1
A
Vandaag
Ladder naar
wereldkatastrofe
Speelplaats
Een genie
Ruilen
Verandering
123é JAARGANG No. 39821
ZATERDAG 30 DECEMBER 1967
door ADRIAN BERRY
ALLEEN AL DE NAAM Her
man Kahn, die gedachten oproept
aan zowel Genghis Khan als Her
mann Goering, is voor sommige
mensen een symbool van een in
koelen bloede beraamde mega-
slachting, een nodeloos grote ver
spilling van mensenlevens en van
verdelgingsmachines, van moord
dadige „krijgsspelen" en van
zorgvuldig beraamde internatio
nale geweldpleging.
Kahn speelt het Japanse spel go met zijn vrouw en zijn kinderen Debbie (13) en Davie (9). Go is een
spel van tactiek en strategie, zonder geluksfactoren. De geniale denker, die de theorie ontwikkelde van
de escalatie. Hij is nu directeur van het Hudson-instituut.
kavanaugh
„Ik ben priester, ik wil trouwen",
schreef dr. James Kavanaugh anoniem
in een Amerikaans weekblad. Spoedig
volgde zijn verwenst én toegejuicht boek
„Een modern priester kijkt naar zijn
verouderde kerk". Inmiddels is Kava
naugh uit het ambt en in het huwelijk
getreden.
MANSHOLTS VISIE
Dr. Sicco Mansholt ziet in de toe
komst: de wereld zal moeten kiezen
tussen overvloed en catastrofe. Met de
huidige techniek kan men een wereldbe
volking van 50 tot 80 miljard mensen
voeden.
Adrian Berry is specialist van
de Daily Telegraph voor Inter
nationale strategische pro
blemen.
ANTON KOOLHAAS
HELLEKIJKERS
GOED AUTOJAAR
Alle pessimistische voorspellingen ten
spijt is 1967 een gunstig jaar voor de
autohandel geweest. Er werden 260.000
personenauto's verkocht, 37.000 meer dan
in 1966.
DIKKERDAK
Bij iedere kalender wordt gesmok
keld, want het jaar klopt niet. In jullie
Eigen Tijd. Vera Witte viert er oudejaar
bij de familie Dikkerdak. Rijmend uiter
aard.
WILLEM DE RIDDER
JOHNNY KRAAYKAMP
14
Vervolg op pagina 12
Centrale
burger
oorlogen
Centrale
militaire
oorlogen
Centrale
wraak-
aanvallen
Vreemde
crises
Intense
crises
Intense
crises
Traditionele
crises
voor
crises
NASLEEP
44. Stuiptrekking of zinloze oorlog.
43. Andere soorten van georganiseerde
algemene oorlogen.
42. Civiele vernielingsaanval.
41. Opgevoerde ontwapeningsaanval.
40. Vergeldingssalvo.
39. Vertraagde oorlog van stad tegen
stad.
Stad tegen stad
38. Ongewijzigde tegenaanval.
37. Behoedzame tegenaanval.
36. Beperkte ontwapeningsaanval.
35. Beperkt Salvo voor weermachtsver
mindering.
34. Vertraagde tegenwichtsoorlog.
33. Vertraagde tegenaanval. „Eigen-
doms"-oorlog.
32. Formele algemene oorlogsverklaring.
Centrale oorlog
34. Wederzijdse represailles.
30. Volledige bevolkingsontruiming
(Ong. 95
29. Strafaanval op bevolking.
28. Strafaanval op eigendom.
27. Strafaanval op militairen.
26. Waarschuwingsoorlog op binnen
landse zone.
Centraal bolwerk
25. Bevolkingsontruiming. (Ong. 70
24. Ongewone, uitdagende en beteke
nisvolle tegenmaatregelen.
23. Plaatselijke kernwapenoorlog
militair.
22. Beperkte kernwapenoorlogsverkla-
ring.
21. Plaatselijke kernwapenoorlog als
waarschuwing.
Geen gebruik van kernwapens
20. „Vreedzaam" wereldomvattend em
bargo of blokkade.
19. „Gerechtvaardigde" tegenaanval.
18. Opzienbarend krachtsvertoon.
17. Beperkte bevolkingsontruiminq.
(Ong. 20
16. Kernwapenultimatums.
15. Nauwelijks kernwapenoorlog.
14. Verklaring van beperkte conventio
nele oorlog.
13. Uitgebreide meervoudige escalatie.
12. Grote conventionele oorlog (of
krijgshandelingen).
11. Staat van uiterste paraatheid.
10. Uitdagende verbreking van diploma
tieke betrekkingen.
Manoeuvres
Kernoorlog ondenkbaar
9. Dramatische militaire confrontatie.
8. Treiterende gewelddaden.
7. „Wettig" treiteren Represailles.
6. Mobilisatie op belangrijke schaal.
5. Machtsvertoon.
4. Standpuntverharding wilsconfron-
ttatie.
Vermijdt uitdagende houding
3. Plechtige en formele verklaringen.
2. Politieke, economische en diploma
tieke gebaren.
1. Schijnbare crisis.
MENINGSVERSCHIL KOUDE OORLOG.
IN DEZE 44 moedwillige escalatiefazen
zou de wereld, volgens Kahn, van een
toestand van koude oorlog gebracht
kunnen worden tot thermonucleaire
vernietiging.
Trap naar
de oorlog
Nieuw strategisch denken na het tijdperk-Foster Dulles
De onlangs overleden rekenkundige
James Newman veroordeelde Kahn's
in 1961 verschenen grondige verhande
ling „Over de kernwapenoorlog" als
„een satanisch, godslasterlijk werk",
en voegde hier aan toe: „Het is een
morele verhandeling over massa
moord; hoe de moord dient te worden
voorbereid en uitgevoerd, en hoe men
haar ongestraft kan uitvoeren om
haar vervolgens goed te praten."
De vijfenveertigjarige Kahn, die nu
algemeen erkend wordt als deskundige
op het terrein van oorlog in de eeuw
van het kernwapen, is de directeur
van zijn eigen Hudson Instituut, een
complex van grote herenhuizen omge
ven door bossen, zestig kilometer ten
noorden van New York, dat zich
aandient als een centrum voor weten
schappelijk onderzoek zonder winst
oogmerk, en dat wijd en zijd bekend
stèat als een van Amerika's meest
invloedrijke strategische ideeënbron-
nen.
In het Hudson Instituut doen groe
pen hoogbegaafde personen niet an
ders dan, op regeringscontracten, te
werken aan talloze „scenario's" voor
weigerde met mij voor de televisie te
verschijnen. Ik neem aan dat hij niet
aan wilde zitten met de Duivel. Toen
zijn artikel pas verschenen was, las ik
het een keer door en lachte. Maar
toen ik het de tweede keer las, werd ik
erg kwaad. Ik liet het aan mijn vrouw
zien. Zij barstte uit in lachen en ik gaf
haar een mep."
Kahn staat vooral kritisch tegenover.
Groot-Brittannië. Hij zegt half schert
send: „Het beste da* Brittannië zou
kunnen overkomen zou zijn, als het
omringd zou zijn door tweehonderd
miljoen vijandige Arabieren."
Wat hij wil zeggen is dat Brittannië
een prikkel nodig heeft, vergelijkbaar
met de uitdaging waarvoor zich' Ame
rika geplaatst zag, toen de 'eerste
Spoetnik werd gelanceerd. „Wij waren
ook traag en gemakzuchtig in onze
methoden totdat de Russen deze uit
daging tot ons richtten," zegt Kahn.
„Toen zijn wij werkelijk wakker ge
schrokken."
Hij heeft een demonstratiekaart ont
worpen waarop het Brittannië van
heden wordt gekenschetst als „in eco
nomische zin onbestendig", „op poli
tiek terrein vreesachtig", „en op ideo
logisch gebied besluiteloos", met on
derkoppen zoals: Lijdt aan inferiori
teitsgevoel; Wenst zijn status als grote
mogendheid kwijt te raken; Voelt zich
hulpeloos tegenover Rusland en China;
Heeft geen geïnspireerd leiderschap.
HIJ VOORZIET voor Brittannië een
bescheiden plaats in de wereld. Hij
zegt; „Ik denk wel eens, dat Brittan
nië tenslotte niet meer zal zijn dan de
speelplaats van Europa, alleen maar
het centrum voor commercieel ver
maak en alle commerciële ondeugden.
De Britten strompelen verder met hun
kwesties zoals Vietnam, het voorko- gemakzuchtige bestuurs- en verkoops-
men van een kernwapenoorlog, inter- gewoontes, met een toename van het
nationale crises, het verschaffen van
voedsel voor *s werelds armen, en de
sociologie van de toekomst.
Van Kahn's uitdagende boeken zijn
honderdduizenden exemplaren ver
kocht, en zijn ideeën worden ijverig
bestudeerd in Washington en Moskou,
Er wordt zelfs aangenomen dat geen
Russisch of Amerikaans leider betrok-
ker zou willen raken in een internatio-
bruto nationaal produkt van niet meer
dan twee procent per jaar, en een
vastgetimmerde traditie die aan de
experts alle status ontzegt. Frankrijk
en West-Duitsland tonen grote eerbied
en achting voor hun technologen en
beroepsexperts. Maar in Engeland
verleent men aan alle individuele ex
perts de status van „heren die niets
om handen hebben", en hun werk
nale crisis zonder eën tabel van ..0p ontoelaatbare wijze onder-
Kahn's theoretische .Vierenveertig s'
trappen van escalatie" bij de hand te
hebben om te kunnen zien hoe ver hij
kan gaan voordat alle knoppen worden
ingedrukt.
het „STRANGELOVE"-BEELD
van Kahn is onjuist Hij js een enorm
zwaarlijvige, uiterst opge^^jg man,
die precies lijkt op de dikke monnik
Tuck in de Robin Hood-legende. Hij
maakt graag grapjes en vertelt amu^
santé anecdotes, terwijl hij college
geeft over zijn verschrikkelijke onder
werpen, en niemand lijkt minder in
aanmerking te komen voor de satani
sche reputatie welke zijn meer vijan-
schat.'
„Engeland heeft zijn interdeparte
mentale comité's en organisaties zoals
het Koninklijk Instituut voor Interna
tionale Zaken, waarvan de leden alleen
maar met elkaar praten. Maar het
heeft niet een groep van denkers,
zoals het Hudson Instituut of de Rand
Corporation, die niet anders doen dan
de regering van advies te dienen. Dit
zou Brittannië in ernstige moeilijkhe
den kunnen brengen, als het land
betrokken zou raken in een ernstige
internationale crisis. Brittannië be
hoort te beschikken over mensen wier
uitsluitende taak bestaat in het uit
werken van hypothetische crises voor
dat ze gebeuren, en niet als ze al bezig
zijn te gebeuren."
,,Ik weet dat de Britten een tegenzin
hebben voor militaire zaken. Maar de
wereldsituatie zou plotseling en onaan-
schoven in West-Europa, of zich mees
ter maakten van West-Berlijn, of de
Amerikaanse ambassadeur in Laos
beledigder, (dit laatste een sarcasti
sche toevoeging van Kahn), zouden
alle knoppen ingedrukt worden en de
poorten der hel zouden zich openen.
Er was geen ruimte voor beperkte
vergelding; het was de hel of niets.
TOEN STELDE KAHN de eenvoudi
ge vraag: „Meent u werkelijk dat u
New York zou willen ruilen voor
Kopenhagen?" De reactie bij de theo-
dige tegenstanders hem hebben nrobe- genaarn kunnen veranderen, en er zou afschuw' U^moogT'die "vraae-1 nUrt
ren op te dringen. Zijn intelligentie- in Brittannië iemand moeten zijn die Sn Dit'is spXederan -
quotient is 200 - ongeveer vijftig hieraan zijn gedachten wijdt." SThn S
quotient - -
punten boven het peil van een genie.
Sprekend in snel tempo met langzame
gebaren, welke niet stroken met het
spreektempo, analyseert hij graag de
problemen waarvoor zich bijna elk
land van enige wereldbetekenis ge-
Kahn deed voor het eerst zijn in
vloed gelden op het strategisch denken
van Amerika in de dagen van John
Foster Dulles en diens politiek van
.massale vergelding". Waar de hou-
van Dulles op neer kwam was het
plaatst ziet, en zijn kennis is groten- vaststellen van een „strafrecht" voor
deels uit de eerste hand,
Hij ergert zich in het bijzonder over
tegenstanders die hem ervan beschul
digen dat hij in koelen bloede „mense
lijke bewogenheid terugbrengt tot een
punt in een diagram". „Ik geloof dat
Newman mij letterlijk beschouwde als
de Antichrist," «ei hij triest. „Hij
de Russen. Als zij een divisie vooruit-
Maar Kahn ging door met spelbe
derver,. De politiek van Dulles kon
evengoed uitgevoerd worden door een
machine, verklaarde hij bij wijze van
grap een ondergangsmachine welke
de wereld in de lucht zou doen sprin
gen, indien de Russen inbreuk maak
ten op de straf code. Je kon een
dergelijke machine bouwen voor tien
miljard dollar „een tiende van wat
het zou kosten als Amerika een vloot
van strategische bommenwerpers zou
bouwen". Het zou heel eenvoudig zijn;
een stelsel van H-bommen, diep ver
borgen in de aarde, welke zouden
ontploffen als een zorgvuldig gepro
grammeerde computer het bevel gaf.
Er zouden hieraan natuurlijk enige
nadelen verbonden zijn: niemand
zou de machine tot andere gedachten
kunnen brengen. Ze zou noodzakelij
kerwijze niet onderworpen zijn aan
menselii' toezicht (want anders zou de
machine haar effect missen), en de
mensheid zou voor altijd slaaf zijn van
de machine. Maar als je nu eenmaal
massale vergelding wilt hebben op de
basis van ondergang-of-zegepraal, heb
je het hier bij de hand in de vorm van
een goedkoop, gemakkelijk te behande
len, krankzinnig pakket.
Het gevolg van deze kritiek van
Kahn en anderen was dat de Kennedy-
administratie overging op een strate
gie van variabele reactie" (flexible
response) waarin vergelding op agres
sie planmatig kon worden overwogen
en beperkt, en waarin de wereld niet
langer slechts één Russische stap
verwijderd was van het grote vuur
werk.
Kahn was op dit ogenblik een van de
leidende theoretici bij de RAND Cor
poration, van Santa Monica in Califor-
nië, een betrekkelijk voorzichtige en
publiciteitsgevoelige „ideeënfabriek".
Hij was kort na de oorlog bij de RAND
Corporation in dienst getreden als
wiskundige. Zonder acht te slaan op
het advies van vele van zijn publici
teitsgevoelige collega's bij de RAND,
haalde hij zijn grafiekpapier en zijn
logaritmentafels te voorschijn, onder-
De dieren van Anton Koolhaas zijn
teruggeyolueerd. Op een wijze die overi
gens interessanter is V00r bibliologen
dan voor biologen.
Yellowstone Park bekijken toeristen
de hel vanaf een plankier. Geisers stu
wen duizenden liters water en stoom de
lucht in. Steamboot is de geweldigste.
Dit jaar heeft hij vier maal „gesneeld"
Velen zitten dagen op dat spel te wach
ten. Een luxe die beroepsfotografen »irh
nog niet hebben kunnen permitteren
Van het Reve kent hij niet, poëzie
leest hij niet, zichzelf kent hij niet en
over het jaar 2000 heeft hij geen mening.
Dat is Willem, de Ridder van Hitweek.
In Zeg maar jij.
Johnny Kraaykamp: „We zijn bekend
als het clownsduo met slapstick. Maar je
verandert een jeetje, je gaat mee met de
mensen die toch door de tevee ook een
bepaald niveau hebben gekregen".
HET IS NIET OVERDREVEN te
zeggen dat dit boek een drastische
verandering teweeg bracht bij denken
de mensen in hun benadering van het
probleem van de H-bommen. Met
behulp van grafieken en diagrammen
weerlegde hij het wijdverbreid geloof
dat een kernwapenoorlog van onze
planeet niets anders over zou laten
dan een onbewoonbare woestenij. Met
zelfs slechts de meest eenvoudige
voorzorgen tegen radioactieve neer
slag, zou het aantal Amerikaanse do
den in een totale oorlog teruggebracht
kunnen worden tot 65 miljoen, hetgeen
een bevolking van 135 miljoen over
zou laten voor de wederopbouw. In
zijn tabellen probeerde hij aan te
tonen dat de verhouding van de tijd,
benodigd om de Amerikaanse samen
leving weder op te bouwen no een
kernwapenaanval, precies evenredig
zou zijn aan de hevigheid van de
aanval. In verband met elk van deze
gevallen stelde hij de vraag: „Zullen
de overlevenden de doden benijden?"
en in elk van de gevallen luidde het
antwoord: „Neen."
Ofschoon hij ei niet aan twijfelde dat
„een oorlog met H-bommen een kata-
strofe zou betekenen van ongeëve
naarde afmetingen", betoogde Kahn
dat een doelbewust doorgevoerd pro
gram voor burgerbescherming met
inbegrip van een massaverkoop van
goedkope radioactiviteitsmeters het
aantal slachtoffers met een enorm
percentage zou verminderen.
De RAND Corporation was niet blij
met de publiciteit welke het boek van
Kahn verwierf. Ze was enigszins ver
ontrust over de grove openhartigheid
van Kahn's denken. Er werden be
sprekingen onder vier ogen gehouden
tussen Kahn en zijn collega's, tijdens
welke „persoonlijke meningsverschil
len" bleken te bestaan, en Kahn
verliet RAND om zijn eigen instituut
voor wetenschappelijk onderzoek te
vormen aan de rivier de Hudson.
t
vroeg artsen, genetici, burgerbe
schermingsdeskundigen en economen
om vast te stellen wa* de werkelijke
gevolgen van een thermonucleaire oor
log zouden zijn. Het resultaat was zijn
briljante, uitvoerige, vernuftige, lo
gisch beredeneerde, vérziende en ge
zaghebbende bestseller, een studie
van 672 bladzijden gepubliceerd met
de Clausewitziaanse titel „Over de
Thermonucleaire Oorlog".
1