fli
15de Jaargang.
Zaterdag 19 Maart 1892.
No. 787.
FEUILLETON,
IBSilS
ABONNEMENTj
Per drie msanden
25
Ot
Franco per poai
31
Eakelc nommars
Waarin ligt de toekomst van
Transvaal
hi.
HET TRAKTAATJE.
ADVERTENT IBM
Vail 110 gewone regels
fodero regel meer5
AdvebtentiSh 3 maal geplaatst, warden
'2 ir.a.'d berekond.
50 cent.
tegei
<f
I'itgeve.BGEBK. VAN NOOBTWIJBL - Bnrean: BOTERSTRAAT, E, No.
We merkten op onze reis door het land
hoofdzakehjk 3 soorten van koeien op, nl. de
Afrikaansche koe, nog al groot vanstukmet
lange horens de kleine ineengedrongen Zoe-
loekoe en de Kaapsche ot Mofkoe, deze valt
wat grootte betreft, tusschen beide eerstge-
noemde in en heeft veel overeenkomst met
onze koe. Zij is dan ook van een Holland-
schen stier en een Afrikaansche koe tot in
het derde geslacht kan men nog merken,
dat t Hollandsche ras er aan verwant is. De
melkopbrengst van de Afrikaansche koe is
weinig per dag, al heeft het dier pas gekalfd.
Hiervoor bestaan verschillende redenen.
In de eerste plaats laat men het kalf bij
de koe komen om de melk uit te trekken.
Doet een boer dit niet, dan laat de koe haar
melk niet losheeft het kalf dan een oogen-
blik gezogen, dan verwijdert men het, en de
kaffer kan de koe verder uitmelken. Is het
melken geeindigd, dan gaat de koe zonder
haar kalf grazen. Door ochtend en avond
op dergelijke wijze te handelen, verkrijgt
men van de Afrikaansche koe 4 5 Hes
se-ten melk per rnaal of 8 h 10 Oessehen
melk per dag.
Men zou meer melk krijgen, indiendekoe
zonder voorafgaande zuiging van haar kalf
haar melk gaf, iets, waaraan eene koe wel
van jongs af aan gewend kan worden.
len andere zou de melkopbrengst grooter
worden, als de weilanden op een even goede
manier behandeld werden als in ons Neder-
land. De Zoeloekoe staat, wat 't melk ge-
ven betreft, gelijk met de Afrikaansche koe.
De Mofkoe spant de kroon. Zij geeft, wanneer
zij pas gekalfd heeft, na dezelfde behande-
ling als de voorgaande soorten, meer dan
twee maal zooveel melk. De Mofkoe ver-
loochend haar stamverwantschap met het
Hollandsche vee niet. Zij bewijst, dat de
melkopbrengst niet hoofdzakehjk van grond-
soort of klimaat afhangt, maar van het soort
van koeien. Waarom voorziet men zich in
Transvaal dan niet van Hollandsch vee, of
waarom voert men het niet in
Men stuit op enkele zwarigheden. In de
eerste plaats is het nog niet uitgemaakt
w^lk vee geschikt zou zijn, in Transvaal in
te voeren. De een beweert Hollandsch, de
ander Friesch melkvee. Men heeft met beide
soorten de proef genomen, beide soorten
stierven na eenige maanden.
12) Een merkwaardig verhaal.
»Wij zullen hem wel nuchter maken,"
zeide de veldwachter. *Als hij in't gat
van den toren zijn roes heeft uitgesla-
pen, dan zal onze Burgemeester hem
wel leeren hoe zulke woestaards behan
deld moeten worden, die iemand op den
publieken weg aanvallen. Wie helpt mij
hem naar het dorp te brengen
»Ik ik!" werd er van verscheidene
kanten geroepen. »Wij kennen hem
wel," zeiden een paar mannen uit het
dorp. »Het is Jarks, de knecht, die een
jaar of wat geleden bij smid Delver ge-
werkt heeft en als met de r.oorderzon
vertrokken is I Wij kennen hem aan zijn
rosse haren."
In de tweede plaats moet men graslanden
aanleggen met zuiver graszaad bezaaid, welke
niet afgebrand worden, doet men dit niet,
dan zullen naar onze zienswijze, alle inge-
voerde melkkoeien sterven. Wordt het land
op Hollandsche wijze behandeld of bewerkt
en zendt men in plaats van Hollandsch of
Friesch melkvee er Geldersche koeien heep,
dan zal men wellicht niet zooveel moeilijk-
heden behoeven te overwinnen. Natuurlijk
dient men ook op den tijd van afzending
acht te geven. Naar het ons voorkomt, moet
men de koeien in Mei van hier zenden, zon
der dat ze van den stal zijn geweest en ze
na aankomst in Transvaal op stal zetten tot
het nieuwe gras ontsproten is. Vervolgens
zou men deze koeien van 10 tot 2 uren op
stal dienen te houden, omdat op dat deel van
den dag de zonnewarmte in Transvaal 1e
groot is. Na een zoodanige behandeling zal
het ingevoerde vee er best aarden.
Het trekken van den ploeg geschiedt door
ossen, soms staan er 6 soms 8 van die
dieren voor een ploeg. Dat zulk werk uiterst
traag gaat, begrijpt men, maar 't heeft dit
voordeel, 't kost den boer niets. Want komt
een os van den ploeg, dan jaagt men hem
het grasland in; een paard kan alleen op
gras -.let weaken, en zomfoevocr nootfg hc-L
ber., wat duurder uitkomt.
Enkele beweren Een paard kan in Trans
vaal niet zulk zwaar werk verrichten I Wij
hebben menigmaal een paard zwaar kar-
werk zien verrichten, en houden de paarden
voor de postkoetsen het ook niet vol, of-
schoon ze moeten trekken en hard loopen T
Neen, de hoofdoorzaak, waarom men ossen
gebruikt en geen paarden, is deze Bij een
paard heeft men onderhoudskosten, bij een
os niet. Toch vindt men in Transvaal paar
den in verschillende grootten en soorten.
De kleine paarden, die men daar gebruikt
zijn veel taaier, want het trof ons, dat die
paarden zeer vlug tegen een berg konden
oploopen, al zat er een zware boer op, zon
der zich aan de beenen te bezeeren door zich
bijv. gallen of spatten te veroorzaken. Bij
onderzoek bleek, dat die paarden veel drooger
aan de beenen waren en dus minder vat-
baar voor dergelijke ongemakken zijn, dan
de paarden die men hier heeft.
De prijzen der paarden loopen nog al uit-
een. Voor een ongedresseerd paard, zoo uit
't land komende, zagen wij tot f 48 beta-
lenvoor een gedresseerd, nl. zulk een,
waarop men kan rijden, van f 60 tot f 180.
Trekossen van 5 tot 13 jaar kosten van
»lk meende hem ook te herkennen,"
zeide de veldwachter. Doch wij zullen
wel nader met hem kennis maken. Voor-
uit maar 1 Naar den burgemeester
Hij pakte nu den nog altijd razenden
en scheldenden dronkaard bij den arm,
en geholpen door andere mannen, leidde
hij hem weg, terwijl de achtergeblevenen
den boer te hulp schoten, om het rijtuig,
dat weinig geleden had, weder op te
richten.
Flink had zich Leendert gedragen, en
de boer kon niet anders doen dan hem
de hand te bieden en hem te danken,
daar hij hem uit een groot gevaar gered
had. Langzaam, en nog niet geheel van
den schrik bekomen, reed hij voort, ter
wijl hij tot zich zelven zeide
»hoe jammer, dat die Leendert niet
wat meer in de melk te brokken heeft!
'tis waarlijk een knappe jongen 1"
De veldwachter had zeer juist voorspeld,
f 172 tot fl20 per stuk; vette ossen, onge-
schikt om te trekken, van f60totf84. Voor
de Afrikaansche en Zoeloekoe besteedt men
van f72 tot f 120 terwijl men voor de Mol-
koe van fl80 tot f300 geeft.
De prijzen der fokschapen wisselen af van
f6 tot f 9, alsook die van bokken en geiten.
t)e gewone koers van vette, dooreen geno
men, is f 12.
De prijzen der gronden wisselen ook nog
al at. Men vraagt van f 36 tot f 240 per
Morgen; soms biedt men gronden voor f6
en soms voor nog minder per Morgen aan
het hangt af van verschillende omstandighe-
den. Toch stijgen de prijzen, omdat dage-
lijks het aantal emigranten toeneemt, en de
aanleg der spoorwegen goed vordert.
De Nederlandsche consul-generaal in de
Z.-Atrik. Republiek schrijft onder het hootd
jLandbouw." »Wanneer men de statistieke
opgaaf van goederen, ingevoerd in de Z.-A.
Republiek, als leiddraad neemt, en men ver-
gelijkt 1889 met 1890, dan moet men, wat
landbouwproducten betreft, tot de gevolg-
trekking komen, dat de opbrengst daarvan
in de Republiek zeer is toegenomen. Ook
de marktverslagen over beidejaren wijzen op
"crhoogde productie, waarbij de goede prij-
die gernaakt Wirdeir, be,',evens ue ge-
reede afzet, zeker tot meerdere werkzaamheid
hebben aangespoord. Nieuwe landen zijn
onder den ploeg gebracht; zelfs waagt men
zich hier en daar aan gronden, die niet be-
sproeid kunnen worden en welker opbrengst
alleen van het regenwater afhankelijk is en
toch blijtt er nog oneindig veel te doen en
wachten nog duizenden bunders op de nij-
vere hand van den ontginner."
Wij zullen hier eenige prijzen laten volgen
vende gemiddelde koers der laatste 3jaren.
Tarwe fl6 per HL., garst fl2 per HL.,
aardapppelen f 15 per HL., mai's fl3 per
HL., haverschoven per 100 bos f45. Zooals
bekend is, kan men in de Transvaal twee-
maal per jaar oogsten. Eerste oogsttarwe,
garst en rogge tweede oogstzomergarst,
haver, mai's en boekweit. Aardappelen wor
den er tweemaal verbouwd. De opbrengst
per morgen van 600 roe is gemiddeld tarwe
20 mud, garst 30 mud, haver 40 mud en
mai's 45 mud. De oogst van aardappelen
staat gelijk met dien in ons land. Q. N
Cliristelijke verpleging onzer krank-
zinnigen.
Een talrijke schare was Woensdag-avond
opgekomen naar het kerkgebouw der Chr.
maar zijne voorspelling kwam niet ten
voordeele van den dronkaard. Aange-
klaagd als aanrander op den publieken
weg, werd hij in den toren opgesloten,
waar men zijne zakken, hoezeer hij er
zich ook tegen verzette, onderzocht. Tot
verbazing van den Burgemeester vond
men bij hem dingen, die niemand bij
hem zou gezocht hebben. Vooreerst
twee bankbiljetten, ieder groot f 300
dan een tientai rijksdaalders in zijn vest-
zakken, benevens eenig kleingeld. Voorts
d'oeg hij een gouden horloge met zware
ketting, en ten overvloede vond men bij
hem een zilverentabaksdoos. Toen men
deze opende lag er een pakje in, name-
lijk drie gouden rijders, gewikkeld in een
gedrukt papier, dat oogenschijnlijk een
traktaatje was.
Vreemd.
Hoe kwamen zulke voorwerpen bij
een man, die er tamelijk haveloos uitzag
en wiens onderkleederen van groote ar-
Geref. gemeerite op de Keizersgracht, waar
Prof. Lindeboom van Kampen het onderwerp
der krankzinnigenverpleging zou behandelen.
Zaakrijk, glashelder en boeiend was het
betoog, waarin deze spreker de vffer aange-
kondigde stellingen uiteenzette.
Twee bijzondere redenen hadden hem ge-
leid tot het formuleeren dier stellingen.
Ten eerste het feit, dat Mevr. Stuten in
haar brochure over het Haagsch gesticht ook
spreekt van den orthodoxen geest, die daar
heerschte, en in weerwil van welken zoo
waren haar eigen woorden daar toch de
bekende wreedheden gepleegd werden.
Dit heeft Mevr. Stuten wel juist en goed
gezegd in weerwil van den orthodoxen geest
zijn deze dingen in het Haagsche gesticht
geschied. Maar daarmee is dan ook erkend,
dat wat men de orthodoxen geest noemt,
het middel is tot wering van zulk kwaad,
als hij maar tot zijn recht komt.
En een tweede aanleiding tot zijn stellin
gen had spr. gevonden in de houding der
Prov. Staten van Zuid-Holland bij dejongste
beslissing omtrent de krankzinnigenverpleging
in dat gewest.
Met den meesten lof hebben verschillende
liberale Statenleden zich toen over de stich-
tiug vVeldwijk" uitgelaten.
Aan de meest ondubbelzinnige woorden
van waardeering ontbrak het niet, maar die
stichtingen hadden een gebrek, ze waren
niet-neutraal.
En nu ging het immers niet aan, om pa-
tienten, die van zulk een »niet-neutrale"
verpleging niet gediend waren, daartoe te
dwingen.
En hiertegenover staat nu de practijk van
de heeren Staten, dat zij patienten, die van
hun neutrale verpleging niet gediend zijn,
wel terdege dwingen, om er in te berijsten.
Z60 moet men dus wel tot de conclusie
komen, dat die neutrale verpleging, die zelfs
met dwang aan de menschen mag worden
opgelegd, al heel iets bijzonder voortreffelijks
moet zijn.
Nu, een groot deel van ons volk houdt
zich daar dan ook in alien ernst van verze-
kerd.
Maar dit verschijnsel was het juist, wat
spreker in zijn eerste stelling noemde »een
gebrek in het geestesleven des volks."
Het volk hier beoordeeld naar zijn uiting
in de publieke opinie in zijn officieele krin-
gen, in zijn officieele wetenschap en in de
volgzame massa.
Maar wat is nu van naderbij bezien, die
moede, slordigheid en onreinheid getuig-
den. Hij zelf verzekerde bij hoog en bij
laag, dat alles zijn eigendom was en dat
hij het geld in Amerika verdiend had,
van waar hij eerst sedert een maand te-
ruggekeerd was, om zijne familiebetrek-
kingen te bezoeken en hen over te halen
hem derwaarts te vergezellen, daar hij
voornemens was er weder heen te gaan.
Ook het gouden horloge en de zilveren
tabaksdoos had hij in New-York ge-
kocht, maar deze leugen kwam ter-
stond uit, want zoowel binnen het hor-
loge als in de tabaksdoos stond de naam
van den verkooper gegraveerd, die in de
nabijgelegen stad woonde, en verzekerde,
dat Jarks ze onlangs bij hem gekocht
had.
Maar er kwamen nog andere zaken
te voorschijn, die tegen hem getuigden.
De bankbiljetten droegen denzelfden
stempel van de geldswaardige papieren,
die boer Hendriksen van den notaris