Branderijen en molens
luidden historie uit
Gunstige begrotin*
voor energie]
ven
4
lip
ÈiiaÉÉJjJiis,-
m\
^kuvm^v xwm-i
'1? ws
I
STADJ 3
1
J. Ovarzet van plantsoanemliemt naar Den Helder
4_
'll
fcj
sm
n
SfSS^y^
'A&ï't&X
RONDDOLEN DOOR het oude Schiedam kun je niet vaak
genoeg doen, en dat geldt zeker ais je kunstenaar bent.
Tekenaar Maarten Kemper is elke keer weer verrukt door
de mooie aanblik, die Schiedam dan geeft en weet steeds
weer met vaardige hand iets ouds in een nieuwe vorm ge
stalte te geven. Zo ook vandaag: bij zijn zwerftocht door
Schiedam is hij langs de molen De Walvisch gekomen en
langs de branderijen. Kun jc in Schiedam anders? Histori
sche bouwkundige bijzonderheden zijn zo langzamerhand
overbekend en dus zullen we het alledaagse leven in de
glorietijd van die bouwwerken eens onder de loep nemen.
Dat het leven in die dagen niet
gemakkelijk was, weet ieder
een. De geur van de alcohol lag
als een moordende gestalte
over de stad en in de branderij
en werkten de veie, vele armen
voor heel weinig geld om al
thans nog een schrale boter
ham voor de vaak talrijke ge
zinnen te kunnen verdienen. Je
never was gemakkelijker te
'krijgen, want men ging er toch
dagelijks mee om.
WEINIG CONTACT
In de wereld van dè brander
knechts was geen plaats voor
anderen. Men had genoeg aan
de eigen dagelijkse ellende en
de lange werkdagen zie het
feuilleton De Brandende Stad
lieten trouwens ook weinig
ruimte en tijd voor contact met
andere bevolkingsgroepen
open. In de nauwe straatjes
was alleen plaats voor lotgeno
ten, wie „van buiten" kwam.
werd als indringer beschouwd
cn dan ook zoveel mogelijk ge
weerd. De bewoners huisden m
uitgewoonde krotten, vaak met
verschillende gezinnen in één
zo'n „woning", waarin licht,
gas, water en toiletten natuur
lijk helemaal ontbraken.
SLOOTJES
De vele slootjes, 'grachten en
grachtjes droegen aan de hy
giëne van de oude binnenstad
niet bij. Stinkend rioolwater
was voor de brandersbevolking
een even vertrouwde geur a's
die van de alcohol, die door
velen, ook door jeugdigen, bij
liters in de verschroeide kelen
werd gegoten.
De branderijen waren door de el-
lendige sociale omstandigheden
een prachtige bron van inkom
sten voor de eigenaars, die op
andere plaatsen in de stad in
deftige huizen woonden. De
Hoogstraat teide enkele van
die fraaie huizen, maar was
overigens een vreemde menge
ling van een „volksstraat" en
een straat voor de „welgesM-
den". Alles was en is een
beetje doorelkaar gebouwd.
dukten verzekerde. De Scfr'e-
damse havens waren toen nog
van grote betekenis en de
zeeschepen liepen in en uit. Ook
dit drukte het stempel op het
leven in de stad, vooral in de
wijken nabij dc grote havens,
waar men duidelijk met de zee
lieden in aanraking kwam, de
mentaliteit bezat die nu nog zo
•kenmerkend is voor véle have.n-
V'jken in grote steden, en de
2eelui die ontspanning bood, die
ze wensten.
Dat die ontspanning niet altijd
van een even hoog gehalte of
van een moreel verantwoord
peil was, mocht niet hinderen.
Het ging tenslotte om de brood
winning, ook in de havenwijken
een moeizaam karwei, waarbii
men het verschil tussen „goed"
en „kwaad" dus makkelijker
door de vingers kon zien.
Schiedams weigestelden woonden
in de binnenstad, en sommige
fraaie panden aan de Lange
Haven zijn daar aan nog een
blijvende herinnering. De rijk-
geworden exploitanten van de
distilleerderijen keken er uit op
bet water en vaak lag het be
drijf vlak naast de woning, die
zelf overigens lang niet altijd
een treffend voorbeeld was van
goede smaak.
Tegen het einde van de eeuw na
derde voor Schiedam het ver
val. Dat was geen zuiver plaat
selijke kwestie, want de land
bouwcrisis in de tachtiger jaren
droeg bijvoorbeeld een lande
lijk karakter en Het ernstige
gevolgen na. Maar overal drong
het verschijnsel van de crisis
op en daarmee groeide en
groeide de ontevredenheid met
het bestaan. Voortdurende hon
ger, voortdurende armoede en
eveneens voortdurende onzeker
heid legden langzaam maar
zeker de kiem voor ontevreden
heid op algemene schaal.
VANDAAG
Arcade
19.30
uur
Arcade
19.30
uur
Arcade
20
uur
Tivoli
18.45
uur
Irene
20
uur
Wjjkc. „Nïeuwland'
10
uur
Irene
20
uur
De Rank
20
uur
TENTOONSTELLINGEN
Galerie de Graaft tot 9 okt.
Galerie Punt 4
26 sept. tot 20 okt.
Stedelijk Museum tot 9 okt.
tot 6 okt.
WEEKF1LM
Passage Theater
E.H.B.O.
St. Eloy
Rep. Orpheus
Orkest rep. O.B.K.
Rep. Kerkkoor der Ned. Herv.
Gem. Schiedam
Kath. Vrouwenbond Koffieochtend
Verg. van Alg. Bond van Ambte-
naren
Anti-bulderbaanbijeenkomst
joop Berkelmans, schilderijen
Ben Hoezen, schilderijen
Kindertekeningen van Schiedam'
se scholen
Kees Bierman, kleur collages en
Gerrit Kooy, objecten
„Oproer" („Riot") 38 jaar
VARIATIE
Winkels en deftige panden wissel
den elkaar af en zowel de een
voudige als de meer gefortu
neerde kon er terecht voor in
kopen of voor de een of andere
vorm van vermaak. Ook het
Sint Jacobs Gasthuis is kenmer
kend voor de variatie die erin
werd aangebracht. In de buurt
waarin de molens staan was de
armoede vaak troef. De molen
De "Walvisch wordt thans nog
gebruikt, al is het niet voor het
„Vaderlands Gedestilleerd" en
heeft deze molen daar ook nooit
zoveel mee te maken gehad.
Anders was het met de andere
molens. Daar werd ook ge
werkt in dienst van de jenever,
met alle gevolgen.
ZEESCHEPEN
De molens lagen aan het water,
dat een vlotte aanvoer van pro-
VERBETERING
Er waren Schiedammers, die
verbetering wilden, maar veel
al conservatieve ondernemers
probeerden nogal eens tegen te
werken. Maar toch kwamen al
die nieuwe voorzieningen, die
in een moderne stad dat
werd ook toen ai beseft on
ontbeerlijk zijn: water, gas,
een ziekenhuis en de komst van
een tramverbinding met Rot
terdam.
Langzaam, heel langzaam ont
worstelde Schiedam zich aan
de greep van de negentiende
eeuw, aan de greep van de
brandersindustrie en richtte het
zich op nieuwe mogelijkheden,
zoals in 1905 bij dc vestiging
van de werf Gusto bleek. Vele
oude bekende bedrijven moes
ten rond de eeuwwisseling het
loodje liggen, maar de monu
menten die Maarten Kemper
op papier heelt vastgelegd vor
men een bijna levende herinne
ring aan de tijd, toen Schiedam
nog een „brandende stad'*
was....
Schiedam Als de gemeenteraad van Den Helder in dc vergadering van morgenavond geen roet in
het eten gooit, dan gaat dc heer J. Overzet, chef van de afdeling plantsoenen van de Sehiedamse
dienst Gemeentewerken in het najaar de stad voor goed verlaten. Hij zal dan zijn benoeming kun
nen aanvaarden van directeur van de Plantsoenendienst in Den Helder met als nevenfunctie
directeur van de begraafplaats in deze 62.000 zielen tellende gemeente. De heer Overzet (37) is
dan ongeveer vier jaar in Schiedam werkzaam geweest, waar hij behalve plantsoenenchef ook
directeur van de begraafplaats cn adviseur van de gemeentelijke Sportraad was. Den Helder
is een van de vijftien gemeenten waar de plantsoenendienst losgemaakt is van gemeentewerken
en een zelfstandige dienst werd.
Schiedam Het gaat goed
met het Sehiedamse gasbe
drijf: op de gemeentebegro
ting voor 1970 staat een be
drag van slechts ongeveer
f 70.000 ais verliespost op
genomen. En dat is 5n het
recente verleden wel anders
geweest: in 1967 was die
post, na voltooiing van de
ombouw van het gemeente
lijk gasbedrijf tot een be
drijf dat zich met de distri
butie van aardgas bezig
ging houden, tien keer zo
groot. De omzet van het be
drijf is voor het volgend
jaar geraamd op 44,1 mil
joen kubieke meter tegen
41,6 miljoen kubieke meter,
uitgangspunt voor dit jaar.
B. en W. schrijven m de Nota in
zake de aanbieding van de be
groting 1970, dat de invoering
van het aardgas de distributie-
capaciteit op een zware proef
heeft gesteld. Aanpassing van
het net op de gebruikelijke ma
nier, die uitging van de tijdens
de periode van het stadsgas
ontwikkelde parameters, bleek
niet meer mogelijk. De toenma
lige directie van de technische
bedrijven heeft dit reeds voor
tijdig ingezien en de mogelijk
heid aangegrepen het gasnet op
moderne wijze met behulp van
een computer te laten doorre
kenen. Deze netberekening uit
de jaren 1965-66 leerde, dat uit
veiligheidsoogpunt de aanleg
van twee inkoopstations nood
zakelijk was.
De komst van het aardgas heeft
voor de fabriek en het perso
neel daarvan natuurlijk conse
quenties gehad. De produktie-
installatie van het stadsgas en
dc onderhoudswerkzaamheden
daaraan werden dooi de komst
van het aardgas overbodig. De
.nstallalies konden worden af
gebroken. waarvoor onder
houdspersoneel kon. worden in
gezet. Het personeelsbestand is
teruggebracht van 53 in 1963 tot
36 in het begin van dit jaar. Het
is echter nadrukkelijk niet de
bedoeling, dat het gemeentelijk
gasbedrijf geheel zal verdwn-
nen. De afdeling gasdistributie
zal nog veel werk hebben aan
de aanpassing van het bestaan
de net en aan de bouw van het
hogedruknet. Ook jaarlijkse on-
dernoudswerkzaamheden en de
aansluiting van nieuwbouw-wij-
ken op het gasnet garanderen
voortzetting van het bedrijf.
Ook nieuwe grootverbruikers
moeten worden aangesloten,
alsmede de uitbreidingen op
het industrieterrein.
Indertijd bicok de noodzaak van
een hogedruktransportnet om
het aardgas vanaf de beide in
koopstations door Schiedam te
transporteren naar de verschil
lende stadsgewesten om het
gas daar via een overslagsta-
tion te laten stromen in het be
staande middendruknet. Dit
laatste net voert het aardgas »n
een stadsgewest naar de regu
lateurs op verbruikerscondities
te laten stromen in het lage-
druknet, het net waaruit de
meeste verbruikers het aard
gas voor verbruiksdoelemden
onttrekken.
Ook het waterbedrijf heeft een
hetrekkehjk gunstige toekomst
voor de boeg. De uitkomst van
het bedrijf is positief en geeft
geen aanleiding voor verhoging
van de tarieven. Deze zijn op 1
januari voor het laatst ver
hoogd. De begroting van het be
drijf sluit zander saldo; voor
dit jaar werd een batig slot ge
raamd van f50.000. De omzet
stijging is van geringe beteke
nis: voor 1969 verwacht men
een omzet van 4.83 miljoen ku
bieke meters en voor 197ö te
een omzet van 5.032 kubieke
meter beraamd.
Om veiligheidsredenen zal naast
het bestaande pompstation een
tweede moeten worden ge
bouwd om tn Groenoord het wa-
ternet te voeden. Dit tweede
voedmgspunt zou via een nieu
we transportleiding, bijvoor
beeld vanaf het bestaande
pompstation, van water kunnen
worden voorzien. Verder zal m
toenemende mate aandacht
moeten worden geschonken aan
de vervanging van pijpen van
staal of gietijzer, die door
roestvorming overlast veroor
zaken. Bij de vervanging denkt
men in eerste instantie aan de
buizen, die een diameter klei
ner dan honderd millimeter
hebben. Overigens zullen nieuw
bouw en programma van de
dienst gemeentewerken invloed
hebben op deze werkzaamhe
den.
De omzet van het elektriciteits
bedrijf neemt fors toe. De om
zet voor 1970 is begroot op
154,5 miljoen kWh, een toename
van 6,5 miljoen kWh in vergelij
king met de omzet van dit jaar.
Dankzij deze afzetvergroting en
de hogere opbrengst als gevolg
van de tariefsherziening van I
januari 1969 kan de gemeente
niet alleen de hogere lasten op
vangen, maar neemt ook het
winstsaldo nog toe tot f407,000.
Vorig jaar bedroeg dit f 306.000.
In Kcthel za! een nieuw schakel-
station moeten worden ge
bouwd voor 10 of 25 kV. Het
hoogspanningsnet, thans ge
schikt voor 5 kV, zal binnenkort
geschikt moeten worden ge
maakt voor het dubbele aantal
Kv. In het laagspanningsnet zal
de overschakeling van 3 x 220
Volt naar 3 x 380-220 Volt moe
ten worden verwezenlijkt. Ook
hier zal het bedrijf aan de wen
sen van de industrie tegemoet
moeten komen en zal dc stads
uitbreiding op het kabelnet moe
ten worden aangesloten.
I
1,1
