boek
Verdeeld advies
na jaren beraad
Correcte maar vlakke „Fidelio"
door Nederlandse Operastichting
Prof. mr. dr. G. van den Bergh:
Landingsrechten
Schiphol duurder
Samenwerking
van theaters
»?ld
DEENSE KROONPRINSES VERLOOFD
PLAAT
t
4£r-r-—
Rapport van 1962 thans gepubliceerd
Noordelijk Toneel
in opriehting
Caecilia-matinee
Vereniging van
autobezitters
in oprichting
SCHEVENINGENS CIRCUSTHEATER GEOPEND
Zaal spreekt van het toneel af uitstekend aan
universeel hoogleraar
Kersjes dirigeert
in Rusland
Nieuwe
Vertalim
ncertversie „Carmen"
IS»?
^<len
WET BUITENGEWOON ONDERWIJS
Fin-de-siècle museum
te Apeldoorn
Acteur Hans Croiset
in ziekenhuis
NOBELPRIJS
Te weinig steun
voor Streuvels?
Amb tsaanvaarding
Verantwoord
NU BIJ DURE LUCHTHAVENS
DAG
WOENSDAG 5 OKTOBER 1966
11
Tijd voor een
gen
*WEfT em I966-
M;
Tijd voor een
?ah
„zfe.
Fundamenteel
N.
Het Deense Hof heeft gisteren de officiële verlovingsfoto vrijge
geven van kroonprinses Margrethe met de Franse graaf Henri
Laborde de Montpezat.
Fe
Fritz Uhl en Gré van Swol-
Brouwenstijn in Fidelio.
LEO HANEKROOT
DOOR LEO HANEKROOT
JacJc1»' Kr^hhwaite: „Ben jij daar
Kirsch. ™Perback, 6.90 Robert
^°ndeti i iÜ £T in. de nacht'. Ge-
Sijthoff t boeken uitg.
h? wa^i^^NGEN n°Sal ver-
ll1? ar ovpr»r\ et onderwerp betreft,
ouf3pr,en^ornen in zoverre het al-
- -n het sfvvï?' °PSezotte romans zijn
vi - «irvi-vv.4. luiiiaua ^h)il
aren h»t*i waarvan de beste exem-
- T tOt ItDetPAllrtM
a
i
5e't de6 verscheen; het behan-
&ee zulfon^ bestseller brengen. Deze
k TspeW waarschijnlijk wel niet
ti "idertiii' boek van Braithwaite
agelse oHu- besproken toen de
?ah de v,assfnrnoeilijkheden in Londen
aar Woi van een erg traditioneel
v6 's een fictief verhaal. Braithwai-
jf.Utig p' k'eurling die nogal wat er-
als leraar en maatschap-
PeH]'k n,^11 ais ieraar en maatscnap-
i.e vro -n moeilijke buurten. In
l?" on,?eg?,re boeken, „Voor Meneer-
^etieer'» ^bemaal" en „Praten met
Ier SW beeft hij van die ervaringen
oeheer~ gedaan. Beide boeken zijn
li 'ach? T00r Sijthoff in vertaling uit
een os vincl deze documentaire
Set ho ?enlbk beter dan de roman.
I» raire van Kirsch heeft iets meer
r! erairB pretentie, maar zeker niet
m booTerd'enste- een onderhou-
SVelrJ 1161 gaat over speelhuizen,
bieo n> nachtclubs en een geheim-
ru'l6Ut s.ekte- Daar komt een flinke
O-°l0£-io tt a! te oppervlakkige psy-
,'geiili J?Ü" en het resultaat mag
[?or h; best een succes heten. Niet
„'gen 'gb-brows, maar voor de geluk-
eo* ai.e tijd en zin hebben, zomaar
'ge roman te lezen omdat het
W.Br.
'g is.
C0n et: Carmen, concertversie.
Pip, eI° Rubio, Leopold Simoneau,
PrnZe?te Alarie, Heinz Rehfuss,
sé Slne Alarie, Maria Lopez, Jo-
en errano, Pierre Louvier. Koor
dir. °ïkest der Concerts de Paris,
p„' Pierre-Michel le Conté. MMS,
st/p v Potterstraat 12, Amsterdam,
hp^ ro-stereo M 2409.
JW??CONCERTVERSIE van „Car-
vt: er- nt in twee °Pzicbten muzikaal
Uor p staat een eerste rangs dirigent
bo; j er staan twee grote zangers in
ob hoofdrollen: Consuelo Rubio
h hia Simoneau. Te oordelen naar
pfti,i er waarop Consuelo Rubio de
jrftrnj z'ngt moet zij een voorbeeldige
zijn. Als men het zo hoort, rea-
hopft men zich eigenlijk weer eens
grote
...rr;. Weinig zangeressen ee
fttgen s mee maken Carmen werkelijk
f_jj te dat wil zeggen er geen trucage
s?®ot aas brengen en met allerlei loos
h §gerp e "'tamme fatale" trachten te
,)aUw ®ren, maar de rol eenvoudig op-
bon„u't de zang. Dit is bel canto van
bi
aar
c--e orde, luisterrijk bel canto,
v ®t is nog iets meer. In deze
ij' .baar ?chijnt een vrouw, die leeft
Z?t zy .Cgen wezen, dermate intensief
,.a
4)n ,,.zich van de gevolgen van dit zo-
SrW '6h "aar nieis aanireKi. aai zjj
bp "Ni ten val brengt, het is al
en'2e u00r ZÜ bet bedoeld kan heb-
Zp de bedoelt het ook niet. Ze is zo
i,bannen op hun beurt zijn zo dat
f v0o°rend°I van worden. Des te er-
fjAU m n, ze vragen erom.
"sugj 6b daaraan door dit zingen van
biz Plot ^nbio herinnerd wordt, ziet
iyjN's Reling weer eens wat Méri—
novelle
en Bizet's opera eigen-
V» eZen °ds Franz Werfel heeft erop
he de v Carmen het monument is
beaj.?uwendultuur die Franse man-
tft °Uw>. J.ven. In Carmen is dat eigen-
tn biarip 'n de voorstelling van Fran-
(jOesj h fn samengetrokken. Waarom
l?t dan ppn Snaanse vrouw ziin?
be^dat h dan een Spaanse vrouw zijn?
v grin jet zuik een animaal, primair
5jOdei v ^at Se0n Franse vrouw er
ih üs ho°°r kan staan. Natuurlijk, een
Zii baar repen vrouw bestaat slechts
Vf 's in iTelat'e tot de man; juist wat
P\Ve„ v °°g van de mannen die de
wTUs bedrijven.
Zj» ean„-„gemeenlijk Carmen zien als
ViÜ "is en men wil haar tegelijk
de'*'est Ken trotse vrouw, die de dood
tv,ais j"?ven het veinzen van een lief-
tj ader, ib daarmee haar leven kan
wS®hscv,VP de combinatie van die twee
tHÏÏd v„aPPen loopt de Carmen-exegese
iï'bt mén Cnnailleusheid en trots, hoe
<ijWein- dat eigenlijk? Carmen heeft
%,^v®rteó^ Persoonlijke eigenschappen.
Vi hiet 00rdigt een stuk oer-na-
tiJ Van zi6?,11 deel zwak bewustzijn zo-
Als z®lf a's van morele horma-
tv.h"- dat nJosé °P bet slot trotseert,
Vb br0k alleen maar omdat zij zulk
Vh?I'derp„n,atuur is> dat zij ook niet
,voS; en Ho an- ZÜ houdt niet meer van
file de „aar°m kan zij ook niet meer
W'heti rpjj0nde die haar leven zou
Ste^bebhoj. eiLmet bem te maken wil-
?1« dslagH- Dat is nu net wat ten
Peilde Fr-i,6 aan de vrouwencultus zo-
'dalbel/^Pse
in^den
«ecti?
als ,«even irrationeel kan ont-
mannen haar inzonder-
b reflB611 hebben: de nooit te ver-
PüaJban ka waarom een vrouw van
affect|n houden en de vrees dat zij
a'ti)dU w6i °0it gevestigd_ heeft.
"vo bep j va wel een vraag die de
jLbiaar S5',algemeen kan bezig hou-
vvaio'bhen a 0 r°mantici als de Fran-
,^e Vern?, wii'ze zijn en che-
b%riN een J? f,raars u't traditie heb-
c. lp ?g Rewo uit de man-vrouw ver-
O.het g® We ven.
°ba,,ebl eenfn Xan de zaak is Carmen
h\etlo Rub?n f- meis-le- Daar grÜPl
k Veel a!> d.le zelf een Spaanse
)1e siriaar zn^"P'fiviteit, haar aan. Zij
rtg®tit hele nnv oudig. zeer Frans naar
even^S van Bizet en het intel-
1 tussen de vorm en
Li*% lrihonri Z' veel meer dan uitge-
Maab\hat subliem het UU d6Ze Plaat
Past dan ook zeer
V^1lUivirtlobean bewogen Don José
bab jdena v„; boog lyrisch, eindeloos
ht«r^ bet örkUP ten. Jammer al-
j'et
fï Vn; xloog lyrisch, eindeloos
gOerfZefine n!ank onberispelijk
"de stemt i 'errette Alarie heeft
Wat type voor Micaëla maar
bewat
hft, wi, yy. v "ft ^yjlj.cacia maat
Ês>bderlneizaam-. Rehfuss geeft
''«r rw.1 '-«-exii. uanuiiu c*i-
°hd 1* 1®^ 'w^t te veel in de
ls gehouden.
V,J- c^ag,
K.B. is aan
ziin verzoek,
^'S^bg^VEN^Rs K
y-t0bsterrleeba&uit Pasvstbs 1967,'eervóronk
J-i "n ambt van notaris te
«Vit van fe rilksun?, ?ar in de theolo-
AbsL°h enlh«b h^?tlv®«ltMt te Utrecht.
abüe ten s oh a «SJ aren in het the-
^ats ingenomen0Ven een voor"
(Van onze onderwij scorrespondent)
DEN HAAG, 5 okt. Staatssecre
taris Grosheide heeft een ruim vier
jaar oud rapport van een com missie
voor het buitengewoon onderwijs, die
reeds in 1953 werd ingesteld, thans
openbaar gemaakt. In zijn inleidend
woord zegt de staatssecretaris echter,
dat hieruit niet mag worden afgeleid,
dat hij zich met de conclusies van het
rapport verenigt; de publikatie is
slechts bedoeld om een bijdrage te le
veren tot de verdere gedachtenvorming
over het buitengewoon onderwijs.
Reeds bij de behandeling van de
Onderwijsbegroting voor het jaar 1950
zei minister Rutten, dat hij zo spoedig
mogelijk een commissie zou instellen
ter voorbereiding van een nieuwe wet
telijke regeling van het b.l.o. Uitspra
ken in dezelfde geest werden herhaald
in de daarna volgende jaren. In maart
1953 kwam het tot de instelling van
de bedoelde commissie.
Zij kreeg twee voorzitters: dr. J. H.
Wesselings, topfunctionaris van het de
partement, en prof. dr. I. C. van Houte,
hoogleraar in de orthopedagogiek aan
de universiteit van Amsterdam. Het
duurde ruim negen jaar voor de com
missie (34 leden, 11 sub-commissies)
haar advies kon uitbrengen. In het
rapport worden niet minder dan 24 wij
zigingen vermeld, die de samenstelling
van de commissie in de loop der ja
ren onderging.
In diezelfde tjjd werd door de elkaar
opvolgende bewindslieden van O., (K)
en W. bij vragen over het buitenge
woon onderwijs herhaaldelijk gezegd,
dat men wachtte op de uitkomsten van
het werk van de commissie Van Houte-
Wesselings. Toen het advies in 1962
eenmaal was uitgebracht, werd
de publikatie kennelijk niet opportuun
geacht. De staatssecretaris heeft de
knoop nu echter doorgehakt en het
advies in de openbaarheid gebracht.
Het is een omvangrijke publikatie (met
de bijlagen erbij 227 pagina's), waarin
tal van aspecten van de rijk genuan
ceerde problematiek van het buitenge
woon onderwijs uitvoerig worden be
licht.
Een kernpunt in de besprekingen is
geweest of men moest komen tot een
nieuwe regeling van het buitengewoon
onderwijs (het b.l.o. is de Lager-On-
derwijswet ontgroeid), ofwel tot een
wet, waaronder ook zouden vallen de
scholing van gehandicapte volwassenen
en de opleiding van de „leermeesters"
van lichamelijk en geestelijk getroffe
nen.
Over dit fundamentele punt is men
het niet eens geworden. Er bleek in
de commissie een stroming te zijn,
die zich meende te moeten beperken
tot het eerste haalbare: een nieuwe
„Onderwijswet", en een andere stro
ming, die tot een ruimere opzet wilde
komen. De uitkomst is geweest, dat
er thans dertien jaar na de installa
tie van de commissie en minstens zes
tien jaar nadat men over de wense
lijkheid van een dergelijke commissie
•begon te spreken geen duidelijk
advies ter tafel ligt, dat aangeeft hoe
een nieuwe wet (in engere of ruime
re zin) er uit zou moeten zien.
Inmiddels heeft de staatssecretaris
wel voorzieningen getroffen, die tege
moetkomen aan een aantal moeilijkhe
den irt het buitengewoon onderwijs. In
de kringen van het b.o. zelf neeft de
gedachte veld gewonnen, dat het wel
niet mogelijk zal zijn voor dit hetero
gene onderwijs gedetailleerde wettelij
ke bepalingen te ontwerpen. Men blijft
APELDOORN, 5 okt. In de villa
„Marialust", een gebouw uit 1829 in
het centrum van de stad, dat eigendom
is van de gemeente, wordt binnenkort
een museum gevestigd, waarin men nu
eens niet zal proberen zoveel mogelijk
werken bijeen te krijgen uit alle pe
rioden en kunstrichtingen (een dure
methode, die altijd onvolledigheden
blijft opleveren) maar juist wel pro-
dukten van één époque. Een gespecia
liseerd museum dus, en wel gewijd aan
d" Nederlandse kunst van rond 1900.
De kunst dus van de z.g. „Monumen
talen", de Jugendstil en de art-nouve
produkten, de periode ook waarin de
grafiek herleefde, de houtsnede, de li
thografie, de kopergravure. De kunst is
uit een recent verleden eh nog rede
lijk bereikbaar, omdat vaak de kinde
ren, de kleinkinderen en de vrienden
van de kunstenaars nog leven.
Het initiatief is uitgegaan van mr.
J. C. Moulijn, zoon van de kunstschil
der en graficus Simon Moulijn. Er is
in oprichting een „Stichting Schone
Kunsten rond 1900", die al veel mede
werking geniet, niet het minst van bur
gemeester Des Tombe. Er is een com
missie van advies gevormd, adviseurs
zijn o.a. prof. dr. J. G. van Gelder te
Utrecht, en prof. dr. H. van de Waal
en prof. dr. Th. H. Lunsingh Scheur
leer te Leiden.
(Van onze correspondent)
ASSEN, 5 okt. Het Drents Genoot
schap (Culturele Raad van Drente)
heeft het provinciaal bestuur geadvi
seerd het streven van de toneelspeler
Jaap Maarleveld uit Frieschepalen te
steunen om te komen tot een toneelge
zelschap voor de noordelijke provin
cies. „Het idealisme van de heer Maar
leveld is hartverwarmend en getuigt
van grote realiteitszin", meent de voor
zitter van het Genootschap, dr. K. van
Dijk
Jaap Maarleveld ontvangt reeds
rijkssubsidie en in verband daarmee
wordt 7 oktober een voorlopige stich
ting voor het noordelijk toneelgezel
schap in oprichting gevormd, waarin
vertegenwoordigers uit de drie noorde
lijke procincies zitting hebben. Inmid
dels is Jaap Maarleveld met zijn vroqw
Manom Alving begonnen vooral in de
kleine plaatsen in het noorden des
lands goed toneel te bieden. Hij wil
reeds na dit seizoen ongeveer twaalf
contractspelers aantrekken om dit werk
uit te breiden. Het Drentse Genootschap
heeft de Provinciale Staten van Dren
te evenwel geadviseerd nog een paar
seizoenen met dit voorbereidende werk
door te gaan om aldus reacties op het
platteland te leren kennen. Voorts zou
den dan de heer Maarleveld en de ver
schillende uitkooporganisaties meer er
varing opdoen. Zolang dienennaar
de mening van het Genootschap de
provinciale overheden met de rijksover
heid garant voor dit werk te staan. In
terprovinciaal overleg hierover is gaan
de.
behoefte gevoelen aan een nieuwe wet,
maar men hoopt, dat die wet de no
dige vrijheden zal bieden.
Het thans gepubliceerde rapport be
vat vele beschouwingen, die opnieuw
getoetst zullen moeten worden op hun
bruikbaarheid voor een nieuwe wette
lijke reaeliva. Twee jaar geleden is
de voorbereiding van de nieuwe wet
voor buitengewoon onderwijs een
schoolvoorbeeld van een slepende
kwestie genoemd. Het ziet er naar
uit. dat deze kwestie nog wel enige
'tijd slepend zal blijven.
MEER DAN EEN EEUW GELE
DEN om precies te zijn: in 1341
werd. de Maatschappij „Caecilia" op
gericht om orkestmusici, die hun ambt
niet meer konden uitoefenen, finan
cieel te steunen. Ondanks onze tegen
woordige sociale voorzieningen heeft
deze toen zeer moderne opzet nog niet
aan actualiteit ingeboet. Daarom werd
dinsdag de bekende donateurs-repeti
tie geneven van het 253e concert, van
deze Maatschappij dat dnnderdoa.vond
gegeven wordt voor ieder die dit stre
ven een warm hart toedraagt.
Bernard Haitink opende met een van
Heydns Londen"» symfonieën die de
biinaam ..The Miracle" draagt omdat
vnleens het verhaal tiidens de uitvoe
ring een liehtkroPn n»ar beneden viel,
juist op de niaats die kort tevoren
door de bezetters van de parterre-
fsta»n)plaatKen verlaten was. Daar
Havden door ziin lange leven allerlei
st.ijifasen meebeleefd heeft, vinden we
in deze symfonie e°n prachtige samen
bundeling van muzikale elementen. Zo
wei de ritmische dri'fveer van het ge
heel als de intieme vi^riVsurnrises van
het, m°mief heett Hai+ink doen horen,
waarb'i de prachtige hobo-solo in het
trio_ biizonder vermeld moet worden.
Uit de veel geaneelda drie nianocon-
certen rliMozert jti 1735 cornrvmeerdc
had Hermen Uhlhorn dat in C-groot
gekozen. Ziin sensitieve natuur stelt
hem in staat om de opvallend tegen-
ges+eide sferen in dit concert met veel
distinctie te realiseren. Tn de verras
sende mo-dnlatie.s van haf Andante en
in het vivacp-samenspel met het or
kest heeft. TThlhorn zijn grote kwalitei
ten getoond.
De majestueuze Svmfonie van César
Franck was een boeiend slot van dit
concert, dat donderdag een reprise
krijgt.
ARNHEM, 5 okt. Hans Groiset,
directeur van de toneelgroep „Theater"
ligt hier op het ogenblik in het Ge
meenteziekenhuis, waar hij geopereerd
is aan een acute blindedarmontste
king. Zijn toestand is goed.
Zondagavond openbaarden zich de
eerste pijnlijke verschijnselen van de
ontsteking, terwijl de acteur als toe
schouwer aanwezig was bij een voor
stelling van „De dame uit Maxim"
door de Nederlandse Comedie in de
Amsterdamse Stadsschouwburg. Drie
artisten uit het publiek een kinder
arts, een oogarts en een psychiater
kwamen gezamenlijk tot de diagno
se: blindedarmontsteking. Vervoer
naar de woonplaats van Croiset bleek
mogelijk te zijn. De acteur Cor van
den Brink heeft de rol van zijn direc
teur, Oswald in „Spoken" van Ibsen,
overgenomen.
DEN HAAG, 4 okt. Een aantal
autobezitters, dat de strijd wil aanbin
den tegen de steeds stijgende kosten
van eer autobezitter heeft de commis
sie gevormd om te komen tot een op
richting van een vereniging van auto
bezitters, waarvoor men de naam „Eco
nomische Automobile-Club" (E.A.C.)
heeft bedacht. Het 'igt in de bedoeling
bij voldoende belangstelling de vereni
ging per 1 januari op te richten.
In de commissie hebben zitting ge
nomen: H. Coenen te Ernst, H. H
Warrink te Markelo en C. de Zeeuw
te Deventer. Het secretariaat is voorlo
pig gevestigd: Hoge Hondstraat 80, De
venter.
Men wil onder meer ijveren voor
meer verkooppunten van goedkope ben
zine en banden, voor het afsluiten van
voordelige collectieve verzekeringen,
voor beperking van risico bij aanschaf
van gebruikte wagens, voor autowas-
gelegenheden en doe-het-zelf-werkplaat-
sen, en tegen „voortdurende verhoging
van lasten door de overheid".
„i"V
.X
BRUSSEL, 5 okt. De 95e verjaar
dag van de Vlaamse schrijver Stijn
Streuvels is maandag voor de Gazet
van Antwerpen aanleiding geweest voor
een verwijt aan de Belgische regering,
dat deze letterkundige niet voldoende
is voorgedragen voor de Nobelprijs.
„Niemand kan het internationaal ca
chet van Streuvels' werk loochenen
Vertalingen van zijn boeken hebben
hun weg gevonden buiten onze gren
zen en in alle windrichtingen. Er ont
breekt hem één bekroning, die hem als
internationaal gezocht en geprezen
auteur toekomt: de Nobelprijs voor
Letterkunde."
Het blad meent, dat deze Nobelprijs
niet uitsluitend steunt op de artistieke
prestaties van de kandidaten, maar ook
en zelfs vooral te danken zijn aan di
plomatieke steun. „Heel wat auteurs
die de Nobelprijs wel hebben gekre
gen, genoten niet de internationale faam
van een Streuvels, maar politiek wer
den zij sterker gepousseerd. De kans
op een Vlaamse winnaar van die prijs
in de persoon van Stijn Streuvels is
voorbijgegaan. De regering heeft (na
eer. poging in 1965) niet verder aange
drongen", aldus de Gazet van Antwer
pen. Weegt onze diplomatie in het bui
tenland zo licht? Of interesseert de Vla
ming Streuvels de Belgische diploma
tieke posten in het buitenland, op een
Daar uitzonderingen na, niet? Wij zul
len het misschien nooit weten. Maar
men kent het verhaal van de frontsol
daat aan de IJzer in de eerste wereld
oorlog, die een biecht begon met de
woorden: „Vader, ik ben Vlaming"
En de priester antwoordde: „Mijn zoon,
dit is geen zonde, maar een ongeluk"
ROTTERDAM, 5 okt. Aan de Neder
landse Economische Hogeschool zal prof. ir.
J. SANDEE donderdag het ambt van ge
woon hoogleraar in de econometrie aan
vaarden met het uitspreken van een rede
in de aula.
HET CIRCUSTHEATER te Scheve-
ningen is gisteravond geopend met
een voorstelling van Beethovens Fide
lio, waarmee de Nederlandse Opera
stichting haar tweede seizoen inzette.
Het was meer een daadwerkelijke dan
een officiële opening. Autoriteiten
schenen er geen belangstelling voor
'te hebben, dat Den Haag weer een
bespeelbaar theater bezit, een theater
waar inderdaad opera gespeeld kan
worden. Een voorzaal althans van DE
opera die komen moet, zoals intendant
Huisman het noemt.
Het nlezier was dus niet voor de
autoriteiten, maar wel voor de vijf
tienhonderd liefhebbers die er waren.
Het plezier van een behaaglijk inge
richte, goed geventileerde ronde zaal,
waarin een zeer behoorlijke akoestiek
heerst. Men zal die zaal, zoals alle
nieuwe zalen, in de komende tijd nog
nader moeten beproeven vooraleer
men er een geheel betrouwbaar oor
deel over kan vellen. Maar dat zij
direct vanaf het toneel uitstekend aan
spreekt, viel heel gemakkelijk vast te
stellen.
De orkestbak is twijfelpunt. Hij ligt
over de hele breedte als een loopgraaf
uitgestrekt en heeft weinig diepte
wel te onderscheiden in dit verband
van ligging in de laagte. Het gevolg is
dat het orkest verspreid zit en op deze
avond althans de indruk maakte dun
te klinken. Het Residentie-orkest speel
de niet op volle sterkte, wat ook in dit
geval niet noodzakelijk was. De direc
tie van het theater beweert, dat er
honderd musici in de orkestbak gaan.
We wachten het af tot we hen erin
zien zitten. Een zeker oordeel valt na
deze avond niet te geven. Het leek mij
namelijk van de andere kant bezien
niet, dat Willem van Otterloo veel deed
aan klankproduktie en de ontwikkeling
van de pathetische plasticiteit, die in
de opera en bij Beethoven inzonderheid
vereist zijn.
Een en ander tekent de toon van de
opvoering. Over het algemeen correct
schommelingen met het koor en
onzuiverheid van het hout in de ouver
ture daargelaten maar bloedeloos
en vlak. Kortom, meer een oratorium
uitvoering dan een muziek-drama-
tisclfe voorstelling. Opera-dirigeren is
een vak op zichzelf.
Het volume van deze inderdaad gro
te zaal nu eens een echte opera
zaal stelt zware eisen aan de kwa
liteit van de stemmen. Het is niet zo
heel moeilijk in de Amsterdamse
Stadsschouwburg geluid te laten ho-
(Van een medewerker)
MET PROF. MR. DR. G VAN DEN
BERGH, oud-hoogleraar in het staats-
en administratieve recht aan de Am
sterdamse universiteit, is een van de
laatste werkelijk universele hooglera
ren heengegaan. Niet alleen als ge
leerde, maar ook als mens had hij
een zeer alzijdige belangstelling. Het
studentenleven kon steeds op zijn steun
rekenen, maar ook in de politiek was
hij altijd werkzaam. Hoewel hij zeer
gefortuneerd was stond hij door zijn
sociale bewogenheid daar steeds aan
de linkerzijde. Zelfs zei hij eens dat
als het op de verdeling van de wei
vaart aankwam hij aan de verkeerde
kant stond.
Zijn belangstelling voor het studen
tenleven bleek onder andere ook uit
het verkiezingssysteem dat hij voor de
ASVA-ledenraad in Amsterdam ont
wierp. Hier had hij de uiterste con
sequentie getrokken van het stelsel
van de evenredige .vertegenwoordiging.
Hij was daarvan een groot voorstan
der. De Kieswet was dan ook bijna
een stokpaardje van hem. Daarnaast
besteedde hii veel aandacht aan de
Gemeentewet, met name aan de ver
deling van de bevoegdheden tussen rijk,
provincie en gemeente. De machten-
scheiding die hij daarmee in verband
bracht interpreteerde hjj op een eigen
wijze,- (lie vaak tot veel tegenspraak
aanleiding gaf. Niet alleen op dit ge
bied vonden zijn theorieën weerstand.
Steeds echter trad hij, vaak anders
dan zqn tegenstanders, zijn bestrij
ders met begrip en hoffelijkheid te
gemoet. Zelfs deed hij dat waar men
hem bespottelijk dacht te maken, iets
wat sommige juristen nogal eens pro
beerden te doen om zijn activiteiten
buiten het recht.
Deze activiteiten waren zeer om
vangrijk. Behalve jurist was hij ook
astronoom. Op het gebied van de
sterrenkunde deed hij diverse, vaak
zelfs belangrijke, publicicaties. Zelfs
werd onder zijn leiding een expeditie
op dit gebied uitgerust. Hij ontwierp
een nieuw tijdrekeningssysteem (Eu-
roklok) en een nieuwe manier van
drukken. Met dit laatste hoopte hij
de kosten van studieboeken te vermin
deren. Zijn nieuwe indeling van de
dag beoogde te komen tot een betere
verdeling van arbeids- en vrije tijd
in de verschillende seizoenen. Als ju
rist was hjj een uitzondering doordat
hij dacht als een wiskundige, ook als
hij over het recht sprak. Dit maakte
dat hij voor zijn ambtgenoten vaak
niet goed te begrijpen was, maar dat
anderen hem beter begrepen dan de
gemiddelde jurist. En wat belangrijker
is: dat hij de gedachten van niet-juris-
ten goed kon volgen.
ren, maar in een zaal van een tiendui
zend kubieke meter passen alleen
grote en vérdragende stemmen. Er
was er één in deze bezetting, die dit
werkelijk presteerde: Arnold van Mills
bas in de partij van Rocco. Die rolt
zonder de geringste inspanning de zaal
door. Gré van Swol-Brouwenstijn in
haar befaamde rol van Leonore heeft
er meer moeite mee. Haar hoogte
wordt dun, maar zij deed de rol even
doorleefd als altijd en onder een zo
kundige regie als van Rudolf Hart-
mann was die zelfs indringender dan
men het vroeger van haar gezien
heeft. Zij heeft reeds vaker bewezen
een receptieve artieste te zijn, die op
een goede leiding positief reageert.
Fritz Uhls Florestan komt ook wel
de zaal in, maar in hoofdzaak door
zijn - doordringende toon. die niet
fraai is en waarin twee timbreringen
er maar niet in slagen zich tot een
onverdeeld register te mengen. Caspar
Broecheler als Pizarro maakte duide
lijk, dat de volle sonoriteit van zijn
vervaarlijk ruige stem tot het verleden
begint te behoren. De Marzelline van
Sonja Schoner was zeer aangenaam
van klank, maar bepaald klein in deze
ruimte. Rudolf Kat'sJaquino, helder
en licht, vulde evenmin goed en het
zelfde moet men ook zeggen van Rai-
mund Grumbach's indifferent klinken
de Dom Fernando.
Rudolf Hartmann had de enscene
ring om redenen van goede smaak,
aangepast aan de niet grootscheepse
technische middelen van het toneel,
eenvoudig, strak klassiek gehouden,
met veel aandacht voor de spelmo
menten. In die trant had Ekkehard
Grübler hem toneelbeelden verschaft,
goed genoeg om de ernst van de toe
stand indrukwekkend te encadreren,
vindingrijk belicht, slechts in het eer
ste tafereel ietwat naar zoetelijke
kunstnijverheid tenderend.
Een zeker niet opwindende, maar
over het algemeen verantwoorde voor
stelling.
SCHIPHOL, 5 okt. Nu de uitbrei
ding van het nieuwe Schiphol 100 mil
joen duurder is uitgevallen dan aan
vankelijk was begroot, zullen ook de
landingsgelden worden verhoogd Hier
door zal het nieuwe Schiphol tot de
duurste luchthavens in de wereld gaan
behoren. Er zijn diverse landen waar
de prijzen hetzelfde zijn of zelfs hoger,
maar op de meeste luchthavens wordt
minder betaald. Het landen van een
Douglas DC-8 of een Boeing-707, die
gemiddeld 120 tot 140 passagiers kun
nen vervoeren, kost op het huidige
Schiphol 750 gulden. Op het nieuwe
areaal wordt dit bedrag met ruim -00
gulden verhoogd. Op andere luchtha-
vens wordt soms beduidend minder oe-
taald. Dit blijkt uit een door de inter
nationale organisatie voor luchtvaart
maatschappijen (IATA) samengesteld
overzicht, waarin de voornaamste
luchthavens ter wereld zijn opgenomen.
Opvallend is, dat er enorm grote
verschillen bestaan in het heffen van
landingsgelden. Het is voor de inter
nationale organisatie voor oe "burger
luchtvaart dan ook onbegonnen werk
om hier een zekere eenheid in te bren
gen. Reeds jaren wordt over deze
chaos in heffingen door diverse instan
ties gediscussieerd, echter zonder re
sultaat.
Wanneer een vier-motorig straal-
verkeersvliegtuig neerstrijkt in
Uruguay (Z. Amerika), is de betrok
ken luchtvaartmaatschappij de lucht
haven slechts 28,75 schuldig. Landt
een dergelijk toestel in Australië, dan
moet voor de gastvrijheid 2.612,80
worden neergeteld.
Amerika is veel goedkoper dan Eu
ropa. In New York bedraagt het lan-
dingsgeid voor een DC-8 of Boeing-
707 316 en in Houston 100. Daaren
tegen is Canada met zijn tarief van
1.717 erg duur.
In Europa is de situatie nog veel
verwarrender. Nederland steekt met
het nieuwe tarief wel af tegen haar
Benelux-genoten, die respectieve-
lijk 666,- en 180,- in rekening bren
gen. In Frankrijk, Duitsland en Ier
land variëren de prijzen tussen 1.000
en 1.400 gulden. Engeland spant ech
ter de kroon met 2.052. De zuidelij
ke landen zoals Italië, Spanje en Por
tugal komen gemiddeld niet boven de
600 gulden, terwijl de Scandinavische
landen rond de 800 gulden vragen. In
de landen achter het ijzeren gordijn lo
pen de prijzen eveneens sterk uiteen.
In Rusland geldt een tarief van 180,-,
terwijl Joegoslavië 1.260 in rekening
brengt.
Voorts zijn er ook nog andere hef
fingen, zoals een speciaal nachttarief,
parkeergelden, luchthavenbelasting
voor de passagiers en vergoedingen
voor diverse andere diensten. Door de
even grote verscheidenheid in dit soort
belastingen als bij de parkeergelden
wordt het voor de luchtvaartmaat
schappijen nog ingewikkelder. Verschil
lende luchthavens hebben geen spe
ciaal nachttarief.
Andere luchthavens vragen daarvoor
SAMENWERKING der Europese
theaters is de stijgende noodzaak van
onze jaren. Het is een noodzaak dia
hand in hand gaat met de toenemen
de mogelijkheden tot samenwerking:
de mogelijkheden maken de noodzaak
klemmend. Het is een lastig probleem
maar het is nochtans een „blessing in
disguise".
De verruiming der mogelijkheden
zijn een gevolg van het wegvallen der
nationale grenzen. Dit proces is aan
de gang. Het is een aspect van wat
wij op politiek en economisch terrein
verstaan onder het integratieproces.
Europa wordt steeds meer ervaren als
een open ruimte, in cultureel opzicht
zijn er feitelijk al geen grenzen meer,
wel uiteraard culturele regio's, wier
uitstraling zich over en weer steeds
verder vermengt.
Theatertoernees zijn daarom aan de
orde van de dag gekomen. Taalbarriè
res verminderen in betekenis. Voor het
muziektheater hebben ze nooit gegol
den; voor het spreektoneel zijn ze in
feite ook geen ernstig beletsel meer.
Hier ontstaat dus wat we de uitwis
seling noemenlanden die hun beste
troepen naar elkaar zenden. Het Thé-
atre des Nations in Parijs is daar een
belangrijk voorbeeld van evenals het
World Season in Londen.
Die uitwisseling roept de nood op.
In het muziektheater komen er nog
wel andere factoren bij. Goede arties
ten zijn heel schaars, opera-en baUet-
produkties verslinden kapitalen, die
nooit terugverdiend kunnen worden.
Uit deze overwegingen is de gedach
te aan co-produkties gegroeid. Voor
het toneel is dit natuurlijk niet in die
mate mogelijk, omdat daar de taal
barrière toch wel meespeelt. Vandaar
dat het toneel beperkt zal moeten blij
ven tot uitwisseling tijdens bijzondere
seizoenen, al dan niet festivals gehe
ten. Maar ook dat is razend duur vooi>
al vanwege de reis- en verblijfkosten
der gezelschappen met hun bagage en
technisch personeel. Verlichting van
het eigen budget van het ontvangende
theater in de vorm van co-produkties
staat daar niet tegenover.
Dit alles leidt er nu toe, dat Parijs
en Londen uitzien naar de mogelijk
heid van samenwerking, ten gevolge
waarvan de aan- en afreiskosten aan
merkelijk gespreid zouden kunnen wor
den, zij het natuurlijk niet gehalveerd
omdat de reiskosten van de ene naar
de andere stad er dan weer bijko
men.
De beide ondernemingen verkeren
niet in gelijke financiële omstandighe
den. Barrault in zijn Théatre des Na
tions heeft de beschikking over grote
subsidies', Peter Daubeney moet iedere
penny omkeren. Vandaar dat Londen
reeds een andere formule volgt dan
Parijs: weinig gezelschappen die min
stens gedurende een week verschillen
de stukken spelen. In Parijs kan het
niet op. Daar komen veel gezelschap
pen met een of enkele voorstellingen,
afgezien nog van het feit dat Parijs
ook wel opera's heeft laten komen, zo- i i
als de Monnaie uit Brussel en de Me
tropolitan uit New York. Vermoedelijk
zal men daar wel niet mee doorgaan,
omdat het theater er al niet voor ge
schikt is. Maar zelfs voor Parijs wordt
het erg duur.
De stijgende kosten doen de vraag
rijzen of Barrault nog lang op deze
voet kan voortgaan. Daarom is Parijs
ook geïnteresseerd in een samenwer
king met Londen.
VOOR ONS zou zich hier de moge
lijkheid kunnen openen, dat het Hol
land Festival erbij zou aanhaken en
mede uit de beschikbare gezelschap
pen zou putten. Het zou natuurlijk
niet alleen een gezichtspunt voor het
Holland Festival zijn. Voor andere lan
den lijkt het ook wei iets. Antwerpen
heeft ook feestelijke theaterweken
waar buitenlandse troepen komen. Er
zijn nog meer steden en landen waar
men op gezelschappen uit den vreemde
is gesteld. Inzonderheid ook de Duitse
steden.
Hiet valt een initiatief te nemen voor
een organisatie. Het Holland Festival
kent reeds samenwerkingen met ande
re festivals. De buitenlandse gezel
schappen die hier komen gaan zelden
alleen voor Holland op pad. Het is
nog maar een beperkt systeem en het
wordt op bescheiden niveau uitgevoerd.
In Parijs en Londen komen de aller
beste troepen met hun topprodukties.
Het idee lijkt aanbevelenswaardig.
Samenwerking is een harde noodzaak
die door de opening van tot voor wei
nige jaren nog niet gekende moge
lijkheden geürgeerd wordt.
SCHIPHOL, 5 okt. Op uitnodiging
van de Sovjet-Unie is de vaste diri
gent van het Kunstmaand-Orkest, de
heer Anton Kersjes, gisteren met zijn
echtgenote van Schiphol naar Moskou
vertrokken voor het geven van zeven
concerten. Het is de eerste maal, dat
de dirigent een dergelijke uitnodiging
heeft ontvangen. De heer Kersjes zal
de stedelijke orkesten in Zaporozje »n
Charkow (in de Oekraine), Nowo Si-
birsk (in Siberië) en het staatssym-
fonie-orkest in Moskou dirigeren. Uit
gevoerd zullen worden „Elektra" van
Afphons Diepenbrock, „In Memo-
riam" van Lex van Delden en gedeel
ten uit werken van De Falla, Liszt,
Brahms, Beethoven en Mozart. Eind
deze maand keert het echtpaar naar
Nederland terug.
een 'extra landingsrecht, dat varieert
tussen 5,40 in Uruguay en 1.123
in Zweden voor een vier-motorig
straalverkeersvliegtuig. In Nederland
gelden dezelfde rechten overdag als
's nachts
De voor de passagiers dikwijls er
gerlijke luchthaven belas ting wordt niet
overal geheven. Op de meeste lucht
havens moeten de reizigers voor een
intercontinentale vlucht 5 a 6 gulden
boven de prijs van hun vliegbiljet
betalen. Toch lopen ook hier de prij
zen in sommige gevallen ver uiteen.
In Tunesië betaalt de passagier 1,69
in Venezuela 61,20. Ecuador is in
dit opzicht de duurste luchthaven door
10 procent van het vliegbiljet te vra
gen.
Op Schiphol geldt voor de intercon
tinentale reiziger een tarief van zes
gulden.
