Alleen op vrijdag" bij Centrum
KNAPPE REGIE VAN ANK VAN DER MOER
Enscenering Elektra
werkt te klein
„Hitier verloor een oorlog, Bichmann won er een
Boek van aanklager over proces in Jeruzalem
Grandioze foto's
van Paul Huf
^onexpress gaat
in juni rijden
Russen spelen
tegen de
Amerikanen
J
Prof. J. Mulia
overleden
Joodse steun
voor Kiesinger
Uitslag sporttoto
Première na een halve eeuw
ScheVeningen toch geestdriftig
Logeerbelasting
ook in Schoorl
Veiligheidsraad
Snuivers van Tri
lopen ernstig
hersenletsel op
nieuwe dag
VOLGENDE ZOMER
Ook reizen uit
Nederland naar
Bretagne
^aderna gastdirigent
^esidentie-Orkest
iiiaifli
1811111
Studentenkerk in
Nijmegen ingewijd
Zin der wijsbegeerte
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1966
55
hltbet
nol- r Omveer
Jïet .nomen-
s?bc^ler tot
De wraak van een bedragen echtgenote: afgeknipte mouwwen voor
Allard van der Scheervol begrip bekeken door Wim van den Heuvel.
GEMEENTE GELAAKT
Baarnse hondehokken
vorm van
mishandeling
55
SCHEVENINGEN, 12 nov. -
Zijn voornaam is Gideon. Men
denkt aan de oud-testamentische
uitvoerder van Gods strafgericht;
aan de Gideon uit de rij van de
rechters, die Israël verdedigden.
Hij heeft een rol gespeeld die
NI dit Gideonsbeeld past, maar
hij is er niet de figuur naar.
GIDEON HAUSNER.
Boek en boete
„Zeer interessant"
Maar als hij spreekt over de
verkiezingsuitslag in Hessen, is
hij weer de man, die 10.000 do
cumenten over de Jodenvervol
ging heeft doorgeworsteld en zich
verdiept heeft in het ontstaan
van de menselijke ontaarding in
haar uiterste vorm. "Ik ben er
door geschokt wanneer ik zie,
dat een duidelijk nazi-verleden nu
al weer geen bezwaar meer
vormt om iemand in het parle
ment te brengen. En laat men
niet zeggen, dat het daar in Hes
sen maar om acht procent van de
stemmen gaat. Vier jaar voordat
Hitier aan de macht kwam, kre
gen de nazi's in Beieren niet meer
stemmen dan de neo-nazi's nu in
Hessen."
Varia Philosophic a
Een blijspel als klucht
Vcrd nit*" .Alleen op vrijdag"
burg ter°-v°nd in de Stadsschouw-
i:™j 'cm onder regie van
iriT, i.rer Moer door Centrum als
goed an gespeeld. Dat sloeg heel
drift; ,er was een Iong en geest-
m0 applaus op het einde.
de
Het
spel „Say who you are'* is
Wa&,F.onkelijke titel is van Keith
*ijn d s en Willie Hall, die befaamd
dertiji?eWOrc*en door Hilly Liar, in-
Studi„ met succes door de toneelgroep
genaar®eSrPeeld 6ls "Een geboren leu-
schrün j n dat eerdere stuk was een
tig Jaende, bittere ondertoon aanwe-
Ver're ,arvan men dit nieuwe een
der eerklank vermoedde. Ank van
heeft 2e j' die het stuk ook vertaald
toegP'n0 i ,een heel andere speelwijze
bij Stnrf- n indertijd Peter Oosthoek
kreea ui?', ,In alle figuren en situaties
bhan d kluchtige de nadruk. Dat was
ten 'Jan er waren ook tal van momen-
t>e men in de lach schoot.
Schooti eden daarvoor zijn ruim-
oniL1 et stuk aanwezig. Een van
feelvp?i?rkelijkste dingen erin is de
ges gneid, waarmee de persona-
£en ?ar Precies mis lopen.
^erj°0rt«ffelijk decor van Benno
Ju veria' eei opmerkelijk van vorm
?od n nd van kleurcombinaties
biikh6jjaaF, met een speelse vinding-
re a e .gelegenheden toe. Het gaf
QUwJirs ng een lichte toets, die
®ehar,j?s °°k wel in het kluchtige spel
hjmdhaafd bleef.
^etn?aai amuseerde zich daar in het
°eh n goed mee, maar men kon
tyi.'?ok merken, dat men bij tijd
ie ZEd te wachten op een nieuwe
bj^ding tot lachen. Dat doet de vraag
tfjff of de gekozen speelwijze doel-
F6nd was. De komische nadruk
overspelletje spelen, dat tot in
*- J wordt, maakt
°aeindige gevarieerd
tal -et stuk geen Feydeau. Een aan-
arri. situaties, die op zich nauwelijks
leuj:Saht zijn, wordt er beslist niet
Vee, door. Misschien heeft het stuk te-
d«ft Zwakke plekken, maar het veran-
van toon jan men hier ge-
der i k°n worden, het is genuanceer
de a ?ijn stemmingswisselingen. Bij
y®rv6lo waarbij men zich zat te
h h k?n men zich de vraag stel-
bgurB°e zii uitgepakt zou zijn als de
n gespeeld waren als keurige ge-
Pegp afgevaardigden van Eu-
vl'estai,-fitoorweSen» reisbureaus en
7 ïlf emaatschappijen hebben
tKflam en met 11 november in Am-
Sla.® vergaderd over de vakan-
u,?n voor het seizoen-1967.
fk6tistM^ari:?en. verschillende voor de
6v W Plezierige beslissingen uit
Zo za-l de rit van de zon-
W kort de Hlvièra anderhalf
S*eiJter gaan duren, evenals de
*1 t?0no Hoven-dien is besloten, dat
iïi 'ea ukress volgend jaar in juni
*61,'kil keer gaat rijden in plaats van
i$omdat de vraag naar juni-
nk zij de vakantiespreiding
lar e1cl ranse toeristenbureau gaat
gfk} V6 zomer ook reizen uit Neder-
ar Bretagne organiseren.
rtlFSet!,4, zal aan het „Parijse -as-
W1 toleen driedaagse reis wor-
Sevoegd, die elke dag kan
Sr °&gonnen. Verder komt er
'Mtz^btstreekse verbinding naar
jHVepmet de Pyreneeën.
„Bpr,.-| kende vakantietreinen, de
hi 'eh v u~ en ae noieipi-aneApicsa,
ff?1*# ?;Se.nd jaar met grotendeels
li-Fd, 7 ngrijtuigen naar Zuid-Duits-
Ijdèï! s£,rland> Oostenrijk en Ita-
St^bliiA Hese rijtuigen zjjn op het
aanbouw bij de Duitse
reiscomfort wordt er
Humeri 5 door verhoogd. Bovendien
N^lfitenS'6Ze - extra vakantietreinen
at Xd in Nederland
gt?dse ti-af^'ïbtrust op ner o
tor??d dal0 ni«t kan worden ver-
reizigers op,
het buiten-
Zji^isten e onderweg instappende
«h dp IF ?een bagageproblemen
w be-ein ?Iaatsreservering geldt van
«Is tot aan v,Qt
*e{
s.
tot aan het eind van de
*n,
er in i2 -nov. De Russen
,n Van 4.n }?egestemd de overwin-
t htair hóekten nn z.aterda9 il- regie-
J n»v,j en op de veremnrto
to,
in'.orndat rS °P de verenigde Sta-
»en en op cpP V'Flscher weigerde te
*ro>enotei l???™ rustda9 en rijn
F kfeon p°h eveneens teruaae-
ti*rd de aan te maken. Besloten
StiP te houden!m9 °P ander
ViifitsIa§en: afgebroken partii uit
fiib 2--> Jonde: JoegoslaviëArgenti-
!0bgarijeZf?da ronde: Ver. Stalen-
bPahje n o6n afg" Rusland-
B klgariia o -,en 3 afg" Joego-Slavië-
Srïicnië u uen 1 ,aff-' Argentinië—
me en J afg.
L 4Sta«d: Joego-Slavië 15y2 pnt. en
g-- 3 a r' staten N pnt. en 5
Husla agentlnië 14^ Pnt- en 1 afg-,
In»Srland 14 pnt- en 7 afg.
<?Feft nuH, !15e tot en met 28e plaats)
fiiteds de i"ia"d met 15 pnt. nog
rr\0+
met i i?lding. gevolgd door Oosten-
.,-n on a» pnt' en Colombia en Po-
i, k 13 n gedeelde derde plaats met
jV'arn tot Nederlandse team
al tegen ,|en ..voorlopige stand van
afgebroken61®' Twee partijen wer"
Se Haar io
bovP'i,1^ent Briin De ftaliaan-
"jub. tot 9 j bcu van 16
Jls ®rten Van ue(;erï,ber in totaal elf
yen ?|tdiriger]t R-esidentie-Orkest
?k>rdnHaag, Arni,eiden- Concerten in
bet ttt-6cbt, Gmiïa rdam, Rotterdam,
°grarnma 611 Leiden staan op
wone mensen, die soms huns ondanks
komisch werken, en nooit zo nadruk
kelijk laten zien hoe mal zij eigen
lijk doen. Wellicht zouden dan minder
lachers zijn ontstaan en meer momen
ten, waarop de toeschouwer zich be
wust werd van de navrante kanten van
deze spelletjes, maar het zou enig sys
teem in deze dwaasheid gebracht heb
ben.
Het zijn gissingen, zij het op niet
geheel losse gronden. Binnen de geko
zen opvatting werd er consequent en
dikwijls ook amusant gespeeld door
Ann Hasekamp, Allard van der Scheer
en Wim van den Heuvel, ook door Els
van Rooden, maar haar ligt deze kant
van het vak minder; zij zou In die an
dere opvatting beter tot haar recht ge
komen zijn. Een succes op zich was de
NIJMEGEN, 12 nov. (KNP) Mgr.
drs. J. Bluyssen, bisschop van 's-Her-
togenbosch, heeft vrijdagavond tijdens
een eenvoudige plechtigheid de nieuwe
studentenkerk te Nijmegen ingewijd.
De rector magnificus van de Nijmeeg
se universiteit, prof. dr. A. J. H. Ven-
drik, sprekend namens verscheidene,
meest anonieme schenkers, bood na
mens het docentencorps het altaar en
namens de juridische faculteit ae preek
stoel aan. Onder de genodigden be
vond zich mgr. G. Beltrami, de pau
selijke internuntius in Nederland. De
feestelijkheden rond de inwijding wor
den vandaag besloten met een con
cert, waarbij kardinaal Alfrink tegen
woordig hoopt te z\jn. Zondag wordt
de kerk officieel in gebruik genomen
ongenoemde speelster ik meende
Riek Schagen te herkennen die de
voorstelling met een onbedaarlijk ge
lach afsloot. Dit op zich zou een anders
geaarde voorstelling een zeer navrant
slot gegeven hebben.
ANDRé RUTTEN
AMSTERDAM. 12 nov. Gisteren
is in het Julianaziekenhuis alhier over
leden prof. dr. mr. J. S. G. Mulia uit
Djakarta, die sinds 8 oktober in ons
land verbleef in verband met zijn ere
promotie aan de Vrije Universiteit op
20 oktober j.l.
Vorige week vrijdag werd prof. Mu
lia in het Julianaziekenhuis opgeno
men i.v.m. zijn zwakke gezondheids
toestand. De behandeling in het zie
kenhuis heeft echter niet meer kunnen
baten. Hij bereikte de leeftijd van 70
jaar.
Prof. Mulia was tijdens zijn bezoek
in Nederland vergezeld van zijn vrouw
en twee van zijn zoons. Hij was vooral
bekend door zijn pionierswerk op oe
cumenisch terrein. Zo gaf hij de stoot
tot de oprichting van de raad van
kerken in Indonesië waarvan hij ere
voorzitter was. Tot zijn sterven was
prof. Mulia voorzitter van het Indo
nesische bijbelgenootschap.
Het stoffelijk overschot zal naar Dja
karta worden vervoerd. Voor de vele
kennissen en vrienden in Nederland
van prof. Mulia zal een rouwdienst
worden gehouden. Waar zal nog nader
worden bekend gemaakt.
DüSSELDORF, 12 nov. (AFP, UPI)
Karl Marx, de hoofdredacteur van
het Westduitse .Joods Weekblad",
heeft zijn volledige vertrouwen uit
gesproken in de democratische ge
zindheid van Kurt-Georg Kiesinger,
de christen-democratische kandidaat
voor het kanselierschap. Marx, die
een van de invloedrijkste woordvoer
ders van de Joodse gemeenschap in
de bondsrepubliek is, verklaarde ech
ter niet namens alle Joodse West
duitsers te kunnen spreken.
In New York verklaarde het hoofd
van de Joodse organisatie B'Nai
B'Rith, Benjamin Epstein evenwel,
dat de wereldopinie zich zal moeten
afvragen of in West-Duitsland werke
lijk wel een democratie is gevestigd,
wanneer Kiesinger bondskanselier
wordt. Is Kiesinger aanvaardbaar
voor het Duitse volk en de partij
waarmee de christendemocraten een
coalitie zullen aangaan, dan heeft de
wereld reden tot bezorgdheid, aldus
Epstein.
Zoals bekend, is Kiesinger, die voor
de oorlog advocaat in Berlijn was, in
1933 toegetreden tot de nazi-partij en
heeft hij zijn lidmaatschap niet wil
len opzeggen gedurende de oorlogs
jaren. De kandidaat-bondskanse
lier verklaart echter nadrukkelijk, dat
hij zich al voor de oorlog „verzette"
tegen de nazi-ideologie.
Kiesinger heeft gisteren op een pers
conferentie in Stuttgart verklaard, dat
„de sleutel tot hereniging van Duits
land zich in Moskou bevindt". De
kwestie van de hereniging kan volgens
hem slechts geregeld worden in over
eenstemming met Moskou en niet tegen
de wil van de Russische leiders in.
BAARN, 12 nov. De afdeling Baarn
van de Nederlandse Vereniging tot Be
scherming van Dieren heeft in een
schrijven aan het gemeentebestuur van
Baarn ernstige kritiek geleverd op de
„ontstellende toestanden" die bjj de
gemeentelijke hondehokken zjjn aan
getroffen. De verzorging van de dieren
en het onderhoud van de hokken is
dermate veronachtzaamd dat de Dieren
bescherming erop heeft aangedrongen
de gemeentehokken buiten gebruik te
stellen.
In deze hokken worden de zwerf
honden ondergebracht die op grond
van de politieverordening door de po
litie van straat worden verwijderd.
Het bestuur van de Dierenbescherming
zegt dat het gehalte van voor de
zwerfhonden bestemd voedsel en de
frequentie van voedseltoediening zeer
slecht is. „Het is niet te sterk ge
zegd dat de wijze waarop de gemeente
Baarn opgenomen honden onderbrengt
als een vorm van dierenmishandeling
nwet worden beschouwd", aldus de
brief. De Baarnse Dierenbescherming
heeft zich tegenover de gemeente be
reid verklaard om de dieren die door
de politie van straat worden gehaald
direct over te nemen. Het bestuur
zegt zich dan gc.ea illusie over een
mogelijke financiële bijdrage van de
gemeente te maken. Als kleine tegen
prestatie vraagt men wel wat meer
ambtelijke medewerking dan bij de
laatste collecte toen, volgens de brief
van tegenwerking van ambtelijke zijde
kon worden gesproken.
DEN HAAG, 12 nov. De ciifers
van sporttoto 18 van het afgelopen
weekeinde zijn: Aantal deelnemers
658.941. Bruto-inleg ƒ908.836,80Prij-
zenbedrag 299.916,-. Ie prijs
164.953,80 geen meldingen. 2e priis
89.974.80 plus 109.969,20 (tweederde
van Ie prijs) is totaal 199.944,- aantal
meldingen 17, bruto-opbrengst per ko
lom 11.761,40. 3e prijs 44.987,40
plus 54.984,60 (een derde van le
pnjs) is totaal 99.972,- aantal meldin
gen 147, waarvan 1 met 2 kolommen,
bruto-opbrengst per kolom 675,50.
HET IS NIET ALTIJD zo eenvou
dig als een simpele verhuizing, een
voorstelling die voor een bepaald thea
ter gemaakt is naar een ander huis
over te brengen. In de afgelopen zo
mer beleefde men dit met ,,Don Car
los" die voor Düsseldorf geënsceneerd
was en te groot bleek voor de Amster
damse Stadsschouwburg. Gisteravond
bleek de door Wieland Wagner voor
de Monnaie in Brussel geënsceneerde
Elektra" van Richard Strauss in het
Scheveningse Circustheater te klein.
Dit is voor een deel een kwestie van
maten, maar nog meer van ruimtever
houdingen. De Monnaie is een ouder
wets rangentheater en het toneel staat
daarin hoog van opening en met een
smalle manteau. Het Circustheater
heeft een breedwerkende toneelopening
Imet een extreem brede en zwaar ge
accidenteerde manteau, terwijl de ronde
zaal wegwijkt.
Het gevolg was dat het scènebeeld
visueel te klein werd en auditief de
zaal te groot. De ruimte klinkt wel
goed, maar de klank moet relatief
grote afstanden afleggen voor zij
kaatst. Stemmen die niet bijzonder
groot zijn wat een kwestie kan zijn
van volume maar ook van draag
kracht verzinken daarin. Bovendien
bleek het nu voor de tweede keer dat
de orkestbak verkeerd is ge
construeerd, ondiep, geweldig in de
breedte uitgetrokken, een lange loop
graaf en dan nog te klein van capaci
teit, alle verhalen over honderd muzi
kanten die zij zou kunnen bevatten
ten spijt. Het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest kon slechts spelen op een
basis van vier contrabassen en zes
celli dit is zeker voor deze zaal de
helft te weinig.
Het resultaat was fnuikend voor de
klank. In het Elektraorkest speelt zich
het hele bovendimensionale drama af
en het zit vol van de meest sprekende
details, als harmonisch en instrumen
taal koloriet, melodiepatronen die ker
vend moeten indringen om aan dit
drama de volle impact te geven waar
door het overweldigend wordt.
Wie het zo goed kent, dat hij weet
wat er komt kon het er natuurlijk wel
uit horen wat er gespeeld werd, maar
ook dan kon het geen vervulde gebeur
tenis worden. Ik vrees dat de zaal,
SCHOORL, 12 nov. Na de gemeen
te Valkenburg is Schoorl er nu toe
overgegaan om voortaan logeerbelas
ting één kwartje per nacht te
gaan heffen terwijl ook de kampeer-
le-ges zullen worden verhoogd.
Het besluit hiertoe werd gisteravond
in de gemeenteraad na een langdurige
discussie genomen met zeven tegen
vier stemmen.
NEW YORK, 12 nov. (UPI) De
Algemene Vergadering van de Vere-
nigde Naties heeft Brazilië, Canada,
Ethiopië, Denemarken en India voor
twee jaar als niet-permanente leden
m de veiligheidsraad gekozen. De be
noemingen gaan op 1 januari van het
volgende jaar in.
die grosso modo Elektra voor het eerst
in een theatervertoning zag een no
viteit na meer dan een halve eeuw!
er niet veel van heeft opgemerkt. Maar
ik vrees ook, dat al hadden er voldoen
de spelers gezeten, de klank evenmin
zou zijn doorgekomen. Een orkest in
een dergelijke verspreiding kan nauwe
lijks klinken.
De zaal was nochtans na afloop van
het anderhalve uur die de opvoering
van deze adembenemende eenacter in
beslag neemt uitermate geestdriftig.
Zeer begrijpelijk. De mensen zijn er
kentelijk voor dat ze het stuk een
zien. Men moet dit voluit bij
schrijven op het artistieke conto van
de Nederlandse Operastichting. Het
stuk is heel eenvoudig te ensceneren,
maar wijlen de Nederlandse Opera
heeft het niet opgebracht, zelfs niet
toen in de concertuitvoering te Rotter
dam onder leiding van Franz-
Paul Decker, enige jaren geleden in
het Holland Festival, er zelfs een zui
ver Nederlandse bezetting die klonk
als een klok voor aanwezig bleek.
Om tot de enscenering terug te ke
ren, zij werkte zoals gezegd te klein
met haar aane lke kant van de scène
drie lage zetstukken als muurfragmen
ten en haar geheel in zwarte duister
nis opengelaten achtergrond. Eerlijk
gezegd, was dit ook in Brussel al
enigszins problematisch. Het is een ge
volg van de diepte-psychologisch dui
dende conceptie, die de regisseur ge
maakt heeft. Voor spelers tegen een
nonexistente achtergrond, in een nau
welijks begrensde ruimte dus, is het
moeilijk daarbij gestalte ts krijgen. In
de verhoudingen van Brussel voelde
men het probleem; in die van Sche
Veningen verdwenen de gestalten gro
tendeels en ik houd er weer reke
ning mee dat hier Wieland Wagner
zelf niet meer aan het werk is ge
weest, doch dat men een nagewerkte
vertoning zag, waar een percentage
slijtage in begrepen is.
Alleen Anja Silja hield, dank zij
haar groot plastisch vermogen, de
scène ongeveer vol. Zij was ook de
enige die goed in de ruimte door
kwam misschien komt dit minder
door haar zangkunst dan doordat zij
haar tonen meestentijds uitstoot en
dan uiteraard juist die tonen die het
moeten doen. Normaal zingen laat zij
niet horen. Maar goed, zij brengt als
speelster met een daarop aangepaste
zangmanier zelfs onder ongunstige
omstandigheden een boeiende Elektra
ten tonele.
Gerd Nienstedts Orestes kwam ook
nog rond, zij het al iets minder spre
kend. De Klytamnestra van Jean Ma
deira was helaas een schaduw van de
demente grootheid die zij vroeger in
die rol vertoond heeft. Maar ditzelfde
geldt eigenlijk ook van Gre van Swol-
Brouwenstijns Chrysotemis, te zwak
van stem, te zeer cliché als actrice
en niet meer in de leeftijd van Elek-
tra's van moederdrift doorgloeide jon
ge zuster. Voor beide zangeressen
geldt dat men de goede artiesten ook
op het juiste moment moet grijpen.
En wat André Vandernoots directie
betreft, hij heeft in Brussel zoveel
markanter en spannender gedaan.
Hier kon hij niet veel meer dan zich
aan de omstandigheden aanpassen.
Wellicht wordt alles veel beter in
een andere schouwburg, ik zal er in
Rotterdam als Marijke van der Lugt
en Anny Delorie de titelrol en Kly
tamnestra doen weer naar gaan kij
ken maar het is zonder meer wel dui
delijk waar het in de grond aan ha
pert: een opera-theater en op dat huis
gecreëerde ensceneringen en geselec
teerde stemmen. Zonder dat blijven
we op de duur in het dilettantisme,
dat intendant Huisman ons heeft voor
speld.
LEO HANEKROOT
NAZI-WINST SCHOKT HAUSNER
(Van onze speciale verslaggever)
De zacht sprekende mr. Gideon
Hausner, lid van het Israëlische par
lement, is een vriendelijke vijftiger
die een rustige middenstander of
boekhouder zou kunnen zijn. Hij zou
ook als parlementariër niet de inter
nationale bekendheid hebben gekregen
die hij heeft, wanneer hij enkele ja
ren geleden niet was opgetreden als
procureur-generaal in het proces-Eich-
mann.
„Dit proces was een novum in de
verhouding tussen de Joden en hun
vervolgers. Ditmaal geen lijden en
geen strijden, maar recht doen: vol
waardig recht spreken". Hij legt een
kalme overtuigingskracht in zijn woor
den, maar terwijl men naar hem luis-
h v, lcomt tocdl een paar maal de ge-
aachte op: waarom was het nu juist
ueze man, die moest spreken voor de
Ir vermoorden?
wet antwoord zou kunnen zijn, dat
0lurist die was voorbestemd als
het «Ieur"generaal °P te treden door
geschake?HZakeii van een onSeluk uit-
de tweerif uerd' Gideon Hausner was
dit waarom w Misschien verklaart
de grote faJle,1 moeillJk ia in hem
kwald te zfen g6r Va"het §rote
taak vervuld rnaar 1J heéft die
12e jjaar kwarn^S? afeb°0rtT zijn
soonlijk heeft h^heï naaVIsrael- Per*
ropa niet ervaren. Hii Eu"
het proces (wel latera J' m voor
lige kampen geweeSt V°?rma-
dingstijd voor dit grot? nree.
kort: minder dan een Lr w Was
heeft in die tijd meer dan^tiD i4.aasner
documenten bestudeerd; 1040 e'rvan
zijn bij het proces ter tafel eeknm»
de" 9V%Uurng aank^ht duu?
Denkt u nog
mann
vaak aan Eich-
„Ik moest bewijzen wat hij gedaan
had, maar de man was vooral be
langrijk als teken van wat een mens
kan doen en déaraan moet ik nog heel
vaak denken".
Heeft u het optreden van Eich-
mann kunnen begrijpen?
„Slechts in zoverre als je het irra-
tionele van het kwaad kunt begrijpen.
Nadat alles was gezegd en alles was
behandeld, keerde toeh de vraag te
rug: hoe was dit mogelijk.
Als een docent vertelt Hausner voor
beelden van de wijze, waarop Eich-
mann zich uitsloofde om de vernieti-
xilf, Xan d® Joden door te zetten,
terwijl men alle vervoerscapaciteit
rj d n°dig had voor de oorlogsvoe-
g, wist Eichmann altijd toch nog
n= mLdd®len te vinden om de Joden
j ar R°len te transporteren. Wanneer
ue nazi-autoriteiten in bepaalde gebie-
ae« sommige Joodse werkkrachten
wilden vasthouden (bijvoorbeeld
enige diamantwerkers in Amsterdam)
wist Eichmann ze toch weg te halen.
Het treffendste voorbeeld is wel zijn
optreden in Hongarije, waar Horthy
Seschrokken van van de invasie in
■Normandië de deportatie van Jo
den trachtte te matigen. Toen Horthy
zich hiervoor bij Hitier moest verant
woorden, gaf hij voor, dat 8200 Joden
al visa hadden voor neutrale landen.
Bij hoge uitzondering stemde Hitler in
met emigratie van deze groep, maar
Eichmann wist het „Führerbefehl" on
gedaan te maken.
„Er zijn twee oorlogen gevoerd: de
wereldoorlog en de oorlog tegen de
Joden. De ene oorlog werd door Hit-
Ier verloren, de andere door Eich
mann gewonnen", zo zegt Gideon
Hausner.
Hij acht het van het hoogste be
lang de jongere generaties te door
dringen van wat er in de 20e eeuw
in het beschaafde Europa gebeurd is.
Drie maanden geleden is in de Ver
enigde Staten zijn boek „Justice in
Jerusalem" verschenen. Het wil een
inzicht geven in het ontstaan van de
vervolging, in de feiten die bij het
proces naar voren kwamen en in de
reacties van de buitenwereld op de
massamoord.
Hausner is naar Nederland gekomen
voor een conferentie van de Wereld
unie van Joodse Studenten in Scheve-
ningen. Hij heeft deze gelegenheid aan-
gegrepen voorbereidende besprekin-
gen te voeren over een Nederlandse
uitgave van zijn boek. Een maand ge
leden kregen twee jonge hakenkruis-
dragers in Chicago een flinke voor
waardelijke geldboete, die zij niet zou
den behoeven te betalen als zi] een
samenvatting van zijn boek konden
overleggen. Dat uittreksel hebben ze
gemaakt en ze zijn grondig genezen
van hun waanideeën, vertelt ae
auteur. Hij zou in Duitsland bij pro
cessen tegen oorlogsmisdadigers ae
jeugd in de rechtszalen gebracht wil
len zien.
Zou de grondige kennismaking met
de misdaden niet tot nieuwe misda
den kunnen inspireren? Hausner acht
de gruwelen daarvoor té afschrikwek
kend. Hij wil overigens de jeugd ook
oog doen krijgen voor andere aspec
ten van de Jodenvervolging. De scho
lieren in Israël leren óók over de fe
bruaristaking en over hulp, die Joden
in Nederland kregen van eenvoudige
mensen, die geconfronteerd met de
onmenselijkheid boven zich zelf uit
stegen.
Hij wil niet discriminerend oorde
len over de Duitsers men kan niet
zeggen, dat „de" Duitser altijd wreed
is geweest maar hij heeft wel kri
tiek op de onverschilligheid van vele
Duitsers ten opzichte van de berech
ting van oorlogsmisdadigers. Het is
Duitslands eigen taak met zichzelf in
het reine te komen. Gevraagd naar
zijn oordeel over Oostenrijk, zegt hij
de situatie daar nog veel meer teleur
stellend te vinden.
Over het geval-Lages wil hij („ik
ben hier in Nederland te gast") geen
oordeel geven. „Er zullen toch wel
zeer goede redenen moeten zijn ge
weest voor zijn vrijlating
Gideon Hausner kan zich soms van
merkwaardig neutrale termen bedie
nen. Als hij zegt, dat Eichman „very
interesting" was, weet men niet goed
wat men eigenlijk aan hem heeft. Is
dit nu dezelfde man, aan wie verwe
ten is, dat hij Eichmann zoveel schuld
op de schouders laadde, dat anderen
vrijuit zouden kunnen gaan? Men stelt
zich de aanklager van vijf jaar gele
den anders voor.
DE WIJSBEGEERTE is behou
dens misschien in haar Griekse perio
de altijd een omstreden zaak ge
weest. Niet alleen in deze zin, dat men
het er niet over eens was, wat nu eigen
lijk wijsbegeerte was daarover wa
ren de Grieken het ook niet eens
maar zo, dat zelfs zin en mogelijk
heid der wijsbegeerte als zodanig wer
den aangevochten. Het twee weken ge
leden besproken boek van Helmut Kuhn
behandelt deze vraag evenals een
recent boek van Josef Pieper, wiens
studie over Plato's mythen de vorige
week besproken werd. In zijn Verteidi-
gungsrede für die Philosophie gaat
Pieper er evenals Kuhn vanuit, dat fi
losoferen een poging is de totaliteit
(das Wirklichkeitsganze) te verhel
deren.
Een dergelijke poging stuit op tal
van tegenwerpingen. Vooreerst op die,
welke ook door Kuhn onder ogen werd
gezien: het is zinloos over totaliteit te
spreken. Maar Pieper stelt evenals
Kuhn, dat wij altijd reeds in een be
paalde wijze op de totaliteit der zijn-
den betrokken zijn en dat het der
halve menswaardig is. zich hiervan
rekenschap te geven. Doch de tegen
werpingen gaan verder: de wijsgeer
zegt zelf, dat zjjn pogen tot verhelde
ring een oneindige taak is. Heeft een
oneindige taak wel zin? Deze taak heeft
wei degelijk zin, want een oneindige
poging tot verheldering draagt in ie
der geval bü tot die graad van ver
heldering, welke voor ons haalbaar is
en ons daarom op meer verantwoorde
wijze onze houding binnen de totali
teit der zijnden laat bepalen. Maar is
dit wel een aanvaardbare taak in een
tijd, dat de mensheid in een strijd op
leven en dood is gewikkeld tegen
honger, armoede en oorlog? Het is,
stelt Pieper, een eenvoudige taak van
menselijkheid, want het is evenzeer
mensonwaardig geestelijk blind te le-
van als in een materiële ellende, die
principieel ophefbaar is. Filosoferen is
een strijd voor dt menselijke waar
digheid.
In zijn uiteenzettingen voert Pieper
een voortdurend gesprek met de wijs
gerige traditie: Hegel, Marx, White
head, Jaspers, Heidegger en Sartre
zijn evenzeer gesprekspartners als
Plato, Aristoteles, Augustinus en Tho
mas. Als motto geeft hij zijn boek de
volgende woorden mee: „Vele nood
zakelijke en grote dingen, zoals het
recht, zijn van nature onbeschermd.
Zij moeten verdedigd worden door de
machtige, die hierin niet alleen zijn
taak, maar ook zijn legitimering vindt.
De machtsuitoefening van het verstand
echter, zowel tot het slechte als tot het
goede, is de argumentering". En Pie
per eindigt met een pleidooi voor de
openheid, welke de wijsbegeerte
steeds moet bezitten: „Tenslotte is het
misschien niet zo gewichtig een theo
retische structuurformule uit te wer
ken, waarin aan geloven, weten en
filosoferen zo nauwkeurig mogelijk de
aan ieder eigen rol wordt toegewezen.
Van veel wezenlijker betekenis is de
levende verwerkelijking van die onbe
perkte, niets uitsluitende openheid voor
alles wat is, welke niet zozeer een
houding of een deugd van de geest is,
maar veeleer zjjn wezen zelf, een
voudigweg zijn natuur".
Josef Pieper, Verteidi-
gungsrede für die Philoso
phie, Kösel-Verlag, München
1966, 151 blz. 11 x 19, ge-
cart. DM 7,80, Geb. DM
10,80.
(Van onze verslaggever)
AMSTERDAM, 11 nov. Musea
gaan er meer en meer toe over ex
posities in te richten van foto's, voor
bijgaand aan het nutteloze en over
bodige debat of fotografie nu al of
niet onder kunst moet worden gere
kend. Ook Museum Fodor aan de Kei
zersgracht heeft nu, na onder meer
musea in New York en Moskou, werk
van Paul Huf in een tentoonstelling
ondergebracht. En zeer terecht. Huf
is een groot fotograaf, in zijn speciali
teit misschien wel de beste ter wereld.
Die specialiteit is dan vooral de re
clame en modefotografiewaarin hij
zijn kracht vindt in een ongeëvenaard
gebruik van modellen. Hij weet hen
zo te situeren, zo te inspireren ook
dat er tussen de vrouwen of de vrou
wen en mannen op de foto een ge
heimzinnig spanningsveld ontstaat die
gemakkelijk tot de kijker doordringt.
Daarnaast heeft hij een groot gevoel
voor kleuren en weet hij de techniek
naar zijn hand te zetten.
Voor het werk, waarvoor hij zich
duur laat betalen, is ook een steeds
groter podium, ook in eigen land. Een
zeer goede indruk krijgt men al van
zjjn kunnen door zijn geregelde bij
dragen aan de KRO-gids en het maand
blad Avenue en het is vooral in dit
laatste blad dat hij, gesteund door de
hedendaagse spectaculaire mode, tot
grootse prestaties komt.
De tentoonstelling geeft een bewijs
van zijn meesterschap. Huf heeft een
zeer geserreerde keus gemaakt van
nog geen veertig platen uit de laatste
twintig jaar. Enkele foto's geven blijk
van zijn onvermoede kracht als re
portagefotograaf, de man die het mo
ment betrapt. Een van de fascinerend
ste foto's, een schimmig beeld van
een paard tegen een knalgele achter
grond, moet ontmoedigend zijn voor
de amateur Bij de opname ervan
werd gespot met alle regels: er werd
een geelfilter gebruikt die alleen voor
zwart-wit fotografie staat voorgeschre
ven, hij benutte een telelens zonder
statief en hield dat zware apparaat ook
nog met geopende lens een second*
lang in de trillende hand, wat onzin
nig is. Het resultaat is niettemin ve»
bluffend. Men mag dit nooit geluk
noemen.
De opening van de tentoonstelling
was een feest op zichzelf voor wie
kijken wilde. De modellen blijken geen
plaatje, er waren mannen in het paars
en vrouwen in het oranje, Max Hey-
mans kwam binnen zonder Knal, Jan
Vrijman zonder gangstermeisje en er
was jazzmuziek, afgewisseld door
straaljagergeluiden op de achtergrond.
En het was zo druk dat niemand meer
de foto's kon zien. Daar hebben zij en
anderen nog een maand gelegenheid
voor.
ZUTPHEN, 11 nov. Enkele jon
gens zijn hier met ernstig hersenlet
sel opgenomen in het Algemeen Zie
kenhuis wegens het overmatig snui
ven van „Tri", (tri - chloor - ethy-
leen of vlekkenwater). De toestand van
een van hen is zeer ernstig.
Het snuiven van Tri, dat bij: iedere
drogist verkrijgbaar is, wordt door de
jongelui gebruikt, omdat ze menen er
„high" va nte worden. De zaak lek
te uit, toen een meisje na het snui
ven bewusteloos op straat werd aan
getroffen. Het snuiven van dit mid
del geeft een lichte roes, en een ver
minderd reactievermogen. Het maakt
de gebruiker suf. Het gebruik is ge
vaarlijk, omdat het zenuwstelsel kan
worden aangetast.
