Inspiratie door idool, tekst en muziek
Beeldende kunstenaars verwerken
het chanson van hun tijd
N
oostenrijks
8
Geweldig applaus voor Courrèges
èn een gratis verzekering
HBU
Nieuwe Peter Grimes
in New Yorkse Opera
Plan voor „Europa-school" met
Russisch, Spaans en Italiaans
(f|Ö
Kopen en lezen
U bent hartelijk welkom in
FRANSE COUTURIER: „HOLLAND BEGRIJPT ME"
Reigen" in Leiden
6°/o
Ontroerende Anouilh
in Rotterdam
Jr«*'„'••SiS.lif, si ■f-t
50/0 TmnT
Politiek en wijsbegeerte
Tijd
ZATERDAG 4 FEBRUAR11967
%sA£JS; 4 febr- Een jaar-
aan !fUgkerende, op zijn minst
onwVeelbelovend denkbeeld
?arijse schilders-
°P 7'n AT moins 4e leur temps'.',
der. Nederlands gezegd: schil-
De f!,uigen van hun tijd.
De Beatles in een boomschilderij van Colas.
?0ekt I?ËnikbJJHÏTk- T1 u de berge" in,
aërieka dalen, verdroomde dorpjes, 1
JB4enz0°Pc'°eringen °P h« water W
StlberqbiMt8"16'9 Van ,21 juli t/m 20 aug.)
tspanr. een sca'a van
H ^tenverkeersbureau
??oIa-437, Amsterdam.
'em
de6eJaar. wachten heeft Cour-
y ?°hde reld
Er is nu ook een mogelijkheid bij de Holiandsche Bank--
Unie spaargelden te plaatsen met een vaste termijn van
24 maanden. De rente bedraagt dan 6 V4 per jaar.
Komt u eens praten.ook over de andere spaarmogelijk-
heden en het gemak van storten en opnemen per giro.
61/4 °/o
53/4 O/o "Paging
41/2 0/0 T-r
H V Voor bankboekjes en spaarrekeningen
fyC/Q direct beschikbaar f2.500,-
Varia Philosophica
Door KEES FENS
(Van onze correspondent)
Peintre„ e -ls die van »Les
Van ooX!?e^g dateert van 1951.
schilH het geen kwaad kon
,c°ntact t r®n weer in wat nauwer
;ljkheid brengen met „de werke-
i5Ur van Pet leven"> had de direc-
koschka Galliera-museum, Isis
"aarn 0en aantal schilders van
ger> Lhnt onder Kisling, Dufy, Lé-
hiet hg. om zich verenigd en
v erL wilHo "Association" opgericht.
hg orpan- er laar een tentoonstel-
haars mp? ®®ren' waarop de kunste-
?et leveVT u.n werk een omschreven,
^bandelen „eersend thema zouden
ve manifest tet onderwerp in de eer-
y°lgden J atle was "de arbeid".
de
aen
stad"
-.«u d6j zondag", „de mens en
heS", "de sport", „de Parisien-
tJ arnouri' 3eugd", „de liefde"
fransen" 7! e? vorig laar „De
duidêiiiVfdeze manifestaties is
l r°te stviPct- ^goratieve kunst troef.
;°°fd, m=; tlSche vr«heid is geoor-
a?n grenzen °P ,het in acllt nemen
a}s een f5 wordt prijs gesteld. Zo-
idrukfe': 55 a ,val? vorig jaar het
®en
hehaa^'t'Bt®naar er zich niet voor
r£ de Plaat* J eeP neus aanbrengt
aats, waar dezp hoort
kunstenaar schild?rssalon. waar
peling fs5 v^aar deze hoort. De zin-
a D't iaat duidellJk.
L kunstP^!S de, tachtig deelnemen-
"Het char. mS a thema gegeven:
r k bestaann- Het chans?n« dat een
0eh en dat 1S van de huidige jonge-
fPreken ag °m met de psychologen te
i ke-bovp ?e Platenindustrie, de
i^anento11 transistor een soort
t ?eh ge,i "aeressie" uitoefent.
'Benig aagd collectief schildersge-
■°°hsteliin an,,het chanson is de ten-
°rden rf 26 februari) niet ge
stie Dankbaar is echter de sug
ars aange§repen, dat de kunste-
thtbeeiri °Wel de chansonniers konden
fieh Hoea als een chansontekst, in
Schiet schilderij, van portret-allure
veeldend inslag- Het gaat de
«ik af ae kunstenaars niet gemakke-
Tah hetZ u met de vreemde wereld
te vereo anson' en de chansonniers,
5as htt ?vigen' In Lautrecs dagen
Van 0ï.anson thuis in de intimi-
cabaret of café-chantant. Het
betekende indringend zien én horen.
De „idoles" van thans de afgoden
geven de voorkeur aan optreden
voor massa-publiek. De industrie laat
ze meer horen dan zien.
Het conterfeitsel van Georges Bras-
sens, ook op het affiche zag de schil
der, Yves Brayer, slechts in de be
kende pose: Brassens, een voet op de
stoel getild en zich begeleidend op de
gitaar. Dat dit Brassens is, in zijn
vermaarde „chanson pour l'Auver-
gnat" neemt men aan. Een monumen
taal sterk gecomposeerd stuk van
grote en sombere expressie is de Joh-
ny Halliday van Mac Avoy, de schil
der, die faam verwierf met zijn por
tret van Joannes XXIII. Het is een
boeiende simultaan-compositie van
driemaal de vermaarde yé-yé-zanger,
tweemaal in volle bezeten actie
symbolisch opvallend de felle houding
,,als gekruisigd" éénmaal versla
gen en afwezig erbij neerzittend. De
figuren zijn verstrengeld in een chaos
ADVERTENTIE
het land met zijn rijk geschakeerd
^odB5 van 9'etscherijs tot
«•Wo^W" fotogenieke folklore. diep
Mam! dlt.9astvnje volk, is een
?Srauto van!rm09eliikhfden- Slechts 900 km
6i2en met 1 v 9re?u of 11 UIJr comfortabel
ntascineLna w°ra ^erg ExPress en u bent
'ormatfo o Vorarlberg- Vraag nadere
be aan uw reisbureau of bij het
Vandesvèrh5 f,8 of rechtstreeks bij het
'arlbern Dnd Fremdenverkehr
"omerstrasse 7, Bregenz, Austria
van ontketende jazz-instrumenten;
ontdane tienerkopjes zien er naar op.
De uitzinnigheid krijgt in dit doek
pakkende gestalte.
In contrast ermee hangt er voorts
een heel vermakelijk doel van Galant
dat Les Frères Jacques uitbeeldt in hun
ZONDER ENIG MIDDEL dat nu ge-
ei gend is de toneelillusie op te wek
ken, verkreeg de voorstelling van An
tigone'van Anouilh door het gezel
schap Rideau de Bruxelles gisteravond
in de Kleine Zaal van de Rotterdamse
Doelen toch een maximum aan effect.
Tegen de koele marmeren wanden
waartegen vorig jaar de klassieke „An
tigone" werd gespeeld, kreeg nu An-
nouilh's bewerking anno 1942 een tref
zekerheid die de leden van de Allian
ce Frangaise, het comité Benelux en
zijn gasten van begin tot eind adem
loos geboeid hield.
Claude Etienne had er een kamer
spel in eenacter-concentratie van ge
maakt, waarin het vorstelijke, mytho
logische gegeven ineenschrompelde tot
een puur menseliike dimensie. In een
mengeling van dramatische bewogen
heid, realistische humor van de wach
ters de regisseur sneelde de aan
voerder en verfijnde poëzie werd
dit indrukwekkende, stuk zonder enige
inzinking gespeeld.
Zonder pathetiek, maar duideliik in
nerlijk bewogen speelde Danièle Denie
de innerlijk verscheurde vrouw die
haar gestorven broer tegen de wil van
haar vader Kreon in, voor de wallen
van de stad heeft begraven. Als Kreon
haar wil redden van de doodstraf die
hij zelf tevoren heeft vastgesteld, wil
zij de dood niet meer ontgaan omdat
zij deze inconsequentie niet kan aan
vaarden.
Het stuk, dat in 1954 door Rotter
dams Toneel werd gespeeld met Ko
van Dijk als een meesterlijke Kreon,
kreeg ook door het spel van Henri
Billen in deze rol een directe werking.
De acteur wist het vaderlijke te ver
mengen met de hardheid van een vorst
die zich ziin macht bewust is en die
tenslotte zijn levensafkeer belijdt.
Een van de hoogtepunten werd het
dicteren van de brief die Antigone aan
haar verloofde Hemon wil verzenden
via het omgekochte hoofd van de
wachters. Hier bereikte het spel een
dramatisch maximum door de onver
schilligheid van de wacht die niets
begrijpt van de denk- en gevoelswe
reld van deze edele vrouw die als een
Jeanne d'Arc een consequente dood
wil sterven ook al ziet zij het nutte
loze van haar daad in.
H. W.
(Van
d ?Ppla
lonk
onze
verslaggeefster)
Ie
4 febr. Intens en her-
klo ~~US zoals
zelden gehoord
lo/P'enujf, gistermiddag in de klei-
br f drie studio bij Courrèges,
spj^kpoki ma?l,leq uins in rode knie-
aJi -i tegen sen wit radar-
Bpiy'^k dr l jdig hun rug naar het
t'iK°rduurri"lt?en en de daarop groot
'1. i.- ,cte letters FIN lieten zien.
einde.
niet teleurgesteld.
Pact b°nc]er5 onovertroffen collectie
l eh beu, m?dellen, die groot res-
Beq ,6th na a 5ring afdwong, zoals
Pat °en hu s"°w zelf konden zeg-
ëeiij, als ee J ln een gemakkelijk wit
'Peh, eh toe,,SOO,rt chirurg heel vrien-
Hii0h kwan, tussen de pers-
Beii l blaakt staan-
foj.tade klPr„dejalfde summiere, strak
ktW ®en ti,;? "je men van hem kent.
*0tw'„ d'rect bandbreedte boven de
u 'ets P5P lichaam gedragen
c'itïia rte w;tt°?der' zonder sieraden,
5%Joa( vroii,„iandschoentjes. Maar
Pitzon^f wat zachter en
Pandde fp5t 'nB versierd met een
Counts f 'estonrand. Hpt- nverai t.ne-
y1'6 1967° de signatuur van de
•a q "gale ®venak de geschulpte
?e n5 rPg nt stukje ceintuur) hoog
'eis.d'ouwio 01 voor. Dat verlevendigt
h "iebropifp jes> de korte man-
de korte man-
ï5n als een hansop
„aH_ l?f zijn aangeknipt.
die nieten ?ï00iu aan' vraagt
?^ii. en o,- t>an van deze
i - en ml rr„ Va" VICZ-C
Vaart d|rnv! T schoonheid de
Naa,Jetoondpr honderd in staccato
N ï1- in at "«'dellen heeft mee-
rt5tl dyiet het rt esl°ten ruimte, ge-
ti-^"ziek S?vePdovend gestamp
«t^hs d aangepft de dynamiek van
St^d>ardi|f
'ki (-ourrèges' bewon-
611 'n&tnepleren hebben
benemende mate
nog
een
heel eigen schoonheid naar het archi
tectonisch vakmanschap en de prach
tige, door hem zelf ontworpen mate
rialen waarmee hij ze construeert. En
door zijn zeer persoonlijke en intelli
gente visie op de vrouw in dit vol
strekt nieuwe tijdperk van snelheid en
automatisering.
Zijn frisse, gezonde, nauwelijks op
gemaakte toon-meisjes met kortge
knipt haar of paardestaart en ditmaal
noch met ruimtevaarthelm of gekke
bril, lopen op lage soepele witte band
schoentjes (contact met de aarde) en
dragen hoge witte sokjes met feston
randje.
De korte, even uitlopende jurkjes,
veel in wit, of in ruit, met ronde op
gestikte zakken, de mantels met een
zelfde harmonisch lijnenspel en de
kniebroeken weet hij met de volge
houden reserve van het vaste patroon
zo te variëren en te bespelen, dat de
honderd modellen, ook door het wis
selen der kleuren, een uitbundige
show vormen. Rose, geel, zacht lila,
champagne en rood zijn de kleuren
die hij gebruikt. Ook een eenvoudige
ruit. Geruiten zijden jurkjes met ge
plooide rok er, hoog lijfje hebben er
onder een kort broekje van het zelfde,
wat het toon-meisje laat zien door
even, sportief, te bukken of door een
forse pirouette. Fragiele elegance is
er niet bij. Courrèges kleedt de kor
date vrouw.
Zijn show had ditmaal met de choc
van de verrassing. Daarvoor is zijn
stijl teveel gemeengoed geworden,
maar er was bij het zien (ondergaan
kan men beter zeggen) van die ge
weldig snel en kundig, soms met
twee, drie tegelijk getoonde modellen,
weer dat gehypnotiseerd zijn door de
volgehouden en voorname perfectie
der strakke vormen.
Met precies gelijkgerichte bewegin
gen knopen twee mannequins het bo-
lero-achtige jakje los en laten een kort
lijfje zien, waaronder de een een knie
broek, de andei een rokje draagt, er
tussenin gebronsde huid. Prachtig zijn
die witte tweedelige modellen op een
chocola-bruine negerin. Lange broek-
pakken hebben geen jasje maar een
jumperachtig bovenstuk versierd met
dik opgewerkte randen of fijn open-
gewerk* tres, waar men de huid door
heen ziet.
Bij de feestkleren de zelfde strakke
stijl. Witte organdie met broderie
bloemen waar de gebronsde huid
doorheen schemert. Maar er is niets
indecents aan de doorzichtige knie
broeken en lange broeken door de per
fecte constructie van niet waarneem
bare voering in huidkleur. Dat is het
merkwaardige van Courrèges, zijn
kleren, summier, kort en niets ver
doezelend zijn gezond en eerlijk. Hoe
genaamd niet indecent. Daar is deze
ontwerper te eerlijk en te intelligent
voor. Zijn ideeën zijn echter alleen
draagbaar voor vrouwen die deze tijd
doorzien en er zich overtuigd bij aan
passen. Heel geestig is voor de re
gen een kniebroekjas van zacht blau
we soepele lak, mannequin rist
de jas met' een gebaartje los,
stapt er uit en staat voor het publiek
in een wit geribbeld kniebroekjurkje.
Toen de show gedaan was moest
men zich losmaken van het geziene,
waar als het ware een hypnotiserende
kracht vanuit gaat. Magnifiek, su
bliem, prachtig, het klonk uit de rijen
in alle talen. Courrèges stond er rus
tig en ontspannen bij en schiiade
vriendelijk de hem toegestoken ham-
den. .Jullie uit Holland," zei hij tot
de Nederlandse verslaggeefsters.jul
lie zijn zo prettig enthousiast. De
noorderlingen begrijpen mijn kleren
het best. Jullie zijn dynamischer dan
de Fransen".
Op een volgende collectie zal hij ons
niet meer zo lang laten wachten, zo
verzekerde hij.
ANNE BIEGEL
voordracht van „l'entrecóte" (het
ribstuk), een van hun lachsuc
cessen: wel wat verstard in de gei
nigheid. De Beatles ontbreken ook
niet. De schilder Colas heeft ze wat
smachtend en overelegant met hun
instrumenten neergezet in een kale
boomkruin boven een troosteloos land
schap. Het doet surrealistisch en ook
wat halfzacht aan. Het fond is van
echt goud, voor een waarde van 60.000
nieuwe francs. „Ze verdienen het, het
is hun tarief voor één avond optre
den." Geslaagd zijn nog geportret
teerd in actie: Marie Lafóret (exta
tisch), Antoine, Mireille Mathieu, die
de industrie pousseert als een nieuwe
Edith Piaff, Marie-José Casanova enz.
Van door teksten geïnspireerde tafe
relen is er van Friboulet een prach
tig dramatische Potemkin, naar het
door Jean Ferrat gezongen lied op
een rijke tekst van Coulonges: „m'en
voudrez-vous beaucoup si je vous dis
un monde qui chante au fond de
moi au bruit de l'Océan?" (Zult ge
het me erg kwalijk nemen indien ik
U verhaal van een wereld die diep
in mij zingt op het gerucht van de
Oceaan?Van Bajén een compacte
compositie, een zeemanskroeg, op het
lied van Brei Amsterdam".
TER VIERING van de 392ste dies
natalis van de Leidse Universiteit geeft
het Leids Studenten Toneel Akkoord
vanavond een officiële voorstelling van
Arthur Schnitzlers „Reigen" onder
regie van Guido de Moor. Donderdag
en vrijdagavond konden studenten en
andere leden van de universitaire ge
meenschap in de Leidse Schouwburg
reeds kennis nemen van dit toneelwerk.
De schrijver heeft in dit spel open
baar gemaakt wat er onder de uiterlijke
schijn van fatsoen gaande was in de
samenleving van zijn dagen in het We
nen van rond 1900. Hij deed dit op een
naturalistische wijze, namelijk door de
werkelijkheid te comprimeren, te ac
centueren. Hij schetste tien verleidings
scènes met tien paartjes, waarvan de
éne helft telkens naar de volgende over
springt. Het begint primitief, neemt toe
in raffinement, dat tenslotte weer in
primitiviteit eindigt. Waarneembaar
wordt dat Schnitzler enerzijds het ver
leidelijke laat zien, maar er tegelijk
details in plaatst die dit laten doorzien
als een roes, een bevlieging, waarbij
gemakshalve het woord liefde gebruikt
wordt, maar duidelijk iets minder no
bels bedoelt. Er vallen geen onschuldige
slachtoffers, beide partijen weten steeds
bijzonder goed wat er staat te gebeu
ren en wie zich geroepen acht tot het
ophouden van de schijn, doet dit om
dat het bij het spel behoort.
De schrijver heeft destijds met dit
spel een aantal taboes willen door
breken. Toch schrok hij aanvankelijk
terug voor openbare opvoering. Toen
het eenmaal zover kwam veroorzaakte
het een schandaal, er kwam zelfs een
proces van. De samenleving is sinds
zijn dagen tamelijk ingrijpend veran
derd. Zij is openhartiger of als men
wil onbeschaamder geworden. Hierdoor
verschijnt „Reigen" in een ander licht
dan destijds. Het is enerzijds een ver
ouderde zedenprent geworden, maar zij
behoudt haar geldigheid omdat zij het
verschil, de afstand tussen liefde en
sexualiteit onthult. De eerste is nergens
bespeurbaar, de laatste overal.
Guido de Mor heeft het stuk met
grote zorgvuldigheid geregisseerd. Hij
slaagde uiteraard het best in de scènes
waarin hij de sterkste spelers bij el
kaar had. Dan kwamen in de dialogen
de figuren tot leven en werden de situa
ties als bedoeld doorzichtig. In de frag
menten waarin niet zulke sterke krach
ten gebundeld konden worden, gebeurde
dit niet steeds. Hierdoor kreeg de ver
veling nogal eens kans toe te slaan.
Als men daarvoor op zijn hoede is en
zich voorbereidt op tien scènes die alle
hetzelfde thema behandelen, wat een
vrij langdurige aangelegenheid is, dan
kan men een avond ouderwets toneel
tegemoet zien.
Fr. Sr.
ADVERTENTIE
rente bij de HBU
24 mnd.
vast
18 mnd.
vast
12 mnd
Amsterdam;
Herengracht 434-440, Postgiro 42650,
Gem. Giro A 11000, Tel. (020) 22 11 22
Den Haag:
Hofweg 1, Postgiro 14632,
Tel. (070) 18 50 80
Rotterdam; Coolsingel 104,
Postgiro 8179, Tel. (010) 13 90 00
(Van een correspondent)
NEW YORK, 4 febr. Met een
schitterende nieuwe voorstelling van
Benjamin Brittens „Peter Grimes"
heeft de Metropolitan Opera een zonde
van twintig jpar geleden uitgeboet.
Toen de Met deze opera in februari
1948 op de planken bracht leek er
niets te kloppen. Het werk zelf kreeg
wel algemene bijvalmaar de kritiek
had voor geen enkel onderdeel van de
voorstelling een goed woord over.
Peter Grimes verdween na twee sei
zoenen geruisloos van het repertoire.
Men hoopt nu, dat de briljante regie
van Sir Tyrone Guthrie en de doel
treffende decors en kostuums van Ta
nya Moiseiwitscli Peter Grimes vele
jaren op de planken zullen houden.
Sir Tyrone en miss Moiseiwitsch ge
ven de opera als een botsing tussen
de gemeenschap en haar omgeving,
tussen de menselijke vissersbevolking
en de kwade, grillige, maar toch le
ven gevende zee. Peter Grimes wordt
tussen deze twee oerkrachten als afval
achteloos en meedogenloos vernietigd.
In de harde, verweerde, onroman
tische decors is de wanhopige dage
lijkse strijd van de bewoners voor
het naakte bestaan af te lezen. In de
vloeiende, vindingrijke regie ziet men
Grimes' tragedie zich met ontstellen
de onvermijdelijkheid voltrekken.
Dit alles tezamen maakt van deze
Peter Grimes een van de aangrijpend
ste theaterervaringen, die men bij de
hedendaagse opera kan ondergaan. Jon
Vickers Peter Grimes is een van de
beste werkstukken van deze grote ar
tiest. Zijn volledige vereenzelviging
(Van onze onderwijsredacteur) „Europeanum genomen kan wor
den. Hij heeft zijn plan ter inzage
HOORN, 4 febr. Drs. T. Mou- gestuurd o.a. aan mr. Cals, die
lijn, leraar klassieke talen aan enthousiast reageerde. Minister Die-
het Werenfriduslyseum, heeft 'n penhorst heeft het plan een van
plan ontworpen voer een nieuw «SJSLiS - JT3S
schooltype, dat tussen gymnasium ambtenaren ter bestudering gege-
en h.b.s. in staat. Hij denkt aan ven.
een school met zeven moderne ta- op het departement wijst men
len: een gymnasium, waarvan La- erop, dat er volgens de Mammoet-
tijn en Grieks vervangen worden wet via de facultatieve vakken
door Spaans, Italiaans en Russisch. a} heel wat mogelijkheden komen in
„Het onderwijs moet zich richten t ih ^jn geheel°7s
op de toekomst en in die toekomst wett^u:k niet tg passen
zullen steeds meer mensen Rus- tflans wettelijk mei in ie passen,
sisch nodig hebben", aldus de heer maar het zou een kans kunnen kry-
Moulijn. Het gaat hem hierbij niet gen wanneer er straks een nieuwe
alleen om wetenschappelijke, poli- Experimentenwet komt. De Hoornse
tieke en zakelijke, maar ook om leraar heeft in zijn opzet niet aan-
culturele belangen: de Slavische geknoopt bij de Mammoetwet; hij
cultuur verdient meer aan bod te uitgegaan van de bestaande si-
komen. Europa houdt niet op bij tuatie.
Duitsland, zo zegt hij de Gaulle na. Drs. Moulijn heeft samen met
Drs. Moulijn meent tevens aan een collega een voorlopige lessen-
groeiende maatschappelijke behoef- tabel opgesteld, die gebaseerd is
ten tegemoet te komen door Spaans op het rooster van de gymnasium-
en Italiaans in het léerplan van het afdeling van het lyceum, waaraan
nieuwe schooltype op te nemen. Hij hij verbonden is. Zijn schets gaat
wijst in dit verband op de betekenis uit van zes studiejaren en niet
van Zuid- en Midden-Amerika, op de meer dan 35 lesuren per week. Ne-
relaties in de EEG, op de aantrek- derlands komt er met in totaal 18
kelijkheid van Italië en Spanje als uur in zijn tabel niet slechter af
toeristenlanden enz. dan nu al het geval is. Russisch
Met Nederlands plus zes andere komt met 22 uur in de plaats van
talen plus wis-, natuur- en schei- het Latijn; Spaans (15 uur) en
kunde op het niveau van gymna- Italiaans (9 uur) nemen de plaats
siumbèta behoort het „Europea- in van het Grieks,
num" (een voorlopig gekozen naam,
die de auteur direct wil ruilen voor De voledige tabel ziet er als volgt
een betere) ongetwijfeld tot de moei- uit:
lijke scholen. Drs. Moulijn meent Kiasse m IV v VI
evenwel, dat de variëteit van scho- Godsdienst 2 2 2 2 2 2
len voor begaafde leerlingen best „„«i,...!, K -
wat groter mag worden, Sederlands 1 l 3 2 3 5
Drs. Mouliin heeft zqn plan ter 9 2
discussie gesteld. Bij de eerste reac- Ttpljaans 2
ties is o.a. de opmerking gemaakt, "alJasans J l 1 2
dat men meer aandacht besteed zou f/3? 2 2
willen zien aan de sociologische vak- 2 2 t
ken. De heer Moulijn erkent grif k?g, 2
er niet in geslaagd te zijn een A- Wislctinde 3 3 3 5 5
richting te ontwerpen; zijh opzet Natuurkunde - - 2 2 3 3
gaat meer de B-kant uit. Men zou Scheikunde - - - 2 3 4
in teamverband tot een verdere uit- ?lol°f4e. f r Z 2 2 2
werking van het plan kunnen ko- Geschiedenis 3 3 2 3 2 2
men, zo zegt hij. Aardrijkskunde 3 2 2 2 - -
De ontwerper van het project Tekenen 3 1 1 - - -
hoopt, dat in een grote stad Hoorn Licham. oef. 3 3 3 2 2 2
acht hij voor dit doel minder ge-
schikt eens een proef met zijn Totaal 35 35 35 35 35 35
met de rol, de aangrijpende kracht,
die hij bij iedere verschijning op het
toneel uitstraalde, de aantrekkelijkheid
van zijn stem, het maakte allemaal
een sterke indruk. De verdere bezet
ting was heel goed, in het bijzonder
Geraint Evans een krachtige, aan
trekkelijke kapitein Balstrode en Lili
Chookasian als de aardse Auntie. Er
zijn ook enkele tekortkomingen.
Colin Davis leidde zijn eerste opera
in de Met. Zo hij al iets tekort kwam
aan de gespannen ritmische veer
kracht, die Britten in de partituur legt,
dan liet hij het orkest zingen met een
uitstraling, die zelfs de componist wel
zou willen bereiken.
Zo hier en daar ziet men het inzicht
doorbreken, dat wijsbegeerte en poli
tiek meer met elkaar te maken heb
ben dan men gewoonlijk denkt. Moge in
de praktische politiek de nadruk nog te
dikwijls vallen op binnenlandse proble
men, geleidelijk aan breekt het besef
door, dat de wezenlijke politieke pro
blemen die der wereldpolitiek zijn. Het
gaat om vrede en welzijn van de
gehele wereld. De drie fundamentele
vraagstukken, die zich daarbij verto
nen en die onderling ten nauwste met
elkaar samenhangen, zijn die van de
tegenstelling tussen liberale en commu
nistische landen, tussen rijke en ar
me landen en dat van de „bevolkings
explosie". Deze drie vraagstukken heb
ben ieder belangrijke ethische implica
ties, al komen bij hun oplossing uiter
aard ook geheel andere factoren in het
geding.
Het eerste van deze drie vraagstuk
ken wordt behandeld door de Romein
se filosofe Gemma Corandi in haar
boek Philosophy and Coexistence. Zij
vraagt zich af, welke bijdrage de voor
naamste richtingen in de hedendaagse
wijsbegeerte aan het vraagstuk der
coëxistentie kunnen geven. Zij onder
zoekt daartoe behalve de fenomenolo
gie en de analytische filosofie ook de
psycho-analyse. Zij gaat uit van de ge
dachte, dat de mogelijkheid tot vernie
tiging der gehele mensheid, die het
sinistere voorrecht van onze tijd is,
inspanning van alle krachten eist en
dat niemand de toekomst kan voor
spellen. De destructieve en de con
structieve krachten hebben in de we
reld nooit meer dan een uiterst labiel
evenwicht gevonden.
Het grote probleem is in eerste in
stantie het wantrouwen zover te over
winnen, dat tenminste de bereidheid
tot discussie ontstaat. Waar het voor
alles om gaat, is de dialoog. De schrijf
ster drukt dit in een ietwat .verwar
rende terminologie uit. „De vereiste
houding komt zeer dicht in de buurt
van een erkenning van de voorrang van
de dialoog boven de logos, namelijk de
voorrang van de discussie boven de fi
losofie". Met Plato zouden wij liever
juist de discussie en de dialoog in de
meest eigenlijke zin filosofie willen noe
men en het door de schrijfster bedoel
de geheel van overtuigingen eerder
ideologie willen noemen. Overigens kan
men het geheel met haar volgende uit
spraak eens zijn: „Wanneer wij gecon
fronteerd worden met filosofieën, die
van de onze verschillen, zijn wij geneigd
te reageren met agressiviteit en hoon,
om juist meer bekrompen te worden.
Dit is een wijd verbreide neiging bij
docenten in de wijsbegeerte en pro
fessionele wijsgeren. Wat van de filo
sofen geldt, geldt op een minder re
flexief niveau van alle mensen.
Het is noodzakelijk deze houding te
overwinnen, omdat anders de agressi
viteit zal zegevieren met alle noodlot
tige gevolgen van dien. Hoe verschil
lend de filosofieën ook blijven, toch
„zijn er in feite vele menselijke vraag
stukken, waarin een volledige overeen
stemming bestaat tussen de onderzoe
kers ondanks hun sterk verschillende
perspectieven en gebondenheden".
Het boek van Gemma Conradi zij
ter lezing aanbevolen aan
allen, die de filosofie lie
ver gebruiken tot over
winning dan tot verscher
ping der tegenstellingen.
L/Ui ii etui x-ij
Gemma ConradiPhilosophy and Coexis
tence, Sijthoff, Leiden 1966, 152 blz. geb.
14,-.
IN HET BOEKHUIS, waar de pro
paganda voor het boek wordt bedacht,
is verteld, dat thans meer dan de helft
van de in Nederland verkochte boe
ken uit pockets en paperbacks be
staat. En er is ook juichend vastge
steld, dat er bij ons meer gelezen
wordt dan ooit, hetgeen minstens de
ze nuancering had mogen krijgen: er
worden thans meer boeken verkocht
dan ooit. De eerste mededeling houdt
in, dat een belangrijk deel van de
boekenproductie in een voor pocket
een groot deel van de boekenproduk-
lage verschijnt. En een niet onaan
zienlijk deel ervan wordt gekocht in
en papc bad r.cod aKelijl e grote cc-
kiosken, tijdschrifthallen en -winkels
door mensen die wellicht zelden of
nooit in een boekhandel komen. Be
denkt men het steeds toenemend aan
tal van dergelijke verkooppunten, dan
kan moeilijk iets anders geconclu
deerd worden dan dat een belangrijk
deel van het boekenkopend publiek
maar met één aspect van de boeken
productie in contact komt, juist dat
aspect waarover in kranten en week
bladen de minste informatie gegeven
wordt. Komen vele paperback-uitga
ven in de dagbladen nog ter sprake,
over wat aan pockets verschijnt wordt
gezwegen. En voor dat zwijgen wordt
als niet onaannemelijke motivering
gegeven dat geen krant tegen de over
vloed op kan.
Zonder de invloed van de kritiek op
de verkoop en het oordeel van de
meeste lezers ook maar te overschat
ten, moet toch gesteld worden, dat
een groot deel van de boekenproduc
tie buiten elk oordeel van de kritiek,
buiten elk advies ook van een boek
verkoper verkocht wordt. Men be
hoeft dat niet verontrustend te vin
den, als de tegenkant van dit ver
schijnsel niet zo merkwaardig is: de
kritiek houdt zich bezig met boeken
die, in beperkte oplaag verschenen,
een beperkte lezerskring bereiken, een
kring die, gewend aan boeken lezen
en kopen, aan informatie ook van de
kant van de boekhandel, aan de voor
lichting van de kritiek, wellicht niet
de sterkste behoefte heeft. Als ik in
deze krant bijvoorbeeld een gespecia
liseerde studie over het werk van
laat ik zeggen Gorter bespreek, pleeg
ik dan niet een luxe daad? En laat
diezelfde krant veel belanerükere in
formatie over veel meer gekochte boe
ken niet ten onrechte achterwege?
DE VERANDERING in de boeken
productie heeft ook verandering in de
uitgeverij meegebracht. Een uitgeve
rij ais bij ons die van G. A. van
Oorschot, wiens fonds in zijn samen
stelling ondenkbaar is zonder de per
soon van de uitgever, wordt een
zeldzaamheid. Hii geeft uit wat hü
zelf goed vindt, hopend maar slechts
in de verte rekenend op °en I"-'""
van hem gelijkgezinden. De kritiek
die zich met gesDecial;seerde. r"-r
het inz'cht en de smaak van de criti
cus belangwekkende nubhkat'es in
laat, werkt in de geest van de uifep-
vers van de genoemde ze'dzame
soort. Met dit verschil: de uit^eve-s
zijn zeldzaam aan het worden, de cri
tici bliiven talriik. Plegen deze criHc®
geen snel, dat te™°n d°
van boekenproductie en hoeke""c-
koon. alleen om het snel KPrt"'''
wordt?
Naast de enkele Jc'^'ne
uitgeveriien staan de pr^etore d-'n
steeds "-«eer een onnersooniük l-ar-,-_
ter krügen: een uitgever erach*er ;e
onzichtbaar, men ziet alleen een on
reclame en verkoop werkend0 onder
neming, waarvan het handelsmerk
heel belangriik is: de norkets en
panerbacks verschünen immers in se
ries; de boeken ziin iiiterlük uniform,
een belangriik boek kan ziin hel an g-
riikheid uit.erliik niet waar maken, er
wordt minder on schriivers dan on se
rie gekocht. Ongewoon is h°t echter
ook niet. dat een hes+eeiier nor,
tal andere titels uit de serie in v»'-
koonciiroes meesleent. Tn geloof, dat
Jan Wolkers voor de Meulenhoff-oaper-
backs meer gedaan heeft dan z«n
eigen boeken tot een succes makpn.
Series behoeven voortzetting en dat
regelmatig: de verkooDCimteo kunnen
slechts een beoerkt aantal hoeken in
voorraad hebben. Het gevolg is. dat
het boek steeds meer een momee»-.!0
aangelegenheid wordt. fHoevepi brsn'~-
handels zu'len zich de luxe. een ho-1-
lange tijd in voorraad te hebben, a's
het niet erg gangbaar js, kunnen v~-
OOrioVer?). Tenen dce peVdorg-'-1
wordt de kritiek die zich niet. p""-i
inlaat met boeken voor weinigen,
maar een besorekiog ook nog eens
enkele maanden na verschiincn va
hef boek publiceert, een cirfos'te't.
fDe oor-aken van de vertraging laat
ik nu even buiten beschouwing).
DAT DE BOEKENVERKOOP toe
neemt, is te danken aan de pock°t
en de panerback. Of men dan m-g
juichen, dat er steeds meer geie-mn
wordt, is een grote vraag. In zijn .oo
de eerste plaats voor het D'"tse taal
gebied belangrijke studie ..Bildung als
Konsumgut", ..Analyse der Tachen-
buch-Produktion". stelt Hans Magn"S
Enzensberger onder meer dat van de
tienduizenden exemnlaren die van e=n
pocketboek verkocht worden, de helft
ongelezen bMift. Een kwari wo>-Jt
doorgebladerd en verdwijnt dan in d«
boekenkast. En hij voegt hier heel
pessimistisch aan toe. dat het de
vraag is. hoeveien van h°t rctere-
kwart dat het boek uitleest, in staat
ziin het boek te begriinen. In die con
stateringen staat hij niet alleen. On
langs werd niet zonder ophef meege
deeld, dat van de Aula-pocket „Het
verschiinsel mens" van Teilhard de
Chardin honderdduizend exemplaren
verkocht zijn. Nu hoef ie pi Pt Verser,
moedig te zijn of aan cultuur-exc1'1 ci
visme te do^n, als ie i^ afvrnn"4,
velen van die honderdduizend
in Stept PPPfht po geer) i
van dit boek t,e ^e^^^i^en. jt"zor"'' -
g^r vraagt zich af hoe enp
,,Uber Musik und Rhvthmus hei d^n
Griechen", dat als pocket in Roweh'tg
deutscher Enzyclopedie" verscheen,
vijftigduizend lezers kan vinden on.
bonden verschenen zou het boek. dat
een zeer gespecialiseerde voor':»—'?
bij de lezer veronderstelt, een he«
beperkt aantal lezers gekregen hen
ben. Vanwaar d'e vüff'gdiv->-v nf
honderdduizend bii Te'ihard d"
din? De publiciteit rmd ev m-
heid van de luk'»
lang geweest. Laat ik b"'*1 h
wing de belan<*v«'-n
welüks onderzochte sociologie»]0 n-.-.
zaken die bepaalde klassen moe;t"k°-
re boeken doet kopen, dan kan ik on
der deze verklaring niet uit: h°t n---
ketboek of de nanerback sugg°n°o-t
door zijn uiterlijk en de lage prijs dat
hetgeen er in staat voor allen bestemd
is en ook toegankelijk is. Het is moge
lijk, een hele wetenschappeliike hïhim-
theek in pockets en paperh--'"0 op te
bouwen.
De wetenschapsman kan dat poh*-r
alleen hierdoor, dat er met r°m -n
zijn mede-specialisten een grote cate
gorie is zo groot dat het boek ;n
goedkope editie kan verschijnen d'e
de boeken koopt in de vero-do-mtp'.
ling dat ze ook voor haar bestemd
zijn. Wat op de spits gedreven: van
de lage prijs van het gespecialiseerde
pocketboek profiteert alleen de sueci-
alist, die veel van wat in goedkope
edities verscheen, ook gekocht zou
hebben bij publikatie in duurdere uit
gave.
