Nieuw licht op troonsafstand
van koning Edward VIII (2)
Maar Britse pers zweeg
L
D
m
Anonieme
brief aan
The Times
I
y
Ernstige
drinkwater-
Madrid
crisis in
Mevr. Bandaranaike
Ceylons vechtende weduwe
SP»
Carlistische
ontkenning
^nieuwe
vOps°n
mmm
Gevangenen
In 1964 verdronken
572 personen
DAGBLAD
ZATERDAG 23 JANUARI 1965
ttiei van het korte konings-
Vm deelde Edward
Wal]: definitief mede aan
tiw Simpson dat hij haar zou
VVerd h'n en derhalve tijd
6etste aar.Voor te stellen aan de
rJien„ minister Baldwin, en
konVr°Uw" Voor dit doel gaf
1°clieHlng een diner. Tot de ge-
^ejj ea van dit diner behoor-
Vr°U\v e Baldwin en zijn
biet k' ^Wee andere ministers
a0vei:Un echtgenotes, en enige
§en "gen en edellieden. Tot de
°digdi
Ga
en behoorde eveneens
st0nrtgerhuislid, geheten Win-
^Urchin. De heer Simpson
:-<f aan- Ben van de aan-
n.inisters, Sir Samuel
Vhflmedeschuldige aan
Verkla Hoare-Laval-pact)
Warde ^ater dat hij bij deze
t ^Ps °ntrnoeting met mevrouw
6 doo°n de 'Hdruk had gekregen
^ekkpi-^e bedden met een aan-
?'§e v e' intelligente en leven-
K-Prii/0Uw "met weinig of geen
bit ee Van het Engelse leven".
?eVo],Jfe hofdiner werd weldra
keer door een tweede. Deze
V^brak.de naam van de
lrnpson in de hofcirculaire.
k. cllter j
"S h schermen was in kleine
b,
Hu
Edward VIII, ridder Orde van de Kouseband.
Vn,
1- - -5.
De koning te paard in Windsor.
Edward VIII inspecteert de Scots Guards.
De koning in burger.
Ze was zo verstandig, onopge
merkt uit het parlementsgebouw
te verdwijnen, toen ze voorzag,
dat zij weggestemd zou worden.
Mevrouw Sirimavo Bandaranai
ke, Ceylons vechtende weduwe,
klampte zich niet wanhopig aan
haar macht vast, zoals dictators
doen, hetgeen hun dan gewoon
lijk het hoofd kost. Ze ging heen.
Wel beloofde ze, gauw terug te
zullen komen. Maar langs wet
telijke weg. Via de verkiezingen,
die in de lente zullen worden ge
houden.
■aocwjqgBi
Amerikaanse pers deed
in 1936 onthullingen
°ver affaire-Simpson
W,
1 $1*0
gefluister al lang begonnen,
et grote Britse publiek was nog
^et op de hoogte van de
^rs|terwijl de buitenlandse
61 'le Amerikaanse pers voor-
i len e"lange en schreeuwerige ver-
His rac^t over de koning en
S he't de Britse pers zwijgen
!''t 8raf- Het spreekt vanzelf dat
t)j-8en niet gehandhaafd zou kun-,
"'tig ''Vert- Het was wederom de
te r die het noodlot probeerde
0,iderri°e^6n door een van de domste
N van deze gehele dom-
V Ses e s 11 van aeze geneie aum-
SirvN^ Hij besloot met Wal-
tam- 11 en enige vrienden op
ee, jj1.® te gaan in de Middellandse
charterde voor dit doel een
/tsilït tiahlin. Het gezelschap
Weldra de Middellandse Zee,
>r J°'gd door een internationaal
van
v0]ufobin:
Persfotografen. Overal waar
''iking1"8 aarl lan(1 ging en de be-
w^'bde ^00p llep om hem en zijn
to zien en toe te juichen
c
'Pers
kil»
te
gefotografeerd voor de we-
he koning bracht een be-
v->« c Naturk en aan enige konink-
^attl e6a's op de Balkan. Indien
r kfw 21011 verzekerd had van
Alajj,®11 van een groot en bekwaam
b'tetl)ati Ureau' had £een groter®
O^eti '°nale publiciteit kunnen ver-
(jV®fai Xt°or zichzelf en zfin vriendin.
a^bla4 °r wereld schreeuwden de
.e(hvs 6n het rjjk geïllustreerde
daken. De Britse pers
h^aar
er waren geen plaatjes.
dis^e Pers mocht al zwijgen,
®rete gefluister achter de
b)5°hs, t groeide tot een nationaal
tiiaehti'gpln de sjieke clubs van de
geu jVerd openlijk verontwaar-
over het ontstichtend en
gedrag van de vorst. Er
zich kampen in
Zonder dat ae
café's en
pers ook
maar een kik gaf, was er sprake
van een intens, bitter en nationaal
verbreid debat. Niet alleen de pers
zweeg. Ook de koningin-moeder bleef
zwijgen evenals Cosmo Lang, wiens
taak het zou zijn de nieuwe ko
ning het volgend jaar plechtig te kro
nen in de Westminster Abdij. Britten
in het buitenland, diplomaten, reizen
de zakenlieden, toeristen lazen wat
er dag-in, dag-uit stond te lezen in de
buitenlandse pers. Zij uitten hun he
vige verontwaardiging in brieven aan
Britse bisschoppen, ministers, parle-
metsleden en hovelingen. De koning
beging opnieuw een domheid. In sep
tember ging hij op jacht op het
koninklijk Landgoed Balmoral in
Schotland, vergezeld van Wallis Simp
son. Het was altijd de gewoonte ge
weest van de Britse soeverein
'tijdens het jachtseizoen op Balmoral
een aantal hoogwaardigheidsbekleders
uit te nodigen deel te nemen aan
de jacht, kabinetsleden, admiraals en
maarschalken. Edward brak met
deze traditie. De tenen van de leiders
van The Establishment werden qds-
maar langer en deden steeds meer
zeer.
e bom moest barsten. Op 27
oktober zou het echtscheidings
proces van Wallis tegen de heer
Simpson voorkomen. Indien, zo
als men verwachtte, Wallis dit pro
ces won, zou de echtscheiding zes
maanden later van kracht worden,
d.w.z. kort voor de datum vastgesteld
voor de kroning van de koning. De
eerste minister, Stanley Baldwin,
meende niet langer te kunnen of mo
gen wachten. Hij verzocht om een
onderhoud met de koning. Het onder
houd vond plaats in Fort Belvedere.
Baldwin, die heel voorzichtig sprak,
verkreeg geen enkele medewerking
van de koning. Tenslotte zag de pre
mier zich genoopt Edward op de
man af te vragen of het echtschei
dingsproces door moest gaan. Hierop
antwoordde de koning dat hij niet het
recht had zich te mengen in dé zaken
van een particulier persoon, deze
laatste zijnde mevrouw Simpson. Dit
was het eerste van een reeks ge
sprekken dat Balwin met de koning
zou hebben. Het was uiterst onbevre
digend.
Inmiddels was de koning beginnen
te beseffen dat publiciteit niet langer
kon worden vermeden. Hij wist wat
er stond te lezen in de Amerikaanse
bladen. En het proces was op komst
Hij riep de hulp in van Lord Beaver-
brook, eigenaar "an The Daily Express
Beaverbrook beloofde hulp, ofschoon
hij er waarschijnlijk reeds zeker van
was dat hij zou strijden voor een
hopeloze taak. Beaverbrook verzeker
de zich van de medewerking van
Harmsworth (later Lord Rothermere)
van The Daily Mail. Dit betekende
dat de Daily Mail groep eveneens
mede zou werken. Vervolgens wend
den zich Beaverbrook en Harmsworth
tot de eigenaren en redacties van de
andere nationale dagbladen en van de
provinciale en plaatselijke pers.
Op 27 oktober zou het echtscheidings
proces plaats vinden. Op 26 oktober
publiceerde een Amerikaans dagblad
een bericht volgens hetwelk de koning
had meegedeeld aan Wallis Simpson
dat hu onherroepelijk besloten had
met haar m het huwelijk te treden.
Het bericht was zo positief en gezag
hebbend dat men gedacht zou hebben
dat de Britse pers een bevestiging of
ontkenning zou hebben moeten publi
ceren. Maar het wonder gebeurde
De pers gaf geen kik. Het proces
vond plaats op een veilige afstand van
Londen, in Ipswich. De rechter wees
vonnis ten gunste van mevrouw Simp
son wegens echtbreuk gepleegd door
haar man. (Hotelpersoneel werd ge
hoord als getuigen.)
Toen deze juridische klucht voorbij
was, wachtten de koning, Wallis
Simpson en hun vrienden met span
ning op de reactie van de Britse
pers. De pers bleef loyaal. Het be
richt over de echtscheiding werd
voorzichtig weggemoffeld tussen an
der nieuws en het overgrote deel van
het Britse publiek begreep zelfs nie!
dat de bescheiden berichten iets te
maken hadden met hun koning en
met de benauwenis van de eerste
minister en de aartsbisschop van Can
terbury. De buitenlandse pers bracht
het nieuws met grote koppen en veel
omhaal. Ingewijden in Brittanië zoch
ten hun toevlucht tot de buitenlandse
bladen, welke vlot van de hand gingen
in Londen. Maar het hielp niet. De
relevante berichten waren zorgvuldig
uit de kranten verwijderd, met be
hulp van de schaar van de onoffi
ciële censor. De dagbladredacties van
Groot-Brittanië werden overstroomd
met een golf van ingezonden stukken
van lezers die eisten dat men het
Britse publiek niet langer verstoken
zou houden van de waarheid welke
het wilde weten. De pers bleef zwijgen.
De zomervakantie van het parle
ment eindigde. Koning Edward open
de de nieuwe zitting met het uit
spreken van de troonrede. Op elf no
vember vond de herdenking plaats
van de wapenstilstand aan het eind
van de eerste wereldoorlog. De koning
legde een krans aan de voet van het
oorlogsmonument in Whitehall. Noch
hijzelf, noch de in het zwart geklede
menigte, welke vanaf de trottoirs de
plechtigheid gadesloeg, beseften dat
zü getuige waren van de laatste ge
legenheid waarop de koning in het
openbaar voor hen zou verschijnen.
Dit was de tijd waarop de hoofd
redacteur van The Times. Geoffrey
Dawson, een zeer belangrijke duit in
het zielige zakje deed. Dawson bracht
een bezoek aap Baldwin en toonde
hem een anoniem schrijven dat The
Times uit Amerika had ontvangen.
Het ingezonden stuk was ondertekend
met de naam „Britannicus". Hoofd
redacteuren van belangrijke dagbladen
plegen anonieme ingezonden stukken
onverwijld in de prullemand te wer
pen. Maar Dawson, die van mening
was dat het tijd werd dat de koning
heen ging, maakte gebruik van deze
hevig verontwaardigde brief om
kolen op het vuur te gooien. Er is
tot heden niet achterhaald wie de
schrijver van deze brief was. De brief
was verzonden uit Amerika. Wij zijn
er zelf van overtuigd dat het schrijven
via het Amerikaanse schuiladres was
verzonden uit Engeland door een voor
aanstaand Brits journalist. Het was op
zijn zachtst gesproken zonderling dat
de hoofdredacteur van The Times van
een dergelijk document gebruik maak
te als excuus om niet slechts een
bezoek te brengen aan Baldwin (die
een persoonlijke vriend was van Daw
son) maar ook om een afdruk van
het schrijven te zenden aan de parti
culiere secretaris van de koning met
het verzoek het door te willen zenden
aan de soeverein zelf. De secretaris
zond inderdaad het schrijven door aan
zijn meester tezamen met eön ietwat
scherp gesteld schrijven van hemzelf.
In dit schrijven deelde hjj Edward
mede dat Neville ChamberlaL. aan een
zeer geheime vergadering van een
kleine groep van leden van het kern
kabinet had voorgesteld een ultimatum
voor te leggen aan de koning, een
ultimatum waarin van de koning werd
geëist af te zien van het huwelijk
met mevrouw Simpson, indien hij niet
wenste dat de regering gezamenlijk
zou aftreden. Het ultimatum werd
nooit voorgelegd. Maar de koning was
hevig verontwaardigd over de brief
van zijn secretaris en het begeleidend
schrijven van Britannicus. De koning
§af inzage van de brief aan Wallis
impson. De laatste was hevig ont
steld en verklaarde dat het wellicht
het beste zou zijn, indien zij onmid
dellijk het land verliet. Hiervan wilde
de konin niet horen en hij beves
tigde nogmaals dat hij vastbesloten
was met haar in het huwelijk te
treden.
nmiddels was de eerste minister
van Canada, Mackenzie King, op
bezoek geweest bij Baldwin. Hij
verklaarde dat van Canadees
standpunt de zaak ondragelijk begon
te worden. De Canadese pers, gevoed
met de sensatieberichten uit de Ver
enigde Staten, had niet, zoals de
Britse pers, een voorzichtig stilzwijgen
in acht p-enomen. Hii opnerdp de wcn-
pplükheirt "an een tip
Voninor zelf zag tP ^lfdpr ure in. dat
dp s!t"»tie onmope1"1^ hponn to wor
den. HU ontbood Baldwin hü 7icb
's RVOrds om half-7PVPn on 16 novpm.
v,pr. Voor tipt pprct hpsn-oppu hoidp
VipfrokVpuon do ma1* 'mJo- pr doc1»-
ioa O-n tP mindon. Bp dopTdp
pa -Up porpfp rnirictpr pfO-ïopT -rood-
ri nt Vi H Vi n mrwnoim.
fcmtTAt» imonr
hocrronn Tronin«r V»of rrnc+ïf
•vjporifïn ntj v?)17 vVPc 7?iV
r>r>cïfirt «m plo
t/vffc+HtitfortT-tnrvM rfo q+no+elrprV
fo hiiwAlüir fo rrW een
fyocMmirfon vrnmxr Or> rfo7p1frfo
'M'rr"* cfol'fo do Vonfoop -Hfo noo^r
rfo i-A-nfoo-fo-rnopflpr
rin dn }inr>crfo vpt> 7Ïfo 7ifo
tnon^^ "hperrfo Tonne
IfoM» vryvr rnwtwrtxr fifrrmffon. mapr
ctpfoe ^foh oTwpfbïd^Wic on hef stanfï-
mmt daf hef de ^lieht was van de
konïns: zï1n huweliiksplannen nrtfs te
o'even en 7hn troon te redden. De
koning vroeg hierop aan zjjn moeder
of zjj mevrouw Simpson wilde ont
vangen. Queen Mary weigerde.
Waarop koning Edward zijn hoop
had gevestigd was zijn populariteit
bij het Britse publiek. Hij hoopte dat
het publiek hem zou toestaan te doen
wat zijn regering en de leiders van
de Staatskerk nooit zouden kunnen
toestaan. Hij bracht een bezoek aan
de mijnwerkers van Wales en maakte
taktloze opmerkingen over de regering.
Nooit heeft een koning met een zo
groot gebrek aan takt zoveel ruiten
ingegooid.
De gedachte van een morganatisch
huwelijk werd geopperd, een wettig
huwelijk waarin evenwel de vrouw
geen deel zou hebben aan de rechten
en privilege- van haar gemaal. De
koning en mevrouw Simpson waren
gekant tegen een dergelijk huwelijk.
Walter Monckton (later minister on
der Churchill en nu Lord Monckton)
die gedurende de abdicatiecrisis altijd
te vinden was aan de zijde van de
ongelukkige koning deelde aan Ed
ward mede dat, zelfs indien hjj zijn
toevlucht wenste te zoeken in een
morganatisch huwelijk, dit een parle
mentaire wet zou vereisen en dat het
vérre van zeker was dat het parle
ment bereid zou blijken de vereiste
wet te passeren. Op 25 november had
de koning een nieuwe ontmoeting met
Baldwin, die eveneens verklaarde dat
het parlement niet bereid zou worden
gevonden een wet te passeren welke
de koning in staat zou stellen tot het
aangaan van een morganatisch huwe
lijk. Hieraan voegde Baldwin toe dat
hij bovendien de mening zou moeten
vragen van zijn collega's in het kern
kabinet en van de eerste ministers
van de Dominions. Hierop gaf de
koning aan Baldwin bevel om de me
ningen van de premiers van de Ge-
menebestlanden te polsen. Edward
dacht terug aan de populariteit welke
hjj had genoten tijdens zijn toernees
in de Gemenebestlanden als Prins van
Wales.
Beaverbrook, de onvermoeibare
voorvechter van de koning, schrok
toen hjj hoorde van het koninklijke
bevel. Hij adviseerde de koning het
bevel aan Baldwin in te trekkert* en
alles op de lange baan te schuiven.
De koning wilde zich niet laten raden.
(Slot volgt)
MADRID, 23 jan. Bestuurlijke en
medische autoriteiten van Madrid ma
ken zich grote zorgen over de dagelijks
moeilijker wordende drinkwatervoorzie
ning van de Spaanse hoofdstad. Reeds
zijn beperkende maatregelen genomen.
De waterlevering in de verschillende
wijken geschiedt alleen op bepaalde
uren.
In de hotels mogen de gasten alleen
baden of douchen tussen acht uur 's mor-
gens en vjjf uur 's middags. Met klem
wordt ook de vreemdeling in Madrid
verzocht de uiterste zuinigheid met wa
ter te betrachten.
Oorzaak van de precaire drinkwa
tersituatie is het uitblijven van regen
in de vrijwel altijd kletsnatte maand
december. De natuurlijke, noodzakelijke
watervoorraad voor de ruim twee mil
joen Madrilenen is door gebrek aan
neerslag tot beneden de helft van nor
maal gedaald.
Indien februari en maart het voor Ma
drid normale weertype brengen, dan
zal de toestand nog verder verslechte
ren. De medische autoriteiten hebben
thans reeds ontsmettingsmiddelen aan
het drinkwater toegevoegd, omdat zij
niet meer menen te kunnen vertrou
wen op voldoende biologische zuivering
van de slinkende watervoorraad. Het
water smaakt thans nog akeliger, dan
het Rotterdamse drinkwater.
Om gewapend te zijn tegen onaange
name verrassingen worden thans reeds
maatregelen genomen om bij vererge
ring van de watercrisis eventueel op
tredende epidemieën, waarvoor inder
daad gevreesd wordt, het hoofd te kun
nen bieden.
Vier jaar geleden werd haar man,
die premier was van Ceylon,
vermoord. Ze nam het premier
schap over en werd de eerste
vrouwelijke premier ter wereld. Te
vens de eerste vrouwelijke dictator.
Althans in de politiek. Haar man was
een gematigd socialist geweest en
had het met de nationalisatie niet
zo nauw genomen.
Sirimavo begon direct te nationa
liseren. Ze nam een aantal buiten
landse ondernemingen over zonder
enige schadevergoeding uit te keren,
onder andere de filialen van de olie
maatschappijen Shell, Caltex en Es-
so. Een paar maanden later was ze
gedwongen grote hoeveelheden olie te
importeren, omdat haar staatsolie
maatschappij organisatorisch een
mislukking was gebleken.
Aangezien ze geen schadevergoe
ding uitbetaalde, weigerden de Ame
rikanen, een nieuwe startbaan voor
het vliegveld van de hoofdstad Colom
bo af te maken. Washington staakte
brieken kon versleten materiaal niet
brieken kon versleten mtae,riaal niet
meer vervangen worden. Ettelijke ta
xibedrijven moesten worden geslo
ten. De overgebleven taxi's begon
nen te rammelen, zodat de chauffeurs
zo voorzichtig mogelijk moeten rijden.
Het aantal werklozen steeg onrust
barend, want overal moesten arbei
ders ontslagen worden. Ceylon zonk
in een economische chaos weg.
De bewoners van Ce.vlon werden
gevangenen op hun eigen eiland.
Slechts eens in de zeven jaar mogen
ze het eiland af en dan nog alleen,
als de reiskosten door iemand in het
buitenland betaald worden en de reis
een of ander pelgrimsoord ten doel
heeft: eer der heilige plaatsen van
'Sw::;*:
India of Mekka. Sirimavo verbood
tevens alle import!
Geylon, met zijn 10 miljoen inwo
ners, telt een half miljoen werklozen.
Sirimavo nam een radicale maatre
gel, om de werkloosheid te vermin
deren. Ze ging naar Shastri van In
dia en kwam met hem overeen een
half miljoen Tamilen naar hem toe
te sturen.
Deze Tamilen zijn in de vorige
eeuw door de Engelsen uit India naar
Ceylon gebracht om daar in de kof
fieplantages te werken. Er wonen er
nu bijna een miljoen. 300.000 zouden
Ceylonse burgers worden, maar niet
het gewone kiesrecht verwerven.
150.000 mensen weten nog niet wat
hun lot is. De bewoners van Ceylon
waren niet zo erg gekant tegen Siri-
mavo's optreden tegen de Tamilen.
Ze zeggen, dat die hun geld naar
India sturen, niets voor Ceylon voe
len en in hun woningen de portret
ten van India's grote leiders hebben
hangen.
Wat men Sirimavo verwijt is, dat
ze het Tamilenprobleem feitelijk niet
heeft opgelost. Want dat half mil
joen zal pas over 15 jaar verhuisd
zijn. Bovendien beschuldigd men haar
van politiek bedrog. Ze kreeg de
liberalen steeds meer tegen zich en
ten slotte ook een aantal van haar
socialistische volgelingen. Ze diende
een perswet in, waardoor de pers aan
(haar!) banden zou worden gelegd.
Iedereen dacht, dat ze daarover
struikelen zou. Dit gebeurde een paar
weken eerder en wel over haar po
litieke beleid in het algemeen.
„Bungawewa" (weg met jou) werd
Sirimavo in het parlement toege
schreeuwd. En ze ging weg. Maar
ze is er van overtuigd terug te zul
len komen. Ze wordt niet voor niets
de vechtende weduwe genoemd. Men
geeft haar wel een kans, want ze is
een uiterst handig politicus, in de gro
te steden heeft ze een flinke aan
hang en de verkiezingen zijn pas in
maart. Dan zal men veel vergeten
en vergeven hebben. De herinnering
aan haar diep betreurde man, die
door een over zijn politiek ontevreden
monnik werd vermoord, is nog leven
dig. Ze zal dit met grote handigheid
weten uit te buiten. Dat ze handig is,
bewees ze o.a. door de manier,
waardoor ze het Westen tegen het
Oosten en omgekeerd heeft weten uit
te buiten. Totdat ze een beetje te
ver ging. Misschien zullen we in
maart weer wat van haar horen
Ceylons vechtende weduwe heeft dé
moed nog allerminst opgegeven.
MADRID, 22 jan. (UPI) Het Car
listische blad „Traditionalistische Ge
meenschap" heeft tegengesproken
dat Prins Carlos en zijn gemalin prin
ses Irene, door de Spaanse autoritei
ten zjjn verzocht hun politieke activi
teiten te staken.
De verklaring werd uitgegeven naar
aanleiding van het bericht dat enige
carlistenleiders een dergelijk verzoek
hadden ontvangen. Volgens ,,Tra-
ditionalistische Gemeenschap" hebben
noch Carlos en Irene ,noch andere Car
listenleiders een verklaring in die zin
afgelegd. „Het persbureau dat dit val
se bericht heeft gebracht heeft zich in-
verbinding gesteld met de Carlistische
splintergroep, „Zumalacarregui Cen-
trum aldus het blad. Deze Carlistische
fractie heeft onlangs een vergadering
gehouden in Madrid.
ZANDVOORT, 23 jan. In 1964 ziin
in ons land 572 personen door verdrin-
ge.k(?rnpn- Het waren
l* meisjes, 42 vrouwen
en 281 mannen.
hJ'VLni* i®a?tal verloren 48 personen
het leven in te water geraakte auto's.
Er waren 27 slachtoffers van het ijs
te betreuren, 24 personen verdronken
in zwembaden, en 14 in zee. Er reden
vnn ai n k auto',s het water in, waar
van 61 onbemand.
