Ir. J. Blom en drs. M. van Loggem:
(uit wetenschappelijk
\punt
PARAPSYCHOLOGIE
EENS GEDOEMD
TOT VERDWIJNEN?
Wetenschap
Herhaling
Waarom
Geboeid
PLUS
29 JANUARI 1965 4
HET is alweei een paar weken
geleden, dat enkele miljoe
nen Nederlanders geboeid keken
naar een der wonderlijkste TV-
uitzendingen ooit op het scherm
vertoond, namelijk de proef met
de stalen halletjes. U weet wel, we
moesten met ons allen proberen,
louter door naar links te denken,
de haan van de halletjes te beïn
vloeden. Het is niet gelukt, en dus
hebben de vele sceptische, twijfe
lende kijkers gelijk gekregen: het
bestaan van psychokinese, ofwel
het door gedachten beïnvloeden
van zuiver natuurkundige gebeur
tenissen, is niet bewezen. Maar is
dat zo Moeten we nu aannemen,
dat door het mislukken van dit
experiment overtuigend de onzin
van dergelijke theorieën is aan
getoond Gaat het gewone leven
weer door, en is er verder niets
aan de hand
Ik heb deze vragen gesteld aan
twee -personen die nauw bij de
uitzending betrokken waren, en
wel: ir. J. Blom en drs. M. van
Loggem. Om te beginnen stellen
beiden, dat het experiment voor de
televisie niet is mislukt. Imrpers,
zo zeggen zij, wij hadden er abso
luut geen bepaalde verwachtingen
van. Het was ons alleen te doen
om de vraag, of wij op deze ma
nier, met inschakeling van een
massamedium als de televisie, aan
de weet konden komen, of er zoiets
als psychokinese aantoonbaar was.
Welnu, de manier waarop wij het
hebben geprobeerd, heeft niets op
geleverd, dat zou kunnen wijzen
op het bestaan van psychokinese.
Daarmee is de proef niet mislukt,
wetenschappelijk bekeken.
Tijdens het bewuste televisie
experiment.
Televisieproef met PSYCHOKINESE
In dat laatste zit het 'm. De Weten
schap! Noch bij ir. Blom, noch bij drs.
Van Loggem trof ik namelijk iets aan
wat op fanatisme of overspannenheid in
dit opzicht zou kunnen wijzen. Zelfs Ma
nuel van Loggem, die toch herhaalde
lijk in zijn boeken blijk geeft over veel
fantasie te beschikken, neemt tegenover
de theorie van de psychokinese een ta
melijk nuchtere houding aan. Op grond
van onderzoekingen in Amerika, met
name door professor Rhine, is hij ge
neigd het bestaan van psychokinese aan
te nemen, maar daar blijft het wel by.
Ik heb althans niet de indruk, dat hij
Men beschikt in ons land dus slechts
over schaars onderzoekingsmateriaal en
de bewuste TV-uitzending was eigenlijk
een eerste grootscheepse poging waj
meer licht in dit soort zaken te bren
gen.
Nu is er inderdaad sprake geweest
van licht, maar dat gaf helaas juist
niet de gewenste opheldering. Uit
reacties van kijkers daar zijn we
nog het meest verbaasd over, dat er
zoveel mensen hebben geschreven na
de uitzending en bijna allemaal in op
bouwende zin", zeggen ir. Blom en
drs. Van Loggem is namelijk geble
ken dat de lichtval over het toestel
met de kogeltjes de kijkers suggereer
de naar links te wensen. Dat bracht
een onzuiver element in de proefne
ming en geeft wellicht aanleiding het
hele experiment te herhalen.
Zelf hadden de onderzoekers dit effect
niet gemerkt, maar uit het grote aantal
eensluidende verklaringen van kijkers
voor een groot deel academisch ge-
herhaald, al zijn er op dit moment nog
geen concrete plannen. De uitslag van
het TV-onderzoek luidt voorlopig, dat
statistisch het bestaan van zoiets als be
ïnvloeding van een zuiver natuurkundig
proces door gedachtekracht niet is be
wezen, maar de wetenschap eist
eenmaal de meest perfecte omstandighe
den om zo'n experiment tot zijn recht te
doen komen. Ir. Blom is al weer befrM»
het toestel met de stalen kogeltjes te
verbeteren, zodat toevalstreffers nog
meer worden uitgeschakeld. Als grens
bij de TV-uitzending was gesteld, dat één
zjjn band ervoor in het vuur zou dur
ven steken.
In ons land zijn nooit eerder weten
schappelijke pogingen ondernomen om
eens te onderzoeken of het mogelijk is
door wensen fysische verschijnselen te
beïnvloeden. De Nederlandse onderzoe
ker is dug nog altijd aangewezen op
hetgeen in andere landen, en dan voor-
M in de Verenigde Staten, op dit moei
lijk begaanbare terrein wordt verricht.
Wat er aan overleveringen over psycho
kinese tot ons is gekomen, pleegt in het
licht van de huidige wetenschap al heel
spoedig tot een schim te verbleken, en
schimmen vinden in de ogen van de mo
derne onderzoeker maar zelden genade.
vormd moet wel worden geconcludeerd
dat er ondanks alle zorgvuldige voorbe
reidingen het verkeer langs de studio
is zelfs omgeleid om trillingen te voor
komen nog iets mis is gegaan.
op elke honderd balletjes door zuiver
toeval in een bepaalde richting zou
koersen, maar deze limiet is niet be
reikt.
De opmerkingen van de kijkers lel
den er misschien toe, dat de proef wordt
Bij een apparaat als by het expert'
ment gebruikt, rijst trouwens de vraag'
hoe het, louter natuifrkundig beschouwd
toch komt, dat de ene kogel de linker
baan kiest en de andere in het rechts»
vlak belandt. Alle kogeltjes zijn precies
geljjk en ze worden er op dezelfde ma
nier ingebracht en op grond van deze
gelijke omstandigheden zou men Inder
daad verwachten, dat de kansen voor
beide richtingen fifty-fifty zijn. Maar
waarom van die verhouding blijft eigen*
lijk nog onbeantwoord. De krachten die
by een dergelijk proces hun invloed uit
oefenen zijn nagenoeg onmeetbaar, e°
op vraagstukken die niet te meten zijn-
bljjft de wetenschap het antwoord schül"
dif!
De uitkomsten van de exacte weten
schappen wemelen trouwens van der
gelijke waaroms. Als men een steen los:
laat, valt hij. Deze proef is eindeloos
herhaald met steeds hetzelfde resul
taat. Daaruit valt dan de wetmatigheid
omtrent de zwaartekracht te conclude
ren, maar waarom dat zo is vormt een
vraag die de wetenschap niet kan, e°
ook niet hoeft te beantwoorden. „OP
de bodem van elk antwoord rust weer
een vraag", zegt ir. Blom.
Als dat met de „normale" weten
schappen al zo is, hoeveel te meer
dan op pananormaal terrein, waartoe
ook de psychokinese wordt gerekend-
We weten er bijna nog niets van eP
wat we menen te weten, kan door een
volgende proef weer worden ontze
nuwd. „Het hinderlijke van het onder
zoek op het gebied van de parapsy
chologie is. dat de proeven zo weinig
herhaalbaar zijn. Onder gelijke om
standigheden is de ene uitkomst P°*
sitief en de andere negatief. Die wis
selvalligheid laat niet toe wetenschap
pelijk verantwoorde conclusies te trek
ken", aldus drs. Van Loggem.
Dit alles neemt niet weg, draagt el
zelfs toe bij, dat beide onderzoekers, efi
duizenden anderen mèt hen, hogelijk ge'
boeid worden door de mysteries van be
paranormale, het terrein van het buiten
zin tuigelijke. De heer Blom. als weten*
schappelijk medewerker verbonden
