De baard als symbool
van manlijkheid
en waardigheid
Sinterklaas in het bos
1
Moeizame reis van Sinterklaas
door kletsnatte Biesbos
TESTBEELD VOOR PUZZELAARS
Waarom geen
Sint en Piet
in
Madurodam?
jflJNSTBAARD VOOR EGYPTISCHE VORSTEN
Herinnering aan vorig jaar
w Mj
öe
DONDERDAG 19 NOVEMBER 1964
baard van de grote Chinese
^'jsgeer Confucius, een typische
4f.
°ngoolse baarddracht, sluik en
dun.
e brullende woeste baard en
°r Van Barbarossa de Turk, om
streeks 1500.
Sint Nicolaas en zijn baard, dat
zijn twee zaken die onafscheidelijk
zijn, want er is niemand, die zich
de goedheiligman zonder baard
zou kunnen voorstellen. Een bis
schop zonder de brede, fraai gol
vende patriarchenbaard kan geen
Sint Nicolaas zijn. Wij troffen dit
fraaie type baard in onze tijd nog
aan bij geestelijken van de Grieks-
orthodoxe kerk. waar de baard nog
steeds het symbool van manlijk
heid en waardigheid is, een sym
bool, dat wij in onze westelijke
wereld kwijt zijn. Bij ons moet een
welverzorgde man volgens de mo
de en heersende opvattingen, keu
rig glad geschoren zijn. In heel
oude tijden werden juist baardlo
zen als onwaardigen en barbaren
beschouwd. Zo zien we wat er in
de loop der tijden al niet kan ver
anderen. Wij mogen de baard in al
zijn vormen, evenals de kleder
dracht zien als een spiegel van le
venshouding en cultuur.
Geen snor
en Romeinen
volle, forse ringbaard der
kse bolden zien we bij Home-
0ngeveer 800 voor Christus.
Over ondiepten
Op een eiland
Met en zonder
De vermoeiendste dag
Oplossing Spaans
testbeeld
Ware, forse vorstelijke baard
1,1 ^rederik Barbarossa, Duits
beizer omstreeks 1150.
f,TlZ Joseph, typisch medebeeld
n bet eind der negentiende
eeuw.
DE BAARD als teken van waar
digheid treffen we reeds aan in het
oude Egypte, en zelfs voor die tijd.
De Egyptische vorsten droegen zelfs
een kunstbaard, als teken van hun
koninklijke waardigheid. Op afbeel
dingen zien we deze baard over het al
gemeen sterk gestyleerd, waardoor de
ze helemaal iets,, onwerkelijks krijgt.
Van eèti snor is echter geen sprake.
De oude 'Sumefiërs daarentegen
kenden de baard niet, althans niet als
symbool van manlijkheid en waardig
heid. De baard deed daar zijn intre
de, toen er sprake was van een sterk
Semietische invloed in het land tus
sen Euphraat en Tigris. De Semieten
kenden namelijk aan de baard 'n ho
ge waarde toe. Sindsdien zien we dat
er baarden gedragen worden, aanvan
kelijk eerst bij de Babyloniërs in een
vorm lang afhangend langs de kaken
en aansluitend op de slapen. Later
zien we deze baarden bij de Assy-
riërs, waarbij deze er krullen inleg
den in verticale rijen. Op diverse af
beeldingen kunnen we deze mode
duidelijk waarnemen.
Bij de Joden vooral stond de baard
in hoog aanzien. Behalve als rouwbe
toon werd baardloosheid beschouwd
als eerloosheid. Bij bijzondere gebeur
tenissen werd de baard gezalfd en bij
betuigingen van sterke genegenheid
gekust.
In de bijbel kunnen we ook lezen,
dat er zelfs bij de baard gezworen
werd, hetgeen duidelijk aantoont
welk een grote morele waarde er aan
de baard werd toegekend.
Geen snor bij Grieken
BIJ AFBEELDINGEN van Griekse
helden zien we, dat in het oude Grie
kenland een fraai soort ringbaard in
de mode was, die dikwijls afhankelijk
van de leeftijd van de drager langer
was. Bij de Grieken gold de baard
als teken van rijpe manlijkheid. Onder
Alexander de Grote zien we de baard
verdwijnen, althans bij voorname lie
den, met uitzondering van redenaars
en wijsgeren. Bij het gewone volk
bleef de ringbaard mode.
Aanvankelijk droegen ook de Romei
nen een baard. Doch omstreeks de der
de eeuw voor Christus gaat de baard
verdwijnen. Volgens overlevering zou
Scipio Africanus de eerste Romein
zijn geweest die zich dagelijks schoor.
Toen de baardloosheid mode werd
in Rome, ging het afscheren van de
eerste baardharen bij jongelingen
gepaard met een plechtige ceremon-
nie. waarbij het symbool van hun
manlijkheid werd geofferd.
Een uitzondering was wel keizer
Hadrianus, die wel een baard droeg
doch dit deed om de moedervlekken
op zijn gezicht te verbergen. Het ge
volg van het dragen van een baard
door de keizer was, dat de baard
weer gedurende ongeveer een eeuw
in de Romeinse mode kwam. Daar
na zien we hem weer verdwijnen.
de mode. Daarna komt de baard
weer in de mode en wel in volle bre
de vorm of in twe elange punten.
Gedurende het opkomend huma
nisme heeft men in Italië en later
ook in de westerse landen volslagen
baardeloosheid naast brede, massale
baarddracht, voorts dunne ringbaar
den zonder snor en na 1515 een volle
baard met afhangende snor. Overi
gens was de snor voordien een ty
pisch voorstelijk attribuut, dat later
onder het volk navolging vond. Later
stijgt de snor, tot opgedraaide pun
ten.
Onder invloed van de Spaanse mode
zien we dan het slanke, smalle spit
se baardje zijn intrede doen, dat aan
het Franse hof tot een klein sikje
wordt teruggebracht;
Als Sinterklaas verjaardag viert
(En ook dus weer dit jaar)
Gaat hij eerst even naar het bos,
Daar staat z'n stoel al klaar.
Want denk nou niet: die Sinterklaas
Komt enkel maar bij mij
Want dieren zetten ook hun schoen.
En dat is me een rij
Neem nu bijvoorbeeld Pieter Specht:
Die heeft ér alvast twee
Hjj zet ze klaar met stro er in,
Dat neemt het paard wel mee
En kijk dan eens naar Herman Hert,
Die zet er altijd vier
Hetgeen wel te begrijpen is
Van een viervoetig dier.
Maar Jeremias Duizendpoot
Zet duizend schoenen klaar
't Bezorgt de goede Sinterklaas
Steeds weer opnieuw grijs haar
Beladen met tien zakken vol
Sjouwt Zwarte Piet door 't bos,
En zijn dan alle schoentjes vol,
Valt hij in slaap op 't mos.
Je snapt wel dat, waar in het bos
Er zóveel schoentjes staan,
Daar iemand als Sint Nicolaas
Niet zó voorhij kan gaan.
Dus trekt hij ieder jaar naar 't wouu
En is het daar ook feest.
(Tot groot plezier van Duizendpoot,
Want die krijgt steeds het meest!)
PIET
Het van oorsprong Spaanse punt
baardje, zien we nog bij Napoleon
lil omstreeks 1850.
In de loop der volgende eeuwen
zien we de baard vele modestadia
doorlopen, om tenslotte in het begin
van onze twintigste eeuw langzaam
op de achtergrond te geraken, door
de opkomst van de Engels-Ameri
kaanse mode van het ..clean-shaven"
gelaat.
Toch zien we in onze tijd de baard
weer opduiken en wel vooral bij
kunstenaars en zogenaamde „moder
nisten", waarbij de baard niet meer
zozeer het symbool van manlijkheid
en waardigheid is, doch veeleer een
ornament, waardoor men zich onder
scheidt van de massa.
Iets dergelijks kende men vroeger
niet. Sint Nicolaas, de goede oude
heilige, droeg en draagt zijn baard
volgens het zuivere oude principe,
namelijk als symbool van zijn man
lijkheid en waardigheid en wel
in het bijzonder als bisschop, belang
rijk geestelijk leider. Daarom is Sint
Nicolaas zonder baard voor ons on
denkbaar, want diep in ons hart voe
len en begrijpen wij toch, welke
waarde en betekenis de baard in
diepste wezen eigenlijk heeft. 3int
Nicolaas is een van de weinigen, die
ons in deze moderne tijd daarmee
confronteert.
(Van onze speciale medewerker)
EEN KOUDE, gure wind blaast
over het water van de Amer, wan
neer wij het dorpje Drimmelen,
aan de rand van de Biesbos, verla
ten. Het is wat heiig en langzaam
glijdt de roeiboot (vlet), bemand
met Sint Nicolaas en zeven van zijn
Pieten, in dit geval zogenaamde
zeepieten, over het water. In deze
tijd van het jaar is het hier stil,
heel stil. We horen niets anders
dan het kabbelen van de golven
tegen de boot en het gepiep van de
riemen in de dollen. Als ervaren
waterrotten trekken de Pieten aan
de riemen, terwijl de Sint het roer
houdt Het is merkwaardig, maar
in dit verlaten oergebied, met zijn
verraderlijke ondiepten, een water
vlakte zonder betonning, weet de
goedheiligman, zo uit Spanje ge
komen, heel goed de weg.
Vanaf de Amer gaan we de Nieuwe
Merwede op, om vandaar door te drin
gen in de jungle het oerwoud van de
Biesbos, waar zo'n veertig gezinnen wo
nen, veelal ver van de buitenwereld,
geïsoleerd en verlaten. Maar hier wonen
ook kinderen en dat vindt de Sint zo be
langrijk. Hoe moeilijk en tijdrovend het
werken hier ook mag zijn, de Sint weet
wat er van hem wordt verwacht. Ook
hier moet hij komen rond zijn verjaar
dag om vreugde te brengen in de kinder-
harten
OP DEZE TOCHT hebben we kunnen
zien dat Sint Nicolaas de man van eeu
wige jeugd, gezondheid en vitaliteit
mag worden genoemd. Uiteraard heeft
hij met zijn veeljarige ervaring geen
moeilijkheden met het navigeren in dit
waar labyrinth van watertjes, kreekjes
en wat al niet meer. Met zijn vlet, een
boot met weinig diepgang, kan hij vrijwel
overal komen.
Het is eb geworden en het water valt
snel. „Deze kunnen we nog wel nemen"
bromt de bisschop voor zich heen en hij
moedigt zijn knechten aan, nog even
snelheid te maken. De Pieten hangen
aan de riemen, dan even een zach
te schok, het schuren van zand langs de
bodem en keurig glijdt de vlet over een
ondiepte heen. Keurig en goed getraind
houden de Pieten op het juiste moment
op met roeien en lichten zij de riemen
boven water. Nauwelijks is de vlet over
de ondiepte, of op het commando van de
Sint glijden de riemen weer in het water
en wordt er weer aan getrokken.
Dat de Sint tot fantastische prestaties
m staat is, hebben we duidelijk kunnen
zien.
DE VERDERE geschiedenis van
de baard is als het ware een gol
vende lijn van perioden met en zon
der baard.
De eerste christenen volgden de
Romeinse mode en zo zien we
Christus veelal baardloos afgebeeld
Bij de oosterse christenen is hel
echter anders. Daar bleef de baard
in ere en dus beeldden zij de Chris
tus af met baard.
In west-Europa blijft de baard tot
ometreeks 1200 in zwang en wel in
diverse vormen. Tussen 1200 en on
geveer 1350 is baardloosheid weer
VOOR onze puzzelliefheb
bers hebben we hier een
speciale Sint-Nicolaaspuzzel.
Ook de goede Sint gaat met
zijn tijd mee en hij heeft
zich een modern televisie
apparaat aangeschaft. Op
een avond zette de Goed
heiligman zijn toestel aan
enhij kreeg op het
scherm een wel bijzonder
merkwaardig „testbeeld".
Vol verbazing keken Sint
en Piet naar de beeldbuis,
waar zij een testbeeld in
kruiswoordpuzzelvorm za
gen staan.
Wie helpt de Sint mee
deze puzzel op te lossen?
Hieronder volgt de om
schrijving. Veel succes
Horizontaal:
1. modern communicatie
middel
6. vogel
10. Indonesisch eiland
11. soort deurslot
12. teken
14. landbouwwerktuig
15. strafwerktuig
17. voorzetsel
19. en omgekeerd (afk.)
20. eikenschors
22. knutselen
25. omroepvereniging
26. ledemaat
28. koor
29. ofschoon (Eng. verkor
ting)
31. pronk, sier
32. taalkundige opgave
34. ieder
35. sportartikel
37. alpenweide
39. vis
41. adellijk heer
44. op de wijze van
46. wintervoertulg
47. Engels telwoord
48. groet
50. reeds
51. bodem van een boot
53. niet licht
54. gewicht
56. behoeftigheid
57. niet nat
Verticaal:
1. woede
2. als volgt (afk.)
3. mannetjesbij
4. kleurstof
5. Goedheiligman
6. officieel stuk
7. Europeaan
8. deel v.e. Franse ontken
ning
9. beest
10. terreinauto
13. Europeaan
16. make-up aanbrengen
18. dringend verlegen om
21. jongensnaam
23. stad der oudheid
24. zangnoot
25. leesteken
27. waterhoen
30. vagevuur
33. deel v. h. gelaat
35. selenium (afk.)
36. in memoriam (afk.)
38. rustig
40. zangstuk
42. aanw. voornaamw.
43. karakter
45. min
47. boom
49. ik (Lat.)
52. bijwoord
55. ambtshalve (Lat. afk.)
De oplossing vindt men el
ders op deze pagina.
ER ZIJN enkele gezinnen die niet aan
het water wonen, doch midden op een
eiland. Daar legt de Sint aan. Een Piet
op de steven gooit het anker uit, omdat
de boot door de lage waterkant niet aan
de wal kan komen. Sint rijst in al zijn
waardigheid overeind, grijpt een paar
lieslaarzen en trekt die aan. Twee Pie
ten volgen zijn voorbeeld. Ze nemen sa
men de zak en volgen de Sint, die onver
vaard overboord springt. Wadend door
water en modder bereiken ze de oever.
Daar worstelen ze zich door het riet en
maken dan nog een fikse wandeling van
een kwartier, om op de boerderij de ge
schenken te kunnen overhandigen. Voor
het gemak dragen de Pieten om beurt
de zware zak.
Op andere plaatsen vaart de boot met
de Sint door nauwe ondiepe kreken vol
wier, als het ware onder een overkoepe
ling van lang riet. Daar staan de wonin
gen dikwijls vlak aan het water en kan
er netjes aan een steiger worden aange
legd. In zulke gevallen ziet men duidelijk
dat de bisschop over ervaren zeepieten
beschikt. Na een laatste ruk aan de rie
men glijdt de boot naar de steiger. De
riemen gaan keurig omhoog en een klei
ne Piet op de steven zorgt voor het vast
leggen van de boot.
WE GELOVEN echter graag wat de
Sint ons vertelt: „Hier heb ik voor
veertig gezinnen een hele dag werk, sa
men met zeven van mijn Pieten. Wilt u
geloven, dat het wel de vermoeiendste dag
van mijn verblijf hier in Nederland is?
Ik rijd liever een nachtje over de daken,
dat mat niet zo af!"
Toch hebben we diep respect voor de
plichtsbetrachting van de goedheiligman,
die in weerwil van zijn bijzondere verge
vorderde leeftijd, dergelijke vermoeiende
tochten onderneemt, alleen om de kinde
ren in dit meest woeste gebied van Ne
derland niet te vergeten.
WAT SINT NICOLAAS' tradities b
treft neemt Den Haag zoals tre
wens op velerlei gebied een apai
plaats in. In tegenstelling tot Amste
dam bijvoorbeeld, is hier maar w
nig dat herinnert aan de Goed Hei
Man. De hoofdstad des lands hec
tenminste een St. Nicolaaskerk en h
huis „De Bisschop" aan de Dam, n
de vroeger bekende gevelsteen waar»
afgebeeld de drie naakte kindert;
die volgens de legende door de Sii
werden gered.
Den Haag kent echter wel de jaa'
li.jkse glorieuze entree van de Sin
al is deze dan ook weer niet zo spe
taculair als de intocht in Amsterdam
of Rotterdam. Maar goed, hij wor
hier ook met de nodige eerbewijzr
ontvangen en deze ontvangst onde
scheidt zich toch wel van die in and»
re steden omdat alleen in Den Hs
de Spaanse ambassadeur zetelt. O
zijn route door de residentie zal c
Sint nooit een bezoek aan de amba
sade vergeten en wie dat wel eer
heeft meegemaakt zal het met or
eens zijn dat dit een van de hoogt»
punten is tijdens de intocht. Den Haa
heeft trouwens oude relaties met Span
je. We denken in dit verband allee
maar aan het Huis Assendelft aan he
Westeinde, thans Britse ambassade
Het huis was in de eerste jaren var
de zeventiende eeuw geheel gerestau
reerd en oorspronkelijk een middel
eeuws pand. Het werd verkocht aar
de Spaanse gezant die namens de ko
ning optrad. Sindsdien sprak men ir
Den Haag van het „Hof van Spanje"
Bijna anderhalve eeuw is dit „Hof'
een begrip geweest in Den Haag nic
alleen omdat het wapen van dat lan»
boven de poort van het huis was aan
gebracht waar het nog steeds t
vinden is maar bovenal omdat in
de kapel van het gezantschap, de z.g
Spaanse kapel, menig Haags huwelijk
werd gesloten.
Waar Den Haag oude banden heef!
met Spanje, zou aan de intocht var
de goede Sint onzes inziens toch wa
meer luister gegeven kunnen worden
Zo is bij ons weten de Sint ook no?
nooit op het Binnenhof geweest, ons
nationale centrum. Sint Nicolaas d
nationale weldoener en heilige bij uit
stek zou toch eens een begroeting op
het Binnenhof te beurt moeten vallen
In de regel doet de Sint in Den Haar
zijn intocht op een zaterdag en dan
ligt het Binnenhof stil en verlaten. Er
is geen parlement bijeen en geen mi
nisterraad (tenzij in nood-situaties).
Maar men zou voor een enkele keer
deze traditie kunnen verbreken en
Sint Nicolaas een regeringsontvangst
Wij stellen ons zo voor dat verschei
dene ministers de goede Sint een
schouderklopje zouden geven. In de
eerste plaats natuurlijk de minister
van maatschappelijk werk, want wat
de Sint op dit gebied presteert is bo
ven alle lof verheven. De minister
van buitenlandse zaken zou hem in
gezelschap van zijn ambtgenoot van
binnenlandse zaken hartelijk welkom
kunnen heten en de minister van land
bouw en visserij zou de Sint een pluim
op de mijter kunnen steken voor zijn
patronaal over de visserij en zijn goe
de zorgen voor zijn schimmel. Wel
licht dat Sint Nicolaas op zijn beurt
een goed woordje zou kunnen doen bi
de minister van volkshuisvesting voor
nog meer woningen en dat hij er bij
de minister van justitie op zou willen
aandringen de jeugdcriminaliteit in
het oog te houden
Misschien dat de minister van ver
keer bezwaren zou maken tegen het
rijden van de Sint over de daken,
maar daar valt natuurlijk over te pra
ten. In ieder geval zitten er tal van
interessante facetten aan een rege
ringsontvangst van de sint. Een be
zoek van de Heilige man aan het par
lement lijkt ons èn vanwege de groot
te van het gezelschap èn gezien de
politieke, constellatie minder plezie
rig. Trouwens, Zwarte Piet zou ver
moedelijk de handen vol krijgen en al
zijn energie verspillenHoe het
ook zij, er zijn voor Den Haag nog
vele mogelijkheden om de Sint-Nico-
laasviering uit te breiden en er een
heel bijzonder cachet aan te verlenen.
De hofstad heeft privileges die ande
re steden niet kennen. Historici zou
den eens moeten nagaan hoe de ver
houding SinterklaasDen Haag in het
verre verleden is geweest. Naar men
beweert behoorde in vroeger tijden
ook Den Haag tot de steden waar de
viering van St. Nicolaas door de over
heid werd verboden.
En als men dan niets voelt voor de
Sint op het Binnenhof, laat men dan
beginnen met een kleine Sint en mi
niatuur Zwarte Piet in Madurodam te
plaatsen. Op die manier wordt de
jeugd al vroeg vertrouwd met de
Goed Heilig Man en komt men over
enkele jaren misschien tot een meer
spectaculaire viering in de Haagse
agglomeratie.
HAGEMAN.
HORIZONTAAL: 1. radio; 6. arend:
10 Ja"a: 11. klink: '2. se n: 14. Eg; iZ
roe; 17. tot: 19. eo; 20. eek; 22. prutsen;
25. kro: 26. arm; 28. rei; 29. tho; 31.
praal; 32. thema; 34. elk; 35. ski; 37.
alm; 39. aal; 41. edelman; 44. ala, 46.
ar; 47. one; 48. ade; 50. al; 51. kit.
53. zwaar; 54. gram; 56. armoe; 57.
droog.
1 VERTICAAL: 1. rage; 2. av; 3. dar
4. oker; 5. sinterklaas; 6. akte; 7. est
8. ne; 9. dier; 10. jeep; 13. noor; 16.
opmaken; 18. onthand; 21. Karei; 23.
t. ko-ri'ia: 27. ral; 30. hel:
33. kaak; 35. se; 36. im; 38. kalm; 49.
aria; 42. deze; 43. aard; 45. laag; 47.
i olm; 49. ego; 52. er; 55. ro.
