FILANTROOP, ARTS, ORGANIST, THEOLOOG
op zijn oude dag onderwerp
van uitermate kritisch boek
Dokter in Lambaren^
wordt negentig jaar
DAGPUZZLE
NS-verlies in 1964
circa tien miljoen
Beter uitzicht voor 1965
behoudens tegenvallers
BEDDE-
GOED IN
KLEUR
Lekker slapen tussen
ruitjes en bloemetjes
Uitbreiding en
modernisering
voortgezet
Visser over boord
geslagen en
verdronken
De Vet moet
rust houden
DYSMALGIN B
ervy^jfr,
Valse mythe?
Paternalistisch
OTEM, TROS en VAT
Massale aanvraag
van zendtijd
Nieuwe stations
Schiphol-lijn
III III 111 III III -
SPECIAAL tegen jj
1 menstruatie-pijnen
ill
HET NIEUWE DAGBLAD
WOENSDAG 13 JANUARI 1965
DR. ALBERT SCHWEITZER
(Door ARIE KUIPER)
Sommige mensen zijn tijdens
hun leven al een mythe. Zeer
duidelijk is dat het geval met
dr. Albert Schweitzer, die morgen
zijn negentigste verjaardag viert.
De wereld van de zestiger jaren
kent hem als arts en als leider
van een ziekenhuis in Lambarene,
diep in het binnenland van de
huidige Westafrikaanse republiek
Gabon. Maar zestig jaar geleden
reeds was Schweitzer een beroemd
man. Hij had naam gemaakt als
organist, orgelbouwer en Bach-
kenner, liefhebberde wat in de
filosofie, maar had vooral indruk
gemaakt als theoloog.
Een van de patiëntenbarakken in
Lambarene. Vriend en vijand zijn
het erover eens dat de hygiënische
toestanden in dr. Schweitzers
hospitaal nergens op lijken.
10 TABLETTEN
IT 111 in imir
KAMEROEN
iSPAANS;
CONGO:
O0/e/n
H.IB REV HL I
Cent it
Lombaren»
Kola'MoutouO
Eroncevillel
Mouilal
GABON
CONGO
AFRIKA
Dr. ALBERT SCHWEITZER
aftrek van de door hem
feiten nog stevig overeind
opgesomde
blijft staan.
In een aantal boeken had hij zijn
visie gegeven op de persoon van Jezus
van Nazareth. Deze boeken schokten
de christelijke wereld. Jezus Christus,
aldus het oordeel van Schweitzer, was
zonder twijfel een opmerkelijk iemand,
maar de Zoon van God was Hij niet.
Hij was een volstrekt menselijke zoon
van Jozef en Maria, die geenszins van
zichzelf dacht dat Hij de Messias was,
maar die wél van zichzelf geloofde dat
Hij door God was uitverkoren om de
mensheid te leiden naar een nieuw,
geestelijk Koninkrijk.
Het Is hier niet de plaats dieper
in te gaan op de verdiensten
van Schweitzers theologische wer
ken, die uiteraard het christendom
beroven van zijn uitgangspunt en te
rugbrengen tot een door mensen ge
stichte godsdienst, zoals er wel meer
zijn. Schweitzer is trouwens niet de
eerste, en ook niet de laatste, theo
loog die meent dat Jezus weliswaar
een voortreffelijk mens was, maar
geen God. Maar, zo schrijft Gerald
McKnight in zjjn boek „Verdict on
Schweitzer" (1), zijn benadering van
de figuur Jezus Christus was zo dy
namisch, dat hij door zjjn werken
snel beroemd werd. Verguizing en
bewondering werden in gelijke mate
zijn deel. Velen vinden het jammtr
dat Schweitzer al spoedig zijn bril
jante carrière als theoloog afbrak
en, in 1905, zich toelegde op de me
dische studie.
Hier stuiten we op het eerste raad
sel in het leven van dr. Albert Schweit
zer. Nog geen dertig jaar oud was hij
al een gevierd man: plotseling echter
geeft hij alles op, welvaart, roem, theo
logie, orgelconcerten, en wordt arts,
met de vooropgezette bedoeling naar
Afrika te gaan en daar een hospitaal
te stichten voor negers ergens in het
binnenland. Schweitzer zelf heeft vele
malen uiteengezet dat hij iets terug
wilde doen voor de vele weldaden, die
het leven hem had gebracht. Na zijn
medische studies te hebben voltooid
vertrok hij, in 1913, met zijn vrouw Hé-
lène Bresslau, naar Lambarene, waar
hij nu nog is (zijn vrouw overleed in
1957).
Schweitzer ging naar Afrika, zo zou
men kunnen zeggen, om de wereld te
bedanken voor al het goede dat zij hem
had gegeven. Hij ging bovendien om
een pur sang christelijk-ethisch leven
in praktijk te brengen. Want Schweit
zer mag dan niet geloven in de God
heid van Jezus Christus, hij voelt zich
helemaal christen en trekt daar conse
quenties uit die vele anderen, die wél
Jezus' Godheid belijden, versteld doen
staan.
WOORDRAADSEL.
1. gezamenlijke burgerij: 2. toestel; 3.
uitbreiding; 4. loochenen; 5. iemand die
vreemd doet; 6. instemming; 7. gebergte
in België; 8. schittering.
Op de streepjes: informatie van het
gasinstituut.
Oplossing van 12 Januari:
Horizontaal: 1. Lebensraum; 2. ulevel:
3 C.D.U., gabare: 4. holte. Amer; 5. tre\+
rig K.B.: 6. Hannibal; 7. A.D., enig, ziezo;
8. roes. Segnl; 9. lip, nu; 10. Inferieur; 11.
gat, omtrek.
Verticaal: 1. iuchthartlg; 2. eldorado, na;
3 beulen, elft; 4. ev„ Tunesië; 5. negerin,
pro; 6. sla. Ibis, I.M.; 7. bagagenet; 8.
Adam, guur; 9. rek, Z.N., re; 10. moer
bezie.
Een sterk punt in het nadeel van
Schweitzer is het feit dat de hy
giënische toestanden in zijn
hospitaal nergens op lijken en
dat de medische apparatuur sterk is
verouderd Er is geld genoeg onv daar
wat aan te doen („fellowships" in vele
landen steunen de oude doctor met
grote kapitalen), maar Schweitzer wil
niet. onder het motto dat men primi
tieve mensen niet moet genezen met
moderne middelen. „De mensen zou
den zich hier niet meer thuis voelen."
Zijn sterk paternalistische benadering
van de neger, in het begin van deze
eeuw in Europa een doodgewone zaak.
heeft Schweitzer nooit afgelegd. Een
halve eeuw politieke, sociale en econo
mische ontwikkeling in Afrika is aan
hem voorbijgegaan, zo luidt hot getui
genis van velen die hem goed kennen
en in Lambarene met hem hebben ge
werkt.
McKnight zet uiteen (en heeft ook
hiervoor getuigen) dat Schweitzer als
medicus een zeer middelmatig figuur
slaat. Sinds jaar en dag laat hij het
medische werk trouwens vrjjwel ge
heel over aan de artsen van zjjn staf.
Als leider van het ziekenhuis echter
is hy een formidabel man, aan wie
niets ontgaat en die elke beslissing
zélf neemt. Hij is een „welwillende dic
tator", erkennen zjjn verpleegsters. Hjj
is ook, voegt McKnight eraan toe, een
egoïst die het beste eten voor zichzelf
uitzoekt en die zich altjjd wast met
gekookt water om zich allerlei tropi
sche ziekten van het ljjf te houden,
maar die de andere leden van de zie
kenhuis-staf dergelijke voorrechten ont
zegt.
Volgens McKnight Is het voor man
nen onmogelijk onder Schweitzer te
werken en inderdaad bljjven de meeste
manneliike artsen niet lang in Lamba
rene. Er is onder hen veel verloop
Anders is het echter gesteld met de
vrouwen; een enkele arts en tientallen
verpleegsters, die Schweitzer unaniem
op handen dragen en hem vereren als
een heilige. Dikwijls zijn het zeer
mooie vrouwen die naar Lambarene
gaan, constateert McKnight in het
hoofdstuk „Beauty in the jungle", en
hjj schetst uitvoerig de levensgeschie-
denis van enkele van deze vrouwen
(o.a. enkele Nederlandse). Soms wor-
den zij gedreven door echte opoffe
ringsgezindheid en naastenliefde, maar
in vele andere gevallen was het vol
gens de auteur alleen maar een hyste-
rische bigotterie, hersenloze verering
voor Schweitzer, die haar naar Lam
barene bracht.
Het is duideljjk dat wjj hier bij de
interpretaties van een bevooroordeel
de auteur zjjn beland. Het is gemak
kelijk smalend te schrijven over
„jungle brides", maar het is onge
twijfeld veel moeilijker inzicht te ver
krijgen in de beweegredenen, die jon
ge mensen brengen tot een toch
waarlijk niet gemakkelijk leven in
het Afrikaanse binnenland.
Zo is er zoveel in McKnights boek.
Belangwekkende feiten wisselen el
kaar af met aantijgingen en regel
rechte verdachtmakingen zonder
spoor van bewijs. Natuurlijk, het is
waar dat Schweitzer zijn levenswerk in
Lambarene niet wilde opgeven, toen
zjjn vrouw haar gezondheid door het
tropenklimaat zag bezwijken en met
haar dochter Rhena terugkeerde naar
Europa. Maar mag men daarom bewe
ren dat al het goede, dat de doctor in
Afrika heeft verricht, teniet wordt ge
daan door het verdriet dat hij zjjn
vrouw aandeed? Weet McKnight wat
de beslissing om te blijven voor
Schweitzer heeft betekend? Wat weet
hjj van de persoonlijke corresponden
tie tussen het echtpaar?
Veel dingen in het leven van Schweit
zer zjjn inderdaad wat raadselachtig.
Maar waarom zouden wjj geen geloof
hechten aan de woorden van de man
zélf, die heeft geschreven dat hij naar
Afrika is gegaan „as an argument",
om te betogen dat christendom en
naastenliefde van blijvende waarde
zijn in een snel veranderende wereld.
Voorlopig zien wjj geen enkele reden
het eens te zjjn met de stelling van
McKnight, dat Schweitzer alleen maar
ging om voor zichzelf te bewijzen dat
hij zo'n voortreffelijk man is.
(1) Frederick Muller Ltd., Londen, 1964.
DEN HAAG, 13 jan. De Otem, de
stichting Open Bestel, De TER,
de TROS, de TVN en de VAT hebben
onder leiding van ir. A. G. Maris be
sprekingen gehouden. Dit overleg, zo
delen zij in een gezamenlijk commu
niqué mede, heeft tot resultaat gehad,
dat overeenstemming werd bereikt over
coördinatie van hun activiteiten ten be
hoeve van een zelfstandig Nederlands
televisie- en radioprogramma. Deze
overeenstemming houdt in dat de stich
tingen Open Bestel, TROS en TVN ge
zamenlijk een concessie aanvragen
voor televisie- en radio-uitzendingen.
Deze combinatie van stichtingen stelt
zich ten doel, aldus het communiqué
het uitzenden van voorlichtende en ont
spannende televisie- en radio-program
ma's ter bevrediging van de gemeen
schappelijke geestelijke, culturele
en maatschappelijke behoeften van het
Nederlandse volk en tot versterking van
het besef van nationale verbondenheid
in een geest van wederzijdse eerbiedi
ging en verdraagzaamheid.
Tussen duidelijk onderscheiden onder
delen van de programma's zal de com
binatie een beperkt gedeelte van de
zendtüd ter beschikking stellen voor het
uitzenden van reclameboodschappen
door derden. De reclameboodschappen
moeten als zodanig ondubbelzinnig ken
baar zijn en afgescheiden van de pro
gramma's. Op de samenstelling van de
programma's zal aan de opdrachtgevers
van de reclameboodschappen en de ex
ploitanten van de reclamezendtijd ge
nerlei invloed toekomen.-
De combinatie verwerpt derhalve het
stelsel van commerciële televisie en ra
dio. doch aanvaardt reclame in de tele
visie en de radio. De combinatie heeft
zich ervan overtuigd, dat de Otem, de
TER en de VAT in beginsel bereid en in
staat zullen zijn de nodige middelen ter
beschikking te stellen voor de verwe
zenlijking van bovengenoemde doelstel
lingen.
(Van onze Utrechtse redacteur)
UTRECHT, 13 jan. De N.S. heeft
1964 zijn kostenniveau zien stijgen
met circa vijftig miljoen gulden of rond
acht procent. De ontvangsten namen toe
met veertig miljoen gulden of ruim 6,5
pet. De kostenstijging, voor een groot
deel veroorzaakt door het sterk geste
gen niveau van de lonen, kon dus niet
door een grotere opbrengst gecompen
seerd worden. De prijzen werden in min
dere mate verhoogd.
Deze ontwikkeling doet een verlies
over 1964 voorzien in de orde van groot
te van tien miljoen gulden (in 1963 was
er een winst van een hal" miljoen) by
een omzet van 650 miljoen.
Als er geen bijzondere tegenvallers
komen, zal het misschien mogelijk
zijn dit jaar de eindjes aan elkaar te
knopen, maar het zal niet meevallen
en de rentabiliteit wekt ook voor dit
jaar zorgen.
Dit zei de president-directeur, ir. J.
Lohmann, in de gistermiddag gehou
den nieuwjaarspersconferentie.
Aan investeringen in 1965 is, afgezien
van de gebruikelijke investeringen voor
de instandhouding van het spoor, een
bedrag voorzien van circa 190 miljoen
gulden. Nieuwe stations zijn dit jaar te
verwachten te Bovenkarspei-Grootebroek
Emmen, Etten-Leur, Hoogkarspei, Ho-
Het is misschien niet aardig om
uitgerekend vandaag, op
Schweitzers negentigste ver
jaardag, aandacht te besteden
aan het boek dat Gerald McKnight
over hem heeft geschreven. Deze Brit
heeft zich namelijk ten doel gesteld de
mythe-Schweitzer te ontluisteren. Hij
wil aantonen dat Schweitzer volkomen
ten onrechte door de webeld wordt ge
zien als een soort heilige, aan wie wij
allen een voorbeeld kunnen nemen.
Integendeel, zo luidt de conclusie van
McKnight Schweitzer is een egocen
trische ijdeltuit die de legende, die
rond hem is ontstaan, met grote zorg
cultiveert. Zestig jaar in Lambarene,
onderbroken door periodieke vakanties
in Europa, hebben de mythe doen ont
staan, maar die mythe is vals.
Natuurlijk moet iemand, die zulke
zware beschuldigingen uit, goed besla
gen ten ijs komen. Men kan niet ont
kennen dat McKnight dat doet. Hij
heeft alle boeken van en over Schweit
zer gelezen, sprak met tientallen art
sen en verpleegsters die in Lambarene
hebben gewerkt en reisde ook zelf naar
Gabon, waar hij enige tijd in Schweit
zers ziekenhuis verbleef en enkele ge
sprekken voerde met de door hem ver
guisde man.
Na aandachtige lezing zijn wij tot de
conclusie gekomen dat we hier te ma
ken hebben met een weliswaar uitvoe
rig gedocumenteerd en knap geschre
ven, maar toch kwaadaardig boek. Op
zich kan het geen kwaad kritisch n:i
te gaan of de adoratie, die vrijwel de
gehele wereld Schweitzer toedraagt,
gerechtvaardigd is. En het is waar dat
McKnight een aantal duidelijke feiten
opsomt, die Schweitzers reputatie aan
tasten. Maar daarbij had het moeten
blijven. Een groot gedeelte van het
boek wordt echter in beslag genomen
door interpretaties van Schweitzers le
venswandel en persoonlijke overtuigin
gen. Deze interpretaties nu raken voor
het grootste gedeelte kant noch wal en
wekken het vermoeden, dat McKnight
ze in zijn boek heeft ingelast omdat
hij inzag, dat Schweitzers grootheid na
pel, Rijswijk, Wierden, Zwyndrecht en
Rotterdam-Willigenplas, terwijl Zoeter-
meer heropend zal worden. Waarschijn
lijk komen ook gereed Den Haag-Mar
riahoeve, Leiden-de Vink, Delft-Zuid c
Rotterdam Oost (Capelie).
Het aantal met aki's (automatische
knipperinstallaties) of ahob's (automa
tische halve overwegbomen) uitgeruste
overwegen nam met 97 toe, d.i. 6 meer
dan in 1963. Voor 1965 is de beveiliging
van tenminste 70, zo mogelijk 75 niet-
beveiligde overwegen, gelegen In lijnen
met reizigersvervoer gepland. Het via
duct Delft zal dit jaar in beide richtin
gen berijdbaar zijn. Andere belangrijke
objecten zijn een verkeerstunnel onder
het emplacement Nijmegen en de on
derdoorgangen bij de Delfshavense Schie
te Rotterdam.
De Groningen-Randstadexpres, die in
tegenstelling tot de nieuw ingelegde
sneltrein Nijmegen-Roermond nog geen
gunstige bezetting had, krijgt een aa
sluiting op Leeuwarden. Op de ou
lijn (Amsterdam-Rotterdam) en op de
Hofpleinlijn zullen per uur drie in plaats
van twee treinen gedurende de gehele
dag gaan rijden.
Ir. Lohmann acht het denkbaar,
dat er een verdere integratie zal ont
staan tussen Rotterdamse en Amster
damse havenfuncties. In dit verband
wees hü op het grote belang van de
Schiphollijn.
De door de regering ingestelde werk
groep heeft haar onderzoek nog niet be
ëindigd. Wel is een aanbeveling gedaan
voor het tracé en de staatssecretaris
van Verkeer en Waterstaat heeft de mi
nister van Volkshuisvesting en de pro
vinciale planologische instanties ver
zocht ruimte te reserveren.
De voltooiing van de ringbaan te Am
sterdam verdient naar het oordeel van
de Spoorweg-directie een zeer hoge
prioriteit.
Waarschijnlijk komt er in 1966 een
streekparkeerterrein bij Bussum voor
Gooi-forensen. Als norm voor de nieu
we stations geldt een capaciteit van
500 parkeerplaatsen.
IJMUIDEN, 13 jan. Gisteravond
omstreeks half zeven kwam de IJmui-
dense kotter Wiron I IJM 210 na een af
gebroken reis in IJ muiden binnen met
aan boord het stoffelijk overschot van
de 44-jarige tweede machinist J. van
Duyn uit Katwijk aan Zee, die 's mor
gens tijdens de visserij overboord was
geslagen en verdronken. Nog twee an
dere opvarenden, de stuurman, even-'
eens J. van Duijn geheten, en de 21—
jarige matroos M. Kraayenoord, beiden'
ook afkomstig uit Katwijk aan Zee, had-'
den eveneens in het water gelegen.
De Wiron I was daags tevoren, na
een grote reparatiebeurt, weer in de
vaart gekomen en met zes man aan
boord naar zee gegaan. Dinsdagmorgen
rond half negen werd op ongeveer 50
mijl van IJmuiden het net gehaald na
de tweede trek. Juist toen een strop om
de kuil van het net werd geslagen, schoot
de winch los, waardoor stuurman en
tweede machinist overboord vielen. De
stuurman kon een lijn om zijn arm
slaan, waarmee hij weer aan boord
werd gehesen. De tweede machinist wist
tot twee keer toe een toegestoken haak
te grijpen, maar Jiet juist op het mo
ment, dat hij aan boord zou worden ge
trokken, weer los. Na zijn tweede val
bleef hij levenloos op de weer in zee
terecht gekomen kuil van het net lig
gen. Toen men het net en het slachtof
fer samen aan boord zou hijsen sloeg
ook de 21-jarige M. Kraayenoord over
boord. Hij had zijn laarzen en sokken
al uitgetrokken om de anderen hulp te
bieden. Nu wist hij zelf zwemmend zijn
schip weer te bereiken en aan boord
te klauteren.
Een derdo deel van ons leven
brengen we in ons bed door, reden
genoeg om ons dat deel zo aange
naam mogelijk te maken. Het idee
dat de slaapkamer een vertrek is,
waar je hoofdzakelijk met je ogen
dicht verblijft en dat er „dan ook"
niet zo erg op aankomt, begint snel
te verouderen.
Zeker bij de mensen die een nieu
we flat bewonen, waar de slaapka
mer zelfs een „24-uurdienst" vervult,
omdat daar de verschillende ver
trekken omet elkaar in open verbin
ding staan. Ook wel wordt het slaap-
en woonvertrek gescheiden door een
glazen wand, in ieder geval hebben
flatbewoners geen weet meer van
het „beneden wonen en boven sla
pen".
Bij een dergelijke ontwikkeling is
het begrijpelijk, dat iedere kamer
niet langer afzonderlijk wordt inge
richt, maar dat naar eenheid door
de gehele woning wordt gezocht. En
omdat de slaapruimte mede in die
eenheid wordt betrokken, ligt het
voor de hand dat de wensen naar
ander huishoudgoed uitgaan dan
naar het serene witte van vroeger.
Wit was vroeger een teken van
helderheid. Tegenwoordig heeft de
huisvrouw er niet meer zo'n behoef
te aan om met witter dan wit huis-
houdtextiel haar zindelijkheid te de
monstreren. Ze weet dat: rose la
kens ook helder kunnen zijn. Boven
dien vindt ze dat gekleurde goed
mooier en gezelliger en ze kan het
aanpassen bij de kleuren in de rest
van het huis of eventueel bij die
van de gordijnen of vloerbedekking
in de slaapkamer alleen.
Hoewel de vrouwen wel langza
merhand van het wit afwillen, is
voor de meesten de overgang naar
gekleurd toch nog wat te groot.
Voor hen vormen misschien eigen
gemaakte fantasietjes de oplossing-
Uw gewone witte lakens zien er in
eens vëel leuker uit, als u ze ver
siert met gekleurd band, kant, lint,
strikjes of met een reep bedrukte
stof langs de omslag. Het kussen
past u er bij aan. U garneert het
met hetzelfde materiaal als u het
laken garneerde. Of u maakt er een
geheel nieuwe overtrek voor van de
stof, die u ook voor het laken ge
bruikte.
Lakens die slijtplekjes gaan ver
tonen kunnen weer een tijdje mee,
wanneer u de gaatjes verbergt on
der een fleurig gekleurd bandje over
de lengte of over de breedte van
het laken. Lakens die gekrompen
zijn in de was maakt u breder door
ze in het midden door te knippen
en vervolgens tussen de twee helf
ten bijvoorbeeld een stuk gebloem
de stof te zetten. De mogelijkheden
zijn talloos. Een paar ideetjes doet
u hierbij onze tekenares aan de
hand.
Panama Studenten hebben een
Amerikaanse vlag verbrand tijdens een
bijeenkomst in de buurt van de Pana
makanaalzone. Daarna hielden zij een
betoging voor opzegging van 't uit 1?03
daterende verpachtingsverdrag met de
Verenigde Staten. (AFP).
(Advertentie)
t
(Van onze correspondent)
BREDA, 13 jan. De bisschop van
Breda, mgr. G. de Vet, zal voorlopig
de komende veertien dagen geen be
zoeken kunnen ontvangen. Alle audiën
ties zijn afgelast. De bisschop moet met
een lichte bronchitis het bed houden.
