HET NIEUWE DAGBLAD
KVP LIET KABINET VALLEN
Vrijmoedig commentaar
Vier KYP-ers
hemden tegen
Verder:
JAMIN
II
Doodstraf geëist
tegen Soebandrio
r
Vandaag:
JLw&Jl
2JB pA(S)NA 3
*5 ?agina i5;
4CePagaina i9:
Ton op nr. 90497
Deelneming aan samenzwering
Hardnekkige
belangstelling
op Binnenhof
Koningin niet
in Engeland
Vrijdag
f TfBSr
bi
BESLISSENDE MOTIE
Het weer in Europa
a
Inclusief-systeem
voor taxi-fooien
in de ijskast
Kardinaal preekt
in Anglicaanse
kathedraal
14 OKTOBER 1966
VEEL BEWOLKING
7/1
58ste JAARGANG No. 16491
(Van onze parlementaire redactie)
HEN HAAG, 14 okt. De ministerraad is vanmiddag
^'een gekomen. Naar verwacht wordt zal premier Gals
lerna de koningin het ontslag van zijn kabinet aanbieden
1111 gebleken is dat het niet meer het vertrouwen geniet van
Meerderheid van de Tweede Kamer. Het ligt voor de
and dat de koningin de heer Gals zal verzoeken minister-
^lesident te willen blijven van een demissionair kabinet dat
lopende zaken afwikkelt. Een dergelijk kabinet zou ook
VerVroegde verkiezingen kunnen voorbereiden.
Geruchten in Den Haag willen dat het kabinet-Cals na de er-
wj^gen van gisteren niet meer tot de voorbereiding van vervroegde
*kiezingen bereid zal zijn. Indien dit juist is, zou een interimkabinet
j eten optreden, dat aanblijft tot de verkiezingen van mei 1967,
hat Vervroe§de verkiezingen uitschrijft. Den Haag verwacht het
h ste. De vervroegde verkiezingen zouden mogelijk in januari ge-
'°Uden worden.
20 pagina s
En:
SportöTeptw«P Liverp°01 (en ander
banket
niet duur wel heerlijk
I-®
2-cj
Nadat de motie-Schmelzer was aangenomen en het kabinet was gevallen, verliet de regering definitief
Afgewezen
Vragen
NIEUWE DAG
Veel bewolking, later enkele
opklaringen. Overwegend droog.
Matige oostenwind. Overdag 12
tot 15 graden, in het zuiden Iets
hoger.
Zon op: 07.04; onder: 17.47
Maan op: 08.41; onder: 18.24
Den Haag verwacht in januari
VERVROEGDE VERKIEZING
e0?fet !igt in de verwachting dat een interim-kabinet zal bestaan uit de
j>a ;®ssi°nele partijen en de VVD. Weliswaar heeft de Anti-Revolutionaire
«or tegen de motie-Schmelzer gestemd, maar men neemt aan dat de
daarvan was, dat de heer Roolvink zich door vroegere besprekingen
hot- kabinet sterk gebonden had aan het compromis dat in de miljoenen-
co«f s^an(* "s gekomen. Verdere geruchten zeggen, dat in een kabinet van
Zn, ssi°nelen en libralen ook deskundige figuren uit de zakenwereld zitting
nemen.
he
v'jf eeo s's was vanmorgen oin half
Wil? feit aan het eind van de langste
"hery'bc'ht ook meest enerverende Ka-
van na 'ie oorlog. De KVP-
f''.iH'l< ht ook meest enerverende Ka.
biotjg tjng van na de oorlog. De KVP-
'lei i even tevoren met een meer
kant,,,'1 van 75 tegen 62 stemmen was
beu hil0,nen werd door Cals en de zij-
"fek Schouwd als een uiting van ge-
vertrouwen in het financieel-
""Usche beleid van het kabinet.
!ï©t
biet jlhinde voor het kabinet-Cals kwam
]vjrVerwac'ht. Dinsdag heeft de KVP
van haar fractie-leider, drs.
ritig I 7er, ernstige kritiek op de rege-
fbenrj en horen en een aantal klem-
?6ht o vragen aan de minister-presi-
°nrt v he minister van Financiën, dr.
W dl l1"®' gesteld. Gisteren werd het
het °P van he dag duidelijk, dat
Wd0or de regering gegeven ant-
h de KVP niet kon bevredigen.
OUjjPph bleven er tot het laatst zoveel
tot lelijkheden, dat de mogelijkheid
ble.?en voortleving van het kabinet
*het bestaan. Met klem drong echter
hame de socialistische fractielei-
drs. Nederhorst, bij de KVP aan
V()?fin te grote invoer en hoge lonen
de vea een ernstige bedreiging voor
da -[Nederlandse textielindustrie, die
Uj^hboven kampt met overgangs-
^«"iikheden van kleinere naar gro-
j.? eenheden. Een beschouwing
'erover vindt men op pagina 3.
is Carel Weeber, de jonge
hieu w^ens ontwerp voor een
Centraal Station voor Am-
vorige week bekroond
met de Prix de Rome 1966?
Zij,, speciale verslaggever meldt
^vindingen op pagina 11.
bont,pagina 3:
9es„'e ,ïeer slecht georganiseerd.
°ver hereniging met oud-
■s j P Pagina 4:
Kroniek.
e® tv-nieuws.
11 van lezers.
ïtegf Pagina 5:
0l>aal nieuws.
^lbP ,Pagina U:
f'Utu,? flauwste stuk in New York.
Xsgg*Wd. door LEO HANE-
Pagma 13:
°lUetcll8lster,neisje (nieuwe films),
kleuren voor wintersport.
™ciën
en ecnonomie.
amse Effectenbeurs.
op volstrekte duidelijkheid. Die duide
lijkheid kwam in de vorm van een mo
tie, waarin geconstateerd werd, dat
het finanoieel-economische beleid van
de regering niet voldoende waarbor
gen bevatte voor een evenwichtige
groei enerzijds en tegen verdergaande
geldontwaarding en werkloosheid an
derzijds.
Van de KVP-fractie stemden vier
leden tegen de motie: drs. Verdijk,
mej. Kessel, mr. Van Doorn en Th.
Laan. Vóór stemden behalve de over
grote meerderheid der KVP. de voltal
lige fracties van VVD, CHU, SGP,
Boerenpartij en GVP. De fracties van
de PvdA, ARP, PSP en CPN stemden
unaniem tegen.
De heer Schmelzer verklaarde met
nadruk dat zijn motie niet mocht wor
den uitgelegd als een gebrek aan ver-
(Van onze verslaggever)
DEN HAAG, 14 okt. De motie
van de heer Schmelzer die nadat
zij door de meerderheid van de
Tweede Kamer was aangenomen,
de val van het kabinet tot gevolg
had, luidt:
„De Kamer, gehoord de algeme
ne politieke en financiële beschou
wingen over de rijksbegroting 1967,
van mening, dat in het voorgeno
men financieel-economisch beleid
meer waarborgen moeten worden
gelegd voor een evenwichtige groei
en tegen verdergaande geldontwaar
ding en werkloosheid,
spreekt als haar overtuiging uit,
dat mede met het oog op de mo
gelijkheden voor 1968 naast een
verbetering van de dekking 1967
maatregelen ter voorkoming van
extra-uitgavenstijging voor 1968
noodzakelijk zijn,
nodigt de regering uit, daartoe
voorstellen te doen, en gaat over
tot de orde van de dag."
ADVERTENTIE
DEN HAAG, 14 okt. In de vierde
klasse van de 575-ste staatsloterij is
vandaag de ton gevallen op lot nr.
090497. De loten werden verkocht in
Amsterdam, Den Haag, Rotterdam,
Leeuwarden en Utrecht.
Station!
Den Helder
Ypenburg
Vlissingen
Eelde
De Bilt
Twente
Eindhoven
Beek
Stockholm
Oslo
Kopenhagen
Londen
Amsterdam
Brussel
Luxemburg
Parijs
Nice
geheel bewolkt
mist
onbewolkt
geheel bewolkt
lich bewolkt
geheel bewolkt
licht bewolkt
mist
geheel bewolkt
geheel bewolkt
zwaar bewolkt
geheel bewolkt
zwaar bewolkt
onbewolkt
mist
zwaar bewolkt
zwaar bewolkt
Sd
13
14
17
14
15
16
16
17
5
4
10
16
14
19
18
22
d
12
11
14
10
12
11
12
9
3
3
9
12
12
13
11
11
11
ro
1
0
0
0
0.1
0
0
0
0
0
0
23
0.2
0
0
0
trouwen in het gehele regeringsbeleid
noch als een uiting van bezwaren te
gen de politieke samenstelling van het
kabinet. Zijn enige motief was, zo zei
hij, te getuigen van zorg over de fi-
nancieel-economische ontwikkeling.
Mr. Cals antwoordde daarop dat hij
de motie niet kon zien als alleen maar
een uiting van zakelijke bezwaren te-
ger. een stuk van het regeringsbeleid.
Ware. dat wel zo, dan zou hij de motie
naast zich neer kunnen leggen. „De
tóelichting van de heer Schmelzer is in
strijd met de inhoud van de motie,
want ik kan er eerlijk niets anders in
zien dan een gebrek aan vertrouwen
in het financieel-economische beleid
van dit kabinet," zei de heer Cals.
„De onduidelijkheid, waarover van
daag zoveel gesproken is, zal voort
bestaan als ik de motivering van de
heer Schmelzer zou aanvaarden. Ik
acht dit in strijd met het landsbelang."
Nadat dit hoge woord eruit was als
antwoord op Schmelzers hoge woor
den kwam de KVP'er Verdijk verkla
ren, dat hij en enige van zijn fractie
genoten zouden tegenstemmen, omdat
zij het regeringsbeleid wensten te stei
nen. De anti-revolutionaire fractieleider
Roolvink, die ook zelf een motie had
ingediend, ontdekte wel parallellen tus
sen de motie van de KVP en de zijn?,
maar omdat de ARP niet wilde tor
nen aan de uitgaven voor 1967, terwijl
de KVP-motie dat wèl deed, zouden hij
en zijn fractiegenoten tegenstemmen.
Al eerder had drs. Nederhorst
Schmelzers motie volstrekt afgewezen,
ook al zei hjj erkentelijk te zijn voor
de eindelijk gebleken duidelijkheid. „Wij
weten nu waar de KVP-fractie staat."
Een kabinet, dat zichzelf respecteert
zou geen knip voor de neus waard zijn
als het de KVP-motie niet in haar ware
aard zou onderkennen, zei de heer Ne
derhorst. Nieuwe belastingverhogingen
in 1967, waarop de motie van Schmel
zer volgens hem aandrong, zou hij vol
strekt onaanvaardbaar achten.
Toen Roolvink zijn eigen motivering
voor het tegenstemmen gaf, zei hij zien
van de motivering van Nederhorst te
willen distanciëren.
De oppositionele heren Toxopeus (V
VD), Beernink (CHU), Koekoek (BP)
van Dis (SGP) en Jongeling (GPV)
kostte het geen moeite zich achter
Schmelzers motie op te stellen. „Het
doet ons goed, dat de heer Schmelzer
aan zijn standpunt heeft vastgehouden.
Wij vinden onze eigen bezwaren erin
terug,", zei de heer Koekoek.
De klemmende vragen, waarop de
heer Schmelzer zei geen bevredigend
antwoord te hebben gekregen, waren
de volgende.
O worden de economisch-financiële
spanningen en wordt het gevaar voor
geldontwaarding niet te groot by het
(Vervolg op pagina 8)
DJAKARTA, 14 okt. (Reuter, DPI)
In het proces tegen de Indonesische
oud-minister van buitenlandse zaken,
dr. Soebandrio heeft de openbare aan
klager de doodstraf geëist.
De voormalige rechterhand van pre
sident Soekarno is beschuldigd van deel
neming aan een samenzwering om de
regering omver te werpen. Ook zijn hem
ondermijnende activiteit en enige mis
drijven op financieel gebied ten laste
gelegd. Dr. Soebandrio heeft verklaard
niet schuldig te zijn.
De openbare aanklager eiste voorts,
dat Soebandrio veroordeeld wordt tot 'n
boete van een half miljoen dollar we
gens verduistering van gelden waarvan
hij eveneens is beschuldigd. Ook zou
Soebandrio de kosten van het geding
moeten betalen.
De openbare aanklager betoogde dat
het proces vele politieke aspecten
vertoonde, maar dat het gevoerd werd
op grond van de wetten van de re
volutie. Hij zei dat het tribunaal on
der leiding van luitenant-kolonel Ali
Said niet handelde in opdracht van
een of andere grote mogendheid. De
landen die steun hebben gegeven aan
de mislukte staatsgreep, zullen zeker
Indonesië belasteren. „Laat de honden
maar huilen. Wij zetten onze strijd
voort, aldus de openbare aanklager.
Hij beschuldigde dr. Soebandrio er
van, dat hij een belangrijke rol in de
staatsgreep van 1 oktober 1965 had
gespeeld. Onder zijn bewind was In
donesië op het gebied van de buiten-
DEN HAAG, 14 okt. Bij de ingang
van de publieke tribune van de Twee
de Kamer heeft gedurende de gehele
zitting, tot tegen zes uur, een groep
belangstellenden gestaan voor wie
geen plaats meer op de publieke tri
bune was. Ook hun poging om door
het zingen van „In naam van Oranje
doe open dè poort", binnen te komen
leverde geen succes op.
ADVERTENTIE
landse politiek niets anders dan een
stromen van communistisch China ge
weest, met name wat de uittreding
van Indonesië uit de VN en de con
frontatiepolitiek tegenover Maleisië be
treft.
Volgens het requisitoir wilde Soe
bandrio de communistische partij ver
sterken door de vorming van een
„vijfde macht", die uitgerust moest
worden met wapens van Peking. Na
de mislukte staatsgreep had de ver
dachte geprobeerd het herstel van het
vertrouwen van het volk te belemme-
Ven. Van de vele namen die het volk
hem had gegeven, was die van „Doer-
mo" (Machiavelli) de meest passen
de, aldus de openbare aanklager.
Het proces wed daarna verdaagd
tot maandag.
(Van onze verslaggever)
DEN HAAG, 14 okt. - Het was van
morgen vroeg niet direct duidelijk of
koningin Juliana al of niet in Neder
land was. In zijn eerste commentaar
op de jongste politieke gebeurtenissen
zei premier Cals, dat hij nog niet wist
wanneer hij naar Soestdijk ging, omdat
de koningin in Engeland zou zijn. La
ter verklaarde de Rijksvoorlichtings
dienst dat de koningin wel in Neder
land was.
Vermoedelijk dacht de premier aan
het onofficieel bezoek dat de vorstin
aan Londen brengt. Zij zou daar echter
pas 19 oktober naar toe gaan om er
tot 22 oktober een aantal voorstellin
gen te bezoeken. In juni van dit jaar
toen de koningin eveneens in Londen
was, bestond daartoe geen gelegenheid.
UTRECHT, 14 okt. De bij het
NW aangesloten Nederlandse bond
van vervoerspersoneel heeft de indruk
dat in werkgeverskring niet het fooi-
inclusief systeem voor taxi's een pas
op de plaats wordt gemaakt. Men
gaat nu plotseling alle aandacht be
steden aan de economische gang van
zaken.
De NBV vindt het jamnier dat in
deze rapporten geen aandacht zal wor
den besteed aan de structuur van het
taxibedrijf. Men benadert de zaak
slechts van de kant van de kosten van
het bedrijf, zoals het thans draait. Men
komt dan, aldus de NBV, tot de ont
dekking dat er ingrijpende tariefsver
hogingen moeten komen, die als ze
geëffectueerd zouden worden, het fooi-
mcluisief systeem voor geruime tijd in
de ijskast souden zeten. Dit is voor
de werknemersbonden een niet te ver
teren zaak.
Een verbijsterend lot beeft zich
aan bet kabinet-Cals voltrokken,
ledereen wist, dat de verhouding
met de Katholieke Volkspartij en de
Anti Revolutionaire Partij slecht
was. De crisis hing in de lucht.
Maar naarmate de marathon-discus
sies over het algemeen en financieel
beleid in de Tweede Kamer vorder
den werd de voltrekking van deze
crisis steeds ongeloofwaardiger. Zij
is tenslotte door ons ervaren als
een driest politiek gebeuren, waar
wij geen ander Nederlands voor
beeld van kennen.
Waarom moest Cals weg? Wij
hebben in een speculerende be
schouwing onlangs geschreven, dat
de partijen dit kabinet doodgewoon
beu waren. Zoiets is mogelijk. Hel
was tot stand gekomen zonder ver
kiezingen. Velen hebben dat bij de
kritiek die zij hadden als een nadeei
naar voren gebracht. Het was ver
der een kabinet van sterke mannen,
die onpopulaire en psychologisch
soms moeilijk te verteren maatrege
len troffen. Het Huwelijk, de studie
toelagen, de moeizame loonpolitiek,
de aarzeling over de belastingverla
ging, bet inkomen van de koningin.
Om er maar enkele te noemen. Maar
dit zijn allemaal zaken, die de
socialistische partners veel meer re
den tot ergernis en interne moeilijk
heden gaven dan de KVP en de
ARP. Nog tijdens deze debatten
hebben de oren van de ministers
van lof getuit. De KVP bezweert,
dat niet het beleid op bet gebied
van de woningbouw, sociale zaken,
onderwijs en noem maar op. d?
oorzaak van de crisis is. Nee, juist
de dreiging van een inflatoir finan
cieel beleid brengt de verwezenlij
king van dit alles in gevaar. Rijst
dus de vraag of het beleid inder
daad inflatie zou brengen. Men kan
daar eindeloos over twisten. Wij
beschikken over perfecte economi
sche rekeninstituten en razend knap
pe economisten. Er is geen land,
dat zulke fraai gedocumenteerde en
beargumenteerde begrotingen afle
vert. Maar ieder jaar opnieuw wordt
de Miljoenennota door befaamde
cijfer-splijters binnenste buiten ge
keerd. En bet is nog nooit vertoond,
dat iedereen er betzelfde over dacht,
laat staan zei of schreef. Dit jaar
is het ook zo. Maar wat anders niet
zo snel gebeurt, geschiedde nu wel.
De KVP. VVD en CHU verbonden
bet lot van het kabinet aan een
specialistisch meningsverschil over
een paar honderd miljoen gulden op
een begroting van twintig miljard.
Dit is natuurlijk niet de ware
oorzaak van de crisis. De doorslaan
de motieven zijn van zuiver politieke
aard De KVP is bang, dat de PvdA
zich door baar roerige aanhang steeds
meer in linkse richting begeeft. Het
pas gepubliceerde basisprogramma
wijst sterk in die richting. Daar
komt bij. dat het kabinet-Cals het.
volgens de KVP, ongedekte gat in
de begroting met enig gemak op
de begroting voor 1068 kon over
planten, aangezien het zelf die be
groting vrijwel tot stand zou bren
gen. Bevreesd voor deze verreikende
greep der socialisten heeft de KVP
met één slag een einde aan bet
kabinet-Cals gemaakt.
Is het helemaal de schuld van de
KVP? Waar om cijfers gevoch
ten wordt, is altijd een marge voor
compromissen aanwezig. Het kabi
net heeft die keus niet willen be
nutten. Noch Cals die geen
economisch deskundige is noch
Vondeling is de KVP een haar
breed tegemoet gekomen. Het kabi
net wilde kennelijk ten onder gaan
als het team der sterke mannen.
De KVP heeft de smadelijke terug
tocht niet willen aanvaarden. Het
gevolg is een situatie van grote poli
tieke onzekerheid. De duidelijkheid
waarom iedereen geroepen heeft, is
ver te zoeken.
Wat nu. zegt men dan. Er zal
een kabinet moeten ontstaan, dat
minus de socialistische stokpaarden,-
een beleid voert dat ongeveer aan
dat van bet kabinet-Cals gelijk is.
Merkwaardig is echter, dat de nieu
we regeringscombinatie vermoede
lijk hogere fiscale lasten zal moeten
eisen dan de socialisten ooit gedurfd
en gewild hebben. Consequent, dat
wel. Duidelijk ook. Maar er is één
enorme moeilijkheid: de loonpolitiek.
Het gedrag van de vakbonden
bona fide en minder betrouwbare
was al een zeer zwak punt in bet
program van bet kabinet-Cals. De
vraag klemt boe een kabinet, dat
zonder socialistische steun werkt en
dat waarschijnlijk zijn toevlucht
moet nemen tot een snellere ver
hoging van de omzetbelasting, loon
politiek moet bedrijven. Het gevaar,
dat een mislukking alle goede anti-
inflatoire bedoelingen van de KVP
te niet doet, is groot. Misschien
moet men zich niet door dit argu
ment laten beïnvloeden. Het gaat
bier om buitenparlementaire krach
ten. De stemming over de motie-
Schmelzer geeft in dit opzicht echter
al reden tot vrees. Sommige KVP-
Ieden uit vakbondskringen stemden
tegen de motie. Het is niet onwaar
schijnlijk, dat bet tegenstemmen van
de gehele AR-fractie onder meer
door een soortgelijke houding te ver
klaren valt.
Een ander naar punt voor het toe
komstige kabinet is de omroepwet, die
nog steeds niet rond is. VVD en
CHU hebben om deze kwestie des
tijds bet kabinet-Marijnen verlaten.
Als de geschiedenis zich nu dreigt
te gaan herhalen, heeft de KVP
zich aardig in de nesten gewerkt.
Duidelijkheid in de democratische
en politieke verhoudingen, dat is de
kreet van de dag. Voorlopig is die
duidelijkheid alléén bereikt voor de
Partij van de Arbeid. Zij kan zich
nu rustig aan de oppositie gaan
wijden en tamelijk straffeloos toe
staan. dat links gerichte groeperin
gen onduidelijkheden uit haar pro
gram wieden, welke er door haar
verkering met de KVP en de ARP
in terecht zijn gekomen. Zij heeft
ook geen bemoeienis met de troe
belen. die nu zullen ontstaan door
een wellicht langdurige formatie-
periode. Dat alles is voor de nieu
we regeringspartijen niet weggelegd.
Wat komt er allemaal niet kijken!
Eerst bet geworstel over de
vraag of het kabinet-Cals de lopen
de zaken wil afdoen of zelfs wil
aanblijven om vervroegde verkiezin
gen voor te bereiden. Die hoop zal
wel ijdel zijn. Dan moet dus voor
een uiterst korte periode een over
gangskabinet geformeerd worden,
dat nauwelijks enig karakter zal kun
nen vertonen. Dan, als alles goed
gaat, vervroegde verkiezingen, waar
bij een program aan de man ge
bracht moet worden, dat waarschijn
lijk zwaardere fiscale lasten, minder
voortvarende sociale wetgeving en
wellicht ook nog een warrig loon-
beleid vertoont. Dat is allemaal on
dankbaar werk. Het zal bepaalde
groepen, die nu in de knel zitten
zoals kleine zelfstandigen en boeren
wel aanspreken. Maar zal de
groep, die zich door dit programma
onbehagelijk gaat voelen niet veel
groter zijn?
Wat de Katholieke Volkspartij nu
gedaan heeft is wel doortastend en
duidelijk te noemen, maar wie zal
dat straks, als hel sociale klimaat
verslechtert, onthouden? Wij hopen
er het beste van.
Wat nu in de Kamer is gebeurd,
staat niet los van de steeds duide
lijker wordende splitsing in linker
en rechtervleugels, welke zich in de
partijen voordoet. De KVP zal een
uitgekookt knappe politiek moeten
bedrijven, wil zij van dit verschijn
sel niet de nadelen ondervinden.
Als dat niel lukt, zou de val van
het kabinet-Cals wel eens de dreun
kunnen geven, die zich zo heftig
voortplant in de confessionele par
tijen, dat de eenheid erdoor wordt
bedreigd. Die eenheid is ook zonder
dat in gevaar, zal men zeggen. Dat
is ook zo. Maar bet is de vraag of
de gangmakers van de kabinets
crisis zich gerealiseerd hebben dat
zij door hun harde botsing .net het
kabinet een versnelling van dat pro
ces op gang konden brengen. Wij
geloven niet dat het dit soort van
duidelijkheid in de politiek was,
welke de heer Schmelzer en de
zijnen voor ogen heeft gestaan.
(Van onze correspondent)
LONDEN, 14 okt. Voor het eerst
sedert vierhonder jaren preekte giste
ren een kardinaal in een Anglicaanse
kathedraal. Kardinaal Heenan. aarts
bisschop van Westminster, preekte gis
teren in de kathedraal van Rochester,
in het graafschap Kent, zulks ter ere
van de nagedachtenis van de in 1959
overleden aartsdiaken, Walter Browne,
van de kathedraal van Rochester, met
wien de kardinaal tijdens diens leven
zeer bevriend was.
