„ZO'N PREMIERE WORDT HELEMAAL NIKS"
tl
't Zal
me een zorg zijn
Engeland is in rep en roer
door roof van kunstschatten
Scherpzinnig historicus heengegaan
Filmfestival
in Eindhoven
Schoolvakanties
duren Franse
ouders te lang
DIEVEN MET VERSTAND VAN KUNSTSCHATTEN
Bisschopswijding
in parochiekerk
Literatuurwetenschap
Recordbezoek aan
^j^smuseum
Eindhoven lonkt naar
medische faculteit
Concilieschema van
bedrijf sapostolaat
James Bond blijft
in Engeland bovenaan
DINSDAG 3 JANUARI 1967
Tijd voor een
ïen op de Van wie de kind'-"
fegd TnMr de tiep. ziin vastge*
"•k'ïihad S
WIM SONNEVELD, 's mor
gens door de telefoon: „Het lijkt
me erg leuk, maar wannéér moe
ten we praten? Ik moet zo naar
de schouwburg, dan direct door
naar Eindhoven. Weet u hoe laat
de treinen naar Eindhoven gaan?
Hoe laat is het nu eigenlijk? Half
elf? Mijn hemel, sorry dat ik
even gaap hoor, maar ik moet
me nog helemaal benémen."
LONDEN, 3 jan. Langzaam
maar zeker dringt het in de ar
tistieke wereld door dat de schil
derijendiefstal van het oude jaar,
gepleegd in het Dulwich College,
in een buitenwijk van Londen,
veruit de grootste kunstroof is
in de geschiedenis. Experts bui
gen zich over het onherstelbare
verlies, want het telefoontje da
bij de Londense politie binnen
kwam van de man, die een los
prijs van één miljoen gulden
vroeg, wordt over het algemeen
als een grap beschouwd.
Meisje bij het raameen schilderij van Rembrandt, dat verdween uit
de collectie van het Dulwich College.
DOOR PROF. DR. A. F. MANNING
Prof. dr. P. GEYL
Prof. dr. A. F. Manning is hoog
leraar aan de Nijmeegse uni
versiteit, met de wereldge
schiedenis der 20e eeuw als
leeropdracht.
Trevor Eaton: „The Semantics of
Literature"Uitg. Mouton Co.,
Een Haag 1966. 70 pags.; prijs
J Jj".
Mn,ft wetenschappelijke uitgeverij
lanu in Den Haag geeft al jaren-
Bphinfen serie uit met werken op het
eci vatl jjg mo(jerne taalkunde:
iw Linguarum".
Chn,f,n, hPeft alleen maar aan Noam
y 3 „Syntactic Structures" uit
aoJ denken om een indruk te krij-
rn u van de centrale Dlaats die deze
fnf ln de allermodernste linguistiek
neemt. Mouton is nu ook begonnen
™et een soortgelijke reeks op het ge-
■p d v.an de literatuurwetenschap: ,,De
j 1prietatibus Litterarum". Als eerste
TrfLVe"cheen een korte studie van
de mt" at°n over de semantiek van
Wekto jatuur- Het is een zeer belang-
van betoog, zeer geconcentreerd
an vorm, zonder twijfel discutabel,
k-pim vo1 van verrassende en oorspron-
ideeën.
hot n zet zich af tegen Richards'
petcende tweedeling van 't taalgebruik
la ."Symbolisch" en „emotief", het
aatste kenmerkend voor het literaire
taalgebruik. Aan deze tweedeling be
antwoordt een kentheoretische dichoto
my; weten en geloven. Hiervoor in
r.e Plaats stelt Eaton een kentheore
tische driedeling: het eerste kennen
he absolute kennen, voor de mens on-
afpflkbaar maar nochtans vaak als
kenment aangewend); het tweede
het °P grond van ervaringen die
baarS"ibiect met anderen controleer-
subier?eelt; en het derde, het louter
cussie Ve kennen. Alle zinvolle dis
van hit s.pelen zich af op het niveau
dit nivpo eede kennen: uitspraken op
pen wnifiU gedaan kunnen onderwor-
gen po n aan semantische metin-
hiepr ?P grond van die metingen als
°f minder affident worden be-
cnouwd. Hiermee wordt de dichoto-
Ple syrnbolisch/emotief vervangen
hoor affident/inaffident, hetgeen in
houdt dat er geen wezenlijk linguïs
tisch onderscheid bestaat tussen lite
rair en niet-literair taalgebruik, en dat
literatuur semantisch beschrijfbaar is
althans in theorie.
Vanuit dezelfde kentheoretische tri-
chotomie komt Eaton tot een omschrij-
^ng van het begrip „waarde" welke
me van Richards vervangt. De waarde
?n bet literaire werk bestaat niet, zo-
jJJ8 Richards wil, uit een bevredigend
tie ansement van de psychische reac-
voerrtan de ,ezer- Konsekwent doorge-
kritipt I^aa'5t; deze visie de literaire
ua. tot een onmogelijkheid. Deze
mispif.f ls .niet semantisch, doch ,,se-
kenof zii W01"dt bepaald door het
WaarfP van de lezer. De semantische
het kpo van bet literaire werk ligt in
uit hptnnen van de schrijver zoals dat
ziin blijkt. Waarde-uitspraken
is wat h niet affident, want waarde
voor de he mens intuïtief substitueert
kennen. ontzegde eerste vorm van
begrip 'waffia6 kritiek die zich op het
Pretentie v baseert zal dus elke
moeten afio„n wetenschappelijkheid
handelt gen: Hit laatste punt be
king tóf j uitvoeriger met betrek-
Woordiap nf praktijk van het tegen-
Deze a "teratuuronderwij s
onnodio °r .z'An beknoptheid soms wat
langriiC m?eilüke studie levert een be-
versohu theoretische bijdrage tot een
laar Ltllüel -dat 7'ch de laatste tien
ncn: het h duide'ijker heeft doen ken-
behuln Pescbriiven van literatuur met
Een dereeiHu ï-kundige categorieën,
geheel voiiedil ^.f®chrijving zal nooit
rair taalgebruik P n zÜn' want lite-
taalgebruik op ni«,lSv.altiid méér dan
meer onttrekt zirh raire wijze. Dit
tendeels aan ons v°°rlopig nog gro-
°P het derde nfveazicht: °ns kennen
terrninologj. te hlhU' om in Eaton's
?*aar tot op de honVfn' is inaffident.
.taalgebruik is, gk!Lwaartop "ter!>"
?ns m staat steller, 5 de taalkunde
beschriivef, Lft de literatuur te
dan nn t u grotere exactheid
ooit bereikt is.
W. Br.
pAm(flan een correspondent)
Gratie VS' 3„ jfn" Volgens de fe-
ren, dur:? middelbare scholen stude-
e®l te ïP e Franse schoolvakanties
Deze ng-
Wijs oonclusie komt merkwaardiger-
laar, w3uist aan het einde van een
SIeerd ;aariu overvloedig gediscus-
van de s, over hel
leges etl teerlingen
is uvciVivcuig SCU-iöCUS-
over het overladen rooster
t=ees en ®erlingen van lycea en col-
18 °P de aarin felle kritiek geleverd
men aap V,^acyclopedische" eisen, die
ue iene Kritiex geiev
aap k^ucyclopedische" eisen,
fe'fe ut baccalaureaat stelt.
tV Om J
in ieite baccalaureaat stelt,
net pnderjOmen de spanningen rond
nft°h fi1 «en t fn het schoolleven niet
verd«,f,elt. datka rt aan vakantie, maar
De lc zi.ib. vrije dagen zo slecht
alle ^andek°ncrnsih Frankrijk hebben
Euroll" Fe verg^bopljaar dan die in
21a aldus inbare landen van
omdat men nu federatie. Maar
rooster moet werken 5al volgens het
gen wat betreft leerstof de schoolda-
schiet er maar weiniglotl overbelast en
en lichamelijke opvoedw V00'' spelen
De remedie voor dit over.
als die door de gezamenhfi?stuk, zo-
wordt gezien, is niet de benefu- 0U(lers
ue leerstof om de leerlingen p ,g van
ue schoolperiodes te ontlasten en"
juist een verlenging van de trimeJ?aar
1 maken vooral veel bezwaar tep»a'
knr«fnftevan de zomervakantie, die
in ffi ,e ]aar twaalf weken zal duren
van decreet van 1959, waar-
hebbe?6^ Zich totaal niets blijkt te
Del,,a °kken.
zich aan w z.eggen' dat de leerlingen
tie stieriiuf emde van de zomervakan-
ebergie tr,fpV?rve ?n en elke vorm van
ï?nfeast h verloren hebben. In fel
■Paasvg, hiermee staan de Kerst- en
zijn omklnVos' dfe "let lang genole
IIS de d!ukklrlinfnite latfn bükomen
Vo°raigaat hier"
AMSTERDAM
pen jaar is vf.' 3 jan Het afgelo-
wat het aantal vf bet Rijksmuseum
recordjaar gewora Zoekers betreft een
van wie 80 procV 784-581 personen,
ren, hebben in iqrk buitenlanders wa-
z°cht, 38.000 meer a et museum be-
eenaamde Rembranln in 1956' het z°"
bokken. Z0V6eI duizenden heeft ge-
WIM SONNEVELD
Een paar dagen later in het Nieuwe
de la Martheater, waarvan Sonneveld
voor de helft eigenaar is. Languit ach
terover in een kleedkamer, gemakke
lijk gekleed, af en toe een pepermuntje
aanreikend. Donderdag is de première
van de nieuwe Sonneveld-show.
„Na de laatste one manshow dacht
ik: dat kan ik nou wel. Ik wil veran
deren, steeds wat anders. Het grote
verschil met vroeger is natuurlijk Ina
van Faassen, een partnerin, iemand
die naast mij staat met wel degelijk
een eigen aandeel. De stijl van de
show is niet essentieel anders. We
doen niets fels, we zijn geen echte ca
baretiers. We doen gewoon flauwekul,
zoals vroeger bij moeder op zolder.
Gekke kleren aantrekken en lol heb
ben. Da's toch uniek; ik ben nu 49 en
dat je dan nog zo kan lachen om je
vak!"
„WE HEBBEN viereneenhalve
maand gerepeteerd. Alle actuele num
mers zijn er nu uit. Niet omdat het
niet meer actueel was. Maar je moet
Amsterdam niet verwarren met Neder
land. Dacht je dat de mensen in Gro
ningen enige interesse hebben in agen
ten met knuppels? Ach, die actuali
teit, laat anderen dat maar doen."
Sonneveld vindt zijn show beter dan
de vorige.
„De teksten zijn beter. Het is wat
poëtischer, romantischer, liefdesliedjes,
ballades. Ik weet dat een paar num
mers het weer heel goed gaan doen,
maar d'r zit geen Nikkelen Nelis bij.
Expres niet, anders zeggen ze toch:
dat deed-ie vorige keer ook".
Ina van Faassen zal een striptease-
nummer brengen.
„Nou, zeg, striptease. Ze doet kle
ren uit, maar niet naakt. We hadden
eerst een tekst die ze daarbij zei over
Franse kathedralen. Die hebben we er
uit gegooid. De mensen moeten niet
afgeleid worden door twee, drie din
gen tegelijk. Daarom is het oorspron
kelijke pauzenummer er ook uit. On
danks het succes. Het was nog heel
duur ook, met een stripperverhaal.
Acht nummers gingen er in de vijftig
voor-premières uit, omdat ze het echt
met deden."
Twee jaar geleden zei Wim Sonne
veld in een interview dat het Neder-
(Van onze verslaggever)
EINDHOVEN, 3 jan. Eindhoven
is deze week festivalstad. Voor devijf-
de keer organiseert de afdeling Film
van de stichting Kunstzinnige Vorming
Eindhoven haar filmfestival, dat dit
ker uitgegroeid is tot een belangrijk
cultureel evenement.
Naast de gebruikelijke studiedagen
fiwer acht min of m5er pn Thfater
filmpremières in het Chicago Theater.
Inleiders bij de studiedagen zijn J.
severijn (Vergelijking van twee ver
schillende filmstijlen), Jan Blokker (H
lywood is niet zo slecht als u denkD.
Wim Verstappen (Nederlandse .l°"g
filmers), drs. Rein Bloem (De Ne
derlandse speelfilm), Hans de Witte
(De Italiaanse filmindustrie) en H-
Wielek (De ontwikkeling van de Duit
se filmindustrie). Wolfgang Staudte
leidt zijn film Die Herrenpartei in en
de studiedagen worden besloten met
een filmforum.
De acht premières zijn The Appa-
loosa (Sydney Furie), Alleman van
Italië (Nanni Loy), Les Grands Mo
ments (Claude Lelouche), Huwelijk in
Zweedse stijl (Ake Falck), Nacht in
juni (Bars Eric Liedbalm), De onbe-
D°n i3?r _yerklaarde woning (Sidney
Pollack)Een kwestie van eer (Luigi
£amPa) en Dr. Med. Hiob Pratorius
(Kurt Hoffmann).
Het filmfestival in Eindhoven is van
middag geopend door de heer J. D.
van der Harten, wethouder van on
derwijs en culturele zaken.
landse cabaret geen Nachwachs
heeft.
„Ik ben nu niet meer zo somber.
Shaffy is aanwijsbaar, Paul van Vliet,
Jasperina de Jong.
Zou de Academie voor Kleinkunst een
stoot kunnen geven in de goede rich
ting?
„Natuurlijk. Wat ze daar leren, daar
hadden we vroeger toch zeker geen
geld voor. En er zijn in ieder geval
mensen nodig voor de televisie, bijrol
letjes en weet ik al niet meer. Of er
sterren vandaan komen? 't Is mogelijk.
Ze hebben mij ook wel gevraagd daar
les te geven. Maar dat doe ik niet. Ik
zou het liefst les willen geven aan
dat ene mens dat het niet nodig heeft."
„Die Academie krijgt alleen schande
lijk weinig subsidie. Subsidie vind ik
best, maar het systeem is fout. Komt
er zo'n jongere met warrige haren
over zijn bril, dan zijn ze als de dood
voor seniel te worden uitgemaakt als
ze niets geven. Jonge mensen? Jonge
mensen,, die zijn ook discriminerend
hoor. Je moet altijd aan jonge mensen
denken, maar zij denken nooit aan de
ouderen. Ze hebben me voor dat Sig
ma gevraagd. Mensen boven de veertig
komen er hier niet in, zeiden ze. Dan
ben ik de enige zeker, zei ik. Nou ja,
ze doen maar hoor. Zal mij een zorg
zijn."
HET IS SONNEVELD ook een zorg
wat voor publiek er komt kijken naar
zijn show.
„Ik heb een voorkeur voor gemêleerd
publiek en mensen die ervoor betalen.
Mensen die voor 'n tientje in de rij
gaan staan. Liever dan dat de direc
teur zegt: jongens, nu ga ik jullie
eens 'n avondje fijn trakteren op Son
neveld."
Over de toeloop hoeft hij voorlopig
geen zorg te hebben.
„We kunnen het niet aan. Er waren
mensen die, moet je indenken, vijfhon
derd plaatsen tegelijk vroegen. De
voorverkoop is niet langer dan drie da
gen van te voren. Om de regenwach
ters gelegenheid te geven kaarten te
krijgen."
De première van de nieuwe show
moet nog komen, maar nu al zijn er
plannen voor daarna.
„Ik ga een one manshow maken voor
de Engelse en Amerikaanse televisie.
Eigenlijk zou ik alles willen doen.
Musical, show, toneel, film. Ik houd
van tegenstellingen. Natuurlijk speel je
nooit je image weg, maar Kan en
Hermans zijn veel herkenbaarder. Ik
ben gevarieerder, wat eigenlijk erg ge
vaarlijk is voor de populariteit."
Plannen voor een nieuwe film?
„Altijd geweest. Na Willem Parel,
hoe slecht ook, hebben ze me ieder
jaar voorstellen gedaan. Maar daar ben
ik nooit, op ingegaan. Nu heeft Jan
Vrijman me carte blanche gegeven.
Kijk, het kan best dat het er helemaal
niet van komt. Ik had al drie scena
rio's klaar die me toch niet bevielen.
Ik moet er helemaal achter staan,
eerder gebeurt het niet."
Maar eerst donderdag de première.
„Zo'n première wordt helemaal niks.
Ik sta stijf van de zenuwen. Er zijn
critici in Nederland die me nooit goed
hebben gezien. Die komen naar de
premières en verder nooit. Zal mij een
zorg zijn."
PETER VAN BUEREN
(Van onze speciale verslaggever)
Veel eerder neemt men aan dat men
hier te doen heeft met een „streek"
van een excentrieke kunstliefhebber,
die de gerenommeerde kunstwerken
geheel en al voor zich zelf heeft wil
len reserveren. Juist deze maniakale
instelling maakt het de politie zeer
moeilijk de zaak op te lossen. Verhan
delbaar zijn de doeken niet warjt ze
zijn veel te bekend. Het lijkt wel of
men door deze slag te slaan een lange
neus wil trekken tegen de politie in
Engeland.
De meningen omtrent de waarde van
de schilderijen lopen sterk uiteen. Som
migen spreken van niet te schatten
waarde, anderen wagen zich aan bedra
gen van rond de dertig miljoen gulden
terwijl men nog steeds niet met ze
kerheid kan (of durft) zeggen of de
kunstwerken verzekerd zijn.
Overigens is dat geen punt van dis
cussie. De doeken zijn onvervangbaar;
al zou men van de verzekering geld
krijgen, dan nog moet men spreken
van een enorm verlies.
Het enige spoor dat Scotland Yard
tot nu toe gevonden heeft is de afge
broken punt van een draaiboor, verlo
ren gegaan, naar men aanneemt in de
nacht van vrijdag op zaterdag, toen
men zich toegang heeft verschaft, door
een paneel in de museumdeur, tot de
expositie-ruimte van het Dulwich Col
lege. De diefstal moet zeer goed zijn
georganiseerd. De dieven waren be
kend met de situatie ter plaatse. Zij
verschaften zich toegang via een eiken
houten deur, die niet op het alarm
systeem heeft gereageerd, dat direct
is aangesloten op het politiebureau. De
diefstal drie Rembrandts, drie wer
ken van Rubens, een Gerard Dou en
een schilderij van de 16e eeuwse Duit
se meester Élsheimer heeft eenen
twintig rechercheurs van Scotland Yard
(Van onze correspondent)
EINDHOVEN, 3 jan. Waarne
mend burgemeester F. .van Vliet heeft
zich in zijn nieuwjaarsrede gister
avond onder meer beziggehouden met
de plannen tot oprichting van een
achtste medische faculteit in Neder
land. „Dat die vestiging te zijnertijd
zal plaats hebben binnen de gfenzen
van de provincie Noord-Brabant is
verre van denkbeeldig", zo stelde hij.
„Het is niet vermetel te stellen",
aldus de heer Van Vliet, „dat er hier
en daar wordt gedacht aan Eindho
ven als geschikte vestigingsplaats."
In dit verband deelde hij mee dat de
enige tijd geleden geformeerde werk
groep Posthumus met de opdracht na
te gaan wat ter informatie aan de
landelijke adviescommissie en de be
trokken minister kan worden kenbaar
gemaakt omtrent Eindhoven als mo
gelijk geschikte vestigingsplaats in
middels met haar arbeid is gereed
gekomen. Deze werkgroep stelt zich
voor haar rapport over enkele da
gen openbaar te maken.
iweS-
Hl
handen vol werk gegeven; zij schiften
alle boodschappen, die binnenkomen na
de oproep van de politie om onopge
merkte bijzonderheden te melden.
Van de dieven, behalve de boorpunt,
geen enkel spoor. Onmiddellijk na de
ontdekking van de diefstal zijn alle
Britse havens en vliegvelden gealar
meerd. Via interpol zijn foto's van de
schilderijen verspreid. Men meent haast
met zekerheid te kunnen vaststellen
dat de dieven geen tijd en gelegen
heid hebben gehad de doeken het land
uit te smokkelen.
Het schilderijenmuseum waaruit de
kostbare doeken zijn verdwenen is een
van de oudste verzamelingen in Enge
land, na de National Gallery ook nog
de belangrijkste. De kunstschatten al
daar zijn het privé-bezit van het Dul
wich college, een particuliere middel
bare school die in het begin van de
zeventiende eeuw werd gesticht. De
verzameling staat in elk geval bekend
als de oudste particuliere collectie van
Europa. De Rembrandts kwamen pas
in het begin van de negentiende eeuw
in het bezit van het college. In de
loop der jaren is door legaten de
vezameling van de Dulwich Gallery op
importante wijze uitgebreid. Er hangen
o.a. schilderijen van Anthonie van
Dijck, Velasquez, Gainsborough, Ru
bens, Hobbema, Dou en Albert Cuyp.
Hoe deze doeken allemaal in dit colle
ge terecht zijn gekomen is een ver
haal op zich.
In het kort komt het hier op neer.
De Poolse koning Stanislaw August
wilde in zijn land een nationaal mu
seum stichten. Hij vroeg daarom zijn
vroegere Franse leraar, de Zuid-Neder
lander Noël Desenfants, die in Parijs
als kunsthandelaar optrad, voor hem
een groot aantal schilderijen te kopen.
Desenfants zag zijn kans schoon tijdens
de verwarring van de Franse Revolu
tie. Voor een appel en een ei kocht
hij de grote meesters. Maar hij bleef
ermee zitten want intussen was door
de .Derde Poolse Deling Stanislaw van
het toneel verdwenen. Toen Desenfan-
tes in 1807 stierf vermaakte hij zijn kos-
OP OUDEJAARSDAG, goed twee
weken na zijn achtenzeventigste ver
jaardag, overleed onze meest nationa
le en meest kosmopolitische geschied
schrijver: prof. P. Geyl. Al vóór de
eerste wereldoorlog had hij in Leiden
Nederlandse letteren gestudeerd: ge
schiedenis was nog geen zelfstandig
vak in die tijd. Hij had al een studie
verblijf in Italië en ruim een jaar le
raarspraktijk achter de rug, toen hij
in 1913 naar Londen ging als corres
pondent van de N.R.C. In de Engelse
hoofdstad was hij van 1919 tot eind
1935 als hoogleraar werkzaam en daar
na tot 1958 ln Utrecht. Met hem is
een scherpzinnig historicus en een
boeiend staatsburger heengegaan. Een
man die een schitterende carrière
heeft gemaakt en in Engeland, de
Verenigde Staten en ln ons land tal
loze onderscheidingen heeft ontvan
gen. Om de bekendste te noemen: hij
werd met de P. C. Hooftprijs vereerd
en Harvard verleende hem een ere
doctoraat.
Als een historicus de geschiedenis
een discussie zonder einde noemt, ls
het duidelijk dat hij niet vlucht in het
verleden maar bekend met dat verle
den in h.et heden partij kiest. Voor
Geyl had de studie van de geschiede
nis het opwekkend effect van zich zijn
verantwoordelijkheid als mens dieper te
ervaren. Het verleden betekent geen
ballast, verlamt de zucht naar veran
dering niet, maar speelt méé. Niets
meer en niets minder. Geschiedenis
als medespeler inplaats van als leer
meester. De leermeester zou hij trou
wens niet geduld hebben: Geyl was
daarvoor te onafhankelijk, te eigenzin
nig wellicht.
Zelf bekende hij bij meer dan één
gelegenheid maar moeilijk zijn mond
te kunnen houden over wat hem inte
resseerde of prikkelde. En dat was
nogal wat. Zucht om zich te uiten
bracht hem er al in zijn studententijd
toe sonnetten te schrijven en zelfs aan
een roman te beginnen. Toen Albert
Verwey daarin niets zag koos Geyl
voor de geschiedenis, maar onder en
vlak na de tweede wereldoorlog ver
schenen er nog verzen, waarvan „O
Vrijheid!...'* het bekendste werd. Er
is zelfs nog een detective van hem
met als titel „Moord op de plas".
BELANGRIJKER en succesrijker
werd Geyl door zijn journalistieke ar
beid en spreekbeurten over politieke
kwesties. De Vlaamse kwestie beroer
de hem vanaf het begin van de jaren
'20 en talloos waren de voordrachten
in België, Nederland en elders waarin
hij de Waalse bedreiging voor de
Vlaamse cultuur en taal signaleerde.
Achteruitzetting van de Vlamingen en
Frans taalimperialisme bestreed hij
vinnig, zonder in extremisme te ver
vallen. Toch werd hij als een radi
caal en politiek-gevaarlijk individu tot
tweemaal toe uit België gezet. En een'
andere keer overkwam hem, na een
lezing over de Vlaamse Beweging in
Cambridge, dat hij van een Waal een
briefkaart ontving, geadresseerd aan
„Herr Geyl, Kaaskopf und Professor".
Hij werd daarin onder meer voor:
„camarde sotte béte et sale flamand"
uitgemaakt.
In de jaren '30 verzette Geyl zich
fel tegen politiek negativisme zoals
dat bijvoorbeeld bij Huizinga en in het
tijdschrift De Gids voorkwam. Hij
waarschuwde van het begin af tegen
het nationaal-socialisme. Geyl keek
niet als een beschouwer op het gebeu
ren neer, maar keurde af en koos
partij, wanneer hij dat nodig vond. Ge
zeten historici vonden dat de weten
schapsman Geyl verstikt werd door
zijn politieke belangstelling: het kost
te hem bijna zijn benoeming in
Utrecht. Hij kwam er gelukkig en hij
behield zijn vinnige en kritische be
langstelling voor de politieke actuali
teit. Over het ontmoedigende verdrag
van München in 1938 ging hij tegen
zijn vrienden tekeer zoals later, in het
begin van de bezetting, over de ris
kante koers van de Nederlandse Unie.
Zeer scherpe polemische artikelen te
gen De Quay haalden dat in 1959 nog
eens op. Ook na de oorlog bleef Geyl
zich met graagte in politieke discus
sies mengen: vooral politici die en
thousiast aan een Europese eenheid
wilden bouwen, waarschuwde hij er
voor dat de historie zich niet door con
structies laat dwingen.
HOEWEL EEN COLLEGA eens op
merkte, dat Geyl forensde tussen de
wetenschap en de journalistiek, gaat
het niet aan de geleerde en de politie
ke polemist al te scherp te scheiden.
Ik geloof dat Geyls kritisch vermogen
zijn voornaamste kracht en betekenis
op beide terreinen was. Bekend is hij
natuurlijk door zijn onvoltooide Ge
schiedenis van de Nederlandse Stam,
waarin hij uitgaande van de taaleen
heid aandacht opeiste voor de verbon
denheid van Noord en Zuid. Tegen dat
grondpatroon zijn in de loop van vijf
endertig jaar wel bedenkingen inge
bracht, maar zijn kritische reconstruc
tie valt in dat werk en nadien in de
tientallen volgende publikaties doorlo
pend op. Voortdurend trekt hij van
leer tegen gevestigde vooroordelen, te
gen vooronderstelde wetmatigheden en
apriorismen. Om er enkele te noe
men: tegen de oranjemythe stelt hij
de nationale betekenis van de zeven-
tiende-eeuwse regenten, die zich voort
durend moesten verzetten tegen het
dynastieke egoïsme van de stadhou
ders. Hij wees er ln 1927 al op dat
Nederland vier eeuwen geleden niet
protestants is geworden, maar ge-
méókt: een thema dat Rogier later in
alle volheid zou uitwerken.
Later vond Geyl in het essay het
genre, dat hem het beste lag. Die stu
dies, die over de betekenis van de
geschiedenis en over grote geschied
schrijvers handelen, zijn van bijzon
dere waarde en in grote kring be
faamd geworden. De Franse historio
grafie vóór en tégen Napoleon heeft
hij briljant beschreven, Nederlandse
historici messcherp ontleed en mis
bruik van de geschiedenis door grote
denkers van Augustinus af aan de
kaak gesteld.
NA DE OORLOG kreeg Geyl in de
Angelsaksische landen ruime bekend
heid door zijn debatten met de cul
tuurhistoricus Toynbee. Er bestaan
geen strenge regels en schema's vol
gens welke zich een historische ont
wikkeling voltrekt, hield Geyl zijn te
genstanders voor. De historische wer
kelijkheid laat zich evenmin als het
leven zelf grijpen. In een „Terugblik"
formuleerde Geyl het aldus: „Geschie
denis als sleutel tot het leven in al
zijn volheid, in al zijn aspecten, dat
is een uitspraak die tot bescheiden
heid maant. Maar zij spoort tevens
aan tot volharden en altijd weer op
nieuw in die schat delven en ontgin
nen. Het leven vermeesteren is niet
wat de geschiedenis ons zal toestaan,
maar onder haar kleuren met het le
ven worstelen is voor ons vervulling
en prijs".
telijke collectie aan zijn vriend Sir
Peter Francis Bourgeois, lid van de
Royal Academy te Londen. Deze
schonk op zijn beurt de doeken aan
het Dulwich-College. Zo dankt men
aan deze twee mannen een van Euro
pa's belangrijkste schilderij en-verza
melingen.
ROTTERDAM, 3 jan. (KNP) De
landelijke contactraad Bedrijf saposto
laat in Nederland heeft bij de ruim
honderd bedrijfsaalmoezeniers en
twaalf zusters, die in het bedrijfsapos-
tolaat werkzaam zijn, een ontwerp-
schema voor het pastoraal concilie ge
deponeerd onder de titel „Kerk-lndus-
trie en maatschappelijke verantwoor
delijkheid". In dit ontwerpschema
wordt de industriële ontwikkeling ge
schetst met haar positieve factoren
voor de menselijke ontwikkeling, de
plaats van de kerk als mogelijke in
spiratiebron voor de industrie en
tenslotte de verantwoordelijkheid van
alle christenen in de wereld van van
daag.
De wereld van de arbeid- ofwel „de
kerk van maandag" meent dat haar
bijdrage aan het pastoraal concilie
niet gemist mocht worden en dat de
ze „ertoe kan bijdragen om de kerk
bij de tijd te brengen". Het ontwerp
schema moet slechts als basisontwerp
worden gezien, zoals de voorzitter
van de landelijke contactraad, hoofd
aalmoezenier M. Huybreghts uit Bre
da, maandagmorgen meedeelde. Be
wust is een ontwerp gekozen om dis
cussies onder de mensen los te slaan.
„Wij zijn, meen ik, de eersten die een
ontwerp-schema voor het Nederlands
Concilie hebben gemaakt", aldus aal
moezenier Huybreghts. „Wij willen
van onze kant trachten de rol van de
kerk binnen de Nederlandse samenle
ving duidelijk te maken. Wij willen
met name de* idee van de „Verant
woordelijke Maatschappij" binnen het
Nederlands concilie brengen", aldus
de aalmoezenier.
LONDEN, 3 jan. (VPI) Evenals
in 1964 en 1965 is de James Bond
van Sean Connery de populairste film
figuur van 1966 in Engeland geweest.
Dit jaar, aldus een jaarlijkse kassa
enquête van de Motion Picture He
rald, is „James Bond" aan de top ge
bleven door „Thunderball"die in Erv-
geland al 1.250.000 pond sterling heeft
opgebracht.
„Sound of Music" is in 1966 in En
geland de „succesvolste film van alle
tijden" gebleven. Sinds april 1965 is
de film door 21 miljoen Britten ge
zien; ze betaalden daarvoor 7 miljoen
pond sterling.
De veertien speelfilms die in 1966
in Engeland de meeste belangstelling
trokken, waren (niet in volgorde):
(Brits) „Thunderball", „Alfie" „Born
Free", „Doctor in Clover", „The Ear
ly Bird", „The Great St. Trinian's
Train Robbery", „Heroes of Tele-
mark", „That Riviera Touch", en
„Those Magnificent Men in ther Fly
ing Machines" en (Amerikaans): „The
Battle of the Bulge", „The Great
Race", „Nevada Smith", „Ons Spy too
Many", en „Our Man Flintstone".
DEN HAAG, 3 jan, (KNP) Za
terdag 28 januari zal mgr. G. de Vet,
bisschop van Breda, pater Tiago Cloin
CssR tot bisschop wijden in de pa
rochiekerk van Dongen. Pater Tiago
(Gerard) Cloin, genaturaliseerd Bra
ziliaan, is benoemd tot bisschop van
Bara in de staat Bahia, die deel uit
maakt van het ontwikkelingsgebied
van noord-oost Brazilië.
Het is nog niet bekend wie de bei
de medeconsercratoren zuilen zijn. Wel
wordt reeds de naam genoemd van
mgr. Pohlschneider, bisschop van
Aken.
Pater Cloin is nog in Brazilië. Hij
zal maandag per vliegtuig in ons land
aangekomen. Dr. Tiago Cloin werd in
1933 priester gewijd. Hij studeerde
theologie in Rome en doceerde tot 1946
aan het groot-seminarie van de Re
demptoristen te Wittem. In dat jaar
vertrok hij naar Brazilië, waar de Ne
derlandse Redemptoristen in de ziel
zorg werkzaam zijn. Pater Cloin werd
een belangrijk figuur in de opbouw
van het katholieke leven van het land.
Vooral als secretaris-generaal van de
conferentie van religieuzen in Brazi
lië was hij zeer actief.
