til
11?
s I
3" 3
aS'Ssra." g??-. ho-g| 5
i
as iS^s.s"
S.|«lrtS3
g r 2 o*
a? 3
|s4??8«
9-32 33 3
Sr2 I-
S §^3*
5"b^2s-5i
s-'5^3 g-S
5-355 V
o n
c N
2
S2S-OS 3
a t -
<s2=-«
1 ~,f 2*
1 B-
SL-a-t si
S?i! j3
5S
3S
8-S"
Z°
2
2
3
S.3 -
r e-s o
-e w
s..
s;-3
e,3
"S-iT-
sf.Ss-?3
V1 f~
t: f 2, 'I 55 5
g.;
i'i3g^?3o^
S.^353 25??wSi
-ai?S-o2^' n^O
E-3 s 3 "3 2b o wos-^
o°-o3 2 2
5? 2 3 sr 2
■o;i=s n a
2 M r B 0
o
s ES
J
■5 'ro» oS
»?5«s-ps
2 o 3 o
a it 2 »-«
CL. B 2j 3 CJ f-»
?b g O cl r-< cr^ ft. w 2 a a. 05
tJ fti - M
f-iir 1
53 a
•1#.
5?
Q.3 25^
3 2-
kunnen wegredenercn of ook maar met dsn minften graad ning is geraaktdocli wanrtegen in datzelfde tydsverl»<«p bet
\an waarfchynlykheid de gevoigen begrooten van eenige Land, zoo door deszelfs Negone, als ook door andcie ra~
pogingbm dezelven te verbreken. i bryken met alleen is biyven floreeren maar in eenon asn-
Waar, zcgt men mooglvk, evernvelindien de natuur van ipcrklyken graad is toegenomen?
S -j o Z jj pj
j» pwni; s.tn-J'-- 3 -■ m
OowcS-g- "scTsg-tJwgtj
C O H W 4 i- 3 f»
g 3 O'/o -3 "O^g-Os'-ata-iS
wm 5 »3 zn2.2 2 *2 c~C+
pj
fc- h" 77* C? 2.
5 5! g S S.
o 3 "5 -
3 3 2 r
£3Sva<^ »e - 9"-?
°ai sr^3 i"
•aO^a^acn''*^
2 s "ST J '3
2 CO2? '"-r:
a ST* X- V. 3
W» O H-<
Z—, t
O 2 3 a
2 - c-» 3 2. 3
f3 ,x OS
n 3
2 ^1-3
2 5- p
n 3 0,
3 w1
=3 r>
t-J 3
3- o-?3 f)
g-m-f ,;,3''5-
re
r. W 'I Si 3
a_ r>
3 Cl.
O 3 3 ST
3
2 S c
3 5 a 0
N 5l S2
- o
3 CL
2. o
^0-
9 71 S 0^J o
||hS W-3
O?
c2-
t" S T V. g
w O-
cn oo - 3 CL
ts* -
JlS CL-^
51 *-i 64 d
P>U-' tL M H
- 2"? 7> 3 2
7" 2 2J
o
no a,
ft no
?9
5' a- -
5 ^3 IS-^
t?TO 3 o
~t O 3*
O
o
o 2.
a-Z
3
g*
o a.
O 3 C
M
M 2.
S-Oc'2 -
o* 3 is 3* t t
X fD W I 3 3
3 _V V. £L
3 n> o'
2 a.' 5a
C ,a 1
pbe^SS
2 V"
Z jsV o
>=>^8
£.ETm3
3 £0 V -
2-3 22
s w*
-- 3 3 5
O £.4 -
s; -S w
r»
3
o,
*3
Wj,
Wre
I
rz rs
S3
C,
3 O
a
ft Ei
o
2
3 >-<
w- 3
o
C i
3 X)
'n rt
3
3 3
n tJ
o
3 N
3 £L
CL fsj
I Wr
J&S»|a
a-sr
o:
n -
3
3
u n>
W2
n 3
dezen Bnitenlandfehcn hnndel in vreeride Manufaftirren zoo-
dtnig is, dat daarvan shfulut ziiik eene marki hicr te Lande
meet zyn, waardoor hct Binntrilandrche vertier van hot Bui—
tenlandfche niet kan worden afgefctieidendan is de geheele
h^idet verderflyk, want de pest, zeggen de Fabrykanten, is
niet verl'clniklvker, dan dat Binnenlandsch vertier, hct
drnogt onze edeltfe bronnen van Weivaart uit.
Schrikbarende woeoden indedaad, maar ook vender niets.
Hoe tocli hewyztn de Fabrvkantcn de verdtrfly.kheidv3.n,$H
gedeclte van dezen :VTanufaftuiirhandelhetwelk zicti niet ven
der dan tot Binnenlandsch vertiesnifftrekt Deze handel voert
aanzeggen zy", en voert niets uit, alles blyft inonsmid-
den hangen, en, hoe grater deze handet is, hoe grooter
nns Nniionaal verlies hoe mcerfchatten bet Landuitgaan.
7nu men niet op dezelfde ivys kunnen hewyzen dat het
verderflyk is hy zyncn I.aken-Fabrvkeur een ftuk Laken tot
kleeding te laten halen oin dat men het ftuk in huis krygten
dat het geld de dcur uit gnat? djt bewys gaat immers vol-
ftrekt niet een fchrede verder, dan dat het aantoone, dat die
Handel, waarhy men iets tot zyn eigen behoeffe aankoopt
bp zich zelven geen geldwinstgevende negotie is; maar is
diarom dat hedryf verderflyk? geenzins, de man die van een
2". 9-tfl y X
- er i
■y n rjy
n n bn
«n
aw g-3
- E.w XI
aw w - ~.2 n
3 -p f
w ts
N3--. S-0 - 3^ 2"K.OT2 3
2 S MS"
1 «d r»
3* CL
n S
ft- "1 SJ
b e. s -t 5-3 5"
U a aiaj,
5^
2 ,1
g c 3
D 3
i j
Cr* 3 o
c.2
W 1
Oe Fabrykanten fpreken van duizenJen onzer Landgenoten,
die door het Binnenlandsch vertier van vreemde ManufaAuren
het Brood zouden derven en t.ienduizendendie er door
zouden omkomen of hct Land verlaten. Dan. van eenige
aanmerklyke emigratieuitbchCefte, hebben de vertooners
hier te lande nimmer iets gehoord veel min van eene zoo
vreeslyke fterfte door wezenlyk gebrekmaar, dat er hier
en daar nvpende arinoede geleden wordt, zulien zy geenzins
tegenfpreken. Doch is het billyk of is het niet, integen-
deelde fchreeuwendfte onrcclitvaardigheid den Handelarea
in vreemde Maiuifafturen hier van de fchuld te geven zyn
erdan, buiten de Laken-Fabrykctt, geene Beroepcn in dit
Land, by welken alle Ingezetenen, ja niet een dJnigea uit-
gezonderd, die werken wil den kost kunoen verdienen?
waarom werken er zoo vele Vreemdelingen in onze Brouwe-
ryen Branderven Raffinaderyen Glasblazexyen Karotten—
Fabrvken en een aantal andere Trafyken? waarom zulk eene
meenigte in byna alle Handvverken in ons Land? waarom zyn
onze Schepen met VreemdeiiRgen vervuld? waarom komen
e? Jaarlyks zoo vele Buitenlanders ora ons Land te bearbeiden
en waarom eindlykwerken er Vreemifaiby meenigten, in
der Fabrykanten Laken-Fah-yken zelven zoo als zylieden in
rf r -r cl o ft, Cj
t>^-2 l!-"3 CL 3 1
|J_ *!C*iiraon *.sl!
f i S O
L -t V( a
f 5' WS-'P 3 si §.S
3* 13pi S 3 3 3^,n
- Ft S- O
ff JJ n..
3 W 0
2a J," a Jr'G
3E,2^E22t:i-',,
'-5 "f ir"a 4 £-^-53 a
3 ft j h 3 n n w r-
<5 0 3^32SL3ft„
rj -~.0*rq -1 O J0
2 D, O o 3 K-Z
-•FQ^.^tt«v o 2 418 V
3 £.~o Or3 2 W,
*!E *"3 S'S*11-" tr)
ander zvne hehoefte tot dekking kooptvoorzietzichdaardoor hunne Memorie verzekeren? Oedurende den nu atgeloopen
van dat benoodigde, en betaalt daar voor den prysmaar, Oorlog, toen vele Beroepen ftil ftonden moge het geval
juist door dat hy op die wyze, tegen loon, gebruik maakt anders geweest zvnmaar in een tyd van Vrede, en, in het
van des anderen arbei-d, hondt hy zfnen tvd en talenten vry, gemcen wanneer alle zaken haren gewonen loop hebben,
om die welligt veel vonrdeeliger te woeker teleqgen, cn alzoo zest men voorzeker niet te veel, als men beweert, dat, ook
buiten ajle pogingen tot weder Ophouw der vervallen Laken-
Fabryken, niet alleeo voor ydcr ingezeten in dit Land ge-
noegzaam%werk voor handen is maar dat er zelfs Vreemde
lingen genoeg herwaards zulien biyven afkomen en hier al
mode hun brood vinden.
W^ar, driiigt men verder aan, hoekomthet dan, evenwel,
dat er zoo vele arnien zyn? de Vertooners fchroomen niet,
er ftellig op te antwoorden, dat over het geheel genomen,
die armeu niet werken wilien, of ten minftea, dat zy ouwti-
ligzyn, om dat werk te doen, hetwelk ru door Vreemde
lingen wordt ingenomen en vcrrigt. En, daar het fehynt dat
er ;;cen recht of mtcbt is om die byzotiderc-lieden, binncn die
I.and. tot dat werk t? du-ir.gsiten einde ben daardoof een
beflatin te geven met wat recht dan roepen de Fabriitanten de
publybe nracht in, om hen te onderftetmen in hunne kragt-
iooze pogingen, ten einde. d tor dtoangeene andererichting
aan zaken te geven aan welken een roeks van op een vol-
gendeseflagten zoo buiten als binnen ditLand, haren tegen-
woprdij en loop segeven heeft? met wat recht vorderen zy de
hendhaving en ftrenge executie van eene prohibitive wet, die
daardoor, voor eerst, een zoo aetnmcrklyk gctat Ingezetenen
ais meer dircft by den Manufadlmirbandel is geiritresfeerd
^hetwelk zirb gewis tot geen enkele duizenden bepaald)
daadlvk van hun tegenzvoordig beflaan rxnide here oven en die
daarenboven aan den Jigem'eneri Koophandel van dit Landeen
zoo gevtichtig nadeel zou toebrengend»or deszelfs Schakel te
breken. als hier voten kortelyk is aangewezen en verder in be«
bovengomelde Request van Amfterdamfche Kooplieden. zoo
wel als by onderfcheidene voorgaande ftukker wegens deze
Msterie fnccesfivelyk in het licht gekomen, ontegenzeggelyk
is betoogd
De Vertooners moeten het nogmoals hoThalenHier is geert
quaestie, om den Koophandel te bevoorrechten boven het
Fabrylcwezen hct zy in het gemeen of ook van eenige Fabryk
in het byzonder. De vertooners zyn zelfs verre af van zich
party re ftellen tegen hetaccordeeren van eenige onderfteuning
of premier!aan welke Fabryk het Oouvernement ook mogte
nuttig oordeelen dezelven intewilligen zy verlangen alleen-
lvk voor den Koophandel, haren vryen loop, zy,verlangen
niets meer dan het laisftz nous faire hetwell- voormaals den
Franfchen Staatsman Colbert tort anuvoord wierd toegevoegd.
op eenige door hem beraamde projeften om den Koophandel
aantemoedigen-
Toen Amfterdam, zeggen de Fabriitantenniet meer was
dan een arm Visfchcrs Dorpje, was het voorzeker een zaak
vol moeilvkheden f»mer een Weereldftad van te maken, zoo
als zy nn isdie zaak was echter uitvoerlyk het is geble-
ken.' De moeilykheden zyn overwonncn en het Vader-
land zoude hem waarachtig weinig dank verfeliuldigd zryn
die gepoQgd had haaropkomst tegentehowdsn om demoei-
lykheden en hindcrnisfendie er mede verzeld gi»gen
en die hy voor onuitvoerlyk zoude hebben opgegevenen
hebben wilien doen doorgaan." Het is zoo, Godezy dank,
Amfterdam is, van een arm Visfchers Dorpje, een Weereld
ftad geworden en ook andere Koopfteden van deze Republvk
zyn tot een hoogen trap van weivaart opgevoorddie haren
gezegenden invloed over de geheeleRepublyk vcrfpreid; maar
is dit het gevolg geweest van eenige byzondere poging? heeft
door de geheele fomme zyner handelingen en bedryven een
voordeelige balans te verkrygen. Wat zoude er van worden
zoo wy alien Lakenfabrykeurs, Brouvvers, Pnpiennakcrs enz.
wilden wezen, om het Geld te behouden hetwelk een yder
onzer, die een ander beroep volgt, nu aan die lieden voor
hunnen arlreid gecft? Maar zelfs is de zaak nog fterker,
daar bereids is aan.getoond, dat het buitenlandsch vertier, in
dezen. onaffcheidelyk is van dk hinnenbndfehe confumtie
de zaak ftaat dus gelyk aan het bedrvf van een Grosfler of
Winkelier: zal nu iemand ligtelvk op her denkbeeld vallen
dat zoodsoig een mas zich een pestlucht in huis haalt, door
dit hv een gedeclte van de Goederen waarin hy handel dryft,
tot Confumtie van zyn huisgezin fchikt? zou men begrypen
dat hy beter deed, met zvn handel te laten varen en, ge-
Zamentlyk met zyne hnisgenoten te beproevenof hy zyr
eigen Lnken-. Linnen en andere benoodigdheden zelf kon
veZvaardigen Ja, zeggen de Fabrykanten konden wyalle
onze inwendige behoeften zelve vervaardigenonze wel-
vaart zoude in alle opzichten tot den hoogften top zyn op-
geklommen. Sloegen wy daar tegen geen C6ne hand aan
het werk en liet'en wy ons alles aanvoerenvern etigdenwy
alle onze Fabryken, Trafyken en llandwerken
hoe rampzalig zoue'e het met ons hier nitzienhoe eindeloos
zoude onze volkrykheid verrtlagcren
Lntitere declamatien, zonder eenige de minfte klem van
redenering.
Voor eerst, z«u men mogen vragen of het per fe otimoog-
lyk zou Zyns dat een Land, uittntintend tot den Koophandel,
Landbouw en Visfchcryen gefchiktzonder Fabrvken etr
Trafyken floreerde van Handwerken fpreken de Vertoo
ners hier niet, die fchynen er door de Fabrykanten alleen
bygebaald te zyn, om dit ernftig gefchil in een belachlyk
licht te brengen) alles zou eenvoudig hiervan af hangen, of
de KoopbandtlLandbouw en Visfcheryen aan alle handen
werk'verfchaftencn dan meenen de Vertooners, dat zooda-
nig r and ook zonder Fabryken en Trafyken, tot dengrootst
mooglyken trap van weivaart zou kunnen ftjrgen.
Maar, ten anderenen hier reiolveert zich de geheele
quaftie: Uit hetgeene in een Land gebeuren zou door het
abamlonneeren van alle Fabrvken en Trafyken volgt immers
in geenen dcele, dat hetzelfde, het zy geheel. het zy ge-
deelteWkzou moeten voortvloeyen uit het laten varan van
eene Fabryk. of van tenig foort van dezelven. Ora dat
men mooglyk het gelnk van een Land niet beftendig verze-
kerd zou kunnen rekencnzonder dat er Fabryken of Tra
fyken waren, moeten er daarom juist alien zyn en biyven,
die immer daar of elders exifteerden t Dit is een wys van re-
deneercn, die zoo handtastelyk ongeryrod is dat men er
berwaarlyk eenige verfchooning voor vinden kau.
Ert hoeveel minder dan zou hiex iets te vreezen zyn, in
dien dc Laken-Fabrykatsten niet hunne geheele Fabryk moes-
ten laten varen, maar indien zy alleen hunDe proje&en van
uitbfeitiinge moestcn zien vervallen; indien zy, gelyk inde-
daSd het geval is door den drang der omftandigheden ge-
ndodzaakt wierdenom zich t« biyven bepalen by die ait-
miintende foorten van fiUe lakenen, omtrent welken zy, door
alio tyden beenden voorra^g boven den Buitenlander be
houden hebben, en dien zy eok op dezelfde wyze kunnen
biyven behouden, al voeren de buitenlandfche Fabryken, zoo men dit re danken aan de makers van eenig byzonder projea
als dezelven in veel grooterc mate doen, de gemeene lakens om dier Steden grootheid daar te ftellen? En rees het ooit in
aan, die door den Landman en Arbeidsman worden gedragen eenig brein 's Lands Befturers te verzoeben daar toedeFs-
FOp welke liedenhetgeen men in bet voorbygaan moet aan- brvken in de Binnenfteden onder eenig bezwaar of belemme-
merken het maintien en de rigoureufe executie der prohi- ring te brengen? neen zeker, de Koopfteden zyn groot ge-
hitive Wet, in dezen, regtllrccks het mcest drukken zou worden door degunftige liggipg van ons Landdoor een famen-
»aar zy er door genoodzaakt'zouden wezenom voor het ge- loop van gelukkige omftandigheden en door een verllandig
meene laken hetwelk zy van de Fabrykanten zouden moeten party trekken van dit een en ander. Maar. wat doen de Fa-
koopen - voor zoo veel die het leveren konden - ongelyk brykanten? die wilien aan de omftandigheden tegenftand bie-
v
-e 2 n
0 c
2^3 at
v-
n.3 e
o
2 -a
2 m CL
fc -
5? -» 3
C-
ir io
Saw
3
Mf- O*
Ah
- ^^35 3 00 y
T t O H
M n
K r* O* H,
n1* W a 2 PT
2,
S OS!2.*
E C re n
<7,£n go
WS123 O td
O C3
re -!
p 5":
it
00
-• ii 3
3
p t-S
"is
FD O
o 7.7
c
-I 7 r-J
I *5
g WatO-2^v
K- "Mgj;®
zL S. w
PS
0 B ft fty;
1 2E 3 cl 0 M
ft ft
o 2°!? Slow
W >3 3 r* a.
veel meer te hetnlen, dan zy hct door den Buitenlandfchen
toevner kunnen bekomen. Men moet bier altvd in het oog
houden dat tot nu toe hier te Lande alleen de fynere foorten
van lakenendie de meervermogenden gehruiken worden
gemaakt, en Sulks op verre na niet in eene genoegzanie quan-
titeit voor de hehoefte. En wat kan men dan immcr verwag-
ten te znllen kunnen gefourneerd worden van die zoo eel
grootere benoodigde hoeveelheid van gemeene Lakens, van
vyfenrwintig tot vyftig Stuivers de Elwaarvau in dit Land
nists gemaakt-wordt?
7cker, het zon de hoogfte onvoorziehtigheid zvn, dat,
buiten groote nood/.akede Ingezetenen van eenig Land zich
alleen tot ddne byzondere wyze van beftaan bepaalden: zelfs
zou het eene dwaashcid wezenwanneer een Land zoo wel
voor eenige Fabryken en Trafvken als voor den Koophandel,
Landbouw en Visfcherye gefchikt in, dan echter den Koop
handel alleen, of ook den Koophandel t« gelyk met den
Landbotrw en de Visfchery, aanremoedigenen het Fabryk-
wezen tcgentewerken of te verwaarjoozen. Maar, zou men
daarom tot ecu ander uitterfte mogten overgaan? zou men
danroro wanneer zekere Tnk va* Buitenlandfchen Handel,
zoo wel met alle andere Takken van Gomtnercieals met het
Binnenlandsch vertier, in een al te naauw verhand ftaat, dan
dat hst edn zonder het ander zoude kunnen fubfifteercnals
dan, echter dien Tak moeten knotren, aileenlyk om dat het
Binnenlandsch vertier in eenige Koopwaar gerekend wierd
Rinderlvk te zyn aan het herftel of de uitbrciding van eene
byzondere Fabrvk, welke federt meer dan eene Eeiiw het
VS dgu ook waardoor ket zya raoge jo een ftaat *jn kwy-
denzy wilien dezelve dwingen tot herftel en uitbreiding van
bun vervallen Fabrykwezeri en zy doen daar toe, indedaari
eene poging, die ftrekken mi^e* om de Koopfteden, die r»u
groot zvn klein te maken fchoon de Vertooners ben nietten
laste wilien leggen dit bepaald tehsbbeB bedoeld.
Dan, de Vertooners komen nog verder; zy zyn alz.ins be-
rcid om zich te onderwerpan aan evne matige verhoogirig van
inkomende rechten op eenige binnen *s Lands geconfumeerd
wordende vreemde Manufaduren ten einde die vcrhooging te
doen ftrekken tot pretnien voor de Fabrvken van het zelfde
foort hier te Lande; maar dit vermeenen zy ook het uiterfte
te zyn, waar toe mep ten aanzien van hunnen handel, zoude
behooren te komen en dat vertrouwen zy van deonpartydige
zorg van's Lands Befturers, voor afte takken van 's Land's
weivaart.
De Vertooners zouden hier nog eene meenigte rcflcflien
kunnen byvoegenzy zouden nader kunnen anndringen - day
hetgeen tot belcmmering van eenigen tak van Koophandel
ftrekt een onmiddelvken invloed np de Navigatie moet heb
ben dewelke er, zoo als roeds in bet voorbygaan is aatigc-
tnerkt, den aan- en uitvoev door verliest - dat eene Zoodn-
nige begunftiging van de Laken Fabryken als de Fabrvkan-
ten vorderen, alfints gefchikt is, cn hicmp virzohkt men
des Bewinds bvzondere aitentiej om eene Monopolic teftich-
ten waarvan het natuurlyk gevolg zou zvn, dat 'sLands
Ingezetenen onder het bezwaar wierden gebragtvan prteci-
felyk zoo veel voor hunne kloederen te betalenals het den
Fabrykanten gelusten zoude onderling overeen te flemmen er
vpor aftevorderen - dat ook aldus weldra de d^ne Monopolie
