Gun U
Vandaag
^CTIE RUITEN TROEF
EEN GROTE ONTMASKERING
ANNEXATIEDRIFT
ZÓÓ
S
VAN MEEGEREN
IDEALEN
Pagina 7
Pagina 8
Met de propaganda voor dienst in de tropen wist men niet goed
raad. De affiches geven een naïef beeld van wat de vrijwilligers te
wachten stond.
Voor levering van de op
deze bladzijde besproken
nieuwe uitgaven:
Boekhandel H. Coebergh
Haarlem, 3? 02500-17517
C. Reitsma
moet Nederland
worden
Een bekende brochure uit de tijd
van de actie voor annexatie.
Pagina 2
Pagina 5
Pagina 4
Pagina 5
Onze Lieve Vrouw. Over het
algemeen wordt het als een
der meesterwerken van El
Greco gezie,..
DOOR BEN KROON
ZATERDAG 8 OKTOBER 1966
r
-
Rui
uv°Or ej en Troef van Henri de Greeve maakte het geteisterde
botten winter bijna geheel glasdicht. Maar sommigen huisden
aan de vroegste dagen van de sociale strijd
herinnerden.
e Meidagen van '45 brachten Nederland vrijheid,
*alf Se^' Canadezen, Militair Gezag en nog talrijke andere
en> die nu gewoon of vergeten zijn. Vrijwel niemand
a" aan die dagen terugdenken zonder emoties, al beginnen
Hg
erinneringen te slijten. Zoveel als er echter gesproken
°rdt over de bezetting, zo weinig hoort men nog over die
e jaren erna.
j^e Wederopbouw is achter de rug, de welvaart is hersteld,
herland tobt met de gevolgen van een steeds meer uit-
Jende voorspoed. Het verkeer dreigt publieke vijand
ljk',ner te wor^en' televisie heeft het maatschappe-
li ^even grondig gewijzigd, de eens verheerlijkte industria-
'e presenteert nu de rekening van water- bodem- en
^Vervuiling, de politieke partijen zoeken wanhopig naar
.'"We uitgangspunten ten opzichte van een bevolking, die
1 steeds meer structureert naar het Amerikaanse pa-
j °°n van een geweldige middengroep, bij de kerken dreigt
fiasco van een verouderde pastorale organisatie en op
Rationale vlak moeten regering en volksvertegenwoor-
steeds meer het hoofd buigen voor beslissingen, die
eeri hoger internationaal niveau worden genomen.
w.
(Je I >-GnismuS, OVer de toto en had kunnen helen, voor de navrante
Het is verwonderlijk snel
^icliel van der Plas, wiens
ii Urnentaire over het Rijke
Vt,] Se Leven enige tijd geleden
eh deed huilen van het lachen,
v ®ft nu gespit in de publiciteit
de jaren 1945-'50 in de hoop
.fundamenten te vinden voor
il&lheid, Waarmee bevrijdings- Nederland had de ontdekking van Ver-
s in rook zijn opgegaan.
Er kwam geen Bijltjesdag, maar wel ontlaadde zich veler woede op de meisjes die al te vriendschappelijk met de Duitsers hadden verkeerd.
Een der grote ontmaskeringen van na de oorlog. Van Meegeren, die
voor de deskundigen, een Vermeer was.
DE TIJD
zoeking zijn geweest, door iedereen om
sigaretten te worden aangeklampt.
Even wrang waren al spoedig de
grappen over de zuivering en de be
rechting van de oorlogsmisdadigers. Er
kwamen verhalen en spoedig ook bro
chures over de be- en mishandeling
van geïnterneerde NSB-ers. Het waren
gênante ervaringen, althans voor dege
nen, die meenden dat men zich ook te
genover de voormalige handlangers van
de Nazi's niet alles kon veroorloven.
Toch is Bijltjesdag uitgebleven. Waar
om weet eigenlijk niemand.
TRIEST is in vele opzichten het de
bacle van een groot deel van de uit
de illegaliteit opgedoken pers. Wat was
er, enkele topbladen als Parool en
Trouw uitgezonderd, na vijf jaren nog
van over?
De verzetsstrijders, althans degenen
die dromen hadden gekoesterd over een
vernieuwd Nederland, werden spoedig
een mopperende groep. Het Militair
Gezag ,,ze kwamen na jaren uit
Engeland weerom. Met vliegende vanen
en dik als een trom" maakte alle
fouten, die een militair regime met
burgerlijke bevoegdheden kan maken.
Het eind was een ontstellend begro
tingstekort, dat alleen „Piet" Lief-
tinck met zijn geldzuivering en „heffing
ineens" kon saneren. „Piet" staat in
veler sympathie nog altijd met kop en
schouders boven vrijwel alle naoorlog
se „nieuwe gezichten". Als hij in de
politiek was gebleven, had waarschijn
lijk een Erhard-carrière hem gewacht.
Nu werd het Drees, beslist niet Scher-
merhorn. En aan de oer-degelijke, vol
strekt fantasieloze burgerlijkheid van
„brave Willem" kan men afmeten, hoe
diep de angst bjj de Nederlanders van
die dagen heeft gezeten. „Indië verlo
ren, alles verloren", was generaties
lang een axioma. Indië ging verloren.
Waarschijnlijk moet de laatste Neder
lander een auto, televisie, ijskast en
een complete sociale verzekering heb
ben, voordat hij zich werkelijk aan po
litieke experimenten zal durven wagen.
Maar de behoedzame restaurateurs
zijn langzamerhand allemaal van het
toneel verdwenen. Drees, Romme, Oud,
Tilanus, Schouten, Kortenhorst. Ook
van Henri de Greeve het enige voor
beeld van een soort ombudsman in die
dagen Posthumus Meyes De spoor
wegen spreken Van Mook, Weiter
en van die onbekende man, die steeds
door de radio gilde dat „er weer schot in
ls het gelukt een El Greco-ten-
toonstelling samen te stellen. Een
bijna onmogelijke zaak is gereali
seerd. Want Spanje, nog altijd de
grootste bezitter van El Grecos
oeuvre, leent zelden werk uit, nog
zeldener van zijn topfiguren Greco-
Velasquez-Goya. Marius van Beek
schrijft over deze Gentse prestatie.
Er is de laatste tijd zeer veel
literatuur verschenen over theolo
gie, godsdienst, kerken en gebeden.
Hiervan wordt een overzicht ge
geven.
Hugh Thomas' historisch verhaal
over het Suez-avontuur bereikt van
daag zijn slot. „Geen enkele pe
riode in de Britse geschiedenis is
zo vernederend geweest als de we
ken die volgden op de Suez-crisis.
Centimeter voor centimeter wer
den de Britten gedwongen zich te
rug te trekken onder druk van
de Amerikanen". Nochtans vroeg
Dulles aan Eden: „Waarom hiel
den jullie er mee op?"
Anders en Veertje, uit PAUL
BIEGELS vervolgverhaal „De Ta
fel van zeven", raken in een wind
hoos. Anders houdt Veertje met
de moed der wanhoop vast. Is hij
Veertje kwijt, heeft hij Veertje nog
vast? „Toen gingen zijn gedach
ten uit. Als een lamp die kapot
springt".
zit" begint de herinnering te vervagen.
WIE de documentaire „Mooie Vrede"
heeft gelezen, vindt er maar een frac
tie van zijn eigen herinneringen in te
rug. Het is een reconstructie aan de
hand van het gedrukte woord. Dat is wel
een veilig en eerlijk systeem, maar het
laat zoveel oningevuld. Want in die da
gen had elke maand zijn eigen kleur,
die soms werd bepaald door een extra
rantsoen havermout of de terugkeer van
vriend of familielid uit Duitsland of la
ter Indië. Elkeen herinnert zich de
schietpartij op de Dam door Duitse Ma
riniers uit de Grote Club. Maar voor
sommigen waren bijna even navrant de
feesten die geallieerde officieren korte
tijd later in hetzelfde gebouw beleg
den, met open ramen en muziek die
naar buiten klonk, vrouwen in wat toen
voor gala doorging en vooralhap
jes. Men gaapte naar binnen en voelde
eTgen® jets onbehaaglijks. Daar vierde
„das Militar" zijn overwinning op een
militaire tegenstander, terwijl het volk
,rnefncie een overwinning te
hebben behaald op de duivel.
r,w!!,vWaSueen tijd waarin Nederland
plotseling besefte hoe arm het was en
snel rnn aOS; Men Was het besten
snel moe, omdat men weinig lichamelii-
ke vitaliteit had en men wilde daarom
zo spoedig mogelijk tot de vooroor
logse orde van de dag overgaan Men
moest eraan wennen om Stalin als Bond
genoot te begroeten en schrok toen de
Amsterdammers voor eenderde com
munistisch stemden. Men vond Vorrink
„vulgair" omdat hij op de eerste ver
kiezingsborden van de nieuwgeboren
Partij van de Arbeid in bretels ver
scheen en begreep weinig van de klei
ne groep katholieke nieuwlichters, die
de Rooms Katholieke Staatspartij niet
terug wenste. Eigenlijk is men nog
steeds aan de bevrijding aan het wen
nen. Michel van der Plas spreekt over
„nog altijd voortdurende verdeeldheid,
cynisme, gekwetstheid, verbittering".
Hij signaleert ook „het materieel her
stel dat een mirakel mag heten". Het
een en het ander zijn feiten. Een voor
malig koloniserend handelsvolk werd
een continentaal industrievolk. Het
werd zich bewust een vlekje te zijn
op een wereldkaart. Althans het is daar
nog steeds mee doende.
ADVERTENTIE
Plan voor annexatie van
West-Duitsch territorium
Rotterdam W. L. J.
N.V. 1945
„Het alledaagse wordt zo bewust
gecultiveerd, dat het alle dagen
zondag wordt", aldus schrijft Kees
Fens, de bundel „Luxe" van L.
Th. Lehman besprekend. Tevens
licht hij de bundels „Een gat in
de lucht" en „De menselijke na
tuur van de debuterende dichters
Harry Meesterom en Gerrit Bak
ker door.
DRS. C. A. VAN DIJCK schrijft
over het jongste werk van de Fran
se ronmanciers Henri Troyat, Jean
Cayrol en J. M. G. Le ciézio.
Eindhoven heeft door middel van
een enquête de woonwensen van de
inwoners geïnventariseerd. Deze
luiden: Variatie, tuinen en zolders.
VIC LANGENHOFF schrijft erover
Zondag zal kardinaal Alfrink tij
dens een plechtige H. Mis die door
de televisie wordt uitgezonden, na
mens het Nederlands episcopaat
de nieuwe kateohismus aanbieden
aan de katholieken van ons land,
en andere belangstellenden. Wy
achten dit een belangrijke gebeur
tenis, vooral omdat wij dit gezag
hebbende werkstuk als een concep
tie van grote allure beschouwen.
In deze bijlage is een ruime se
lectie citaten te vinden.
Paul Eeekhout, de energieke en
vindingrijke directeur van het Mu
seum voor Schone Kunsten te Gent
Mooie Vrede bracht ook
vele teleurstellingen
- Nederland van 1966 praat verscheurde het volk politiek in twee
r Vietnam, ruimtevaart, nieu- P.art«en en stelde een lompenvolk, dat
"c zijn eigen bezettingswonden nog niet
cUh sen van Ajax in de Europa- keus om te schieten op wat eens het
lÏQorï OOk nog over woning- Indische broedervolk werd genoemd.
De oude tijden kwamen niet weerom,
maar er moesten enige generaties voor
bij gaan, voordat men die vraag nuch
ter en onbevangen onder ogen durfde
zien.
DE TUMULTUEUZE affaire van het
Van Meegerenschandaal is door Van
ürniwpn /-lip der P]as terecht uit de dossiers gelicht
C ,dl?..n00lt °P§G- als een van de vele ontmaskeringen
(1$ DIJ IS getroffen door van die dagen. Geheel kunst-deskundig
i mpprs ïïlmmfliiQtrflnqfprc vnnr* Hp r»r»r.
VERBIJSTEREND is het tempo,
ih de 11086 verwachtingen en idea-
de oorlogstijd geboren, vernie
len Hoe nieuw zou Nederland wor-
®eWr>, h°e heel anders nieuw is het
"de gelatenheid waarmee de
n u11 de oorlogsjaren in het
h eer?en de vernieuwing van ons land
°°rriri totaal andere zin dan de ge-
t>6 °e hebben aanvaard".
?°tl0 dromers kwamen ook na deze
lliet aan hun trek. Zij hadden
h her11 dat velen slechts uit waren
u el van de „voorlopige situatie"
„°roerd die voor de meesten ook
41s fScWeest. Zo diep had de bezetting
ö'W 'j! aPocalyptische anti-these van
it? §err,at Nederland was en wilde zijn,
V ibeg °ederen geschokt, dat het volk
t ll,g. jy^^eid wars was van vernieu-
tk1- Üa n wild6 rust, geen experimen-
V*1, dai'om kwam alles terug: de par-
fc 'beu omroepverenigingen, Oranje
v*n tj. bijbehorende kransje van tel-
^bond °Ude families, de kranten, de
Srjr, n' alles geordend naar religie
v>ut ClPes.
Ht? een>Ü'* was Seweest werd gezuiverd
k H j a bijzondere rechtspraak, wat
V was geweest ging tegen de
t)(l ar dat was slechts een handje-
t6prestauratietijd begon en er was
g-fhouden aan. De kwestie-Indië
constateert hjj in het voor
in v Van „Mooie Vrede". Zoals velen
Db generatie is hij verwonderd
meers Emmaüsgangers voor de oor
log als een unieke gebeurtenis begroet.
De aankoop van het werk door de
schatrijke verzamelaar Van Beuningen
werd als een vaderlandse daad van de
eerste orde beschouwd. Met lyrische
ontboezemingen over dit kunstwerk zijn
boekdelen te vullen. Het museum-Boy-
mans had een apart „kapelletje" voor
het schilderij vrijgemaakt, waar men
in stilte de magie van de grote Holland
se meester kon ondergaan. Bij tiendui
zenden werden de kleurendrukken ver
kocht. Toen bleek dat ook dit goud
kon devalueren. De vervalser was een
rancuneuze, frêle man, een virtuoos met
nazi-sympathieën, wiens berechting en
faillissement diep kerfde in het gemoed
van de kunstminnende burgerij.
Bij de katholieken sloeg even de vlam
naar buiten, toen een Jezuïeten-pater
en hoofdredacteur van De Linie, wiens
vergevensgezindheid ten opzichte van
de hevig gecompromitteerde „Katholie
ke Jongeren" geen gelijke tred hield
met zijn begrip voor wat een katho
lieke dichter zich aan inspiratie-objec
ten mag veroorloven, meende de toen
nog jonge Bertus Aafjes te moeten
kapittelen over een scène in diens
Voetreis naar Rome. Van Duinkerken
schreef in De Tijd, dat hij over die
kritiek „bedroefd, gegriefd en veront
waardigd" was.
Het werd een rel, die men zich bij het
herlezen van de omstreden scène nau
welijks meer kan voorstellen als men
bedenkt, dat nu in vele roomse beeld
jeswinkels de werken van Van het Re-
ve naast de kerkboeken te koop liggen.
Over dezelfde Van Duinkerken, die als
leider der Amsterdamse bevrijdings
feesten, ontijdig werd gevloerd door
een onverlichte tankversperring, schreef
de dichter Jan II. de Groot:
„Maar voor het feest de top
der vreugde mocht ontvangen
Sloeg hij over de kop
En liet zijn rechter hangen".
Vroom voegde hjj er de bede aan toe:
„Wil dan een wonderwerk
Aan 't fladd'rend pul verrichten
Genees zjjn lamme vlerk
Voor onze aangezichten".
Het wonder bleef uit. Wel kwam later
het wonder van de nieuwe poëzie.
Maar de vijftigers aten in 1945 nog
„kaak" op de middelbare school.
TOEN HOLLAND bevrjjd werd van
de Fransen kreeg het België cadeau.
Het van Duitsers bevrijde Nederland
heeft geaasd op een belangrijke ge
biedsuitbreiding in oostelijke richting.
Het „Le Boche paiera" werd op een
nieuwe wijze verwoord. Er kwamen co-
mité's met namen, die men nu bij de
Boerenpartij zou rangschikken. Er kwa
men tientallen brochures. Maar de
„Boche" betaalde eerst een schijntje
van zijn oorlogsschulden, toen het win
gewest Tudderen goed opgepoetst weer
aan de welvarende verliezers was ge
retourneerd. „Grenscorrecties uitne
mend geslaagd. Men kan ze met het
blote oog waarnemen" schreef de
Groene in 1949.
Wrang waren ai spoedig de grappen
over het intieme verkeer van de bevrij
ders en de dochters der bevrijden. De
wrangheid was trouwens wederzijds.
Het moet voor de Canadezen een be-
