Oost van toen
Het verhaal achter de Van 's-Gravesandestraat
2
Oost Reporter
jaargang 1 nummer 5
Colofon
Redactie
■KL
Eindredactie
Fotografie
De Klussendienst van
de Stichting
Servicewinkel voert
tegen een kleine
vergoeding voor mensen
met een gering inkomen
allerlei kiusjes uit.
U kunt dagelijks bellen,
(behalve op vrijdag)
Telefoon: 473 71 95
De Theo Thijssenschool aan het Edisonplein
Door: Erik Vellinga
Het staat er nog steeds, het gebouw van de voormalige Theo Thijssenschool aan het Edisonplein.
Van buiten af gezien is er in al die jaren niet veel veranderd. Het gebouw is niet wegte denken uit
het straatbeeld en er ligt nog steeds een groot plein voor de hoofdingang. De ingang leidt nu naar
de woningen die er alweerjaren geleden, zijn gerealiseerd Veel oudere bewoners van Oost zullen bij het
binnenstappen van de hal echter herinnerd worden aan de schooljaren die zij er hebben gesleten.
Het schoolgebouw stamt uit de crisisjaren aan het
begin van deze eeuw. De stad Schiedam breidde
zich in die tijd richting het oosten uit. De groei van
de bevolking maakte het noodza kelijk de school-
voorzieningen voor het lager onderwijs te
vermeerderen. De verzuiling waar men toentertijd
mee had te maken, was ook terug te vinden in het
onderwijsstelsel. De school aan het Edisonplein
was een openbare lagere school, en dus niet gebaseerd
op geloofs- overtuiging. Eigenlijk waren het twee
scholen in een gebouw. De ene school stond bekend
als school J1 en bevond op de begane grond. Op
de eerste verdieping zat de concurrent, school J2.
Vrije school
Waarom de scholen J1 en J2 genoemd werden is
niet bekend. Uiteraard was er sprake van een onder-
linge strijd tussen de leerlingen van de twee scholen.
De leerlingen van school J2 stonden over het algemeen
minder goed bekend. Zij vertegenwoordigde,
waarschijnlijk onbewust en ongewild, de lagere
lagen van de bevolking in Schiedam Oost. Het
was ook een school waar alles niet altijd strak
volgens de regeltjes verliep; er bleven nog al
eens leerlingen weg zonder dat de schoolleiding
zich hier druk om maakte. Het was een zeer
'vrije' school.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het, zoals
waarschijnlijk op de meeste scholen, onrustig
op J1 en J2. Veel lesuren vielen uit omdat het
gebouw door de Duitse bezetter werd gevorderd.
De leerlingen hadden dan geen les, maar zoals
gezegd; die maakten zich daar niet echt druk
om. Korte tijd zijn er in het gebouw ook enkele
Engelse piloten vastgehouden die uit de lucht
waren komen vallen, uiteraard na eerst neer
geschoten te zijn door Duits afweergeschut.
Robin Hood
Ook na de Tweede Wereldoorlog gebeurden
er spannende dingen op de Theo Thijssenschool,
zoals de twee scholen na 1947 heetten.
Zo heeft in 1948 of 1949 bijna de helft van de
leerlingen voor verhoor op het politiebureau
gezeten. Het hoofd van de school, de heer van
Woerkom, schijnt niet blij geweest te zijn met
deze ontwikkeling. Een van de leerlingen had
fl. 800,— gevonden, zo ging het verhaal. In die
tijd heel veel geld, zeker voor een ventje van
amper tien jaar oud. Als een Schiedamse Robin
Hood heeft hij zijn schoolgenootjes mee laten
genieten van zijn rijkdom.
En dat was nu juist zijn grote fout. Hoe kwamen
al die leerlingen aan het geld dat zij uitgaven?
In die tijd hadden de meeste kinderen nog geen
zakgeld, en zeker niet zoveel. Hoofdmeester van
Woerkom stond dan ook voor een groot raadsel,
dat hij heeft trachten op te lossen door de politie
erbij te halen. Of de sterke arm er in is geslaagd
het geheim van de schatkist op te lossen, laat
ik hier in het midden. Het verhaal is echter
wel tekenend voor de sfeer op de voormalige
Theo Thijssenschool.
Woningen
Momenteel bestaat de school niet meer. In het
pand zijn sinds 1984 woningen gevestigd. Door
dergelijke gebouwen te verbouwen tot woonruimtes
is er een gevarieerd aanbod aan woningen in
Schiedam Oost. Het voorkomt dat de buurt uit
uniforme woningen bestaat, iets dat de sfeer
van de wijk niet ten goede zou komen.
Bovendien wordt het plein voor het pand voor
tal van activiteiten gebruikt, en geeft het wat
ruimte tot ademen.
Door: Hans Krul
Waarom zijn straten vaak naar personen of
gebeurtenissen vernoemd? En welke persoon
of gebeurtenis schuilt er eigenlijk achter zo 'n
naam? Soms is de achtergrond duidelijk, bij
het bordje Rembrandtstraatbijvoorbeeld,
denkt iedereen aan de befaamde schilder. De
Oost Reporter brengt u verhalen die achter
het straatnaambordje schuilen. Vandaag
I open we door de Van 's-Gravesandestraat.
De Van's- Gravesandestraat bestaat sinds 1927.
In 1933 wilden de bewoners de 'straat' in een
'laan' omdopen. Dat voorstel wees de gemeente-
raad echter af.
Willem Jacob van 's-Gravesande kwam in
1688 ter wereld in's Hertogenbosch en
overleed in 1742, waarschijnlijk te Leiden. Hij
staat bekend als een vooraanstaand Nederlands
rechts-, natuur- en sterrenkundige.
Familie
Van 's-Gravesande stamde uit een oude Delftse
patriciersfamilie, die de familienaam Storm van
's-Gravesande droeg. Sommige leden noemden
zich kortweg Storm en anderen noemden zich
's-Gravesande.
Zijn grootvader vestigde zich in's Hertogenbosch
en was een beschermeling van Frederik Hendrik,
die hem aanzienlijke en winstgevende betrek-
kingen bezorgde.
Vader Dirk Storm van 's-Gravesande had ook
een hoge functie. Hij was ontvanger-generaal in
Den Bosch en ontvanger van de domeinen en
geestelijke goederen van de Prins van Oranje
in de baronie van Cranendonck, de stad
Eindhoven en andere heerlijkheden gelegen in
de Meijerij.
Universiteit Leiden
Samen met zijn twee broers ging Willem Jacob
in 1704 naar Leiden om zoals zijn vader graag
wilde, rechten te studeren. Hij promoveerde in
1707, op dezelfde dag als zijn beide broers. Al
voor 1704 bracht leermeester Tourton zijn
mathematische talent tot ontwikkeling. Ofschoon
Van's- Gravesande in Leiden geen wis- en natuur-
kundelessen schijnt te hebben gevolgd, ging hij
er toch mee verder. In 1713 startte hij met andere
mensen het blad 'Journal de la Republique des
Lettres' waarin hij veel wis- en natuurkundige
en enkele wijsgerige artikelen schreef.
Engeland
In 1715 werd in Engeland George 1 tot koning
gekroond. De Staten-Generaal lieten zich bij de
kroning vertegenwoordigen door een buitengewoon
gezantschap bestaande uit de heren baron 'Van
Wassenaer van Duyvenvoorde' en 'Van Borselen
van den Hooge'. Bij dat deftige gezantschap
ging Van 's-Gravesande als secretaris mee.
In Engeland ontmoette Willem Jacob veel
coryfeeen van politiek, wetenschap en kunst.
Hij kwam daar in aanraking met de vooraan-
staande wis- en natuurkundige Sir Isaac Newton
(1642-1727). Newton legde veel waardering
voor Van 's-Gravesande aan de dag en uitte dat
naar baron 'Van Wassenaer'. Van Wassenaer
adviseerde vervolgens de curatoren van de
Leidse universiteit om Van 's-Gravesande als
professor aan te stellen. In 1717 aanvaardde
hij het ambt met een oratie, waarin hij er openlijk
voor uit kwam dat hij aanhanger was van de
leer van Newton.
Leerboek
In 1719 gaf Van 's-Gravesande een leerboek
uit, dat een aanmerkelijke vooruitgang was in
vergelijking met oude leerboeken. Hierin brak hij
met de richting van zijn voorgangers door alleen
datgene aan te nemen wat hetzij wiskundig,
hetzij proefondervindelijk, kon worden bewezen.
Bij de experimentele methode gebruikte hij
zelf verbeterde en uitgedachte instrumenten.
Voltaire
De beroemde Franse schrijver en wijsgeer Voltaire
kwam naar ons land, om raad aan Van
's-Gravesande te vragen voor de samenstelling
van zijn essay 'Elements de la philosophei de
Newton'. Voltaire volgde bij Van 's-Gravesande
college onder pseudoniem 'de Revol'. Van
's-Gravesande gaf ook veel adviezen in het
belang van de staat en maatschappij. Hij maakte
onder andere een plan tot verbetering van de
Merwede en ontwierp een overlaat door het
land van Altena. In het buitenland genoot hij
veel aanzien. Echter de aangeboden functies
aan de academie van St. Petersburg en Berlijn
nam hij niet aan.
De Oost Reporter is een krant
waarin u informatie vindt over de
wijk Oost. De Oost Reporter is een
uitgave van de Stichting Wijkkrant
Schiedam en verschijnt tien keer per
jaar
De krant wordt in een oplage van
6.000 exemplaren huis-aan-huis
verspreid in Schiedam-Oost.
Ronald Jansen Ronald Loch
Marina Monte Bobby Scheepe
Erik Vellinga Rob Wark
Hannah Wattel Stefan Zwaneveld
Nathalie Lans/ Freel.ans
Tekstschrijvers
I lerman Moor
Vormgeving
Produktie
Drukkcrij De Zaak
Ingezonden bricvcn en persberichten
kunt u naar de redactie van de
Oost Reporter storen:
Oost Reporter
l-'ranklinstraat 1 la
3112 SB Schiedam
Tel 426 92 47 Tax: 273 01 54
Bronnen:
Biografisch woordenboek van Nederland. Zoek-licht encyclopedie
vraagbaak voor Noord- en Zuid-Nederland.
VAN SCHIE. DAM EN SCHIEDAM, Historie en verklaring
van Schiedamse straatnamen en lokatie-aanduidingen. Door
W.P. Rook.