière zal worden afgedragen.
Vóór de pauze werd een tweetal
films van de Nederlandse cineast Bert
Haanstra vertoond: „Delta Fase 1" en
„Zoo", die beide een spontaan applaus
uitlokten. De film „De Overval",
waarover men elders in dit blad een
uitvoerige beschouwing kan lezen,
werd ingeleid door mevrouw Charlotte
Kohier, die 'het met stille aandacht
aanhoorde gedicht™1,,De achttien do-
den'^ v|uv jtaip. parapert \voordqpeg.
(Advertentie)
lt®nde van hem opmerkte: „De Jong
je alles laten doen, behalve het
"Tnogelijke".
,_Ret gegeven.
de historische overval
u,anverzetsstrijders op het huis van be-
l9Mng Leeuwarden op 8 december
"an
en alles wat daaraan onmiddellijk
v -■ voorbereiding en organisatie is
^"orafgegaan, heeft een overvloed aan
j^ardevolle en dramatisch aantrekkelij-
Ijj^stof geleverd voor een spannende
acteurs zijn vrijwel zonder uitzon-
jn,r'ng ondergeschikt gebleven aan de
J'enties van de filmer en hun stem-
»n6n klinken volkomen natuurlijk en
y 6(j verstaanbaar uit de luidsprekers.
Iqo r rï'l- laatste komt de eer niet alleen
Qh, aan Paul Rotha, die als Engelsman
&i2e taal niet beheerst, maar aan Kees
y. ^sse (in de film de inspecteur
(at
'istaan. Met "een even verbazingwek-
<VJ} Politie Bakker), door wie hij zich
iji?1. de dialoogregie betreft heeft laten
^h!?an- ^et een even verbaz'
jl" als verheugend resultaat.
c]6vJaar de man, die een team van Ne-
.- ''andsc artiesten en technici inspi-
*ati e tot bijna onmogelijk geachte pres-
tij"es, is Paul Rotha. Vergissen we ons
ttedan heeft de grote G. B. Shaw,
1e> ePPer van „Pygmalion", ooit eens
;e8d: „Wie kan, doet; wie niet kan,
,l0"'rwijst". In plaats van het woord
1< "derwijst", had hij „theoretiseert"
lij''"en zeggen. Want vooral in de tech-
w®"e en niet altijd even creatieve film-
r.^'eld is het verschil tussen theorie
t>n P'aktijk vaak zeer groot. Maar Paul
t6J"a is niet alleen een knappe theo-
w'5,"s zijn boek „The film till now"
W,"t in filmkringen als een standaard-
t'eii beschouwd en een begaafde cri-
itiD bij 's ook en vooral een bekwa-
c'neast, die sinds 1928 documentai-
'ar;,cn speelfilms heeft gemaakt: „Con-
„Rising Tide", „The Fourth
ate", „No resting place" en nog
van
Zijn langdurige ervaring op het g^
bied van de documentaire is hem by
de verfilming van het historische ge
geven van „De Overval" bijzonder goed
van pas gekomen. De wijzigingen, die
hij in het oorspronkelijke scenario aan
bracht met het oog op dramatische wen
selijkheden of filmische mogelijkheden,
zijn tot de strikt noodzakelijke beperkt
gebleven. Tal van scènes zijn ter plaat
se in Leeuwarden opgenomen. De inte
rieurs zijn sober. De personen in de
film zijn getekend naar de werkelijk
heid.
„Ten aanzien van de figuren in de
film", merkt dr. De Jong in zijn inlei
ding tot het door hem geschreven see-
nario op, moest ik my meer vryheid
veroorloven: dat was uit artistiek oog
punt noodzakelijk; ook moest rekening
worden gehouden met het feit, dat de
meesten van hen, die bij de overval
waren betrokken, nog in leyen zyn. Geen
van allen zijn ze fotografische kopieen
van de personen, die bij de overval
waren betrokken, maar evenmin zijn ze
gefantaseerd. Misschien moet ik zeggen,
dat getracht is, aan de hand van enke
le gegevens uit de werkelijkheid sym
bolische gestalten te scheppen".
Maar Rotha maakte met zijn gevoe
lig gehanteerde camera van die sym
bolische gestalten mensen van vlees en
bloed. Geen rechtlijnige verzetshelden,
die geen aarzeling kennen, maar levens
echte figuren, die gebukt gaan onder
de verstrekkende beslissingen, welke ze
zelfstandig moeten nemen en onder de
grote verantwoordelijkheid, welke hun
daarmee op de schouders is gelegd.
Mensen, die terugschrikken voor de mo
gelijke gevolgen van hun daden, maar
die toch handelen, omdat ze het hun
plicht achten. Mensen ook, die hun eigen
vooroordelen en zwakheden hebben,
(Advertentie)
CINZANO
sandberg
Bij de vele hoofdstedelijke kunstaan
gelegenheden, die tijdens de begro
tingsdiscussies werden aangeroerd,
kwam ook de proteststaking van de
litteratoren ter sprake. De wethouder
voelde niets voor stappen. „Ik wil
eerst zien wat het Rijk doet", zei hij,
„de litteratuur is een nationale zaak".
Amsterdam zal, als het aan de wet
houder ligt, Rotterdam niet volgen in
extrarsubsidies aan het stedelijk or
kest, in verband met de aangevochten
salaris-adviezen van de commissie-Wit-
teman". De verwarring wordt er al
leen maar groter door. De zaak zal
door algemeen overleg moeten worden
opgelost".
In januari a.s. komen de nader uit
gewerkte plannen voor het Opera-
theater gereed. Bij een gunstige
gang van zaken kan over twee jaar
de eerste paal in de grond. „Wij zul
len dan echter wel de zekerheid
moeten hebben, dat wij alles zullen
kunnen blijven financieren", zei de
wethouder waarschuwend.
Dit geluid werd meer gehoord. Am
sterdam is met een kunstbudget van
negen miljoen per jaar iets minder
dan de helft van de gehele rijkskunst-
begroting aan de rand van zijn mo
gelijkheden. Tot de raadsleden, die
aandrongen op méér rijkssteun, zei de
wethouder: „Ik zal al blij zijn als het
op fifty-fifty-basis gaat. Het Concert
gebouw betalen wij voor twee-derde
zelf en het Kunstmaandorkest vrijwel
geheel". Minder dan van „verfijnings
uitkeringen" verwacht de wethouder
heil van een ruimere kunstfinanciering
door het Rijk zelf.
„Zelfs het feit dat 25 procent van
alle Nederlandse kunstbeoefenaars in
Amsterdam woont is voor Den Haag
nog geen argument".
Over de vele ruzies bij de ballet
groepen volstond de wethouder met de
mededelingen, dat in gevallen van dui
delijk onrecht schadevergoeding is uit
gekeerd. De commissie van bijstand
zal over de achtergronden der conflic
ten waarover enige adressen bij de
raad waren ingediend worden inge
licht.
De reeds geruime tijd leeg staande
Doelenzaal zal binnenkort worden ver
bouwd tot theater voor amateurtoneel.
Het voorstel van de heer Brinkgreve
(KVP) om in de thans in afbraak zijn
de oude Jodenbuurt een monument op
te richten ter herinnering aan de rol
van Amsterdam als centrum van de
Joodse diaspora „Een Mokum-mo-
nument" wilde de wethouder voorlo
pig laten rusten. „Eerst moet er meer
afstand zijn van de gebeurtenissen in
de oorlog".
AMSTERDAM, 21 dec. Het perso
neelsblad van de Amsterdamsche Bank
zegt, dat 1962 voor de bank een goed
jaar was. De onrust verdween naar
de achtergrond en men kan zich wij
den aan de verdere ontplooiing van
het bedrijf.
(Advertentie)
N.V. Internationale Beleggings Unie „Interunie", Postbus 617, Den Haag
DEN BOSCH, 20 dec. (KNP) —Mgr.
W. M. Bekkers, zal zaterdag 29 de
cember van 3 tot 5 uur recipiëren in
de Casino Schouwburg, Parade te Den
Bosch, bij gelegenheid van de jaarwis
seling. Tevens wordt dan gelegenheid
gegeven mgr. J. W. M. Bluyssen,
hulpbisschop van Den Bosch, te feli
citeren met zijn koperen priesterfeest,
dat gevierd werd op 3 december.
P. LORILLARD NEW YORK
DEN HAAG, 21 dec. De eerste
resultaten van het onderzoek van de
Economische Controledienst over de
manier, waarop de bakkers zich aan
het akkoord over de broodprijs heb
ben gehouden, zijn bijzonder teleur
stellend. In circa éénderde van de ge
vallen berekent men nog steeds een
te hoge prijs. Alleen in Groningen,
Friesland en Zeeland werden geen
overtredingen geconstateerd.
Na lange onderhandelingen was mi
nister De Pous begin deze maand ak
koord gegaan met een prijsverhoging
van één cent op 10 december. Boven
dien had hij een nieuwe verhoging met
één cent toegezegd per 7 januari, als
intussen de bloemprijzen niet zouden
zijn gedaald. Omdat verreweg de mees
te bakkers toen al één of enkele cen
ten te hoog zaten met hun prijs, be
tekende die overeenstemming slechts
een legalisatie van prijsverhogingen
die al voorkwamen. Nu blijkt echter
dat vele bakkers thans reeds de „cent
van 7 januari" berekenen en dat men
in enkele gevallen daar zelfs al boven
uit is.
De Nederlandse Bakkerijstichting,
die haar leden met klem had ge
vraagd zich aan het zo moeizaam
verkregen akkoord te houden, is ook
teleurgesteld.
Men wil daar de houding van de
overtreders niet goedpraten en heeft
slechts één verzachtende omstandig
heid: de bakkers werken in verband
met de feestdagen al de gehele maand
van 's morgens vijf tot 's avonds tien
uur Ze geloven het op het ogenblik
met de prijs wel een beetje tot begin
januari. De Bakkerijstichting neemt
niet aan, dat er na die datum nog in
meer dan enkele, echte kwaadwiUen-
de, gevallen van overtreding van de
prijsafspraken sprake zal zijn.
Intussen zit de minister voor de vraag
hoe hij de zaak moet aanpakken. Hij
heeft enige weken geleden aangekon
digd, dat hij bij overtreding met een
prijsmaatregel zal reageren, maar moet
dat nu gebeuren terwijl over twee we
ken de prijs weer legaal met één cent
omhoog mag? Van de andere kant zal
de bewindsman waarschijnlijk overwe
gen, dat hij in de afgelopen maanden
al lankmoedig genoeg is geweest.
Een bijkomende omstandigheid is,
dat veel huisvrouwen niet weten wat
zij voor een broodje eigenlijk zouden
moeten betalen. Men vindt over het he
le land prijsverschillen van soms wel
drie cent. Het zou natuurlijk mogelijk
zjjn, een algemeen geldende brood
prijs vast te stellen. Dit heeft echter
het bezwaar dat alle prijzen in feite tot
het hoogst voorkomende toegestane
peil zouden moeten worden opgetrokken.
Daarvoor, en voor het wegnemen van
elke mogelijkheid tot prijsconcurrentie,
schrikt men bij Economische Zaken
toch wel terug.
