;fe>vw
BEDFORD
I SIEBEL
Noodkerk je in Puttershoek
Vlert 5 mei gouden jubileum
Immigrant stelde
vaderlandse eisen
ya0TM€fl£
VAN GORP
:S?§
Nederlander zweert bij aardappel
Nieuwe kerk
kosten een ton
p ïioodzakelik
ËËL nieuwe dagblad
meulen
ter meulen
Drastische beperking
van de vivisectie
CONSTANT
Australië wijzigt eet- en drinkgewoonten
NVIq
kOUs
eer«e ki
"»ei
n«acl j
m^C/
VRIJDAG 5 APRIL 1963
Beter leven
voor minder geld
Twee soorten
Minder vlees
Melk voor bier
Het vernieuwde restaurant
Chinees, Frans, Hollands
bestelwagen
^eter leven
rrilnder geld
Beter leven
voor minder geld
Van de vele Constant model-
len, stuk voor stuk meester-
werkjes van edelsmeedkunst,
Z spannen de series 480, 580,
690 en 790 de kroon.
Volmaakte trouwringen, in
J alle maten bij juwelier Siebef
voorradig.
Stadhuisplein24-26,Coolsingel50
JUWELIER-HORLOGER m Binnenweg 227,Rotterdam
js ^TTERSHOEK, 4 april. Het
waardig te moeten be-
<lerj dat een gedeelte van Ne-
de Hoeksche Waard, dat
lieu r een rijk en bloeiend katho-
even gehad moet hebben
als Mijnsherenland, St.
t^yspolder, Monnikenland ge-
daar nog van), nu volgens
gek; Olijke begrippen „diaspora-
"1Mb
o^t genoemd Wordt. Gegevens
- 't ontstaan van deze dias-
sÜUat
\r *ot
tie zijn uiterst schaars.
Was sinds de reformatie
De laatste pastoor van
lvCl„Jjil0ord, Andreas Wouters
°*dt
'en
ook ter plaatse
een van de
Td als
Van Gorcum.
nog
marte-
S|ntedlagmorgen om 9 uur be-
'borftt, ^®rk°óp van deze belde
'Poden 7lons, in alle maten en
Eerste katholieke statie
na de reformatie
Kerkelijk leven slechts
moeizaam
Laatste jaren meer activiteit
Schaduw over jubileum
PAGINA 19
Wie helpt de kosten dragen?
h£*aülo:
pylori:
p-'.'?,*&.«)
Opbloei van katholiek leven in
diasporagebied Hoeksche Waard
al te_ lange tijd zal het noodkerkje na
melijk moeten worden ontruimd. Het
bedrijf heeft de plaats, waarop het
staat, dringend nodig voor uitbreiding
van het toch al immense fabrieks
complex.
Hoewel voor de katholieken van Strijen
en omgeving sinds 1960 iedere zondag
in het dorpshuis mis wordt gelezen door
een van de paters Carmelieten, vervalt
daarmee toch de kerkgelegenheid op Put
tershoek, een zware slag, die het St. Pie-
terscomité echter manmoedig heeft ge
ïncasseerd. Nog nooit immers heeft men
aan de directie van de suikerfabriek
enige vergoeding voor 't gebouwtje dat
als noodkerk in gebruik was, hoeven te
betalen en men kan dan ook niet anders
dan begrip hebben voor de situatie en
dankbaar zijn voor zovele jaren genoten
gastvrijheid.
...Is geen handigheid die maar
enkelen zich eigen kunnen ma--
ken.
U kuht evengoed een servies op
tafel toveren, waarvan al Uw
kennissen zullen zeggen, dat U
zwaar boven Uw stand leeft.
Morgen begint de verkoop van
48-delige serviescombinaties van
helderwit Karlsbad porselein.
Zeer modern van vorm, veder
licht, stijlvol grijs bloemdécor
(roos motiefmet zilveren bies.
Zo'n serviescombinatie (normale
prijs 120 gulden) bestaande uit
4x6 borden, vleesschaal, 2 dek
schalen, 2 vleesschaaltjes, boter-
vloot, broodscnaal, saladebak,
sauskom, 12 kop en schotels,
suikerpot, melkkan en theepot,
koopt U morgen voor nog géén
vijftig gulden.
Ik herinner mij nog goed de geza
menlijke klacht der eerste groepen emi
granten die uit Nederland in Australië
arriveerden.
„Ze leven hier van een slablaadje
en een schijf tomaat" zo smaalden en
klaagden zij. Zonder te willen beweren,
dat die klacht nu geheel is verstomd,
kan toch worden geconstateerd, dat voor
al door de invloed van de immigran
ten de „eet-gewoonten" in Australië be
langrijk zijn gewijzigd.
De koks in de keukens van de emi
grantenkampen kenden de klacht al, wan
neer een nieuwe groep Nederlandse
emigranten arriveerde.
Nu zitten we weer in de aardappel-
narigheid", heb ik de koks vaak horen
zuchten, want de Nederlandse immi
grant zweert bij zijn aardappel.
In Australië doen ze het inderdaad
met een slablaadje en een schijfje
tomaat, om het maar erg simpel voor
te stellen. Natuurlijk wordt nog wel iets
anders gegeten. Doch feit is, dat zo'n
jaar of tien geleden het menu in restau
rants en andere eetgelegenheden in Aus
tralië maar heel beperkt was!
Het bestond eigenlijk uit slechts twee
gedeelten: „Fish and chips" of: „salad
chips and steak". Dit was genoeg voor
het dagelijks menu van de Australiër,
thuis of buitenshuis. Niet alzo voor de
dik miljoen immigranten, die Australië
in de afgelopen 10 jaar ontving. De mees
ten probeerden hun eigen menu te hand
haven: de Nederlanders bleven zo lang
mogelijk hun aardappel trouw; de im
migranten uit de zuidelijke staten van
Europa aan alles met knoflook, spa
ghetti en hun Hamburger.
Men is op voedingsgebied in Australië
naar elkaar toegegroeid: de Australiërs
leerden het Europese menu waarderen:
immigranten het Australische.
De Amerikanen, die steeds meer op
bezoek kwamen en komen, stellen even
eens hun eisen.
Dezer dagen verscheen van het Fe
derale Bureau der statistiek in Canber
ra een overzicht, waaruit de gewijzigde
„eetgewoonten" in Australië blijken.
Australië staat bekend als het land
der „vleespotten" en die faam behoeft
het nog niet te verliezen, al staat blij
kens de cijfers, Argentinië bovenaan.
Doch het vlees heeft aanzienlijk ter
rein verloren; sinds 1940 wordt per
hoofd der bevolking 28y2 pond vlees per
jaar minder gegeten, waarvan de
helft minder rundvlees dan in 1940. De
vleesvoorkeur is verschoven naar scha-
pe- en lamsvlees terwijl ook varkens
vlees en kip meer worden gevraagd.
Er wordt minder brood gegeten; we
kelijks gemiddeld per hoofd der be
volking thans nog plm 3 broden. In-
plaats daarvan worden ben het ontbijt
meer voedingsmiddelen uit graan ver
vaardigd gegeten. De aardappel ontvangt
nog minder belangstelling dan hij ont
ving en brengt het tot 88 pond per hoofd
per jaar, 28 pond minder dan in 1940.
De Australiërs hebben ook de faam
enorme bierdrinkers te zijn, al bezaten
zij geen record zoals de Belgen. Toch is
het bierverbruik nog 22,6 gallon per
hoofd per jaar hoewel er Australiërs zijn,
die het met 60 gallon doen. Er wordt
meer whisky, wijn, rum en jenever ge
dronken.
I Er wordt echter 4 gallon per hoofd per
;jaar meer melk gedronken dan in 1940.
De koffie-consumptie is sinds dat jaar
meer dan verdubbeld.
Het is waarschijnlijk, dat in dit alles
de immigranten in sterke mate de hand
of juister „de mond" hebben. Zeer ze
ker wat de koffie betreft.
Bijzonder de komst van de Italiaan
se immigranten deed de „coffee-bars"
bij tientallen openen in steden als Syd
ney en Melbourne.
De Australiërs leerden koffie drinken
en het smaakte hun kennelijk ook. Men
zag in de hoofdstraten der grote ste
den telkens een winkel uitbreken en ver
nieuwen; tien tegen één dat er een
„coffee-bar" in kwam. Op Kings Cross
de bohemienwijk der miljoenenstad
Sydney, brak het Europese leven door
en het breidde zich uit tot de verdere
wijken der stad. Zo ging het ook in vele
andere steden. Er zijn in Sydney
thans rond de duizend restaurants, waar
van 75 procent een bepaalde sfeer heeft
waaraan de immigranten lang niet on
schuldig zijn.
Het is gedaan met de echt-Australische
„Fish and Chips shops"; van alle na
tionaliteiten vindt men in de restaurants
en daarmee ook de voedselkeus.
Er zijn klasse-hotels, zoals Trianon,
Carlton enz., doch Prince's, Romano's
en Cahill bezwaren de „standing" ter
wijl het onlangs geopende Hilton-hotel
op Kings Cross de Amerikaanse sfeer
met zich bracht. „The Tulips" is
bij de uitgaande Sydneywereld het be
grip voor de „Dutch". Er zijn zo in
de loop der laatste jaren nogal wat
„eetgelegenheden" gekomen en gegaan.
Want met het aantal werd ook de con
currentie sterker.
Bijzonder de lunch wordt veel bui
tenshuis gebruikt en voor plm. 6 shil
lings dus plm 2.50 heeft men een be
hoorlijke maaltijd.
Een vleesmenu is ongeveer 12 shilling
De grote magazijnen zijn er steeds
meer toe overgegaan naar Amerikaans
systeem aan de lopende band maaltij
den aan te voeren, ter bezuiniging op
personeel. Vooral ook hierdoor wordt
een duidelijk stempel gezet op de ver
anderde eetgewoonten in Australië,waar
voor de immigranten aansprakelijk zijn.
«\fjvcrrentu
Nuttig laadvermogen 850 kg.
ROTTERDAM; Soerweg 21-25 Tel. 17B600
DORDRECHT: Beldefozepad 76, Tel. 4344
Dealer voor Rotterdam en Dordrecht
en omgeving.
UTRECHT, 4 april Tijdens een in
„Hotel des Pays-Bas" gehouden forum
avond spraken de Utrechtse hoogleraren
prof dr. M. G. J. Minnaert en prof. dr.
W. H. C. Tenhaeff, die deel uitmaakten
van het forum, zich uit voor een drasti
sche beperking van het aantal dierproe
ven. Ook de niet-medicus mag naar hun
mening hierover een oordeel hebben, om
dat het feit dat jaar in jaar uit miljoenen
dieren door vivisectie sterven, een zaak is
die ons als mens raakt.
Uitvoerig werd gesproken over vormen
van vivisectie die niet strikt noodzakelijk
zijn voor de volksgezondheid. Er worden
dierproeven genomen bij de produktie
van cosmetica, voor nieuwe kleurstoffen,
voor agrarische doeleinden, zelfs bij de
produktie van behangselpapier en voor
de vaststelling van het kankergevaar van
bepaalde sigarettenmerken. Zeer veel on
nodige vivisectie wordt veroorzaakt door
de concurrentie in de farmaceutische in
dustrie en door de jacht op telkens nieu
we patentgeneesmiddelen.
Het was de mening van het forum, dat
voorlopig voor medische doeleinden' een
aantal .dierproeven noodzakelijk blijft
maar dat de wetenschap de plicht heeft
zoveel mogelijk te zoeken naar andere
wegen. De vivisectie voor onderwijsdoel
einden moet tot het uiterst beperkt wor
den.
Buiten de genoemde hoogleraren be
stond het forum uit: mevrouw H. Ver
meulen en de heren G. Seppen en j. Vin-
kenborg.
„INT CONSTIGH WERCK", Oude-
dijk 159 worden van 6 tot 30 april schil
derijen en gouaches van Bartholomeus
Toebac tentoongesteld. Vanavond om 8
uur wordt de expositie geopend door de
heer G. J. Spuybroek. De expositie is ge
opend elke werkdag van 10 uur 's mor
gens tot 6 uur 's middags. Eveneens al
daar worden gedurende dezelfde periode
ceramische unica en gebruiks-aardewerk
getoond van Lucie Q. Bakker.
M
L
een*0011
van Maasdam, Bongers,
<je "^afvallige. In 1730 waren er in
ye sksche Waard of Beijerlanden,
•W Itn„ eek 0°k we* genoemd werd.
\v, hM„1?sche priesters of „Capelae-
eJ*?J geordente off niet". In 1721
i.t)„ 1. '1 °ud-Beijerland geen katho-
W ^73 worden er vier of vijf
'e huisgezinnen"opgegeven, die
Advertentl*
Voatlt waar koopt U Nylons
0r n°g géén tachtig cent?
k.een gewone Nylons, neen,
ere Nylons voor beduidend
^"ider geld!
Zo'1 J"r°te Partii super Nylons
®r naad, de bekende fijne
r'Nylons uit de serie van 1.95.
tj^rste keus Nylons met naad
Voo 1°g nooit goedkoper dan
r 1-75 verkocht zijn.
éér, eur
ber
ren. door elkaar voor
voor
|0^''ent n'et meer dan 4 paar.
L Céin of schrift, best.
in Rhoon naar de kerk gingen. Cillaars-
hoek had toen nog een oorspronkelijke
katholieke kerk, waarvan de pastoor
Henricus Fenys, uit Dordrecht afkomstig
was.
In de oude Hervormde Kerk te Heine-
noord vond men tegen het einde van
de vorige eeuw in het koor van de
kerk onder de grond overblijfselen van
een altaar en andere voorwerpen van
katholieke oorsprong. De kerk van St.
Anthonyspolder is de enige, die de St
Elisabethvloed van 1421 overleefde.
„Het Heilige Geestland" onder Maasdam,
ongeveer 80 ha groot, verwijst nog naar
die katholieke periode.
In Mijnsherenland en Westmaas wijst
men nu nog de oude hoven aan buiten de
dorpskom, waar ten tijde van de protes
tantisering schuilkerken waren, gebruikt
door een handjevol overgeblevenen of
trouwgebleven katholieken. Oude na
men als Monnikenland (Westmaas) en
Bonaventi.irappl.der (Strijen) getuigen
nog vair"vroegere kloosters ter plaatse.
Te Puttershoek (vroeger St. Pieters-
hoek) werd de Icerk gesticht in 1442 en
in 1575 door de Hervormden in bezit ge
nomen. De Strijense kerk bestond reeds
in 1429 en had een pastoor. In 1511 werd
een nieuwe kerk gebouwd. In 1730:; „geen
Roomsche priesters aanwezig" en in 1732
waren er volgens verklaring van een
historicus zes roomse ingezetenen. De
latere inpolderingen na de St. Elisabeth-
Vi.oed werden uitgevoerd door protestan-
ten en hebben geen katholieke kerk ge-
nad Niet alleen de Hoeksche waard,
doch heel 't eilandengebied in 't westen
van Nederland werd toen reeds onmid
dellijk in zijn geheel geprotestanfiseerd.
Uit het zuiden van het land gekomen
kooplieden (door de armoe veriaaerli
dreven in 1824 de vestiging door van de
eerste katholieke statie na de reformatie
in de Hoeksche Waard en wel te Oud
Beijerland. Zij behoorden min of meer
tot de enige groep katholieken, die vóór
1800 vermeld wordt. Ze bestond voor
namelijk uit kooplui, schippers en een
enkele verspreide landarbeider.
De parochiële archieven van Oud-Beij-
erland vermelden over deze nieuwe ves
tiging in 1824 o.m.: „Die toestand (dat
er geen pastoor in Oud-Beijerland was)
duurde voort tot in het jaar 1824. Des
tijds bevonden zich hier enkele zeer ge
goede katholieken, enkele kooplui uit
Limburg en Noord Brabant, die gedu
rende de wintermaanden naar hunne
haardsteden wederkeerden, om op hun
ne lauweren te rusten en tegen de lente
hunne zaken hier wederom voort te zet
ten. Overigens bestond de katholieke be
volking uit geringe arbeidslieden, die
hier en daar over het land verspreid wa
ren. Nadat in gemeld jaar de enkele ge
goeden èn bij het Gouvernement èn bij
de geestelijke overheid om ene kerk en
een pastoor verzocht hadden, heeft de
Hoogeerwaardige Heer J. van Banning,
Aartspriester van Holland, Zeeland en
West-Friesland (de bisschoppelijke hiër
archie is immers pas in 1853 hersteld)
„in de maand juli ene collecte laten doen
in de kerken der Hollandsche Zending.
Hij zond de Weleerwaardige Heer Kort-
janse die den 30 july 1824 te Oud-Beijer-
iand aankwam".
Mede
mlsche
onder invloed van de eeono-
structuur, een zuiver land
bouwgebied, met dikwijls een groot
verloop van de bevolking, vooral-
jonge gezinnen, is het katholiek en
kerkelijk leven In de Hoeksche Waard
altijd slechts moeizaam geweest. Zo
doende was het percentage katholie
ken bU de volkstelling van 1947 bij
voorbeeld slechts 1,5 tegen 76,4 Ned.
Hervormd en andere groeperingen.
Het grootste gedeelte van de katholie
ken in de Hoeksche Waard woont in
Oud-Beijerland, waar een zelfstandige
parochie is. Een tweede kern (250 waar
van plm 150 praktiserend) woont in Put
tershoek en omgeving, verspreid over
de gemeenten 's Gravendeel, Maasdam,
Mijnsherenland, Strijen etc.
De katholieken van Puttershoek en
omgeving hebben tot voor kort alleen
kunnen kerken in het noodkerkje, dat
staat op het terrein van de in 1913 op
gerichte suikerfabriek. Met de vestiging
van deze fabriek in Puttershoek kwa
men veel katholieke arbeiders uit het
zuiden. De toenmalige directeur van de
fabriek, de heer Asselbergs, heeft daar
toe de grootste stoot gegeven. Het kerk
je was vroeger een oliemagazijntje en
werd destijds bediend door de geeste
lijkheid van de St. Bonifaciusparochie
te Dordrecht, waaronder het parochieel
ressorteerde. Er waren toen vijftig Jaar
geleden, een goede 300 katholieken in
splitsing van de Dordtse parochies ook
steeds het Puttershoekse kerkje naar de
nieuwe parochie overging, is het duide
lijk, dat het katholieke leven in Putters
hoek steeds een bron van zorgen is ge
weest. Onder de moeilijkste omstandig
heden moesten de zielzorgers er wer
ken, door weer en wind, vorst, sneeuw
ijs, gladde wegen en in de winter een
volop dag en nacht-en-zondag doorwer
kende suikerfabriek tijdens de „cam
pagnes".
Respectievelijk de St.Bonifaciusparo-
cme, St.-Antoniusparochie, de O. L. Vrou
weparochie en sinds enkele jaren de
meuwf parochie van oe Verrezen Chris
xus te Dordrecht hebben echter 'n dank-
oaar werkterrein gevonden met veel
waardering van de her en der ver-
fPï! 1 wonen<Je parochianen, die vaak
moesten lopen of fietsen om
s zondags naar de kerk te kunnen. Dat
„ez?. omstandigheden van formele
t weiniB sprake kan zijn.
yordt ze door de Putters-
li?k in aeht°lle serieus en wel dege-
lijk in acht genomen!
Tóch komt er de laatste jaren meer
activiteit op katholiek gebied Men oe-
irherstefle'n ge^ne contacten
te herstellen, lectuur te verspreiden, het
organisatie- en gezinsleven te activeren
Hoogtepunten in het verleden waren en
kele missies, uitbreidingen en vernieu
wingen aan het noodkerkje, de plechHg
gevierde hoogfeesten, eerste communie!
enz. Sinds kort beijvert zich voor dat al
les het vorig jaar opgerichte St.-Pieters
comité, 'n groepje actieve Puttershoek
se katholieken onder leiding van de pa
ters Carmelieten uit Dordrecht, onder
wier parochiële zorg de Hoeksche Waa-d
-Oost valt. Vorig jaar hebben zich er ook
de zusters van Liefde uit Tilburg geves
tigd voor de beoefening van maatschap
pelijk werk. De katholieke gemeen
schap ondervindt ook steeds meer be
langstelling en waardering van de ge
meentelijke overheden.
Het gaat alles nog wat stroef, maar
enthousiast en zodoende bereidt men
zich ook met zorg voor op de viering
van het gouden jubileum van het nood
kerkje bij de suikerfabriek, vijftig jaar
geleden door de pastoor van de Dordtse
St. Bonifaciusparochie ingezegend. Er
wordt een fors programma voorbereid
voor die vijfde mei, waarop het feest
wordt gevierd.
De vreugde wordt echter wel wat
overschaduwd door een bericht, dat
men kort geleden van de directie van
de suikerfabriek ontving. Binnen niet
De buitenkant doet niet vermoeden,
dat het Puttershoekse kerkje nog zo'n
aardig interieur heeft.
Zaterdagmorgen om 9 uur be
gint de verkoop van deze Mousse
Nylon ankiets In tientallen kleu
ren en dessins, rfb
per paar
Per dient niet meer dan 4 paar.
Géén telof schriftbest.
Maar intussen zit men er mee. De ont
ruiming hoeft niet op staande voet te
geschieden, maar men moet toch uit
zien naar een liefst blijvende oplos
sing. Die zoekt men; in de bouw van een
bescheiden, maar waardig nieuw kerkje,
meer in het centrum van Puttershoek.
De gemeentelijke overheid wil daaraan
graag meewerken. Ook het bisdom Rot
terdam heeft financiële medewerking toe
gezegd in de vorm van de helft van de
bouwkosten, die op rond een ton geschat
kunnen worden. De andere helft zal het
St Pieterscomité zelf bijeen moetén
brengen. De kleine katholieke gemeen
schap van Puttershoek kan dat natuur
lijk onmogelijk alleen.
Daarom heeft het St.-Pieterscomité
gemeend, aan dit jubileum een bouwactle
te verbinden. Er is reeds sprake van,
dat de Bouworde zich voor het plan zou
Interesseren en de nodige financiën hoopt
men bijeen et krijgen met giften uit ge
heel katholiek Nederland. Een sympa
thiek streven, dat volgaarne Jn uw aller
belangstelling wordt aanbevolen. Het
adres is: Wilhelminastraat 65, Putters
hoek. Bankrelatie: Coöp. Boerenleen
bank te Puttershoek. Gironummer 259602
Het is te hopen dat pastoor C. Dolle
o.carm. van de parochie van de Verre
zen Christus in Dordrecht zijn Putters
hoekse parochianen een nieuwe kerk kan
aanbieden.
Zaterdagmorgen om 9 uur be
gint de verkoop van deze 48-
delige serviescombinaties van
120 gulden A jC\aj7"
Géén te!, of schrift, best.
Advertentie
Het noodkerkje bij de plaatselijke
suikerfabriek, dat al vijftig jaar lang
door de directie gastvrij ter beschik
king is gesteld van de Puttershoekse
katholieken.
Puttershoek, Familienamen als Witters
Nagtzaam, van Wortel, van Unen, Wit
hagen, Heesters, Timmermans zijn on
verbrekelijk met de historie van het
Puttershoekse noodkerkje verbonden.
Als men weet, dat met de geleidelijke
Als vakbonden maanden moeten
zitten te hannessen of U een
dubbeltje meer per uur krijgt...
kunt U daar dan beter van leven?
Neen, Mousse Nylon Ankiets
dragen... oersterk, die nooit ge
stopt hoeven te worden... 100%
Mousse Nylon ankiets van 1.59
per paar, die U nu koopt voor
nog géén negentig cent... dat
noemen wij beter leven.
