„Gollandia is een kapitalistisch land"
Tsaar Peter de Grotede beste propagandist
S schi
- ffe
Levensverzekering.onmisbaar!
CONCORDIA
Vierhonderd
jaar
katechismus
II en slot
Max Havelaar
USSR-Nederland
Meneer Zwart
BEWONDERAAR VAN HOLLAND
tSne
berigt
Nederlanders zien
krijgsgevangen Rus
na 21 jaar terug
Studenten-delegatie
naar Rusland
m
DINSDAG 11 OKTOBER 1966
7
C50U, 11 oktober „Het
Illig] r, n(^ van Nederland is
Hog e Nederland bewandelt
^Waalwe§> maar zal zich
ten» J?* het communisme beke-
flente 7^ ze£t een Russische stu-
het ij heeft mij als gidse van
Vo]ii;Uss^sche staatsreisbureau
anderhalf uur lang met
oprist
yerve de verworvenheden
het communisme in de
digj air"se stad Charkov verkon-
W,?611 ventileert ten slotte haar
s over Nederland.
ADVERTENTIE
eVrp.
riep "sche Pijnen TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
TOGAL HELPT
Pijn
Een portret van de Russische tsaar Peter de Grote, die de wapen
rusting van zijn tijd draagt. Deze energieke Zeventiende-eeuwer
heeft veel gedaan om zijn volk uit de feodale Middeleeuwse ver
starring te bevrijden.
Meer dan een miljard gulden verzekerd kapitaal.
DRS. crescentius
J^KENS O.F.M. Cap.
«M W1® do«d
■V,
Eenheidskatechismus
19101948
mot CATECHISMUS
mam*-*'
1948—1964
de doorsnee rus weet
WEINIG VAN NEDERLAND
(Van
n onze Speciaie verslaggever)
co^Vjet-Un^ is de bakermat van
Xt Djhiunisme, vandaarver-
'sti- b. „Gollandia'
Soh
is een kapita-
-land- ne massa arbeiders
i^Mtaii 'gebuit door een kleine groep
i hana die alle Seld en macht
AöSp ,n hebben. Ja, alle Neder-
v^Mtau0?eristen die hier komen zijn
,|J ando n' 'Daar bedoel ik mee dat
'6bben re mensen uitgebuit moeten
Aken deze dure reis te kunnen
w p nine) derlandse arbeiders komen
In haar stem vibreert een
verachting mee.
!^KUiSi!?r met toenemende verbij-
fesp5,' Haar visie is niet geheel re-
cnta-" -
ie v3!jef voor die van het Russi-
•=c e Ilc, maar het is lang niet voor
Vjer1i,1A'V dat i(k dergelijke primitieve
?iea ®en hoor spuien. Zij is boven
lid ^vdente en zij leeft in een Rus-
bag11110 ,1966- Tevergeefs probeer
v hoA °Nnie wat bij te schaven.
Vssis.Urt bet bij wat zij en het
Vo:ik *n 1967 vijftig jaar
tc'der,rn geleerd heeft. Slechts
eht V1 tref ik tijdens mijn speur-
a!1 anderhalve maand bij Rus-
ttail; 6roePShalve of ult Pure belang-
een uitgebreider of op deel-
l61en
soms diepgaande kennis aan
»6i-v Nederland en de Nederlandse
°Uddngen.
.beste prpagandist voor Neder-
rlrrfl in de Sovjet-Unie is tot op he-
ijifl [?aar Peter de Grote, die in zijn
Vssis ,Zaandam vertoefd heeft. De
r0rï6 schrijver Alexei Tolstoi heeft
Vejn g an „Peter de Eerste" over
k Van ven die het overgrote
6®ft. fj. bet Russische volk gelezen
efin staat veel over zijn reis
naar Nederland waar hij onder meer
de Nederlandse scheepsbouw en wa
terbouwkunst afgekeken heeft. Deze
roman is ook in het Nederlands ver
taald. Ook de beroemde Russische
schrijver Pushkin heeft een en an
der over de reis van Czaar Peter naar
Üe Lage Landen bij de Zee opgete
kend.
„Hoe gaat dat nu eigenlijk, dat vech
ten tegen de zee" hebben verschei
dene Russen mij gevraagd wanneer
we halt hielden in een dorp of bij
een staatsboerderij. Vaak wordt ge
dacht dat de Nederlanders momen
teel nog met schoppen en zakken zand
op de dijken de voortdurend aanstor
mende watermassa's staan tegen te
houden. De verouderde romans en voor
al ook de berichtgeving over de wa
tersnoodramp van 1953 zijn hieraan
niet vreemd. Vanzelfsprekend hebben
ontwikkelde Russen een reëler voor
stelling van zaken.
Veel Russen, vooral in de steden,
wisten mü te vertellen over de Ne
derlandse tulpen, de houten Neder
landse „pantoffels" en de klederdrach
ten. Sommigen verklaarden dat Am
sterdam in het water is gebouwd en
dat het verkeer daar grotendeels met
boten geschiedt. Een Rus, die Neder
lands studeerde completeerde dit oer
degelijke (schrik)beeld met de decla
matie „denkend aan Holland zie ik
brede rivieren traag door oneindig
laagland gaan".
Van de vijfentwintigduizend studen
ten, die zich voor het pas begonnen
studiejaar bij de Moskouse universi
teit hebben laten inschrijven werpen
zich een kleine dertig op de Neder
landse taal. Ongeveer twaalf van hen
krijgen onderwijs in het Nederlands
op het instituut voorOosterse ta
len. Het zijn jonge Russen en Russin
nen die het Indonesisch onder de knie
willen krijgen, maar omdat er veel
over Indonesië in het Nederlands is
geschreven is voor hen Nederlands als
tweede taal uitgekozen. Zij worstelen
zich door de leerboeken met als voor
naam doel de Max Havelaar van
Multatuli waarin zij zwart op wit de
wantoestanden onder het Nederland
se kolonialisme kunnen lezen. De
Max Havelaar waarvan de eer
ste vertaling door de tsaar werd ver
boden ligt nu ook in een Russische
vertaling in de Sovjet-boekhandels.
Zes Moskouse studenten die de fi
lologische faculteit bezoeken kozen ook
de Nederlandse taal als studie-object.
Drie jaar geleden heeft professor
Tsjemodanov de vorming van deze
groep gestimuleerd. Sedertdien zijn
er in deze faculteit geen nieuwe groe
pen Nederlands ontstaan. Daarnaast
zijn er nog tien studenten die de Ne
derlandse taal zelfstandig als hobby
beoefenen en er geen colleges in vol
gen.
Een van de Moskouse studenten die
mij zijn indrukken weergeeft draagt
de „Inleiding tot de Nederlandse
Taal" van professor Gerard Knuvel-
der bij zich. „In de Sovjet-boekhan
dels zijn ir het Russisch vertaalde
boeken of gedichtenbundels te koop
van Rijnvis Fedth, Bilderdijk, Constan-
tjjn Huygens, Marnix van Sint Al-
degonde, Herman Gorter, Henriette
Roland Holst en Guido Gezelle", zegt
hij. „Pas is een vertaling versche
nen van het fregatschip Johanna Ma
ria van Arthur van Schendel. Veel
van deze boeken zijn uitverkocht al
zijn er oplagen tot soms honderddui
zend exemplaren gemaakt".
Hijzelf is bezig aan een proefschrift
over Teun de Vries. „In elke boek-
met het rode haar" te koop. Nu zal
handel lag zijn boek „Het meisje
met het rode haar" te koop. Nu zal
het nauwelijks of niet meer te krij
gen zijn", zegt hij. Verschenen zijn
ook twee bloemlezingen met Neder
landse gedichten in het Russisch. Een
ervan koos uit Nederlandse poëzie van
Marsman tot enige experimentelen zo
als Achterberg en een andere is ge
vuld met werk van Vlaamse dichters.
Mijn zegsman en andere studenten in
het Nederlands lazen ook werken van
onder meer Simon Vestdijk, Harry
Mulisch, Anna Blaman en Jan Wol
kers. In kleine Moskouse kring heeft
ook discreet „Ik Jan Cremer" gecir
culeerd.
Een officieel kanaal voor de instand
houding en versteviging van culture
le, artistieke en onder meer weten
schappelijke banden tussen Rusland en
Nederland is de Vereniging USSR-Ne
derland die gevestigd is in het Huis
der Vriendschap in het centrum van
Moskou. In hetzelfde pand vinden een
aantal van dergelijke verenigingen met
andere landen onderdak. In Neder
land heeft de Vereniging USSR-Neder-
land, die op communistische leest ge
schoeid is, een tegenpool.
De grote Russische schaker Bot-
winnik, die Nederland goed leerde
kennen tijdens schaaktoernooien, is
voorzitter van de Moskouse tak van
de vereniging. V.ce-president is de
linguist Mironov, die een Russisch-
Nederlands en een Nederlands-Rus
sisch woordenboek heeft geschreven en
een leerboek van de Nederlandse taal
heeft opgesteld. Het secretariaat van
deze vereniging staat elke Nederlan
der die om hulp of advies vraagt
met raad en daad terzijde.
De vereniging kent geen individu
ele lidmaatschappen. Industriële be
drijven, wetenschappelijke Instituten,
bureaus, collectieve boerderijen in Let
land en de Oekraine die allen op hun
gebied met Nederlandse bedrijven of
instanties te maken hebben zijn met
hun gehele personeel lid. In totaal
telt de vereniging 28 collectieve le
den waarbij zes scheepsbemanningen
van Russische zeeschepen die op Ne
derland varen en onder meer de
groep studenten van de filologische
faculteit, die Nederlands als studie-
taal kozen. Daarnaast zijn er 72 per
sonen die niet in een collectief te
groeperen waren als lid van de
raad van bestuur aan de vereniging
verbonden.
De Vereniging organiseert voor de
werkers in de leden-collectieven van
tijd tot tijd lezingen, films of voor
drachten over Nederland en de Ne
derlandse verhoudingen terwijl op na
tionale Nederlandse feestdagen de wer
kers in deze collectieven bijeenkomen
voor een kleinere of grotere herden
kingsbijeenkomst. Daarnaast bemid
delt de vereniging onder meer bij het
organiseren van studiereizen van stu
denten of deskundigen op enig gebied.
Onderweg van Moskou naar Jalta
ontmoet ik een Rus die naar de Ne
derlandse naam Zwart luistert maar
geen woord Hollands spreekt. Hi) woont
in een stadje aan de rivier de Don
en is kleermaker, zo vertelt hij In
gebroken Duits. Hij rijdt een oude
Moskvitch-auto, niet van zijn staats-
kleermakersloon, want dat heeft hij
met zijn vrouw en een kind geheel
nodig voor zijn levensonderhoud. Hij
werkt 's avonds thuis in het geheim
tot diep in de nacht voor particulie
ren. Dat levert hem genoeg zwart
geld op om in een oude Moskvitch
te kunnen rijden. Hoe hij aan de Don
verzeild is geraakt weet hij niet. Hij
is daar geboren. Zijn voorouders moe
ten in de lang vervlogen tijd van de
geloofsstrijd in Nederland als Doops
gezinden of Mennonieten in een groep
daarheen getrokken zijn. Misschien
was een van zijn voorvaderen ook
een van de Nederlandse adviseurs
die Czaar Peter meegetroond heeft
naar zijn Rijk. Mijnheer Zwart kent
in zijn omgeving geen andere Neder-
landse namen.
In een dorp in het Oekrainse step-
pengebied staan tijdens een rustpau
ze een grote groep landarbeiders om
onze Nederlandse auto gedromd. „Ah
Gollandia", herhalen zij wanneer wij
onze herkomst bekend maken, „Sie
sinds Deutsch". Het is niet de eer
ste keer dat Nederland als een West-
duitse provincie gebrandmerkt wordt.
Maar de in Nederland wijd verbrei
de gedachte dat alle Russen commu
nisten zijn is ook onjuist.
.y.y y,v-
t
SCHIPHOL, 11 okt. Na eenentwin
tig jaar zullen twee Nederlandse echt
paren, afkomstig uit het plaatsje Groe-
nendaal bij Arnhem, de Russische
krijgsgevangene Grigori Iwanowitsj
Skriptsjerko, die zij van 12 septem
ber 1944 tot de bevrijding liefderijk
hebben verzorgd en sindsdien niet
meer hebben gezien, in Rusland weer
ontmoeten. Het zijn de heer en me
vrouw W. Methorst-Van Setten en G.
Methorst-Brouwer, die op uitnodiging
van de Russische regering van Schiphol
naar de Sowj et-Unie zijn vertrokken.
Begin 1944 ontvluchtte de toen 21-ja-
rige Grigori het Duitse gevangenkamp
op het vliegveld Deelen op de Veluwe
tijdens een luchtaanval. Na dagenlange
omzwervingen door de bossen tussen
Arnhem en Apeldoorn werd hij tenslot
te in een schuilhut aangetroffen door
Gerard Methorst die, samen met zijn
broer Willem, met gevaar voor eigen
leven, hem zeven maanden lang van
voedsel en andere levensbehoeften
heeft voorzien. 17 april 1945 kwam op
de Veluwe de bevrijding en is de Rus
met de Canadezen vertrokken. Sinds
dien hoorden beide families niets meer
van hun beschermeling.
Het vorige jaar pas ontving men
een bericht van de Russische ambassa
de- dat Grigori nog steeds leefde en
dat beide echtparen waren onderschei
den met het erekruis van het Russische
legioen van oud-strijders.Thans reizen
i ee echtparen naar de stad Simfe-
rofol aan de Zwarte Zee, waar Grigirl
met zyn vrouw en 14-jarige dochter
woont.
UTRECHT, 11 okt. Van het station
te Utrecht is een delegatie van de
Nederlandse Studenten Raad (NSR)
naar Rusland vertrokken voor een be
zoek op uitnodiging van de Russische
studentenraad. De Nederlandse delega
tie bestaat uit de heren R. Samkalden,
secretaris buitenland van de NSR, W.
Hutter en J. Rosenberg, raadsvoorzit
ter van de NSR.
Op het programma staan bezoeken
aan Moskou en aan Kharkov. Eerder
dit jaar bracht een Russische studen
tenafvaardiging een bezoek aan ons
land. De Nederlandse delegatie zal be
sprekingen voeren over o.m. een re
gelmatige studentenuitwisseling, over
het vraagstuk van de studentenopleiding
en over problemen, samenhangend met
de sociale studentenproblematiek. De
delegatie zal twee weken in de Sovjet-
Unie verblijven.
ADVERTENTIE
Voor een afgeronde gezinsverzorging, die tevens
voorziet in de financiële behoeften als het
gezinshoofd komt te overlijden, is een
levensverzekering onmisbaar. Een gemengde vorm
van risico dekken en sparen biedt Concordia u
in haar moderne Opbouwpolis:
uitkering op 60- of 65-jarige leeftijd
een meervoudige uitkering bij overlijden voordien
verdubbeling van deze laatste uitkering bij
overlijden door ongeval.
Sluit voor de verzorging van uw gezin een
CONCORDIA-OPBOUWPOLIS met CLAIMRECHT.
Bijvoorbeeld:
f 10.000,- op 65-jarfge leeftijd
20.000,- bij eerder overlijden
f 40.000,- bij eerder overlijden door ongeval.
Het CLAIMRECHT biedt de mogelijkheid,
zonder verdere geneeskundige waarborgen,
de verzekerde kapitalen elke drie jaar met 20%
te verhogen.
De premie bedraagt voor een 28-jarige in totaal
f 27,80 per maand of 314,72 per jaar.
DE VERZEKERDE BEDRAGEN WORDEN
JAARLIJKS PREMIEVRIJ VERHOOGD
DOOR HET WINSTAANDEEL
Alle inlichtingen bij de plaatselijke vertegenwoordigers of bij het hoofdkantoor van:
Coöp. Levensverzekering Mij. u.a. - Oudenoord - Utrecht - telefoon (030) 16591
DE EENHEIDS-KATECHISMUS MISLUKTE
lp L
9rtik i eerste deel van het
ber dat wij vrijdag 7 okto-
ceerden, werd de ge-
?nis van de katechismus
5f ^deld van die van Trente
Sen ![etCifs vier eeuwen ge-
i1chic tot aan c'e Franse ka-
.^ssen in de jaren 1670
i chui Andres van der
,a9p r ^eroorzaakte als kape-
j ipS °otterdam een rel, toen
h®61"1 Preek enkele punten
Vk6 "Uytlegging der Katho-
i1shCja5er'n9e raekende de he-
9sche Geloofsverschil-
Keer j 0r den Doorluchtigsten
cqties Benigne Bossuet
een P ,van Meaux" uitlegde
i'6t *i*ijze die de gelovigen
n e, zo besloot drs. Bier-
^ikei -M. Cap zijn eerste
L
hT?c?0RG stootte dezelfde
.^btai 1 °'P hevig verzet van
mk anen onder leiding
iNt Ilern-ff'°naris ter plaatse, de
vV (}p Us .van der Gracht. De
der^u vormden de
bi V de kato r UUr uit het Frans
hpts uhisrnussen, gewoonlijk
jj., 6ven met „der drie
L? óürt 1uniV?d Johannes van Neer-
ïflfcMs viö z^n er naast de
t?techiKr>y uit het Frans ver-
df^ijse assen in omloop: de
v. hvee' j katechismus van
interr» drie bisscboppen.
,gnum eerst op
v°lgde Petrus Codde
L E S
J Yotr P HÏLJËS BTGX» i» j;
N *kSS - V V
De katechismus van Sens, ver
taald door Justus Moedersohn.
Van Neercassel op werd er tegen
deze katechismussen een actie gevoerd
door vier pastoors uit Zuid-Holland
onder leiding van Adriaan van Wjjck,
pastoor te Kethel. De Missie stond
voorlopig onder het bestuur van de
provicarissen Codde en Cousebant.
Van Wijek, die zichzelf als een waak
hond der orthodoxie beschouwde, was
een felle anti-jansenist.
Van Wijek c.s. vonden de houding
der provicarissen te toegeeflijk. Zij
lieten in Rome weten, dat hun lei
ders niet optraden tegen katechismus
sen waarin over genade en voorbe
schikking onrechtzinnig werd gespro
ken en de schriftlezing in de volks
taal werd aanbevolen. Zjj beklaagden
zich tevens over collega's die niet
schroomden bjj de toediening van
doopsel en heilig oliesel en bjj huwe
lijkssluitingen de volkstaal te bezigen.
De actie liep uit op een vriende
lijke instructie van het H. Officie
aan de provicarissen, waarin zij ver
maand werden nieuigheden tegen te
gaan. Het aantal Franse katechismus
sen werd tot ergernis van Van Wijek
in 1688 nog met een vermeerderd, nl.
de „Catechismus voor 't Bisdom van
Meaux, uitgegeven door order van den
Doorluchtigen Heer Jacques Benigne
Bossuet, Bisschop van Meaux".
Toen men vanuit de Missie vanal
1689 opnieuw klachten naar Rome zond
over de katechismussen en men Cod
de verweet, dat hij deze Franse boek
jes toeliet en zelfs propageerde, deed
Codde een tegenzet. In 1690 deponeer
de hij bij het H. Officie eèn aanklacht
tegen het bovengenoemd „Onderwijs
voor de eerste H, Communie
ghemaeckt door een Priester der So-
cieteyt Jesu". Het werd 17 januari
1703 op de Index geplaatst „donec
corrigatur", maar op andere gronden
dan in Codde's aanklacht werden
aangevoerd.
Zijn tegenstanders vroegen in 1695
om een veroordeling van de katechis
mus van Sens, waarop Codde weer
een aanklacht indiende tegen de ka
techismus van Christiaen van den
Berghe. Anderhalf jaar later, op 31
oktober 1696, werd door het H. Of
ficie beslist: de katechismus van Sens
verdient geen enkele censuur. Deze
beslissing werd nooit officieel gepu
bliceerd, maar toen Codde ze offici
eus vernam, trok hij zijn laatste aan
klacht weer in. Adriaan van Wijek liet
het er echter niet bij zitten. In 1697
publiceerde hij een venijnige brochu
re „Aanmerkingen op eenen Cate
chismus by de Hollandse Clersie veel
in 't gebruik". Hjj noemde daarin de
katechismus van Sens „een Gouden
Kelk vol vergift van quaede en on-
roomsche Leeringen".
Ook in de vierde paragraaf van het
tegen Codde uitgebrachte Memoriale
(1699) werden de bezwaren tegen de
Franse katechismussen weer breed
voerig opgesomd en de gebruikers van
deze boekjes van onrechtzinnigheid be
ticht. Men vindt er krasse en beuzel
achtige verhalen. Zo zouden sommi
ge pastoors kinderen de kathechismus
uit de handen hebben gerukt, waar
na zij dan bepaalde vragen en ant
woorden wegkrasten of doorstreepten.
Codde moest zich te Rome op 18 maart
1701 voor een commissie van kardi
nalen verantwoorden over de in de
Missie gebruikte katechismussen. De
ze waren alle aan het H. Officie ter
beoordeling voorgelegd. Het Romein-
se proces tegen Codde eindigde met
zijn schorsing op 7 mei 1702. Over
de katechismussen heeft het H. Of
ficie verder geen uitspraak gedaan.
Maar in de Hollandse Missie werd
daarover van 1702 tot 1705 nog een
felle polemiek gevoerd.
DE LAATSTE apostolische vicaris
Johannes van Bjjlevelt heeft in 1719
nog eenmaal een poging ondernomen
om tot een eenheidskatechisrnus te ko
men. Zjjn voorkeur had de Mechelse
katechismus van 1623. Vanuit Rome
werd hij niet aangemoedigd.
In 1734 werd de Mechelse katechis
mus door Johannes Nanning, pastoor
te Buitenveldert, met goedkeuring van
kardinaal d'AIsace, aartsbisschop van
Mechelen, opnieuw uitgegeven. HU had
de taal „verhollandst".
Het tekent de sfeer, dat hij door Ge
rard Top, pastoor te Eemnes, in Rome
werd aangeklaagd, omdat hij de kate
chismus in vele punten zou hebben ver
anderd. De zaak liep met een sisser
af.
In de tUd van de zeven aartspries
ters kwamen er geleidelik meer ka-
techimusboekje in gebruik. Vanaf
het einde der achttiende eeuw had ie
der aartspriesterschap een of meer ei
gen katechismussen. In Holland en Zee
land, Utrecht, Friesland, Groningen en
Gelderland waren deze boekjes geba
seerd op de Mechelse katechismus. Al
leen in het aartspriesterschap Salland
en Drente, en waarschijnlUk ook in
Twente, gebruikte men de uit het Duits
vertaalde katechismus van Overberg.
Na het herstel van de hiërarchie
kreeg ieder bisdom binnen een tiental
jaren een eigen katechismus. Mgr
Z wij sen vond het blijkbaar nodig, dat
het aartsbisdom Utrecht en het bisdom
s-Hertogenbosch een verschillende ka
techismus hadden. Zijn katechismussen
bleven tot 1910 in gebruik, evenals de
katechismus van mgr. Van Vree voor
Haarlem. Het bisdom Breda had reeds
als vicariaat een eigen katechismus
vanaf 1846. Mgr. Van Hooydonk gaf
het bisdom in 1864 een nieuwe katechis
mus Dit werd een Bredase traditie,
want zo deden ook mgr. Van Genk in
1872 en mgr. Leyten in 1893. Alleen
het bisdom Roermond handhaafde de
Mechelse katechismus in onveranderde
vorm Voor de andere bisdommen werd
hij aangepast, vrij bewerkt en uitge
breid.
DE NEDERLANDSE katholie
ken tussen de 25 en de 65 jaar hebben
allen hun godsdienstige kennis opge
daan uit een katechismus die in 1910
werd ingevoerd. Het was de eerste
Nederlandse eenheidskatechisrnus, of
schoon hij nog voor ieder discees
apart werd uitgegeven.
In 1910 is bovendien een traditie van
eeuwen doorbroken. Driehonderd jaar
lang werd te onzent de Mechelse kate
chismus gebruikt of was tenminste zijn
invloed merkbaar. Aan deze situatie
kwam abrupt een einde, want de ka
techismus van 1910 had geen enkele
verwantschap meer met het „Mechels
bloed".
De voorgeschiedenis vein onze kate
chismus van 1910 speelt zich af in
Duitsland.
In Duitsland werd vanouds het boek
je van Canisius veel gebruikt. Het
groeide echter met de jaren. De leer
stof werd opgesplitst in meerdere vra
gen en antwoorden. Vanaf de tweede
helft der zeventiende eeuw kwam daar
bij veel polemische ballast. Onder in
vloed van de Verlichting kreeg het
boekje een eeuw later een sterk intel
lectualistisch karakter. En tenslotte
werd er vanaf het begin der vorige
eeuw veel bijbelse geschiedenis aan
toegevoegd.
Voor de Nederlandse katechismus
zijn van belang drie op Canisius voort
bouwende uitgaven tussen 1800 en 1900.
Bernard Heinrich Overberg gaf in
1804 de volgende boekjes uit, de „Kate
chismus zum Gebrauche der gröszeren
Ssaaafc
1. Céfci f
„Berigt over de gewigtige veran
deringen een der strijd
schriften (31 blz.) uit de katechis-
muspolemiek van 1702 tot 1705.
Schtiler" (1630 vragen) en de „Kate
chismus zum Gebrauche der kleineren
Schüler (376 vragen).
Overberg komt met een andere inde
ling dan Canisius: God en zijn eigen
schappen, het einddoel van de mens,
het verlossingswerk, onze plichten.
Op basis van Canisius' katechismus
(tot 15 maal zjjn oorspronkelijke lengte
uitgebreid!) verschenen in 1847 niet
minder dan vijf katechismussen van
de hand van Joseph Deharbe S.J., drie
kleine boekjes, een zeer omvangrijk
boek met 1112 vragen, en de zg. „mitt-
lere Deharbe". Het laatste boekje droeg
de titel „Katholischer Katechismus für
Stadt- und Landschulen nebst dem kur-
zen Abrisz der Religionsgeschichte" en
telde in de verschillende uitgaven 700
tot 800 vragen.
Van Deharbe stamt de ons zo beken
de indeling: geloof, geboden en gena
demiddelen.
Tenslotte bezorgde de jezuiet Jakob
Linden in 1900 een bewerking van
laatstgenoemde katechismus, nl. „Der
mittlere Deharbesche Katechismus, neu
bearbeitet von Jakob Linden S.J." (433
tot 476 vragen).
De Nederlandse katechismus van 1901
(465 vragen) was een vrije bewerking,
gedeeltelijk zelfs een vrjje of letterlijke
vertaling van de katechismus van Lin
den.
AL VOOR DE TWEEDE wereldoor
log werd er geroepen om een andere,
betere katechismus. Met hooggespan
nen verwachting is hij, in 1948 ontvan
gen. Hij was beter dan zijn voorganger,
dogmatisch beter, didactisch beter, pe
dagogisch beter. Een lang leven was
hem echter niet beschoren. Vele oude
ren waren er nog niet mee vertrouwd,
niet met zijn indeling: de geloofsbelij
denis der apostelen, de genade en de
genademiddelen, de zedenleer, maar
evenmin met zijn inhoud.
In 1964 is de jongste katechismus
als leerboek afgeschaft, nadat drie
jaar tevoren het aantal te leren vra
gen al van 548 tot 217 was terugge
bracht. Maar ook zonder handboekje
zal de jeugd blijven leren: Waartoe zijn
wij op aarde?