1UJV0EGSEL, behcorende tot de Rotter damfche Couranl
19 jUiij i S a 3n.° 36.
van Saturdag den
s
2 s
1
rS
L- ^5
°'T3 a
«~2'
a'~ s,
sf
e -a f -c
v
7?
73 a
e cj {-,
o be c 0
r2 o
cj cs
2 5" 2 J"a
-a - -
n M u
- rt b.0
O
Dc verzameling vanpleisterwerkwelke door de gefchenken
Van de heeren L. Hamerjler AmcShofJ. Shpirtas en J. Mtndes
tk Leon verrijkt is, mag aanzicnlijk gcbeten worden; het
nnodige prentwerk, dc ledeman en ledevrouw, met de
kleeding, en cene volledige Heendrukpers zijn bereids aan-
gefchaft, en de proeven, met laatstgenoemdc genomcn, kunnen
wedijveran met de beste van andere landen. I let onderwijs is
thans geregeld en de vorderingenzoo bij de akademie als
de primaire fchool, zijn zoo zigtbaar, dat niet aileen eene
gewone- uitdeeiing van pj-jjzen zal plaats hebbenmaar
zelfs bij openbare aankondigirfg een aigemeene wcdftrijd,
naar den grooten prijs van een peufioen van f 1200 - ge-
dnrende vier jarenis geopend gevvorden.
Ten einde nu b;j a! de uitgebreidheid van bet onderwijs
Vastheid en grondigheid te vocgenheeft het beftttur een
gezet en atzonderlijk onderwijs gelast in de meet- en door-
zigtkunde, en ik mag mijnc opmerking omtrent den luister-
vollen en nog veel meer belovenden liaat dozer inrigting niet
fluiten, zonder hulde te doen aan den raad van beHuur,
Weiks onvermoeiden ijver reeds zoo veel gedaan heeft, bij
voortdnring doet, en voor de toekomst te vertvachten geeft.
De temoonftelling der kunstwerken van levende meesters,
Verleden jaar in de zalen van dat gebouw gehottden, heeft
den roeni der nederlandfche fchool op nieuw volkomen ge-
handhaafd en ons als het ware in de eeuwen van Rubiiens
en van Dijk teruggebragt.
Die der planten en gewasfen te Haarlem blijft aan het
oogmerk beanttvoordenhetwelk men met hare daarftelling
bedoelt heeft;, zij vuurt den ijver der liefhebberen aan, vql-
inaakt meer en meer de kweeking van planten en gewasfen
in ons gewest en zal ons langzaam eenen gelijkcn tred
knnnen doen houden met die oordcn van ons vaderland,
ahvaar deze oefening bij iiitnemendheid bloeit.
Te midden van zoo veel wctenfchappelijk goedsEdel
Groot Achtbare Heeren! llaan wij nog deze week, in deze
zeifdc Had, het ecnwfeest van de uitvinding der drukkunst
plcgtllatig te vieren van eene kunst, aan welke, als de dochter
des hemels, de mocdcr van hervorming en befchaving, de-
band der vollcen dc bron van kcnnis en deugd van ware
verlichting en echte vrijheidwij alien gereed ftaan een
olfer van dankbare hulde te brengen en waarvan ik thans
alleen zeggedat, indien de zeven fleden van Griekenland
zich welecr den geboortegrond van Tlomerus betwist hebben,
niemand het wraken lean, dat dc Had Haarlem den vinder en
dc vinding van eene kunst vereert, welke als eene der grootltc
gefchenken, door God aan de wereld gegeven, mag befchouwd
worden.
DanEdel Groot Achtbare Heeren ik heb reeds meer
dan genoeg gezegdom den godsdienftigenzedclijken en
wctenfchappelijken bloei, welkcn ik op den voorgrond vooruit
Helde voor dit gewest te hnndhaven, en ik moet thans den
llaat van hetzelve uit een adminiftratief en commercieel cog-
punt aan U Edel Groot Achtbaren te befchouwen gever,.
Er is in het adminiftratievegedurende U Edel Groot Achtbarer
vorige bijeenkomst in de daad vrij veel gedaan. Alle de
lielfels van plaatfelijke belastingen zijn herzien euinverband
gebragt met de nieuvve rijksmiddelen, waarvan zij veelal een
integrerend gedeelte uitmakende overgang van het oude
tot het nieuwe heeft niet aileen in geheel Holland niet een
oogenblik ftagnatie in de ontvangften daargefteld, maaroveral
toont eene vcrgelijking dier opbrengften met de vroegere onte-
genzeggcliik aan, dat de middelen in Holland over het al
gemeen zoo voor het rijk als 'voor de gemeenten aan eene
billijkc verwachting volkomen beantwoordenja Edel Groot
Achtbare Heeren! Holland, Heeds trouw aan zijne verplig-
ting, hartelijk verbonden aan een gouvernementhetwelk
het onder den zegen des AllerhoogHen als het werk zijner
vrije keuze roemen mag; Holland, bezielt met dien geest
van medewerking en ojidergcfchiktheidwelke het altijd
kenfchetHe, brengt gewillig en blijmoedig den last op, welke
een wettig en eigen beftuur vordert, en indien het voorbeeld
van Holland door het tegenbeeld van alle de overige gewes-
tcn des rijks ten dezen "mogt gcvolgd zijn, of nog gevolgd
wordendan zeg ik den Koning driewerf geluk met het
uitzigt, om eenmaal alle zijne onderdancn in eene genoegzame
en gelijke mate 's rijks fchatkist te zien Hijven.
Dc reglementen van plaatfelijk befluur zijn op 's Konings
last door fpcciale daartoe benoemde commisfien herzien en
die voordragten door de Gedeputeerde Staten der beide
deelen met hunne coniideratien opgezonden. Dcgezigtpunten
kunnen ten deze vcrfchild hebben maarzoo veel Haat
vastdat zijdie den beflaanden vorm boven de vroegere
franfche hebben v^rkozen in de wijsheid van 's Konings
beHuur en de ecrbiedige liefde der regenten, zulk een hechten
Heun voor de handbaving van orde en rust gevonden hebben,
dat zij alle vcrandering ten deze ten minlie onnoodig achtten.
Voor Holland, Edel Groot Achtbare Heeren, want verder
kan ik niet oordeelen heeft de ondervinding bij mij alien
twijfel over het genoegzamp der ten dezen bellaandc inrig-
tingen opgeheven.
De comptabiliteit der gemeenten is in dc beste orde de
rckeningen over 1821 zijn alien gefioten de planncn van
iangzame aflosfmg der gevestigde fchulden door den Koning
gearrestccrd en in werking, behalve in de hoofdftad, ahvaar
ik de bchandeling van dit gewigtig en zoo zeer delicaat
onderwerp gemeend beb te mogen uitflcllen, tot mijne terug-
konist van eene buitcnlandfche reizetot welker volbrenging,
na den afloop uwer tegenwoordigc bijeenkomst, de Koning
mij goedgunHig heeft vrijheid gegeven.
De Haat der geldmiddelcn van de Heden en gemeenten gaat,
althans in dit gedeelte van Holland bettendig voorwaarts, en
het tijdllip nadert, waarop vastheid en beHendigheid der finan-
cicle Helfels de gelegenheid zullen geven0111 de lasten der
ingezctenen eenigermate te verligten.
De vcrfraaijing der Heden is fchier overal zigtbaaren
bewijstdat, fchoon op den bloei van fabrijken en trafijken,
waar die beftondennog niet kan geroemd wordende
nerin'g en het vertier der ingezetencn, op duizendcrlci wijze
voedlel trekt uit dc aigemeene welvaart van ons vaderland.
Het is Ul. taak Edel Groot Achtbare Heerenvoor zoo
veel gijl. bcHuurderen van Heden en gemeenten zijt, om
00k tot die verfraaijingeji de hand te leenen; het uitwendig
Verval is veeltijds meer het bewijs van een onachtzaani of
vadz'g beHuur, dan van verniinderde welvaart, en het is
ten dozen opmerkenswaardigdat de Beurs en het tegen-
woordig Koninklijk Palcis te AmHerdam gebouwd zijn, na
tie twee benardHe tijdperkenwelke de gefchiedenis van ons
vaderland gckend heeftdat tot aan het twaalfjarig belland
en tot aan den vrede van Munfter.
Eene aigemeene broodzetting is federt 1 January laatstleden
in Noord-Holland ingevoerd het onclcrzoek naaren het ves-
tigen van gocde beginfelen ten dezen is met niet iveinig
tnpeiielijkhedenen met het ti e Jen in oneindige bijzouder-
heden, tot d'e fabrijkaadje van het brood behoorendc, verge-
j zeld geweestdezelve lioudt thans in Noord-Holland alge-
meencn Hand, en, aan het Gouvernement opengclegdgeeft
zij niet alleen aan de ingezetcnen cn tiakkers dc zekerheid
eener wederkeerige billijkc prijsbepalingmaar -aan den
Koning zelven de gelegenheid, om in zijn kabinet, bij de
inzage van de marktprijzen der granen, de juistheid der
broodprijzen zoo wel te AmHerdam als te Urk gade te (laan".
Over het nuttige cn noodige der zettingen zclvewordt
onderfcheiden gedacht; het is hier de taak niet dat onder
werp te ontivikkelenmaar het H.'hijnt wel boven alle tc-
genfpraak verhevendat, zoo lang de zeitingen bcHaan, de
kcnnis van dcrzclver grondflagencn de minstmogelijke ver-
fcheidenheid van broodprijzen in hetzelfde gewest nood-
zakelijk en vcrkieslijk zijn.
De kinderziekpe had federt U Edel Groot Achtbarer jongHe
zitting, bij tocneming, haar verwoestend gif onder de inge
zetcnen der Hoofdftad verfpreid; reeds in October van het
afgeloopcn jaar had ik door eenen maatregel, aan de meesten
uwer bekend, de bevordering der vaccine beproefd, dan
zonder genoegzaam fuccesgedhrende het laatst van het
jaar 1822 en dc dric cerfte maanden van 1823 waren ongeveer
900 fagtoffcrs dier.rickte in AmHerdam gevallen en Burge-
mecsteren namen het vast beiluit, om door aangemoedigde
vaccinatien in alle wijkeli der Had, door daartoe expresfelijk
aangeftelde deskundigen, dat kwaad ernftig te ftuiten; des
Konings aandrfcht, door mij op dit alles gevestigdkeurdc
niet alleen al het verrigtte goedmaar verfterkte onzer aller
pogingen, doorte bepalen, dat alle Schoolhouders en School-
houderesfen zonder onderfchcid zouden moeten bclovcn,
geene kinderen bij zich toe te laten, dan die het bewijs
gaven van of dc natuurlijke ziekte gchad te hebben, of
gevaccineerd te zijn, met koninklijke voorbehouding om
meer te doen als het gedane ongenoegzaam bevonden wierd.
Dan, Gode zij dank, de befmetting werd geftuit, de
vooroordeclen ovcrvvonnen of geleenigd, de tegenkantingen,
zoo onaffcheidbaar van alle goede ondernemingen, krachieloos
gemaakten dat zelfde AmHerdam heeft federt April tot
heden maar vier flagtoffers getcld van deze verfchrikkelijke
ziekte. Zoo veel kan ijver, goede wil en ernst der belturcn,
door de verlichte denkwijze en het weldadig gezag van
eenen welwillenden Vorst onderfleund.
Het in 1822 binnen 's Gravcnhage tot Hand gebragte en
zeer doelmatig ingerigt burger-gasthnis is met den aanvang
van dit jaar in volkomen werking gebragt; van deze inrig
ting, welke zoo lang aldaar ontbroken hadworden de wcl-
dadige vruchten reeds mildelijk geplukt, en het nut, hetwelk
men zich daarvan had voorgefteld, volkomen ondervonden.
De handel van Holland en de Haat van deszelfs fabrijken
en trafijken vorderen eindelijlc onze gezette overweging. Zij
toch Mijne Heeren zijn het fieunpunt van onze magt, van
ons aanzien en van onzen rijkdom met hunnen bloei Haat
of valt den room van dit magtig gewest, en de kennis zelve -
van hare ziekte is noodzakelijkom over den aard en moge- S
lijkheid der geneesmiddelen met grond te kunnen oordeelen.
Waarmede ik dan 00k de aandacht van U Edel Groot
Achtbaren mogt vermoeid hebben, een overzigt van dit
belangrijk onderwerp zal gewis Ulieden alien welgevallig zijn.
Het is niet tegen te fprekendat de hanclei in geheel
Europa, na den continentalen oorlog in 1814, zoo gelukkig
geeindigd zich niet zoodanig herfteld heeft, als men bij het
vooruitzigt dier groote gebeurtcnis vrij algemeen gewacht
had. Waar toch is het land, daar dezelve kan gezegd worden
ruim cn jeugdig te bloeijen De Minifters in Frankrijk be-
klagen dagelijks in hunne officicle voordragten den tragen loop
der commercie, en putten zich uit om den gang der zaken
te verfnellen Engeland kan moeijelijker beoordeeld worden,
daar de wijdfche opgaven der handel-inkomflen bij dat gou
vernement, veelal op de voortbrengfelen hunner eigene
kolonien gegrond, door teruggaven bij den uitvoer gedCeltelijk
verllondcn worden, en de in- en uitvoer in dat land voor
een gedeelte meer eene gefladige beweging, dan wezenlijke
handel is. De noordfche Mogendheden zien het vertier hunner
handels-voorwerpen al meer en meer kwijnende rusfifche
wisfel bewijst den gezonken Haat zijner active commercie;
het ongelukkig Spanje is fchier zonder handel; de italiaanfche
Staten, dc oudfte handelplaatfen van Europa, kwijnen; die
van Oostenrijk bepaalt zich fchier tot den ruil-handel tus-
ichen de onderfcheiden deelen van dat rijk met een woord,
de handel van Europa heeft zich nergens volkomen herfteld.
In de oorzaken van dezen min gewonen Hand van zaken
mag ik mij thans niet verdiepenzoo veel echter fchijnt
over het algemeen zeker, dat het continentaal fijstemazoo
als het gedurende de rcgering van den franl'chen Kcizer het
geheelc vaste land van Europa gekneld heeftals eene
hoofdoorzaak mag gefteld worden.
De handel, welks leus vrijheid, welks ziel vrijheid is,
die, door verordeningen kan geleid en bel'chermdmaar
door gccne wetten moet beperkt wordenwerd door dat
fijstema onder cen ftelfel gebragt, hetwelk ieder object, elke
onderneming en alle combinatie cijnsbaar Uiaakte aan dc
willekeurhet gezag het vermeend belang en dc bedoelin-
gen van anderen.
Een zamenftel van vcrbondsbeginfelen werd in Frankrijks
hooldltad bepaald en aan alle met dat rijk verbondene of aan
hetzelve tributairc magten opgedrongen en voorgefchreven.
Even als nu de handel zich naar zulke theorien niet
konde fchikkenmaar dezelve op allerlei wijzen poogdc
krachteloos te makenzoo verdub'belde dc tegenftand zelve
die verbodswertenprohibitien werden op prohibitien ge-
ftapeld alle vrije circulatie tusfchen de natien geftremd en
een ieder genoodzaaktzoo goed en kwaad mogelijk, in
zijnen eigenen boezern te vinden, hetgeen hij bij anderen
niet meer zoeken mogt.
Jade vredc kwammaSr dc toeftand der volken was
veranderd; hetgeen zij zelve gebrekkig zich hadden aange-
fchaft, verlangden zij nu niet meer volkomener van anderen te
ontvangen men was aan Hremming gewoon zijdie kost-
bare inrigtingenop grond van het prohibitief ftelfel, had
den daargefteld, fehriktcn voor eene vrijheid, welke hun
weder alles o n't nam vele groote handelaren waren, door
den loop der tijden bedorven; bij genen was de veerkracht
genoeg herfteldom dc Hem zeer luide te verheffende
gouvernementen vonden in dc voortduring van vele bcpalin-
gen eene zigtbare bron van inkomltenmen zag den grooten
Hroont van welvaart, welke cen geheel vrije handel aitijd en
overal aanbrcngt, te vaak voorbij en zoo werd voor een
goed gedeelte die rampzaligheid tusfchen de volken beften-
digd, welke als eene erfenis van hunnen grOotften vijand
mag befchouwd worden.
Zoo hcerscht eene aigemeene traagheid cn kwijning in den
handel van Europa; uit het kwaad wordt het kwaad al meer
{fervojg op dc:i kentt)
O c
N - o
o 3
C
§5
rrj C
O 1
C
CS CJ
S O
oA! -
2 r n ^Cj rt
w b
,00 c;
rg*; CJ .2 Ct-L«
OJD
C
o
T3
C
rt to
E E
r-o C
cc r*
O 1)
o
O
fcjO rs
5: C
o3
O
U 'O Q rC
na tvET o a ^.2,
cv o sj 2, TJ
■- - t: tc:n>.£ n
8wS0,|pZ:0
4-. ^9
o
-a
0
W~
11 a E
o
da a
(J O 2 5
p p rt Co
es
a r "3
,5 G
- rt -d o
u J2 a
o u c1
a
- C R
O Cj -
r o 5
Eta a,& 5
O
c 0 C c c a: Q
O fij O
N-O-aTJ to
c
Cj
us t-
O -r. o
f=
C
rD 4— CO
"5 g
--eg
O w
o a
a 1 a <u c c
ye'Tj u
fcuC <-< rj
cs n
C C! V C -V
O be—1 o
*-
cS 0-4
E
b a
a h
bJC
tr> -
o-v -
cx-G
CJ o
"o a
H (L» o
p
-t3 3 Q
9 o o g .Sf— o
o P.
■HA W U,
i~, tA T3 tz Cj
o o wdd
S A ee S3 u 60
bJC^; T3
u O o C
•S - e si
o o c
n 5P3
C3
E a
rj C
O P w
X tx bO
cx
N
CJ
p .E
S 51
s
X5
S-3
O O
CJ -O
X
T> .rt
T3
1 E
.Si o
r- T3 V3
C h C X N
C OJ O
N-O f-e; N ex
u P i c: o
cj cj u
p T3 o It' x y
-
.2 Sd u, u-g
V O
-z g CJ -C
CJ
0
-C
r,. -C C _P
P' O CJ T3 o
c - o -n t) o
C rt «ej w43
r- P
4_. M -
tsi Q
a H
S.SP&"
- X c
E g —j
■C a
C (U u M
XSCiXJ CT3 MO bO
1)
"bo
C T3
o
o
S I I
- b! V
Xf 5nb 11
a 5 s 5
bo S
n a
v-e 2 c
CJ QJ O O
N
CJ
<u cj a
g fCX~ 24 N
bo c .73 o
a cj
in 53
O o""" ttS
S C
vO
C CJ
riQ c
C CJ
-S-g
0 - - g. a a
CJ E
-v p.;
CJ
CJ
X C rX
E W) n U
C crt
p CJ
4-3 S-m
CJ II
3 CJ
F, C S r—4
-Egos
o
XT, -
G 5 s
fX to
CJ
4J "Tj
M
CJ C
7 J CI
O N
O 5, rt o T>
Tra-Q p no -c 'J
t
2 C e-
CJ
CJ N
cj cj r p
"I N 5
to bo E -a 5 t
cs
w -a
P.
cl
a-§
rC U.
CJ ,0
rQ h-, O
^><UO
bO
■n - -
p
c U,
O E-
i
0 x.
o rj TJ c
rg
121 c g
E <5 04 CJ
C bO
CJ
"3 ^3
,M in rt
t- G
be'2 Cts pC 5 JD 2
«v 2 c e
cj j- <l»
g "XJ cj E cg
-h 5
o H-o p
c
a c 1 o 1
cj a ja
E-fi.5
0 jz
,}J a
CJ CJ 3 *3
7 CJ -
53 5
1 r
CJ cS fl> O
bo^i 04
S
o X u
■E cS
p.f
0 -a
■Ob's
r -3
S5s
P. a
<0 2 c
'•a
c. Al -3 h
♦vtJ '-4
.O
CJ 0
Cj -3
-
-j u r
o
^04
t- .r- r- O
s- OZ -■
o2
O TTJ
w r; C3
U X CJ
3 C
•J cs w i-i Cj
^-007? O O C
O - - E 4
e c 2 c:
3 a 22 c7
i~ 3 - r; o ,t
.J J w .xc 2
£f - 51 5 7J
X cj -J cc v
C *-» v),r: f
rt to 3
cj Jr 3
0 Cj -X S
•p S 5
3 O O CJ
F 2.2:— rt
Cj »r *-• bO— -rj 9
o
d O G;p -i 9 «v
u Iv -j - J
s -i' 5 -3 p - S
o 7 U c d
O 'r g pS g - g s
p - a- 24:5 2 c a - bo g
o
r-> -rt V-.
5 3^
E Tj -S ,2
c.
a
rs
