Oorlogsjaren: een
periode van angst
ZESENZEVENTIG
TEAM N0G
IRIGENTEVAN
'JV TIENTAL KOREN
TEAM
löll
Mevr. Kocx-Willus
[STAD]
jaar
bres
MAARI l!1|llIieBAMSCHE X\T - ZATERDAG 28 MAART 1070
WAAR ZÏJ KOMT,
faöVGEN
IpE BEJAARDEN
Dan op dit en dan op dat Limburgs kasteeltje
SENECTUTE
■Wordt
EERSTE LUSTRUM
ZINGEN IN
LIECHTENSTEIN
Haar werk voor de bejaarden betekent vervulling
Schiedam In de wereld van de toonkunst moet men naar het
schijnt ontdekt worden. De eersten, die mevrouw Kocx-Wil
lus toen nog het weesje Catharina want ze verloor al
vroeg haar beide ouders hebben ontdekt, waren een paar
klankgevoelige Italianen, die het jonge meisje hoorden kwin
keleren, ergens in een tuin bij haar pleegouders Prinsen
gracht Amsterdam. Het heeft maar een haar gescheeld of ze
had haar muzikale opleiding in Italië genoten en het tot een
wereldberoefde zangeres gebracht. Haar pleegouders durf
den de verantwoordelijkheid, uiteraard, niet aan Catha-
was nog maar zestien: „Dat er dan een aardige stem verloren
gaat? Daar heb ik niets mee te maken". Enkele jaren later
was het de heer Schoonderbeek, die haar ontdekte. De fami
lie was verhuisd naar Bussum en de heer Schoonderbeek
woonde naast hen. Toen hij haar hoorde zingen, zei hij:
„Kom bij ons in de Matthaus Passion". En dat gebeurde.
door
Gerard
Lutke Meijer
ogst toelaat-
aria
e herplaat-
iniek spaar-
2°/o rente
,-ootste vak-
ir de juiste
goede plaat-
;ijn uitzend-
kosteloos
t op het
iformatieve
itzendkrach-
mpo Team
;enheid tot
adverteren
endkrachten
mpo Team
uitbetaling
ank of giro
beginnen,
d -
1 centraal
or de ver-
l alle socia-
ingen en in-
daarover -
198, Schie-
open plaat-
ntoorkrach-
•nzeer voor
krachten
slijk en har-
reel waar u
u welkom
reente, wijk
niet lijkt,
u de keuze
en andere
en
nen bij een
ipo Team
empo-Team
lie u iedere
:unt vinden.
aam, maar
n in Neder-
gevestigde
Schiedam ..Ach, dat is nu honderd jaar geleden, maar mijn
grootmoeder was verbonden aan het hof van Koningin Sophie en
Koningin Emma en zodoende zijn onze relaties met het Loo nog
al innig gebleven", zo vertelt mevrouw Kocx, die in Apeldoorn
geboren is en na de voltooiing van de opvoeding harer kinde
ren, ook weer naar Apeldoorn is teruggekeerd. Ze woonde naast-
het burgerweeshuis en heeft daar tijdens de jaren 19401945
ontzaglijk veel meegemaakt. Het staat haar nu als een verwar
de stroom van verschrikkelijke gebeurtenissen voor ogen.
Hilversum slechts weer,
veel wind en op de weg
Duitse posten. Ze pakte het
ding in een koffertje
aardappelen en groente er
boven op. En toen met een
lief lachje tegen de Duit
sers: Ik moet naar mijn
moeder in Hilversum
die heeft héééélemaal geen
eten. Ik heb doodangsten
uitgestaan. Maar ze heeft
het gered".
„Tenslotte hebben ze ons
huis in beslag genomen. Er
moesten bij de ontruiming
van Arnhem dertien eva-
cué's in, daaronder een im
beciel. Iemand van dit stel
moet me hebben verraden.
Ik werd gevangen geno
men en zou op transport
gesteld worden, maar de
ondergrondse heeft me uit
het politiebureau bevrijd
en bij een boer onderge
bracht.
Toen kwam het eind: Op de
laatste dag is mijn dochter
het Apeldoornse Kanaal
overgezwommen om de
Engelsen en Canadezen te
waarschuwen: Schiet niet
meer, schiet nietalle
Duitsers zijn al weg. Maar
ondertussen gapten ze de
zeven fietsen, die in onze
schuur stonden. Ik had ook
zoveel angst voor mijn jon
gens.
Ze moeten wel dood zijn, zei
de dominee. Maar ik hield
vol: Ze leven nog. Hoe
weet je dat? vroeg hij. Ik
zei: Mijn moederhart zegt
het. En ja hoor, zes weken
na de oorlog doken ze op.
Dominee zelf was een van
de laatste slachtoffers: ze
hebcbn hem weggehaald
en hü is nooit teruggeko
men. Dodelijke angsten
heb ik uitgestaan. Het was
verschrikkelijk. Later heb
ik een medaille en een oor
konde gekregen. Ik had er
voro naar Den Haag moe
ten gaan, maar ik ben niet
gegaan
itraat 35
s NV.
v. klavërjasvtj
avond voethai I
aan).
tend KNNVafjl
e dag van 14toil
19.30 uur
13.30 tot 14 uutl
1", 10.00 uur dsl
5,00 uur ds G.[
0 uur prof. dr.
5.00 uur ds J.
.tzendorgani-
idereen.
gen van zijn
en.
hoorden die jongens pra
ten en vroegen: Wat zijn
dat voor lui... wat een gek
taaltje. Fries, zeg ik. Frie
se jongens, waar mijn zoon
altijd mee uit zeilen ging
op de meren. Ze geloofden
het nog ook.
Maar ik moest met de gewon
den naar een dokter, die
vlak bij het paleis woonde.
De jongens kleedde zich
uit in de spreekkamer van
de dokter; hier een schot,
daar een schot, ik maakte
verband klaar en kijk on
dertussen naar buiten door
de korte gordijntjes en wat
zie ik? Een stel Duitse .isol-
daten. Ik heb als het weer
licht die prop verbandgaas
in elkaar gefrommeld en
heb gedaan of ik er de ra
men mee lapte.
Ik kocht waterperoxyde voor
de behandeling van de
wonden, vreselijke, soms
stinkende, etterende won
den omdat ze zo verwaar
loosd waren. Vroeg de apo
theker mij: Waar heeft u
al die peroxyde voor no
dig? Hoe ik het zo snel ver
zon weet ik niet, maar het
hielp. Ik zei: Ik moet eie
ren inmaken.
„Het was ook levensgevaar
lijk. De Engelse soldaten
waren gedropt bij de Woes
te Hoeve. Wij hadden een
ultrakortegolf-zender in
huis en wachtten tot de
wind in de bomen waaide;
dan hoorde niemand het la
waai van dat apparaat dat
in de kelder stond. Als ik
er nog aan denk: mijn
dochter moest eens een
zendertje wegbrengen naar
Studievriend,
toernooi Polit»
tel
Michel Cardena
gen.
speelobjektetJ
etsen en litho.;
iclub Schiedam.]
esten'
uur:
a.l.
10.30 uur ds. G.
i, 5.00 uur geen
ds C. van Zuy-
;erde dienst in
'k10.00 uur ijs
5 uur ds J. van
BSlhiedam Het is in de Paasweek een hachelijke onderneming om
[mevrouw Catharine Cornelia Kocx-Willus, oud 76 jaren, te benade-
iren voor een interviewtje. Ze moet nog hierheen - ze moet nog
■daarheen. Zeven verschillende kerken zullen weergalemen van de
IPaaskantates, die onder haar leiding worden gezongen. Laat zien
I—deze „uitvoering" in het Hervormde Rusthuis in de Tuinlaan is
■natuurlijk op een middag gezet, maar vanavond repeteert ze weer
|p Rotterdam, morgen in Dordrecht en dan de vier nummertjes in
|de Rotterdamse Koninginnekerk, daarna in de Spangense kerk en
fin Dordrecht en Zwijndrecht overal. Zondagavond half vijf de
■Paaskantate van Koos Bom in Zwijndrecht.
i de Pasen hier in Schiedam en
Imet de Bevrijding... U ziet het
Vn heel druk en erg onrustig
[-leven. Ik ben dan ook eigenlijk
nooit thuis, zegt ze, hoe heeft u
Ihet zo uitgezocht, dat u me nu
Kuist vanmiddag hier heeft op
gevangen?
get interview is navenant. Er is
de kille lege zaal van het
Hervormde rusthuis geen mens
Weer; de laatste dames hebben
mevrouw Kocx met een harte-
}lke handdruk en een vriende-
p, om niet te zeggen geest
driftig woord bedankt voor de
j-o mooi gezongen liederen. De
bejaarde zangsters, die het
middagje gegeven hebben vooi
zen ontspanning en voor de
Gezelligheid der bejaarden uit
pt tehuis hebben zich haastig
teruggetrokken, onder hen ook
me andere mevrouw Kockx,
Ppningmeesteres van de zang-
■I stoep Senectute, die ons niet te
Bikini wiIde staan en geen in-
Biiriii 8en over haar zanggroep
I ri .geven- Geen familie van
e dirigente; haar naam wordt
v°uwens ook anders eeschre-
bl'k ^en *aatste wantrouwige
Weer?
en dan zijn we alleen.
ziet er bruin en onge-
Ulg uit, sfeerloos en oudbak-
m Ke kunnen ons de dank-
ii c/vja uc geiiuct
P'leuring begrijpen.
verteerbaar relaas van zeldza
me prestaties het do re mi fa
sol van haar indrukwekkende
image. Natuurlijk gaat ze dage
lijks om met Koos Bom van de
Paaskantate, met Gebhart van
bet Ambrosiaanse Lobgesang,
met Bortnianski en zijn herder.
Maar wat werkelijk telt: het ei
gen leven van deze vrouw, die
op 72-jarige leeftijd nog het di
ploma koordirigente behaalde,
gaat- bij zoveel aandacht voor
het Lobgesang enigszins de
mist in. De nadruk komt te lig
gen op de foto, die wij ter illu
stratie mogen maken. Zij kiest
de passende achtergrond.
Staande bij de piano, wat- thea
traal de ene hand op de toetsen
en tokkelend. Goed geconser
veerd. Dynamisch. Houding he
roïek als een senectute ruiter-
stnadbeeld. Overwinnar. Waar
zij komt, zingen de bejaarden.
baarheid voor de genot-en voka-
Ir
k heb
it-, zoveel te vertellen", zegt
lwikr0UW Kocx-Willus. „Wat
hoek U weten?" Ondertussen
L. fb haar ogen onrustig naar
lin ri wan* 7e moet de tijd
Iklnu f,a''en houden. Er is geen
rEr is onk pppn tiiri. Het
is ook geen tijd. Het
een snel en nauwelijks
„Een jaar of wat geleden", zegt
ze, „kwam de secretaris van
Or'pheus, t-oen nog de heer J. de
Koster, bij me met de vraag:
Wilt u de leiding over een groep
bejaarde zangers en zangeres-
sen? Orpheus zou voor hen een
aparte afdeling willen oprich
ten". Ik zei: Ja. Want ik zie het
als mijn taak de bejaarde men
sen via het lied uit hun isole
ment te halen. Goed Orpheus
heeft een grote advei-tentie in
de kranten gezet en daar kwa
men ze. Bij de eerste kennis
making waren er 95 gegadig
den, voor het merendeel da
mes Daar vielen er een hoop
af. Maar we begonnen de repe
tities met zeventig man, waar
bij tien heren.
Mevrouw Kocx heeft zelf geen
tijd meer voor de details, maai
we hebben het nagekeken: Se
nectute is gesticht in 1965. De
eerste repetitie vond plaats in
de benedenzaal van Arcade;
het bestuur verraste de aanwe
zigen meteen met de medede
ling, dat men op Bevrijdings
dag, de vijfde mei 1965, voor
het eerst in 't openbaar zouden
optreden. Het werd een succes
vol jaar. Voor men een jaar
verder was had Senectute twee
eerste prijzen behaald en op 21
mei 1966 kwam er nog één bij.
Een eerste prijs met 337 punten,
veroverd tijdens een Neder
lands Koorfestival, dat georga
niseerd was door de Koninklij
ke Bond van Zang- en Orato
riumverenigingen en de Avro.
Kort voordien had mevrouw
Kocx het diploma koordirigente
gehaald. Ze werd grandioos ge
huldigd door organisatoren en
juryleden „met een boeket ro
zen en anjers", zegt ze, „zo
iets..."
„Het is voor Senectute dUs een
eerste lustrum", zegt ze, „ze
hebben het intern al gevierd in
februari jl. maar officieel ko
men ze er in mei mee naar bui
ten. Op 23 mei gaat Senectute
met ongeveer zestig leden naar
het koorfestival van de Avro
allemaal in de bus. Na terug
komst in Schiedam wordt het
een gezellig feest. Op 30 mei
zingt de groep in Rotterdam.
Op 6 juni in Overschie. Ik heb
beloofd met Senectute mee naar
Hilversum te gaan. Er gaan nl.
meer van mijn koren naar de
Avro. Moeilijk om mezelf eer
lijk te verdelen. Ik ben wel
eens alleen gegaan om geen na-
„We hadden op een bepaald
moment zeven Engelse sol
daten In huis, die gewond
waren geraakt bij de strijd
om Arnhem. Wat een ang
sten we daarover hebben
uitgestaan... De buren
righeid te krijgen. Maar nu met
dat lustrum krijgt Schiedam
prioriteit."
,Hier in Schiedam is er de gang
meteen goed ingekomen. Ik
kreeg van Orpheus wat ge
schikte muziek voor gemengd
koor en zo ben ik begonnen, 'k
Heb gauw muzjek genomen, die
voor bejaarden beter ligt en
vooral voor een gemengd koor
met zo weinig heren: ik heh
een schreeuwend gebrek aan
tenoren. Ik heb met mijn koor
tjes al verschillende uitstapjes
gemaakt. Ook naar het buiten
land.
Ik herinner me niet eens alles
meer. Op 8 juni gaan we met
45 dames en heren, allemaal
bejaarden, deels hier uit Schie
dam, naar Liechtenstein, uiter
aard om te zingen. Ja, dat is
een neutraal koortje dat hier
ook oefent in dit Hervormde
Rusthuis uit Schiedam onge
veer tien stuks. De volgende
week worden spijkers met kop
pen geslagen: tien dagen Liech
tenstein, 45 deelnemers, één au
tobus, en lekker onder elkaar
We gaan ook wel eens naar
Limburg; dan dit dan dat kas
teel. Bv. vijftien dagen in Kas
teel Vaeshartelt, vijftien dagen
naar Apeldoorn, in kasteel
Vaesse.
Jammer dat het met Bevrijdings
dag niet doorgaat. Alle koren
zouden gezamenlijk zingen.
Maar het is uitgesteld of hele
maal opgegeven, omdat het dit
jaar met al die snipperdagen
wat ongelukkig valt. VVe zingen
in Rusthuizen, we zingen in Zie
kenhuizen, we zingen overal.
„In mijn contacten met de radio
ben ik ook nog al gelukkig. Bij
de Avro haal ik met mijn koren
nog al eens wat eerste prijzen
weg. Ik heb weinig desillusies.
Nu heb ik ook al contact gekre
gen met de VARA en natuurlijk
gaan we daar ook naar toe als
het zo ver is."
„Wat ik het meest laat zingen? U
heeft het al gehoord: De Paas
kantate van Kees Bom, „Du
Hirte, Israëls" van Bortnians
ki, het Vesperkoor van deze
zelfde componist, en de Ambro-
sianischer Lobgesang van Geb
hart. Ik ben eigenlijk de eerste
in Nederland, die met bejaar
denkoren begonnen is. Ik had
vroeger ook jongere koren,
maar daarbij is tegenwoordig
zóveel verloop. Daarom heb ik
me uitsluitend op de bejaarden
gericht. Dat zingen doet hun
wat; het doet hun goed. Ik doe
het omdat ik er plezier in heb-
Ik kan goed rondkomen ook
zonder dit werk. Mij behoeven
ze niets te betalen, maar de
zaalhuur is natuurlijk hoog. In
het algemeen heb ik het gevoel,
dat men hier in Schiedam heel
graag zingt."
ymnastiek.
liiedam.
want je
zing toch
staat met
Drie jaar had Catharina les van
mevr. Noordewier.ademoefe-
ningen, muziekstudie, dirige
ren, solfègeleer en harmoniege-
sch'.edenis. Even leek het er op,
dat ze inderdaad zangeres zou
worden, maar een catastrofe :n
het leven van mevrouw Noorde
wier maakte een plotseling eind
aan deze lessen. Ook voor Ca
tharina was het leven hard:
Haar man stierf en liet haar
achter met vier jonge kinderen.
Een tijd lang concentreerde al
les zich op de opvoeding van dit
viertal, met terzijdestelling van
de muziek.
Zodra het weer mogelijk was
nam ze weer muzieklessen, dit
maal bij J'os Stam, en meer in
het bijizonder voor het dirige
ren. Dat vereist de kennis van
vijf talen, zodat je althans cie
uitspraak kunt corrigeren, ver
der declamatie, miuziekg&schip-
denis en gewoon alles omtrent
de levensloop van alle mogelij
ke componisten. „En 't is zo
gek niet, of ik weet het", zegt'
mevrouw Kocx nu, „de hele ge-
schiiede.nis van Mozart, Haydn,
Tschaikowsky, Handel...
Dank z'ij mijn tweede man kwam
ik na de oorlog naar deze
streek; ik heb het er druk ge
kregen: op een bepaald mo
ment had ik de leiding over
dertien koren. Maar dat in
Dubbeldam heb Ik afgeschre
ven: zelfs met de beste wil luk
te het niet om daar ee.n goed
geluid uit te krijgen, daar
wordt je zo moe van. Na twee
jaar zei ik: Jammer voor jullie,
maar. het gaat niet; ik hou er
maar mee op. Toen had ik er
ROg twaalf. Een paar heb ik sa
mengevoegd. Het zijn er nu
tien of acht. In Dordrecht heb
ben we een koor met honderd
léden".
één been
in 't graf"
„Ze zijn niet altijd even gemakke
lijk hoor: sommigen zijn er bij
die zitten maar te fitten en aan
merkingen te maken. Ik trek
me daar maar niets van aan en
zeg: Wat zit je daar nu zuur te
los het met een grapje op. Ik
doen. Zing toch, mens: je staat
met je ene been in het graf
Zie je, veel van die bejaarden
vervelen zich; ze weten niet
wat ze willen. In Rotterdam
heb ik er een burgemeesters
vrouw bijgekregen. Haar was
zes weken voordien gestorven.
Ze is gaan zingen en daar leef
de ze weer van op. De vrouw
van een stationschef, die er niet
meer uit kon komen ik zeg:
je bent alt; die kan ik best ge
bruiken. Ze is er helemaal van
opgeleefd.
En mannen ook; een weduwnaar
na een halve eeuw zijn
vrouw kwijt helemaal in de
put, deed niks meer; ging ner
gens heen. Komt bij mij en
leeft op. Later zei hij: U weet
niet wat een groot genoegen dat
zingen mij geeft.. In Dordrecht
een hoogleraar. Ik zag hem
staan luisteren bij de deur, wat
mistroostig, wat triest. Kom
mee zingen, zag ik. Ik durf niet,
zei hij. U heeft een goede bas en
vroeger heeft U veel gezongen
ik kan dat aan u merken. En
nu verlangt hij naar de repeti
ties op maandagmorgen..."
,Ik heb zelf een lied gecompo
neerd: Hoera, hoera, hoera! .Te
■moet dat kunnen voor je exa
men. Kort geleden weer: een
lied over Rotterdam, cp woor
den van een ander Alles voor
de bejaarden;, w:\ l is vóór
alles ontspanning, ia geloof dat
ze me op de handen dragen;
waar ik kom ontmoet ik enthou
siaste en vrolijke gezichten. En
op concoursen zeg ik dan
maar: denkt er aan niet zo
hard zingen, mevrouwtje, an
ders hoor ik u er boven uit..."
van een jeugddroom.
