Van
heidensfeest
naar
kersttraditie
POST IL JON K£PST 998
Een bijzondere kerstavond
J
3*
V
Test
"Hallo, ik heet Maria... Ik wist
dat jullie zouden komen.
Kom binnen!"
Leven
Middernacht
Er zijn twee mensen in de kerk die hun uiterste best doen om mee te zingen, maar het lukt niet echt. Dan wellen er weer tranen op in bun ogen, dan
weer moeten ze lacben, en dan prober en ze weer te zingen.
Het jaar van Cbristus' geboorte
staat niet vast. Verscbillende bron-
nen reppen van een geboortejaar
dat ergens tussen 7 en 4 voor
Cbristus moet hebben gelegen.
Verder is de geboortedatum wille-
keurig. Oude kerkvaders kwamen
met verscbillende data op de prop-
pen, maar pas rond het jaar 354
begon men in christelijke kringen
de berdenking van Cbristus'
geboorte op 25 december te plaat-
sen, niet toevallig de datum die
eeuwenlang was gevierd als de
geboortedag van de god Mithras.
Deze Mithras was.het middelpunt
van een godsdienst die het tegen
het Christendom had moeten afleg-
gen.
Zonder van Mithras te hebben
gehoord vierden de Germaanse
volkeren eind december het terug-
keren van de zon. Bij het aflopen
van de kortste dag en het lengen
van de dagen stortten de
Germanen zich dertien dagen
lang, van wat nu de kerstnacht is
tot aan Driekoningen, op de mid-
winterfeesten, ook wel Joel- of
yulfeesten genoemd. (In de
Scandinavische talen is jul trou-
wens nog steeds het woord voor
Kerstmis.)
De oorsprong van het woord yul
zou volgens sommigen samenhan-
gen met joelen uit vrolijkheid,
maar aannemelijker is de verkla-
ring dat men yul gebruikte in de
betekenis van wiel. De zon -tijdens
het yulfeest werd de zon immers
aanbeden- werd in die tijd vaak
voorgesteld als een brandend rad.
De Germanen lieten zich deze
feesten overigens niet afnemen. De
opkomende christelijke kerk had
toch al de grootste moeite met uit-
bannen van dergelijke heidense
feestgebruiken en ze besloot dan
maar om het zo te laten.
Zo werd het kerstfeest, dat op de
bestaande, heidense, gebruiken
was geent, een feest van het licht,
maar dan van de geboorte van het
Licht der wereld, Jezus Cbristus.
Vooral de invloed van paus
Gregorius de Grote was doorslag-
gevend voor het vaststellen van
het kerstfeest op 25 december, de
datum van het yulfeest. Van liever-
lede gaf de kerkvorst de opdracht
het heidense feest met een christe-
lijk sausje te overgieten om het zo
aanvaardbaar te maken voor de,
nog maar net tot het Christendom
bekeerde, Germanen.
Erg uitbundig was het nog niet, de
christelijke kerk had een ingetogen
karakter en kende in de vroege
Middeleeuwen nog niet zoveel
feesten. Het kerstfeest duurde in
het begin vier dagen, later terugge-
bracht naar een dag. De dag daar-
na werd dan gewijd aan
Stephanus, de eerste christenmar-
telaar.
Inmiddels is de kerstviering vrij
ver is afgedwaald van wat de eer
ste christengemeenschappen ervan
wilden maken. Het huidige kerst
feest is als een soort heidense
boom die in christelijke aarde is
gegroeid. Niet eens zo vreemd,
want de aanvaarding van het
Christendom door heidenen in de
vroege Middeleeuwen ging een
stuk soepeler als bepaalde
voorchristelijke tradities in ere
werden gehouden. Maar dan wel
gekoppeld aan christelijke gedenk-
dagen.
Kerstavond negen uur 's
avonds. Een jong echtpaar zit
in een restaurant midden in de
stad met voor zich op tafel een
uiterst smakelijk uitziende dis.
Hun gezichten staan echter niet
zo vrolijk; ze zitten met hun
gedachten heel ergens anders.
De jonge vrouw is nu elf weken
zwanger en vier dagen terug
was ze naar de vrouwenarts
geweest die een controie-echo
had gemaakt.
Bij het onderzoek had hij geen
kloppend kinderhartje kunnen ont-
dekken, hoewel dat na zoveel
weken toch het geval had moeten
zijn. Sterker nog: het hartje zou al
tussen de zevende en achtste week
moeten gaan kloppen. "Het leeft
niet", was zijn conclusie geweest.
"Het is een miskraam". Het kwam
hard over toen hij voorstelde om,
als het niet spontaan zou komen,
de foetus na de kerstdagen weg te
laten halen. De vrouw had half
huilend gezegd: "Zou het hartje
eventueel nog later kunnen klop
pen?" Hij gaf haar weinig kans.
"Het leek toch alsof alles normaai
was, die afgelopen weken", zei
Henk. "Op het begin dan na", ant-
woordde zijn vrouw Marijke. "In
de vierde week was er een heel klei-
ne bloeding."
Ze haalde uit haar jaszak een klei-
nood; de zwangerschapstest. Het
kleine, lichtrode plusje was nog
steeds zichtbaar. Ze gaf het aan
haar man. "We zullen nooit weten
hoe hij eruitziet", zegt ze zachtjes
voor zich uit. De man houdt het
testje in z'n handen; beweegt het
heen en weer en draait het om. Op
de achterkant van de zwanger
schapstest staat een datum.
Even staart hij het aan, dan fronst
hij zijn wenkbrauwen. "Schat, die
datum. Is die datum juist?"
"ja, het was die avond dat we
samen naar je oma gingen, een
paar weken geleden. We hebben
het haar toen nog laten zien.
Henk fronst zijn wenkbrauwen; hij
lijkt iets uit te rekenen. "Dat bete-
kent", zegt hij na een tijdje, "dat je
de test in de negende week hebt
gedaan". "En dan?", vraagt zij.
Henk haalde even adem. "Stel dat
die bloeding in de vierde week een
menstruatiebloeding was, en dat je
pas daarna zwanger werd, dan..."
Ze kijken elkaar aan en Henk sta-
melt: "...dan zou het betekenen dat
je geen elf weken zwanger bent,
maar zeven weken! En dan is het
logisch dat het hartje een paar
dagen geleden niet klopte..."
Vlug staan ze op en laten de feeste-
lijk gedekte tafel staan, betalen en
gaan er vandoor. Waarnaartoe?
Naar het ziekenhuis natuurlijk!
Het is nu tien uur. In de hal van het
ziekenhuis staat een grote
Kerstboom met veel lichtjes. Maar
er is niemand, behalve de portier
om ervan te genieten. Plotseling
komen twee jonge mensen de hal
binnen, ze haasten zich naar de
portier. Het was een verward ver-
haal dat hij hoort. "We denken dat
het kind nog leeft, en als we niets
doen, wordt het misschien na de
Kerstdagen weggehaaldprobe-
ren ze duidelijk te maken aan de
portier. "Misschien ben ik maar
zeven weken zwanger in plaats van
elf...", zegt de vrouw.
De portier snapt niet veel van het
verhaal, maar begrijpt wel dat het
iets is voor de gynaecoloog. "Ga
maar alvast naar de tweede etage,
dan komt er zo meteen iemand",
zegt hij, nadat hij kort telefonisch
contact had gehad.
Op de tweede etage is het ook erg
stii. Hier en daar hangt een kerst-
versiering langs de muur. Henk en
Marijke Topen naar een deur waar-
op staat: 'naar de verloskamers' en
kloppen tweemaal aan. Dan gaat
de deur open. Een vrouw in het wit
gekleed, lang blond haar en een
heel vriendelijk gezicht zegt:
"Hallo, ik heet Maria... Ik wist dat
jullie zouden komen. Kom bin
nen!" De man en vrouw weten
niets meer te zeggen, maar volgen
de zuster naar binnen. In een klei
ne kamer wordt een echo-apparaat
aangesloten. Niemand zegt wat.
Een vreemde, volledige stilte heer-
ste in de kamer. Terwijl de micro-
foon over de buik van de vrouw
glijdt, verschijnen en verdwijnen
allerlei structuren op het scherm.
Dan plotseling zien ze iets kloppen.
"Dat is je eigen hartslag", zegt de
zuster. Daarna gaat het aftasten
verder en verder. En dan opeens...
het is maar heel klein, maar ze zien
iets heel snel kloppends op het
scherm. Marijke begint spontaan
te huilen, en ook Henk snikt. Het
leeft! Het leeft, gaat het door hen
heen. Het leeft, het leeft!
Zware, grove lage bastonen doen
de kerkbanken in de grote kerk
triilen. Massaal klinkt het lied
'Stille nacht*. Er zijn twee mensen
in de kerk die hun uiterste best
doen om mee te zingen, maar het
lukt niet echt. Dan wellen er weer
tranen op in hun ogen, dan weer
moeten ze lachen, en dan proberen
ze weer te zingen.
Het zijn Henk en Marijke. Het is
dan wel Kerstnacht, maar het is
ook een beetje hun nacht. Bijna
zagen ze het leven niet meer zitten,
bijna was het voor hen helemaal
duister. Maar nog net ging er voor
hen een deur open.
Pieter Vlasvetd
