Meer een verschijning dan een actrice
Afgod van intellectuelen en eenvoudigen van geest
EEUWIG VROUWELIJK
Nieuwe films
in Nederland
■■■IJl
Grauwe monnik
FILM
WILD-WEST IN HOLLYWOOD
Dansen rond boom
van smarten
"'v
Jr1
ff|
ZD
Liefde op de
maan
Niets te dol
Om het spel
TIENDE FIESTA GITANA
IÊI
VRIJDAG 30 DECEMBER 1966
Geboorte van een mythe. Mariène Dietrich als de onvergetelijke Lola Lola in „De blauwe engel", de
eerste film, waarin zij onder regie van Josef von Sternberg optrad.
Diseuse
belichaming van het eeuwig vrouwelijke. Mariène Dietrich zoals ze
thans nog optreedt.
I Mm WW w* w*
fi G-v b jgjM m v
CARMEN CASARRUBIOS
handen als duiven
ZO ZINGT MANOLO SEVIL-
LA, de zigeunerzanger uit Sevil-
la, een van de sterren uit Fiesta
Gitana dat de komende drie
maanden voor de tiende keer
Spaanse vreugde en vooral
Spaanse smart zal laten bruisen
op diverse plaatsen in ons land.
Hoogtepunf
^Kom er maar uit Leen, ik weet dat je binnen bent".
PATRO SOTO
jankende klacht
PETER VAN BUEREN
SPAAN
'vanIIEYST
MARLÈNE DIETRICH:
Sociaal en artistiek fenomeen
RUIM 35 JAAR GELEDEN vormde
Josef von Sternberg, toen een van
de belangrijkste filmregisseurs ter
■Wereld, in zijn film „De blauwe
engel" een onvergankelijke mythe uit
een paar eenvoudige bestanddelen:
Wat kanten lingerie, met juwelen af
gezette jarretelles en een paar prach
tige benen. Er hing een opwindende
en tegelijk verwarrende sfeer rond
deze mythe. Ze was mooi en gevaar
lijk, teder en brutaal, elegant en
tegelijk vulgair. Haar naam was Mar
iène Dietrich en zij bezorgde de re
gisseur Von Sternberg in Hollywood
de bijnaam „Svengali Joe". Maar
de mythe ging een zelfstandig be
staan voeren en veroverde zich met
een reeks van meer dan 25, meren
deels middelmatige films, een unieke
Plaats in de folklore van de Ameri
kaanse filmwereld.
Fatale vrouwen, glamour girls",
•ei-bommen en liefdesgodinnen kwa
men en gingen, van Jean Harlow tot
Rita Hayworth, van Hedy Lamarr en
Rola Negri tot Maria Montez. Maar
Mariène Dietrich, die blijkens de bur
gerlijke stand van haar geboorteplaats
Berlijn deze week 65 jaar is geworden,
bleef.' Ze werd de afgod van intellec
tuelen en eenvoudigen van geest. Ze
Uierd een obsessie voor de verwrongen
geest van Adolf Hitler, de vriendin van
kunstenaars en geleerden, onder wie
Erich Remarque, Ernst Hemingway,
Jean Gabin, Douglas Fairbanks jr.,
Jean Cocteau en Sir Alexander Fle-
'tning, de ontdekker van het penicilline.
Haar moeder was een Berlijnse aris
tocrate uit een vooraanstaande juwe-
j'ersfamilie, haar vader Louis Die
trich, een cavalerie-officier, die een
dodelijke val van zijn paard maakte,
toen Mariène nog klein was. Enkele
laren later hertrouwde haar moeder
Joet luitenant Edouard von Losch, een
Pruisische officier, die in de eerste
Wereldoorlog sneuvelde aan bet Rus
sische front.
Mariène wilde concertpianiste wor
den, maar een zenuwontsteking aan
haar linkerpols, toen ze achttien was,
verijdelde dit. In plaats daarvan be
gon ze te acteren. Nu en dan vond ze
Werk aan het toneel of bij de film als
figurante, In een verfilming van „Ma-
hon Lescaut" speelde ze de rol van de
vrouw, die de plaats van Manon in
neemt in de gevangenis. Ze trad in
een dozijn andere films op, maar op
vallen deed ze niet. Tot ze Josef von
Sternberg ontmoette. Dat gebeurde
m 1929. Von Sternberg keerde uit
Hollywood, waar hij de film „The
Last Command" had gemaakt, terug
haar Berlijn in gezelschap van Emil
Mannings, die opnieuw onder zijn regie
*ou optreden in zijn eerste geluidsfilm
l'be blauwe engel." Jannings zou een
klaar op leeftijd spelen, die door Lola
Lola, een kroegzangeres, wordt ge
ruïneerd. Het was niet gemakkelijk
voor de rol van Lola een geschikte
actrice te vinden. Von Sternberg nam
proeven met dozijnen actrices, tot hij
eindelijk vond, wat hij zocht: „Een
gezicht, dat leeft echt leeft. Een
gezicht, dat getekend kon zijn door
Toulouse-Lautrec." Mariène Dietrich
was ontdekt.
ONDER REGIE van Von Sternberg
is zij in zeven films opgetreden. Na hun
scheiding speelde zij in vele andere,
goede, slechte en middelmatige, waar
onder „Desire" van Frank Borzage,
„Angel" van Ernst Lubitsch, „Destry
rides again" van George Marshall, „A
Foreign Affair van Billy Wilder en
„Touch of evil" van Orson Welles.
Maar voor de meeste bioscoopbezoe
kers is en blijft ze op de eerste
plaats de onvergetelijke verschijning
van Lola Lola, schrijlings op een stoel
gezeten,die met een rokerige stem,
haast te verveeld om door te gaan,
„Ich bin von Kopf bis Fusz auf Liebe
eingestellt" zong.
Technisch gezien is zij meer een ver
schijning dan een actrice. Maar dat is
juist, wat de film en een goede regis
seur nodig hebben. Het ontstaan van
de Dietrich-mythe wordt, niet ten on
rechte waarschijnlijk, aan Von Stern
berg toegeschreven. Zelf heeft hij zich
daarop beroemd: ,,In De blauwe engel
en de andere zes films, die ik met haar
in Hollywood heb gemaakt, heb ik
haar gekneed en gevormd, haar ver
anderd. in wat ik wilde, dat ze zou zijn."
En Mariène Dietrich heeft eens in een
interview erkend: „Von Sternberg
vond me in Duitsland. Ik was daar
niets. Hij geloofde in me, werkte met
me, vormde me. Hij zette al zijn ken
nis, ervaring en energie in om een suc
ces van me te maken. Hij heeft me
herschapen".
In de jaren dertig waren er critici,
die Von Sternberg afschilderden als
een soort Dracula, die Dietrich van al
haar talent had beroofd. Later werd
het mode, de beschuldiging om te keren
en Dietrich voor te stellen als een para
siet op zijn talent.
Het is interessant, maar nutteloos
om zich in dergelijke beschouwingen te
verdiepen. Vast staat in elk geval,
dat Von Sternberg haar in de zes jaren
van hun samenwerking tot een der be
roemdste vrouwen in de geschiedenis
van de film heeft gemaakt.
MARLèNE DIETRICH was geen
grote actrice, zal waarschijnlijk het
oordeel van de geschiedschrijvers lui
den. Maar een filmster, die haar roem
uitsluitend aan een regisseur heeft te
De gewichtsvermindering, de onge
makkelijke atmosferische gesteldheid
ei1, de eenzaamheid zijn eigenlijk de
/"ge nieuwe elementen in een kluch-
Blge komedie, die de Amerikaanse re
gisseur Gordon Douglas in 1994 op de
u aa» laat spelen. Rusland en Ameri-
jA hebben daar elk een wetenschappe
n-strategisch waarnemingsstation
SjVestigd, dat door een man en een
*ouw wordt bevolkt.
a "et Russische duo is ongehuwd, het
ba erfkaanse tweetal vormt een echt-
0nar- Hun taak en bezigheden blijven
z^ermeld, maar de verplichte vrijge-
ent°estand van het ene en de ge-
?ngen huwelijksverhouding van het
acti e Paar leiden tot een kettingre-
a- a van verwikkelingen, die van de
ge e met bezorgdheid worden gade-
lagen. Het zou tot internationale
conflicten zijn gekomen als de Russen
niet hun astronauten hadden laten
trouwen. Daarmee zijn dan de span
ningen voorlopig van de baan, en be
gint de rivaliteit tussen beide partijen,
wie het eerst een kind „ter maan
zal brengen.
Hoewel het thema rijkelijk kansen
tot een originele, verfrissende inter
pretatie bood, heeft Douglas, de ma
ker van „Happening op de maan'
zich tevreden gesteld met een tradi
tionele vormgeving en zich beperkt
tot een aantal vriendelijke politieke en
moraliserende spotternijen, waarvan
de Russische afgevaardigde, die met
zijn schoen op tafel slaat, het spran
kelende voorbeeld is. Voor de rest be
dient hij zich van de bekende kome
diegrapjes. Naast Jerry Lewis kregen
Robert Morley en Brian Keith belang
rijke rollen toebedeeld. Hun fleurige
prestaties en die van de trucage-spe-
cialisten vormen naar onze smaak de
aantrekkelijkste bijdragen aan dit. ove
rigens praterig uitgesponnen routine'
werk.
HET VERHAAL van de wondermon-
nik Raspoetin is historisch en mag
tamelijk bekend heten. Gregori Ras
poetin was bezeten van een magische
genezingskracht en zijn vermaardheid
drong door tot het tsarenhof in Peters
burg.
In het blazoen van de grauwe mon
nik staat geschreven, dat de zonde
slechts in zonde kan worden uitge
wist. Dus zondigt hij als nooit iemand
tevoren. Het kost erg veel moeite Ras
poetin te doden, vergif helpt niet, na
twee schoten in het hart blikken zijn
vlijmscherpe ogen nog even doordrin
gend, maar tenslotte legt hij toch het
loodje.
De variaties op dit thema zijn tal
rijk. Een maand of twee geleden was
de film „De waanzinnige monnik" te
zien en een nieuwe versie heet „De
bacchanalen van Raspoetin".
Een vergelijking tussen twee slechte
films is niet eenvoudig. Was de eerste
slechter verfilmd, hij had de kracht,
dat de heroïsche duivel door overdre
ven pathos nog enige smeuïgheid be
zat. Deze bacchanalen zijn iets min
der slecht verfilmd, maar missen het
aandoenlijke, dat amateurtoaeel heeft.
Vergelijk de dood van de monnik. Na
tuurlijk was het smakelijker, binnen
het kader, om de ruwe bolster zon
der pit drie hoog uit een kasteel te
laten vallen in de sneeuw. In de film
van Pierre Chenal gaat hij na veel
loskruidige schoten eigenlijk gewoon
dood zonder enige versiering. Pierre
Chenal is een regisseur van onder-
deurkwaliteit, die de ene opdracht na
de ander op het witte doek zet, zoals
de schoenmaker die iedere maandag
langs komt en zaterdag de laarsjes
Weer keurig thuis bezorgt met nieuwe
hakjes.
Het Raspoetm-gegeven zou weer
eens door iemand met een oprecht ge
voel voor barokke pathos moeten wor
den aangepakt. In deze vorm mist men
de romantiek van een echt baccha
naal. -
P.v.B.
danken, had zich nooit zo lang kunnen
handhaven. De plotselinge wederople
ving van de Dietrich-mythe in 1953
heeft niet met haar vroegere roem als
filmster te maken, maar met haar gro
te talent als „diseuse", zoals ze zich
zelf bij voorkeur noemt. Ze kan 'n lied
zodanig met haar eigen magie laden,
dat het haar eigendom, een deel van
haarzelf wordt. Als actrice mist ze
misschien het ware natuurlijke talent
Maar als cabaretière is ze, zoals het
Grand Gala du Disque in 1964 nog eens
bevestigde, een der grootsten van deze
tijd. Bij haar doet het er niet toe, dat
zij hardnekkig blijft vasthouden aan het
weidse, eigenlijk verouderde gebaar of
dat de kwaliteiten van haar stem
steeds minder worden. Het internatio
nale publiek heeft 35 jaar geleden waar
schijnlijk ook niet op de eerste plaats
om haar stem zijn hart voor haar ge
opend. Haar gave om bepaalde facet
ten van het eeuwig vrouwelijke te be
lichamen maakt, dat men in 1966 even
gefascineerd naar haar kijkt en luistert
als in 1930.
Mariène Dietrich is een artistiek
en sociaal fenomeen. Een raadsel, dat
velen hebben proberen op te lossen,
maar dat zijn geheimen tot op de dag
van vandaag heeft weten te bewaren.
J. C. A. FORTUIN
Twee Amerikaanse oorlogsvliegers,
die in de strijd in Korea als gezworen
vrienden aan elkander het leven heb
ben te danken, maken anderhalf uur
ruzie om een knappe verpleegster in
„Maar niet met mijn vrouw".
Norman Panama, een man met er
varing in het lichtere amusementsgen
re, heeft er wat men noemt een ge-
noegelijke komedie van gemaakt met
veel vrolijke of dwaze situaties en een
paar fikse vechtpartijen in ouderwet
se slapstickstijl. Hij begint met een
stukje tekenfilm, waarin hij een blauw
monstertje met rode oogjes als de
verpersoonlijking van de jaloezie laat
optreden als de aanleiding tot een tu-
multueuse reeks verwikkelingen,
waarin niets te dol blijkt. Nu eens
hanteert hij de parodie, dan weer de
kluchtvorm, maar het blijkt al spoe
dig dat hij met een veelheid en ver
scheidenheid van stijlen niet tot een
harmonieuse eenheid wist te komen.
Dat neemt niet weg, dat men zich wel
kan amuseren bij zijn chaotisch opge
bouwde komedie, die met vaart en
fantasie geënsceneerde episoden kent,
waarin men geamuseerd de perikelen
der krakelende wapenbroeders gade
slaat.
De op deze pagina besproken films
draaien in:
„De Saint contrain Cineac-
Damrak, Amsterdam (alle leef
tijden). -.
„De bacchanalen van Raspoetin" in
Desmet, Amsterdam (volw.).
„Happening op de maanin Asta,
Den Haag (14 jaar).
„Maar niet met mijn vrouw" in Rex,
Den Haag en Cineac-AD, Rotter
dam (14 jaar).
Jean Marais doet in „De Saint
contra zijn best het met vuist-
en wapengevechten te winnen van een
stelletje Duitse, Amerikaanse en Le-
vantijnse geheime agenten. Er sneuve
len daarbij in Eastmancolour en
op breed scherm heel' wat meubel
tjes en auto's.
Erg hoog is de inzet niet, waarom
het ditmaal gaat: een schamele mil
joen dollars. Maar het is de Saint
tenslotte niet te doen om de knikkers,
doch om het spel. Zo ging het de re
gisseur van deze Frans-Italiaanse co-
produktie, Christian Jaque, ook meer
om wat hardhandige grappen dan om
een spannend spionageverhaal. Hij is
daarin op een wat hakketakkerige,
maar toch wel bevredigende manier,
geslaagd, al zullen bewonderaars van
de stoutmoedige Saint er het hunne
van denken.
ALS GEVOLG VAN de langzaam
groeiende Nederlandse filmproduktie,
begint er ook bij ons iets te komen
van het verschijnsel „filmsterren."
De meest gevraagde acteur is Ramses
Shaffy. Hij trad op in de „verboden"
film Schermerhornvan Mattijn Seip,
speelt een hoofdrol in de nieuwe film
van Wim Verstappen Bekentenissen
van een Liefdespaar" en zal het ko
mende jaar ook te zien zijn in „De
Verloedering van Swieps" (Erik Terp
stra), „To Grab a Ring" (Nikolai van
der HeydeWat doet Frank Jansen
in dit leven?" (en Scorpio-produktie)
en een film van Lennaert Nijgh.
DE MEEST GEVRAAGDE ACTRI
CES zijn Kitty Courbois en Shireen
Strooker. Kitty Courbois debuteerde in
„Helden in een Schommelstoel" (Frans
Weisz) en was achtereenvolgens te
zien in „Spuit Elf" (Paul Cammer-
mans), „Aah... Tamara" (Pim de la
Parra) en „Het Gangstermeisje"
(Frans Weisz). Shireen Strooker ten
slotte begon haar. filmcarrière met
een rol in „Het Huis" (Louis van Gas
teren) en speelde verder in „Jongens,
jongens wat een meid" (Pim de la
Parra) en „Joszef Katus" (Wim Ver
stappen). Ook Kitty Courbois en Shi
reen Strooker hebben een rol in „Lief
desbekentenissen."
DE FILMRECENSENTEN in New
York hebben de Tsjechische film „De
winkel aan de hoofdstraat" hun prijs
voor de beste buitenlandse film gege
ven. Drie prijzen kreeg de Engelse
film „A man for all seasons": voor
Paul Scofield als beste acteur, Fred
Zinneman als beste regisseur en Bolt
als beste scenarioschrijver. De beste
actrice kon niet worden aangewezen.
Elizabeth Taylor (Who's afraid of
Virginia Woolf) en Lynn Redgrave
(Georgy Girl) kregen een gelijk aan
tal temmen.
ELIZABETH TAYLOR heeft nu al
heel wat prijzen in de wacht gesleept
.voor haar rol in Virginia Woolf. En
nog steeds is deze film in ons land
niet te zien. De kerstprogramma's
blijven bijna overal even staan. We
gens succes geprolongeerd is terecht
de hoofdschotel van Haanstra „De
stem van het water." Alle 23 theaters
hebben de vertoning voortgezet.
DAVID EN ANNA MARIE HOLMES,
het Canadese echtpaar, dat bij het Na
tionaal Ballet danst en sinds twee jaar
in Amsterdam woont, zullen de hoofd
rollen spelen in een kleurenfilm met
musical-inslag. Regisseur Juan Corel-
li begint in januari met de opnamen
in Parijs.
WIE ALLE NIEUWE FILMS al ge
zien heeft en zich dezer dagen eens
wil terugtrekken in de literatuur, moet
het decembernummer van Cahiers du
Cinema kopen. Een dertig schrijvers
en vijftien filmers houden zich bezig
met het onderwerp „film en roman:
problemen van het verhaal". Joseph
von Sternberg geeft het kortste ant
woord op acht vragen vfin de redac
tie: „Er is geen enkel verband tussen
de kwaliteit van een film en die van
een roman."
v'
„De smart en dat wat geen smart is
Alles Is smart voor mij
Gisteren had ik smart toen Ik zag
Eenzaamheid en meer dan eenzaam
heid
Gisteren had ik smart toen ik je zag
Vandaag heb ik smart omdat ik je
gisteren zag."
Fiesta Gitana, iedere keer weer
een zeker waagstuk, telkens opnieuw
een groot succes. Tien jaar geleden
begonnen met zeven voorstellingen,
nu, bij het tweede lustrum, meer
dan honderd en tien. Op nieuwjaars
dag is de première in de Rotterdam
se Doelen, de hele maand februari
worden de tenten opgeslagen in Am
sterdam (Kleine Komedie) en tot
midden april zwerft de groep door
het hele land.
Dit jaar draagt Fiesta Gitana, meer
dan ooit, het karakter van Zuid-Anda-
lucia. Organisator-inspirator H. J. da
Silva heeft zich, naar hij zelf schrijft
in zijn veeltalige inleiding, gewend tot
de oerbronnen van de flamenco, naar
de kleine dorpen om Sevilla en de zi-
geunerwijk Trianna in deze stad zelf.
Daar heeft hij lokale talenten gevonden,
die nog trouw zijn aan de oude wetten
van de flamenco-kunst. Vooral de don
kere zigeuners, de Morenos, de schep
pers van de oer-flamenco en de oor
spronkelijke primitieve flamenco-zang:
la siguiriya, las tonas en las corridas.
Van latere datum zijn de andere ba
siszangen la solea, las bulerias, las
tangos en las alboreas. Beter dan de
zigeuners de scheppers te noemen is
het te spreken van hen als de „smeders",
In de Andalusische zigeunermuziek
vindt men elementen uit Ionische en
Frygische Modi, Hindustaanse muzi
kale systemen, de Musulmancultuur,
psalmische melodieën en Mozarabische
liederen.
Een van de wonderlijkste gezangen
is de „saeta", het heilige processie lied
dat in de Heilige Week (la Semana
Santa) gezongen wordt in Andalucia.
De saeta, het pijlpuntlied, is verwant
aan de tóna, maar veel ouder, van voor
dat de flamenco bestond.
Een mystieke hartekreet, waarin het
lijden van Jezus haast jaekend wordt
beklaagd:
„Ayy - Ayy - Ayy
Alle moeders hebben pijnen en
smarten
Maar Jij het allermeest
Want ze heben Ie Zoon gegeseld
Hij, die de Zaligmaker is
En daarom lijden alle moeders
Maar jouw leed is het grootst."
Deze saeta wordt gezongen door
PATRO SOLO (29), een onweerstaan
baar mooie vrouw, geboren uit een
familie van beroemde Flamenco-arties
ten en stierenvechters. Een geweldig
volume dat het leed uit haar lied bijna
lichamelijk naar ons toe doet sidderen.
Een ander belangrijk lied is de ge
zongen legende van LA PATENERA,
het wonderschone meisje uit Cadiz, dat
vele mannen in het verderf stortte al
vorens zelf als menselijk wrak, ver
teerd door haat, te gronde te gaan,
gedood door het klamkoele mes.
Verleden week hebben we deze tien
de Fiesta Gitana gezien in Brussel. „Het
succes in België is onweerstaanbaar
zegt Fiesta-bezieler De_Silva. „Overal
breken ze de zalen af."
EEN HOOGTEPUNT uit het pro
gramma is de martinete. De naam is
afgeleid van „martillo" (hamer) en de
waarschijnlijke afkomst is het gezang
van de ijzersmid of koperslager aan de
arbeid, zichzelf begeleidend met het
slaan van de hamer op zijn aambeeld.
De begeleidende dans, de „baile de
fragua" (dans van de smidse) bestond
dertig jaar geleden nog niet. Hij wordt
uitgevoerd op de maat van de Segui-
riyas, gebracht door MANOLO SEVIL
LA en MIGUEL MAYA, met zijn stem
waarin het zout van zijn geboortegrond
ligt bezonken.
Een couplet luidt:
„Zoals de smidse gloeit
Als een gouden kandelaar
Zo gloeit mijn binnenste
Als ik aan jou denk en ween
De dansgroep bij deze tiende Fiesta
telt enkele fenomenale solisten die de
Flamenco voorzien van fijn genuanceer
de spontaniteit en improvisaties:
CUROS VELEZ: met zijn verbluf
fende ritmische expressie; CARMEN
CASARRUBIOS: van wie men zegt,
dat haar handen zijn als duiven; LA
QUECA: met haar perfecte sierlijkheid;
LA AMPARO: de mascotte op drieja
rige leeftijd reeds beschermeageltje van
flamenco-feesten, en EL MIMBRE: Tril
lende Wilgentak, met zijn slanke ge-
stalte en een merkwaardig nerveuze
manier van dansen. Om er maar een
paar te noemen.
VOLGENS DE HEER DA SILVA is
deze Fiesta Gitana geen show. Dat is
het natuurlijk wel en zeer goed ge
regisseerd ook. Maar de ernst, de smart
overheerst, er zijn weinig vrolijke dan
sen, die bij de gemiddelde toeschouwer
eerder aanslaan. In Brussel was er
vooral stille aandacht en bij het publiek
sloeg eigenlijk pas tijdens het laatste
nummer de vonk over van enthousiast
mee willen klappen. Hierin geeft het
gezelschap zich over aan een gezcu-
menlijk feest met de Buleria als zang
en de Rumba als dans.
Door deze opzet zal het voor sommi
gen tamelijk lang duren. Maar de Fiesta
is in deze vorm wel verhelderend. Men
krijgt een uitstekende indruk van de
flamenco als ware kunst. Een goede
programmering kan daarbij inzicht ver
schaffen in de betekenis van de treur
zangen, zoals het laatste couplet van
la Pat en era:
„De rozeboom brengt een roos
voort
En de appelboom een appel
En een vader een dochter
Oh eenzaamheid, oh mijn smart
En een vader een dochter
Zonder te weten voor wie zij is
bestemd."
ADVERTENTIE
Le plus grand
norn du
COGNAC
Hubert
de POLIGNAC
COGNAC Pnnce Hubert
J'TV'AT' SVC? 1\ T A Y~X
Een waarlijk vorstelijke
cognac, reeds generaties
lang uitverkoren door
connaisseurs in Frankrijk
en vèr daarbuiten.
Vraag uw
slijter! wijnhandelaar
Import voor Nederland:
WIJNKOPERIJ N.V.
Hooftskacje 195-Den Haag.
Tel. (070) 60 28 26*
Hofleverancier
