LEEGGEGETEN SOEPBORDEN WORDEN SCHOONGELIKT
Likken
Staphorst
Daaie
Hongertochten
tiiniiiiiiiiiniiiuiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiNiiniiiHiiiiiniiiiiiiHK
Hier een paar
pulpboterhammen.
Maar niets tegen Ma
zeggen hoor!
Hier Jan, een paar
pulpboterhammen*
Maar niets tegen P#
zeggen, hoor'
24 DECEMBER 1964
MWm
Kerstmis. Feest van licht, flonkerende ster
ren waaronder de engeltjes zweven, her
dertjes die de schaapjes weiden, vrede op aarde
aan de mensen die van goede wil zijn. Kerst
mis 1944. Geen zwevende engeltjes in het
luchtruim maar dodende kogels en huilende
granaten, geen herdertjes met schaapjes, maar
soldaten met geweren, geen vredige gezellig
heid, maar koude, donkere, hongerige ellende.
Kerstdagen in de randstad Holland, in 1944.
Den Haag, Amsterdam, Rotterdam zijn de
plaatsen met enorme concentraties uitgemer
gelde mensen, nog nauwelijks bekomen van di
dolle-dinsdag-dreunna de adembenemend,
opmars van de geallieerden vlogen de geruch
ten naar het noorden. Ordeloze Duitse troepen
vluchtende NSB-ers bloemen klaar v
de bevrijders Rotterdam vrij Den Haag
vrij Utrecht vrij
Neen, niets vrij Allemaal geruchten Stt
viger dan ooit grijpt de bezetter de bevolking
vast. Zwaarder dan ooit voelt men de druk. Er
rijdt geen bus, er rijdt geen tram, electriciteit
wordt niet geleverd, gas wordt niet geleverd.
Het aantal voedselcalorieën op de bonnen daalt
van de normale 2400 in sneltreinvaart tot
1250, tot 870, tot 525. De gaarkeuken laat hal
ve litertjes „soep" in de pannen lopen.
Kerstmis een feest?
Mevrouw W. Durand uit Den Haag (weduwe met
toen 12 kinderen in huis) zegt: „Je probeerde nog
iets feestelijks. Wij hadden een paar aardappels,
geruild tegen twaalf nieuwe luiers. We maakten een
aardappeltaart. Dat ding had een vies roze kleurtje
van de essence. Het smaakte lekker en de kinde
ren zeiden „als de oorlog afgelopen is maken we er
nog eens een". Dat is er nooit van gekomen geluk
kig. We hebben op Kerstavond wat zitten pandver
beuren, hoewel niemand een pand had. Wie won
kreeg een stukje taart. De jongens hadden op een
of andere manier een oranje en een rood wit blau
we lampion te pakken gekregen. Ik hoorde ze op
een zeker moment giechelen en toen hadden ze die
dingen buiten opgehangen, brandend. Het was des
avonds om tien uur. Ik heb ze als de donder binnen
gehaald. Ze zetten je zo tegen de muur".
Een feest was het voor duizend kinderen in Rot
terdam-west. Dank zij de heer N. Kraak, die toen
een levensmiddelenbedrijf bad in de Blokmaker-
De jeugd doorzoekt vuilnisbakken in de hoop
nog iets eetbaars te vinden.
straat. Hij is nu 57 jaar. Als hij vertelt over de oor
log kan hij niet op zijn stoel blijven zitten. Hij is
ongedurig, wipt heen en weer, praat druk en slikt
woorden of halve zinnen in. Hij rookt sigaret na si
garet en de tranen schieten hem in de ogen bij de
herinnering.
„Ik had nog een paar balen erwten, wat uien,
een paar pakken vet en ik had brood opgespaard.
Toen heb ik duizend bonnen geknipt en gestem
peld. De dag voor Kerstmis, ging ik om acht uur
op stap, tot 's avonds half zeven. Huis aan huis
belde ik aan en ieder kind tussen de vier en twaalf
jaar kreeg een bon voor een bord soep, twee bo
terhammen en een invasiekoek".
„Wat ik die dag heb meegemaakt. Als je die scha
pen zag, met ingevallen wangetjes. Ik kwam bij een
vrouw met vijftien kinderen. Ik stond in de kamer
te praten en toen kwamen drie van de kleintjes, vel
over been, uit het dressoir kruipen".
„Er waren achttien ketels snert, bij achttien ver
schillende mensen gekookt. In de kelder van een
meubelmaker zetten we tafels neer en schragen.
Het zou van 2 tot 1 uur duren, maar 's morgens
vroeg stonden ze al te wachten, de kinderen, met
een bord en een lepel in de hand. Het was 's mid
dags ongelooflijk. Er waren duizenden mensen in de
straat. Als je die schapen zag eten, dat bordje soep.
De mensen buiten huilden en vroegen ook. Ze likten
de bordjes van de kinderen af als ze buiten kwamen.
Toen het afgelopen was, was ik helemaal van de
kaart".
Zoals middenstander Kraak waren er meer. Op
23 december kregen een heleboel mensen een brief
je in de bus waarop stond. „Wanneer u dit briefje
aan onderstaand adres terugstuurt ontvangt u, wie
u ook bent, een pakketje levensmiddelen gratis per
post terug". De afzender was J. Koekoek, landbou
wer te Langerak in Drente.
Na een aardappel vierdaagse stond mevrouw Van
der Zwaan uit de Amsterdamse Vechtstraat op de
terugweg naar Amsterdam stil in Staphorst. Hon
derdzestig kilometer gelopen in vier dagen. „Het
was stromende regen, maar ze lieten je niet binnen
om te schuilen hoor. Ze zeiden „ga maar naar de
burgemeester, die heeft kamers vrij". We kwamen
daar en hij begon hartelijk te lachen. Wat we in ons
hoofd haalden om bij de burgemeester aan te klop
pen voor onderdak. Nou, ze zeggen wel eens wat
over Staphorsters, maar het zijn inderdaad on®
gelijke mensen".
Over het algemeen heeft mevrouw Van der „iui
niets dan lof voor de boeren, burgers en huiten
bij wie zij op haar vele hongertochten aankloP
„We gingen een dag of tien voor Kerstmis
op fietsen met dubbele banden. Gegeten dat we n
ben op die tocht! Bij Nunspeet kregen we een eno
bord boerenkool met worst, een paar uur later
een eenvoudig arbeidersgezin een grote prak zlJejt-
kool met varkensvlees. Dat ging er weet net zo
ker in of we in vier dagen niets gegeten had
Op die tocht kwamen we in Oldeberkoop in
land, bij boer Bergsma. We werden gewoon p e,
van de lekkere lucht in de keuken. We hebben
geten daar, niet normaal meer. Die man ha»
zo'n lol in".
„We kwamen tenslotte thuis met 5 konijnen, v ^o-
tig pond tarwe, 20 eieren, een bus vet, worsten,
ter enzovoorts. En met Kerstmis hebben we dus
ker gegeten. Mijn man had een bok gemaak
daar stond een fiets op. Om de beurt moest ieGafS
trappen om voor licht te zorgen. Iemand jivel'
was dan bezig met splinters en zo in het vuurd" p*
tje te stoppen. Als de oudste even ophield met jer'
pen op de fiets riep de jongste, die in de K1 ^eb'
stoel zat „Kees daaieKees daaie...." e
ben het er nog wel eens over".
De hongertochten. In het boekje „Amsterdamse'
sen invasie en bevrijding" staat: Steeds „jji£*
spitst het leven zich toe op de voedselvoorz ,jjj-
Fabrieken, kantoren, verenigingen, gerneeP
stanties gaan op eigen gelegenheid voedsc
porten verzorgen. Al dan niet geoorloofd c
deugdelijke of ondeugdelijke papieren. Er
Alles wat maar brandbaar was, werd 9eS
Kerstmis 1944 in bezel
FEEST VAN HONGER
HUH f|j5'
y*Zy.,
.\v
