JONGEREN BOUWDEN INDUSTRIESTAD IN SIBERISCHE TAIGA
1
l
I
4
r
arfi
HELDEN VAN KOMSOLSKI
DOOR STALIN VERMOORD
aWkr^
t
j
R' 9*3$' «V
teïfBKSgl
S.
;.XTviJ^n
I
P
'jprwsir
,^"7^
Voor zover niet van ellende, gestorven
BARBAARSE REUS
BARRE WINTER
DE RAMP
DE TIJD
ZATERDAG 30 DECEMBER 1967
J I V.i#ï
fï Lv A H r-
ia<. rteL'
l(jjX T ~\l*Ar
rr ƒ"=-
r
'-v .;>r- -
- *1"
\f.
iïr-iïpfÜ
4
-<h.. *4*
Het kleine^dorp Per"J®J< 'nhlft^®ritWü*d ten koste van veel levens de industriestad Komsomolsk. In 1932 trokken duizenden pioniers erheen. In de barre Siberische winter moesten zesduizend man een onderkomen vinden
in vijrug nuuien nuuen. vierduizend van hen kwamen om. Ze waren het slachtoffer geworden van ziekte, kou, ondervoeding, verwaarlozing en van de misdadige tekortkomingen van de verre ambtenaren.
Stalin buitte de voortreffelijkheid van het communistische stelsel uit om alle
tirannen van de Russische geschiedenis in barbaarsheid te overtreffen. De
Prawda-journalist Joeri Zhoekow schreef een boek over de „mannen van de ja
ren dertig" en hun ondergang. Een afschuwelijk verhaal, dat Zhoekow overigens
niet verhinderde in de voortreffelijkheid van het systeem te blijven geloven.
IN DE FEESTROES van de vijftigste verjaardag van de Oktober
revolutie stromen de boeken van de Russische persen. Een van de
belangrijkste herdenkingswerken is „Ljoedi 30-kh godow" („De
Mannen van de Jaren Dertig' Het lange werk van bijna zeshonderd
pagina's is van Joeri Zhoekow. Hij begon zijn loopbaan als journalist
bij een plaatselijk blad om vervolgens, te gaan studeren op het Auto
mobiel- en Tractor-Instituut in Moskou waar hij in 1932 zijn inge
nieursdiploma behaalde. Hij werkte gedurende een ja'ar als ingenieur
in de grote nieuwe autofabriek van Nisjni Novgorod, maar keerde
na dit jaar terug bij de pers als een van de leidende verslaggevers
van Komsomolskaya Prawda. In deze functie bereisde hij geheel
Rusland om verslag uit te brengen over de industrialisatie'van het
land, welke in koortsachtig .tempo in het gehele land voortgang vond
onder de eerste twee vijfjarenplannen van Stalin. In de oorlog werkte
Zhoekov als oorlogscorrespondent aan het front en na de oorlog was
hij werkzaam als buitenlands correspondent van de Prawda in Parijs.
Het is een goed, een boeiend en verschrikkelijk verhaal. Maar,
evenals zoveel andere communisten, heeft Zhoekow niet slechts zijn
geloof behouden in de grootheid van zijn land, maar ook in de voor
treffelijkheid van het communistische stelsel dat Stalin in staat
stelde alle tirannen van de Russische geschiedenis in barbaarsheid
te overtreffen.
'W--
i^2' -
I ^=r - *-ï>* U 4'
- xfl Jj 4 t
- V)6dNW*sy|g^j»';^.,-
v"^
-y..«
likkjv
vh - V t t f-
V,
Iti.'l
(Van een bijzoncjere correspondent)
Het werk van Zhoekov, misschien al
te lang voor de niet-Rhs, is één
lofzang op de Russische mannen en
vrouwen die in de tien jaar vooraf
gaand aan de tweede wereldoorlog
met grenzenloze zelfopoffering een
achterlijk, verarmd en verhongerd
land Industrialiseerden. Het was een
titanenarbeid welke duizenden men
senlevens kostte. Miljoenen arbeiders
offerden geestdriftig en zonder extra
beloning al hun vrije tijd en al hun
zondagen op om een nationale droom
te verwezenlijken. Zij waren schamel
Eekleed en waren ondervoed. Zij stier-
Ven aan scheurbuik en typhus, aan
Uitputting, of bevroren in hun onder
grondse holen in Siberië." Dit waren
de jaren waarin het enorme project
Van de Dnjepr-dam werd voltooid; de
laren waarin zeventien technische ho
gescholen uit de grond gestampt wer
den met een bezetting van tweedui
zend geleerden; de jaren waarin Tsjka-
'°w het wereldrecord voor lange
Afstand brak in zijn sensationele
vlucht van Moskou naar Portland,
Oregon, vla de Noordpool ln een
Russisch Toepolev-vliegtuig. Het wa
ren ook de jaren waarin de enorme
tractorfabrieken werden gebouwd en
waarin een arm volk, dat niet langer
kathedralen kon of mocht bouwen, in
naïeve nationale trots de bouw 'vol
tooide van de Metro in Moskou met
zijn kinderlijke glorie van marmer en
brons en kristallen kroonluchters.
„Deze helden van de jaren dertig,"
aldus Zhoekov, „zijn.vaak romantici
en enthousiastelingen genoemd. Maar
dit is geen verwerpelijke beschrijving.
Het laatste waaraan deze mensen
dachten was vrede of materieel gerief
of geld. Wat deze mensen deden kwam
hen voor als het meest belangwekken
de en boeiende ding ter wereld." En
later:
„Niet dot het mijn bedoeling is deze
jaren van onze jeugd te veel te
romantiseren. Er waren allerlei aspec
ten, vreugdevol en tragisch, uitgelaten
en onbeschrijflijk verschrikkelijk. Ook
waren er allerlei soorten mensen bij
betrokken: jonge baardeloze geestdrif-
tigen, maar ook middelmatige mensen
en zelfs prullen. Maar in hoofdzaak
was het een werkelijk romantische en
boeiende tijd. Met hun eigen handen
waren mensen bezig met de schepping
van iets dat hen in het verleden niet
meer geleken had dan een droom en
het nieuwe woord „ons" verving het
eeuwenoude ,,mijn".
DE VERSCHRIKKING waarvan de
schrijver in deze passages gewaagt,
duidt op wat er gebeurde tien jaar na
het begin van het eerste vijfjarenplan
in 1928. Dezelfde barbaarse reus die
de stoot gaf aan de industrialisatie
met zijn eerste vijfjarenplan, zou tien
Jaar later in de politieke zuiverings
actie van het eind van de jaren dertig
de schuld op zich nemen voor massa
moorden waaraan duizenden van de
meest begaafde, offervaardige en on
dernemende pioniers tot in de verste
hoeken van Siberië ten slachtoffer
zouden vallen. En er waren andere
verschrikkingen die in Zhoekovs boek'
niet tot hun recht komen, ofschoon ze
niet geheel worden verzwegen. Het
waren niet alleen geestdriftige vrijwil
ligers die het pionierswerk verrichtten,
dat in de tweec's wereldoorlog Rusland
in staat zou' stellen de horden van
Hitier te weerstaan en dat nu Rusland
in staat stelt mét succes te wedijveren
in de ruimte met Amerika. Het waren
ook de gefolterde, ondervoede slacht
offers van Stalin in de talloze arbeids
kampen, die werkten onder het geweld
van de knoet" en die bij tienduizenden
stierven als ratten.
Het meest boeiende deel van Zhoe-
koos werk is het verhaal van Komso
molsk dat oorspronkelijk niet meer
was dan een klein dorp in Siberië,
geheten Permsk, maar dat zijn nieuwe
erenaam kreeg dank zij het enorme
werk verzet door de leden van de
Russische communistische jeugdorga
nisatie.
Het was vanaf het begin van het
eerste van de vijfjarenplannen de
opzet van Rusland om zware indus
trieën op te richten in streken welke
buiten het bereik zouden liggen van de
invasies en luchtbombardementen van
potentiële vijanden, d.w.z. zo ver mo
gelijk van Duitsland, maar ook van
Japan, dat vanaf 1932 het grootste
deel van Mantsjoerije bezet hield.
Industriesteden ais Blagovjesjtsjenk
en Khabarovsk lagen te dicht bij de
Mantsjoerijse grens. Men besloot in
Permsk aan de Amoer een geheel
nieuwe industriestad te bouwen. Het
dorp lag 400 kilometer ten noorden
van Khabarovk en de dichtstbijgele-
gen spoorweg, en halverwege deze
stad en de uitmonding van de Amoer.
Permsk lag in de Siberische taiga, een
onmetelijk gebied van dennebossen en
moerassen, zonder wegen, zonder eni
ge verbinding met elders dan de
Amoer, 's zomers per boot, 's winters
met sleden en vrachtauto's over de tot
op de bodem dichtgevroren rivier. Het
werk werd begonnen in de zomer van
1932 door enige duizenden pioniers
onder leiding van Iwan Sidorenko, een
van de bouwmeesters van de Dnjepr-
dam en van de grote tractorfabriek
van Kharkow.
DE ONTGINNING van enige hecta
res taigaland was het begin. De geest
drift was onbeschrijflijk. Even onbe
schrijflijk was de erbarmelijke organi
satie en de bureaucratische onbehol
penheid. De pioniers waren van alles
verstoken. Ze hadden onvoldoende te
eten en te drinken. Ze hadden geen
gereedschappen. Met ongeduld werd
gewacht op de eerste boot met een
voudig gereedschap, schoppen, zégen,
hamers, spijkers, houwelen en bijlen.
Eindelijk arriveerde de boot. Maar de
lading bestond uit niets anders dan
honderden W.C.'s voor huizen die nog
gebouwd moesten worden. De pioniers
leefden in tenten en in holen in de
grond. Er waren geen hutten of keten,
er was geen ziekenhuis of badhuis of
school of postkantoor. Om in deze
verschrikkelijke leemte te voorzien gaf
een van de leiders bevel om onmiddel
lijk op de ontgonnen grond te beginnen
met het leggen van de fundamenten
voor een bioscoop.
In de herfst van hetzelfde jaar, 1932,
beëindigde men de bouw van vijftig
houten hutten waarin 6000 pioniers een
onderkomen moesten vinden in de
naderende, barre Siberische winter.
De eerste winter was een ramp. De
rivier trad buiten haar oevers in het
najaar en spoelde het hout weg dat
opgestapeld lag voor de bouw van
huizen. Iedereen leed aan scheurbuik,
en talrijke Komsomols stierven
aan typhus. Er waren geen vitamines
beschikbaar om de scheurbuik te be
strijden; er waren geen medicijnen; er
was een groot voedseltekort. De paar
boeren in de buurt verkochten aard
appelen aan de uitgehongerd^ pioniers
voor vijf gulden per stuk. Levensmid
delen moesten worden aangevoerd in
sleden over de rivier uit het vierhon
derd kilometer verwijderd Khaba
rovsk. De ergste ziektegevallen wer
den, eveneens per slee, vervoerd naar
Khabarovsk. Honderden stierven on
derweg. Er was een klein noodzieken
huis opgericht in Komsomolsk, maar
de dokter kon het werk niet aan en
beschikte niet over de benodigde ge
neesmiddelen. Zhoekov vertelt het
verhaal van twee pioniers die aan
scheurbuik leden en de dood nabij
waren. Het enige wat de arts kon doen
was hen de raad gevende taiga in
te gaan en de vitaminerijke veenbes
sen te zoeken en, zo mogelijk, wilde
dieren te doden en hun bloed te
drinken. De mannen gingen de taiga in
en schoten een paar eekhoorns die
oneetbaar bleken. Maar na tien dagen
slaagden zij er in een wilde geit te
schieten. Zij dronken het bloed van het
dier en voedden zich met het vlees en
werden gered van een zekere dood.
VIERDUIZEND van de eerste zes
duizend jonge pioniers, die in de
zomer begonnen waren met het leggen
van de eerste primitieve grondslagen
van de nieuwe industriestad, stierven
in de eerste winter, slachtoffers van
ziekte, koude, ondervoeding, verwaar
lozing en de misdadige tekortkomingen
van de verre ambtenaren. Men her
vatte het werk in het voorjaar van
1933, herdoopte Permsk tot Komso
molsk om de nagedachtenis te eren
van de vele doden, en ging opnieuw
aan de arbeid, gesteund door nieuwe
pioniers die binnen bleven stromen uit
Rusland.
Op 12 juni van het jaar 1933 kwam
het grote ogenblik waarop Blükher,
de latere maarschalk die afgemaakt
werd in Stalins zuiveringen van 37-38,
de eerste steen kon leggen voor de
eerste fabriek in Komsomolsk. In de
volgende drie jaar vorderde het werk
met grote snelheid. Terwijl de fabrie
ken verrezen in de voormalige taiga,
vonden mijningenieurs in de omgeving
onmetelijke lagen kolen, goudertsen en
andere kostbare delfstoffen. En het
werk bleef vorderen tot 1937.
Toen kwam de ramp. Orjonikidze,
hoofd van de Russische Zware Indus
trie, stierf en werd met grote staatsie
begraven. Stalin vergezelde de lijkkist
bij de begrafenis. Maar later lekte uit
dat Orjonikidze zelfmoord had ge
pleegd, omdat hij besefte dat Stalin op
het punt stond zijn grote slachting te
beginnen. In maart 1937 hield Stalin
zijn beruchte rede waarin hij ver
klaarde dat het hele land en de hele
communistische partij vergeven waren
van spionnen, buitenlandse agenten,
moordenaars en saboteurs. En de
terreur en de slachtingen begonnen.
Komsomolsk werd niet gespaard.
Bijna alle leiders van de pioniers
werden te'r dood gebracht, soms va
lange folteringen. De weinigen dia
overbleven sneuvelden in de oorlog.
Dat was Stalins dank aan de miljoenen
die in tien jaren tijd, door hun
bovenmenselijke inspanningen en of
fervaardigheid, Rusland van een ach
terlijk boerenland hadden veranderd in
een van de grootste moderne indus
trielanden van de wereld.
