SI
„Sagrada Fatnilia" in Barcelona
6
ezwaar van kunstenaa rs tegen voltooiing van Gandi's schepping
*ti6ï
0
4
>r
■.Jy
%radijs in QkloJw(VS)
BOLEY wonen alleen
Ui aar negers
1940:
Generaal Reynders treedt
af als opperbevelhebber
**2
"S?
SfeSe4maar geen enkele
"y\
SS
Na geschil
van maanden
met regering
Beatrix
et
\ïect a
V'
JA Texas
Glas maneschijn
Ook blanken
De Gaulle
Concilie
Mening
Spelberg
\t
t(«'
1
A
■0°t
s
#aS?!S^re.r FleW' In Eolcy
Bezegeld
„DERDE BROER"
VRIJ VAN DIENST
Schemeroorlog
Versnippering
ïwi^WE DAGBLAD
ZATERDAG 6 FEBRUARI 1965
PAGINA
0n«'
jffiP
p.ö1,
li»?'
/'Jisefi ELONA. De vier, met
torenJ1 goudmozaïek bekroon-
h Brad» ^an de tempel van de
w ^amilia" zijn een niet
jNer<je ,g te denken, bepalend,
?Wa Van het silhouet van
ri ^en Tweeëntachtig jaar
Ae gr erd de eerste steen voor
-
- h«c
ali^
IA'
^e"
e tempel gelegd. De be-
T' 2or.a^an Barcelona voelde
Idling g en whde als boete
leven ,een kostbaar monument
l '§4. 7°?r Bod die zij had be-
Is^a i v, wilde een nieuwe
Oh^en 9 mouwen, een zoenoffer
^fÜZena lïle* h°°g naar de hemel
h °f atorens, een burcht van
dsvrucht en offerbereid-
e inwoners van de stad
t °f (je hitgenodigd hun deel
JHpej .?tstandkoming van deze
^ite ]J te dragen. De bizarre
J'lige -Antonio Gaudi, die veel
a» °Uvvwerken in Barcelona
had geplaatst, werd
om deze kerk te ver-
^Set 0p 19 maart 1882
*G groot vertoon de eerste
vSfo Id- Op 1 juni 1926 stierf
In? een audi onder de wielen
A ,jj ^an (je trams in Barce-
v nij altijd voor vuile mon-
J^ie nri een vervloekt moder-
Uitgekreten en die hij
rJh Jh wiX°0r de menselijke per-
lïNtoÏÏL opleggen door altijd
I s te K^.baar tussen de tram-
k Wkj® lopen. Hij had zich
Ih^ilia e raal van de Sagrada
(Jitie v°orgesteld als een com-
k^lf aVan twaalf torens, de
ha°°h(3 P°stelen voorstellend, be-
ihkiH^°0r hón toren die vanuit
hc'punt van de kerk 130
ee1a °°2 zou oprijzen, als zin-
k v°°r Christus.
S le W»nctieten- H« nam in z«n
s 8«'iiCi\Mes5pr'akv,ir-
Vergissing
,n'
a
„J,!" (t>ms^rriking van enkele
2j£n's?jyji
Wetsontwerp ingediend
op zijn verzoek eervol ontslag ge
kregen als opperbevelhebber van
Land- en Zeemacht. Hij wordt als
zodanig opgevolgd door generaal
H. G. Winkelman". Dit bericht
sloeg 6 februari 1940 thans dus
25 jaar geleden in als een bom.
Het nieuws over de zware ge-
echten in Finland en de berich
ten over de toenemende verliezen
ter zee, ook van Nederlandse
koopvaardijschepen, werden naar
de achtergrond gedrongen. Wilde
geruchten deden de ronde. Gene
raal Reynders zou hebben ver
klaard, dat Nederland onverde
digbaar was en de opperbevelheb
ber zou van de regering hebben
geëist, dat ogenblikkelijk alle
NSB-ers in arrest moesten wor
den genomen.
-
GENERAAL
H. G. WINKELMAN
GENERAAL I. H. REYNDERS
ink'
p>
si»?'
•ei®''
siJ>fr
4i'
eö1®
Lot van bizar bouwwerk
SCHIJNT NU BEZEGELD
''////////W/fMt/mm
kv.v U-.VCJ&
t'/uof
t-'/V/fi i ^32
'f/ii 7- V.V//ÜW
OSK
(van on,»
onze correspondent)
•ev0
idt°C
,eve^
vol»
IjOOJ
bi)
Tiib?
fWl"'
l.-OP'
>p«;;
e«'
V'
't keu '!erenveertig jaar die waren
J.anaf de eerste steenlegging
Art- van d°od, was slechts één
Am We,.uier torens gereed gekomen.
)$w*ehiii» e vrijwel zonder plannen
„*Üh ntn' DaKelÜks ga£ hjj op de
l).bi5.r°te anwijzingen, liet herhaalde-
helen van het werk weer
iflt en
Mèr Cnn!} veranderde zijn oorspron-
k llii ptie naar gelang het hem
w,as meer een beeldhouwer
'iVÖie v-i, jject en vervormde elke
kt keu i^et plaatsen. Het gereed-
-v'jeu if?0tdportaal van de kerk
fit 6 s.k.h'Psteengrot, vol gebeeld-
t* Vrnen. voor de rest van de
»i W" dè a ,2ijn dood wist niemand
Aai Alan.6 had willen maken. In
%t: Wen. n vond men slechts een
G loi1,iferrieentebestuur van Bar-
!h«. 6 n boeobl \r V\ ene rt-nlrlo n r
!.»(- heeft a.
l0h. hf)f uez© kathedraal stilgestaan,
g ""e ,?n beschikbaar stelde en
.f' ,oiu jhonaties van de bevolking
lAitt^et "e' bouwwerk te voltooien,
ikb vOe]n„hvtse visioen van de zich
.-A -keu bhe stad in de vorige eeuw
kia°Orw''toren van Babel" gewor-
<l'Ü1k6"sti','ertoe is een manifest
de »aaa8e architecten die me-
°'tooiing van deze kathe
draal in deze tijd geen zin meer heeft.
Zij menen dat de gedachte aan de
bouw van een kathedraal in dit tijds
gewricht niet alleen een godsdienstige,
maar ook een sociale en stedebouw-
kundige vergissing is. De katholieke
gelovigen hebben volgen» hen geen be
hoefte meer aan een massaal bouw
werk speciaal Ingericht voor massabij
eenkomsten, maar aan vele kleine een
voudige parochiekerken. Bovendien
voelt de katholieke bevolking van van
daag geen enkele relatie meer met het
idee van boetedoening uit de vorige
eeuw, waaruit de bouw van deze tem
pel is ontsproten.
Deze jonge architecten erkennen de
artistieke waarde van het werk van
Gaudi, maar zij menen dat elke poging
om dit werk in dezelfde stijl af te ron
den niet alleen onmogelijk, maar ook
waanzinnig is. De bouwwerken van
Gaudi zijn zeer typisch het werk van
één persoon. Zij sluiten in geen enkel
opzicht aan bij de gemeenschapsidee,
die de huidige architectengeneratie be
zielt. Als er voldoende uitgewerkte con
structietekeningen zouden bestaan, wil
len de opstellers van dit manifest toe
geven dat het zin zou hebben uit eer
bied voor Gaudi zijn werk af te ma
ken. Maar de oude bouwmeester heeft
zoiets als een „unvollendete Sympho-
nie" achtergelaten, een onvoltooid
il>
iifi1
1
kfl ft?'tteuJe,.?0''ey' gelegen in de ia-
!,V l W-U ai' noordelijk Oklahoma
«U Ui,,,. I' beroemen, een der wei-
St ïijn ,,Pn 'n de Verenigde Sta-
aar geen enkele blanke
tv
tAht M?Jlgeveer tachtig jaar ge-
WW 'rt-p van proefneming ge-
SU -jffars «e nieuwe spoorweg, die
HAet 20lf°or Amerika werd ge-
vA h„ tot ep z'ch evenals een reeks
nWitpf-bbeu n flinke en welvarende
Vahter ik floret" ontwikkelen. Aan-
tlft H^bwur-, rde het. In onze eeuw
N bei-tiJA'^t <ie grote depressie
aanghr jare"
^.ÜuLh®t landende
en vervolgens
ïaatstc0®"0-® riroog'te in de
cua "ke beetje welvaart ver-
44 Precjf' p, 1900) was ge-
VheA^U pfes geteld 573. Alle blan-
tAkw s bjL Weiggetrokken. Alleen
«U^Le3arin en,er a°hter.
iih °ofa» zak»^ den stak een klei-
'C.deTnb&1%den en winkeliers
^v^er^V?" Ze wilden iets doen,
K'it'h li'uorpaV. wnaen iets doen,
blit^ajvJAtïer u^-van Boley te voor-
w ^iG\(;ldlng van burgemees-
actie 0n tten ze een co"
l-A1, iA'i Wjchj f911 Ut Texas naar
Boiev 1 In Korea en keerde
nu ze-
•kR Ki, ^uometer verder
bjy W?tiJa -home", zegt hij.
ik n? buiten had ge-
bier te blijven, liever
6sl<*t
dan elders weer helemaal opnieuw te
beginnen. Wel, er viel genoeg te
doen".
Toen hij tot burgemeester gekozen
was, ging hij met zijn gemeenteraad
aan dl slag. Die bestaat uit vier De
mocraten en één Republikein. De wa
terleiding werd vernieuwd, tevoren
was er slechts twee uur per dag wa
ter voor de inwoners beschikbaar ge
weest; er kwam een nieuwe straat
verlichting; de hoofdstraat werd be
straat en kreeg trottoirs; een nieuwe
telefoonledding is een der kort geleden
bereikte resultaten. Sam is er zells
in geslaagd, voor de brandweer een
nieuwe stoomspuit aan te kopen.
Er heerst een prettige sfeer in Bo
ley. Op vrijdag en zaterdag komen
des avonds meer dan duizend bezoe
kers (allemaal negers) uit plaatsen
in de buurt. Ze amuseren zich in de
bars en de zes café's. Ze drinken,
zingen en dansen er, en ze drinken
hun glas „moonshine", clandestien ge
brouwen jenever. „Ik geloof, dat ze
hierheen komen, omdat er in Boley
geen gespannen sfeer heerst, als u
begrijpt, wat ik bedoel", zegt burge
meester Sam.
Elite maand is er een algemene
danspartij, meestal in de open lucht.
Iedere zomer wordt er een rodeo ge
houden. Dan komen de bezoekers
bij duizenden. De activiteiten van bur
gemeester Sam en zijn comité dra
gen vrudht. De reclame gaat van
mond tot mond. Er wordt in neger
kranten en negertijdschriften zowaar
over Boley geschreven. Het inwonertal
stijgt langzaam maar zeker, en be
draagt nu 650. Nog niet zo lang gele
den heerste er wanhoop in Boley. Nu
heeft iedereen er hoop op de toekomst
Ook, al moet er 65 pet. der inwoners
nog buiten de stad werken.
Ondernemende lieden hebben er
kleine fabriekjes gevestigd. Maar er
moeten er meer komen. En niet al
leen negers moeten zich in het rusti
ge Boley met zijn goede klimaat en
goedkope land vestigen. Ook blanken.
„Er is geen enkele reden", zegt bur
gemeester Sam, „waarom er hier geen
blanken zouden komen. Het is zelfs
z. dat Boley op de duur niet zon
der blanke bewoners en ondernemers
zal kunnen bestaan."
De Kamer van Koophandel en zijn
bestuursleden zijn de dokter, het
schoolhoofd, een kruidenier, de brie
venbesteller en de eigenaar van een
café langs de grote weg, die pas een
motel heeft gebouwd. De K.v.K. is
zeer actief. „We hebben nu een bar
bier", vertelde de voorzitter onlangs.
„Kort geleden was er nog geen. We
wisten een jongeman uit een naburig
stadje over te halen zich hier te ves
tigen. Het gaat hem goed."
De Kamer van Koophandel heeft
evenals de gemeenteraad grootse plan
nen. Ze wil een recreatieoord vesti
gen en zelfs een z.g. dude ranch, om
toeristen te trekken.
Vergeleken met andere plaatsen in
de buurt is B OLE3 ERG PRETTIG, V
bij ligt een stadje, dat al half ver
vallen is, leegstaande huizen en braak
liggende velden, slechte wegen en stil
le straten. Als men dan weer Boley
inrijdt lijkt het een klein, rustig para
dijs. Maar het is hier niet altijd zo
rustig. Onlangs heeft de sheriff des
nachts twee jongelui achtrna gezeten.
Ze waren uit de gevangenis ontvlucht.
Hij bracht ze terug, „op de punt
van zijn revolver".
schilderij dat door niemand in dezelfde
stijl kan worden afgemaakt. Daarom
stellen de jonge Spaanse architecten in
hun manifest voor onmiddellijk de
bouw aan de tempel stop te zetten en
een prijsvraag uit te schrijven onder
de bouwmeesters van de gehele we
reld om een eigentijdse oplossing te
zoeken voor dit monument.
Dit manifest heeft een gewillig oor
gevonden bij vrijwel alle bekende ar
chitecten in heel West-Europa. Het
probleem van de Sagrada Familia stelt
namelijk de vraag of we in de twin
tigste eeuw nog kathedralen kunnen,
willen en mogen bouwen; of de ex
pressie van het geloof nog vraagt om
kostbare bouwwerken, of de dienst aan
God nog weerklank moet vinden In het
silhouet van naar de hemel rijzende
kerktorens?
De eigenzinnige Catalaan die cultu
reel nog dikwijls in de vorige eeuw
leeft, ziet in dit bouwwerk van de Sa
grada Familia zijn steengeworden
trots. Hij wil er geen probleem van
maken en verwerpt het manifest van
de jonge architecten graag als een
soort blasphemie, als een gore beledi
ging van de Allerhoogste. Het barokke
geloof van de Spaanse katholiek, die
het liefste elke zondag met slaande
trommels ter processie zou willen trek
ken, heeft nog steeds behoefte mee te
bouwen aan een kathedraal. Hij voelt
zich een hemelbestormer die het ken
nelijk nog spijt dat indertijd ook de
toren van Babel geen succes is gewor
den. Eenmaal per jaar, op 19 maart,
de feestdag van de Heilige Jozef wil
hij graag een paar kwartjes offeren
voor de afbouw van „zijn" Sagrada
Familia, van ,zijn' gebeeldhouwde mo
nument van Gaudi.
afdoende plannen geen enkel welden
kend mens, die werkelijk het werk van
Gaudi respecteert, langer kan meewer
ken aan improvisaties die niet meer
van onze tijd zijn. Deze ondertekenaars
stellen de gemeente Barcelona voor de
keus ofwel het bouwwerk te laten zoals
het is, als monument voor zijn schep
per- Antonio Gaudi en daarachter een
esplanade aan te leggen die kan die
nen voor grote religieuze samenkom
sten in de open lucht, ofwel een prijs
vraag uit te schrijven om met behoud
van hetgeen door Gaudi reeds is ge
maakt, een moderne structuur te ont
werpen die daarbij aansluit.
De „Vereniging de Vrienden van
Gaudi", die de grootste promotor is
van het bizarre werk van deze mees
ter van de moderne barok probeert
thans deze tegenstand te overwin
nen. Met medewerking van het mi
nisterie van Voorlichting en Toeris
me is een grote tentoonstelling in
Madrid ingericht over Gaudi. Er zijn
onderhandelingen gaande om deze
expositie ook in New York in te rich
ten. Maar desondanks worden de
stemmen steeds luider die een einde
willen maken aan de droom van vele
Barcelonezen, de bouwers te zijn van
een nieuwe kathedraal. Het wordt
tjjd dat zij zich op het heden gaan
bezinnen, waar zij door deze twee
manifesten met de neus op worden
gedrukt.
DEN HAAG, 6 febr. De minister
van Defensie, de heer De Jong, heeft
bij de Tweede Kamer zijn aangekon
digde wetsontwerp ingediend dat een
zodanige wijziging van de dienstplicht
wet beoogt dat de „derde broer" uit
een gezin te beginnen met lichting
1966 ook vrijstelling van militaire
dienst kan krijgen. De minister doet
zijn wetsontwerp vergezeld gaan van
enkele prognoses over de overschotten
die in de komende jaren aan dienst
plichtigen zullen ontstaan, als gevolg
van het feit dat de lichtingen groter
worden. In de jaren 1966 tot en met
1970 zjjn die overschotten respectieve
lijk 5500, 22.400, 17.500, 14.300 en 12.100.
Als ook de derde broer uit één gezin
vrijstelling zal krijgen zal het overschot
van de lichting 1966 verkeren in een
tekort van 4.000 man. Dit kan worden
opgevangen door „vooruit te grijpen"
op de lichting 1967. De overschotten
in de jaren 1967 tot en met 1970 zullen
door het vrijstellen van de derde broer
gereduceerd worden tot respectievelijk
9.000, 9.100, 6.200 en 4.300 man.
Maar thans schijnt het lot van de
Sagrada Familia bezegeld te zijn door
een nieuw manifest, dat ondertekend is
door meer dan honderd architecten,
schilders en schrijvers uit geheel Eu
ropa. Als eerste ondertekenaar fun
geert Antoni de Moragas, deken van
het Spaanse college van architecten;
mede-ondertekenaars zijn Roberto Ter-
rada, directeur van de school voor ar
chitecten; Nikolaus Pevsner, directeur
van „Architectural Review"; Gio Pon-
tl, directeur van „Domus"; Bruno Ze-
vi, directeur van ,L'Architettura'en
M. Capellades O.P., directeur van „Art
Sacré".
En dan volgt een lijst van zeer illus
tere namen, die wordt aangevoerd door
niemand minder dan Le Corbusier, ge
volgd door: Ludovico Quaroni, Paolo
Portoghesi, Oriol Bohigas en Pere M.
Busquets. Om maar enkele van de
grote architecten te noemen. Daarna
volgt een groot aantal namen van
schilders en literatoren; onder andere
Joan Miró, Antonio Tapies, Cesc, Ro
bert Pane, Sibyl Moholy-Nagy en Ca-
milo José Cela. In dit manifest verkla
ren de ondertekenaars zich geheel ak
koord met de opvattingen van de jonge
Spaanse architecten. Ook zij noemen
de voltooiing van de Sagrada Familia
in de stijl van Gaudi een godsdienstige,
sociale en stedebouwkundige vergis
sing. Ook zij erkennen de artistieke
waarde van Gaudi, maar zijn van me
ning dat wegens het ontbreken van
„De Nieuwe Linie" hekelt het inter
view met prinses Beatrix, dat allo Ne
derlandse dagbladen afdrukten aldus:
Bij alle goede wil, die koningin,
prins en prinsessen tijdens hun optre
den in het openbaar ook jegens de
pers aan de dag leggen, blijft het hof
voor elke journalist een onneembare
burcht. Des te meer valt het dan op,
als plotseling de deuren van kasteel
Drakesteyn open gaan en de kroon
prinses een „ANP-verslaggeefster"
namens de voltallige vaderlandse
pers aan de vooravond van haar ver
jaardag een open gesprek toestaat.
Op zichzelf een sympathiek en wat de
beperking betreft ook wel te begrijpen
gebaar. Maar dit interview, dat ken
nelijk pretendeerde iets toe te voegen
aan het vertrouwde beeld van prinses
Beatrix, heeft niets nieuws gebracht.
Lag dit aan de koninklijke gastvrouwe
van Drakensteyn, aan de schrijvende
gast, of aan het rode potlood van de
RVD?
Het is niet uit hoffelijkheid als wij
aan de twee laatste mogelijkheden
denken. We kunnen ons nauwelijks
voorstellen, dat een jonge vrouw van
27 jaar die zich ernstig voorbereidt
op het koningschap, de „openheid"
van een gesprek wil beperken tot haar
hobby's en haar gezelligheidsleven, en
tenslotte nog wat bekende stokpaard
jes aanroert: Europese parlement,
sportbeoefening en vreemde landen
bereizen.
Waren er dan werkelijk geen we
zenlijker tragen te stellen? Hoe denkt
Beatrix van Oranje zelf over het ko
ningschap in een parlementaire demo
cratie? Hoe staat zij als gelovig lid
maat van de Nederlands hervormde
Kerk tegenover het streven naar een
heid der Kerken? En hoe denkt zij
als jongere over de vernieuwingsten
densen binnen die Kerken? Wat is
haar visie op de plaats van de „jon
ge" vrouw in Nederland? Wat vindt
S1 van de wijze waarop thans in
Nederland het contact tussen volk en
koningshuis plaatsvindt? Welke ele
menten treffen haar als 27-jarige in
de moderne literatuur, in de beelden
de kunst en het toneel?
Of zijn dit allemaal vragen, die men
efa „)aJ?o6 kroonprinses niet mag
stellen. Door ze te verzwijgen doet
men eerder onrecht aan deze prinses
die van zichzelf zegt, dat ze alleen
maar iets echt 100 percent kan doen,
met hart en ziel. Het zijn juist dat
hart en. die ziel, die we in dit jongste
ANP-douceurtje alle goede bedoe
lingen ten spijt zo node hebben ge-
mist.
„De Haagse Post" tovert ons deze
week een generaal De Gaulle voor
ogen, zoals wij hem zelden zien;
Op een diner, dat te zijner ere ge
geven werd door de echtgenote van
een, van zijn ministers, fluisterde ge
neraal de Gaulle zijn gastvrouw
in het oor: „Al 40 jaar lang zou ik zo
graag eens een opvoering van „Rose-
wMSfcie" bijwonen". Waarop zijn gast
vrouw vtoeg: „Waarom gaat u dan
jw-
niet naar de voorstelling die nu al een
paar maanden loopt in het Mogador
Theater?"
Antwoordde de generaal rood aan
lopend: „Ik mag eigenlijk van mijn
kabinetchef niet meer uit, ten slotte
werd Lincoln ook in een schouw
burg vermoord. Bovendien ben ik
bang, dat Ros e-M arie zich tegen
woordig verder uitkleedt dan vroeger
het geval was en daar pas ik na
tuurlijk voor."
„Elsevier" prijst zich deze week
terecht gelukkig met een uitvoerig
artikel van niemand minder dan de
bekende Concilie-theoloog dr. Hans
Küng, die in een uitermate boeiend
en lezenswaardig betoog o.a. opmerkt:
Bij de curie, niet direct, bij het Con
cilie ligt de schuld waarom voor me
nigeen vele woorden en daden van het
Concilie niet duidelijke besluiten, maar
dubbelzinnige compromissen schijnen
en waarom op vele woorden helemaal
geen daden volgden. Is het hele Con
cilie dus toch een ijdele hoop? In een
zakelijk realisme, dat kritische nuch
terheid aan meelevend begrip paart,
kan men voorzichtig zeggen: een on
danks alle grote moeilijkheden en ver
vaarlijke hindernissen nog steeds ge
rechtvaardigde hoop.
In „De Groene" staat dit keer een
uit „Delta" overgenomen verzameling
meningen van Nederlanders over Ne
derland. Voor ons is Adriaan Morriën
kampioen:
Mijn enige bezwaar tegen de Ne
derlanders is dat zij niet ergens an
ders wonen.
„Vrij Nederland" laat de oud-direc
teur van de V.P.R.O., de zeer ge
ëmotioneerde ds. Spelberg aan het
woord:
Trouwens, Openbaar Kunstbezit is
een goed voorbeeld, het is onvoorstel
baar hoe ze geprobeerd hebben dat
buiten de deur te houden. Daar wou
niemand aan. Iedereen was tegen.
Maar onder fanatieke leiding van
Wertheim hebben ze volgehouden en
er wordt enorm naar geluisterd. Te
gen de verwachtingen van de omroe-
Een in is het een enorm succes. Maar
et heeft 5 jaar geduurd voordat ze
de kans kregen omdat de concurren
ten het beschouwden als een stukje
nationale omroep.
Spanje In Madrid hebben vrijdag
middag een paar duizend studenten ge
demonstreerd tegen het verplichte lid
maatschap van de officiële studenten
vakvereniging. De politie verspreidde
de demonstranten zonder geweld te moe
ten gebruiken. Dit was de tweede pro
testactie van de studenten in de laat
ste tien dagen. (AFP).
Ieder besefte overigens, dat een com
mandowisseling de paraatheid van de
Nederlandse zee- en landstrijdkrachten
alleen ten goede zou komen als de nieu
we opperbevelhebber voor de volle hon
derd procent door de regering zou wor
den gesteund. Over de motieven voor
het aftreden van generaal Reynders
werd 25 jaar geleden zeer begrijpe
lijk gezwegen. Thans weten wij,
waarom de opperbevelhebber wenste
heen te gaan.
In het conflict tussen generaal Reyn
ders en de regering speelden politieke
en strategische motieven een rol. Gene
raal Reynders besefte dat in het voor
jaar van 1940 zeer waarschijnlijk beslis
sende slagen op het Europese oorlogs
toneel zouden vallen. Hij was terecht
van mening dat de „schemeroorlog"
niet zou voortduren. Om de verdedi
ging zo goed mogelijk te kunnen or
ganiseren vroeg generaal Reynders de
regering zo spoedig mogelijk de staat
van beleg in te voeren, waardoor veel
meer uitvoerende macht in handen van
de militaire autoriteiten zou komen te
liggen. De opperbevelhebber wees er
op, dat hij nu niet voldoende kon op
treden tegen vreemdelingen, die zich in
de buurt van belangrijke militaire ob-
jekten of verdedigingslinies bevonden.
Zoals bekend werd er 25 jaar geleden
nogal eens een fotograferende Duitse
„toerist" in het grensgebied aangetrof
fen. Later werd er zelfs in de Grebbe-
linie door vreemdelingen gefotografeerd.
Generaal Reynders kreeg zijn zin
niet. De regering gaf toe dat bij invoe
ring van de staat van beleg de militai
ren doortastender konden optreden,
maar dat dat zou gaan ten koste van
het burgerlijk gezag. Ook wenste de
generaal opheffing van de zogenaam-
de mobilisatieclubs ter besteding van
de vrije tijd, die onder sociaal-demo
cratische leiding stonden. Ook op dit
punt wenste de regering niet toe te ge
ven.
Aan het conflict lagen verder strate
gische geschilpunten ten grondslag. Ge
neraal Reynders wees de regering er
op, dat hem niet voldoende troepen ten
dienste stonden om Nederland afdoende
te beveiligen. Nederland was neutraal,
hetgeen betekende, dat niet alleen langs
de oostgrens met Duitsland, maar ook
langs de Noordzeekust verdedigingswer
ken moesten worden ingericht. Dit be
tekende een geweldige versnippering
van de beschikbare mankracht. Het
veldleger bezette weliswaar langs de he
le grens stellingen, maar had geen re
serve. De stellingen van het Nederland
se leger in het zuiden eindigde bij Bu-
del aan de Belgische grens. De Belgen
hadden hun hoofdverdedigingslinie ech
ter achter het Albertkanaal ingericht.
Tussen Budel en de Belgische linie
gaapte een groot gat, waardoor even
tuele Duitse strijdkrachten ongehinderd
zouden kunnen oprukken om de Neder
landse strijdkrachten weer In de rug
aan te vallen.
Generaal Reynders had er herhaalde
malen op gewezen dat het wel duide
lijk was dat ook Nederland bij het ko
mend Duitse offensief zou worden be
trokken, zoals in november wel was ge
bleken. Maanden sleepte het geschil tus
sen de generaal en de regering zich
voort, tot op 6 februari 1940 generaal
Reynders zijn ontslag vroeg en kreeg.
Generaal H. G. Winkelman, die
hoewel gepensioneerd zich na het
afkondigen van de mobilisatie in de zo
mer van 1939 weer ter beschikking had
gesteld, werd opperbevelhebber. Hij hak
te de knoop door en bepaalde dat de
Grebbelinie de voornaamste verdedi
gingslinie zou worden. Deze linie werd
in de tijd die nog restte drie maan
den!zo veel mogelijk versterkt en
ook m het zuiden werd de verdediging
gereorganiseerd. Er werd een nieuwe
divisie gevormd, de zogenaamde Peel-
divisie.
Nieuwe gebeurtenissen aan de fron
ten, de capitulatie van de Finse troe
pen, het incident van de Altmark
het Duitse schip, dat door de Britse
torpedobootjager „Cossack" in de Noor
se territoriale wateren werd geënterd,
waarbij 300 Britse gevangenen werden
bevrvjd en later de Duitse overval
op Denemarken en Noorwegen (10
april), brachten de wisseling in het op
perbevel spoedig in het vergeetboek.
Dat een en ander de Duitse legerlei
ding niet was ontgaan, kon misschien
blijken op 10 mei 1940 toen de Grebbe
linie onder meer werd aangevallen door
een SS-keurkorps, de „Leibstandarte
Adolf Hitler"......
