|i Gemeentearchivarisdrs. G. van der Feijst
ARCHIEF
GEBOUW
VOLDOET
AAN GEEN ENKELE EIS
Eerste archivaris werd
in 1897 aangesteld
EEH
door
Lodewijk
Bronsdijk
30 JUNI 1970 LjHIEDAMSCHE COURANT DINSDAG 30 JUNI 1970
RUIMTEGEBREK
COMPLEET
foto's
Wim
Schulz
ONDERBEZETTING
9 De leeszaal van het archief is tevens de werkruimte voor twee archiefambtenaren, de
heren De Voogd en Van Es. Slechts enkele mensen kunnen hier tegelijk archiefstukken
bestuderen.
iilp
I
Archief zou studiecentrum voor
O plaatselijke
historie
kunnen zijn
ISchiedam Op 10 juli 1898 nam de Schiedamse gemeenteraad een
voorstel aan om het gebouw van het voormalige gymnasium aan het
Oude Kerkhof 5 te bestemmen tot „voorlopige" behuizing voor het
archief van de Gemeente Schiedam.
I Thans, in 1970, is het gemeentearchief nog steeds in dit gebouw geves-
1 tigd en dat terwijl in 1948 een artikel in één van de Schiedamse kran-
ten meldde: „De huisvesting van het Schiedamse gemeente-archief
dreigt nu zolangzamerhand in een acuut stadium te geraken
I Vandaar dat de huidige stadsarchivaris van Schiedam, drs. G. van der
Feijst een bezorgd man is. „Dit gebouw voldoet totaal met aan de wettelijke
eisen, die er aan een archiefgebouw worden gesteld' zo vertelt hij, en
I doet uit de doeken waaraan het bij het gemeentearchief schort.
Ten eerste biedt het ongeveer tweehonderd jaar oude gebouw bijzonder weinig
«aranties wat betreft de brandveiligheid. Slechts een klem gedeelte van de
verzamelingen is opgeborgen in een redelijk brandveilige ruimte, die nu
volledig vol is.
plen heeft er werkelijk de uiter
ste capaciteit uitgehaald door
verrijdbare stellingen te ge
bruiken, waardoor slechts één
klein gangpad voldoende is om
alle stukken te bereiken. De
stellingen zijn zo vol, dat ze
nauwelijks nog te verrijden
zijn.
Verder is het voor het bewaren
van documenten nodig, dat
vochtigheid en temperatuur in
het gebouw geregeld kunnen
worden. Ook deze voorzienin
gen ontbreken, evenals be
scherming tegen stof en roet.
|En toch liggen er aan het Oude
Kerkhof zo'n zes eeuwen ge
schiedenis van Schiedam, sa
mengevat in een rij archief
stukken met een lengte van in
totaal zo'n kilometer.
„Als hier iets mee gebeurt heeft
Schiedam geen verleden meer"
zegt de heer Van der Feijst.
„Het is een onschatbare waar
de die hier op het spel staat.
Geen centimeter plankruimte is onbenut gebleven in het arctiieigehouw. z,ens in ae
gangpaden staan de kasten.
Het eigen karakter van de stad
ligt in zijn verleden besloten.
Nu veel van de oude stad ver
dwijnt is binnenkort het enige,
wat daaraan nog herinnert te.
vinden in het archief. Men
moet het belang van een ar
chief niet onderschatten. Ik
vrees dat men het als het verlo
ren zou -gaan verrekt zou mis
sen".
Schiedam Rond 1550 waren
de archieven van de stad
Schiedam op verschillende
plaatsen in de stad onderge
bracht. De stukken waren
verspreid over vele zolders
van afdelingen en diensten.
Veel lag opgeborgen op het
stadhuis, dat op 13 mei 1604
afbrandde en waarbij veel
waardevol materiaal verlo
ren ging. In de 19e eeuw lag
een gedeelte van de archie
ven opgeborgen in het
Blauwhuis aan de Lange
Nieuwstraat en later op de
bovenverdieping van het
toenmalige politiebureau
aan de Grote Markt.
In die tijd was er 'nog geen
speciale functionaris die zich
met de archivering bezig
hield. De eerste archivaris
werd pas aangesteld in 1897.
Het was Jr. Mr. Tj. A. N. A.
Humalda van Eijsinga, die
in 1898 de beschikking kreeg
over het pand, waarin heden
ten dage nog het archief is
gevestigd.
De eerste archivaris had de
archivering nog maar als
bijtaak, evenals zijn opvol
ger, Dr. K. Heeringa, de eer
ste wetenschappelijk ge
vormde archivaris van
Schiedam. De eerste archi
varissen verrichtten het
moeilijke karwei van de eer
ste inventarisaties.
tn 1938 werd de eerste archiva
ris met een volledige dag
taak aangesteld, drs. A. v.d.
Poest-Clement. Onder zijn
leiding kon in de crisistijd,
toen er meer mensen aange
steld konden worden, het uit
gebreide kaartsysteem van
het archief worden opgezet,
een belangrijke bijdrage aan
de toegankclijkmaking
het archiefmateriaal.
van
Het pand Oude Kerkhof 5 is
omstreeks 1760 gebouwd en
de eerste functie van het ge
bouw was onderkomen van
een Bank van Lening. Daar
na werd er het gymnasium
in gevestigd dat later ver
huisde naar de Lange
Nieuwstraat, waarna het Ge
meentearchief het gebouw
betrok.
De huidige stadsarchivaris
drs. G. van der Feijst trad
op 1 december 1964 in dienst,
nadat de functie van stads
archivaris enige tijd was
waargenmen door gemeente
secretaris mr. M. J. Blok,
die werd bijgestaan door de
heer De Voogd, die de dage
lijkse leiding van het archief
in die tijd waarnam
F,n al is de behuizing van het ar
chief een bron van voortduren
de zorg, de heer Van der Feijst
kan daartegenover stellen:
„Onze archiefcollectie slaat ten
opzichte van andere archieven
helemaal geen slecht figuur.
Vanaf 1600 is de zaak goed
compleet en ligt er behoorlijk
bij. Dat is ook te danken aan
het feit dat we altijd over uit
stekend personeel hebben kun
nen beschikken. We lopen toch
wel behoorlijk goed. Maar de
archieven moeten over een
paar honderd jaar nog goed
zijn, dat zijn we aan het nage
slacht verplicht. En de archie
ven moeten steeds toeganke
lijk" gemaakt worden zowel
voor de gemeente (we zijn op
de eerste plaats een gemeente
lijke dienst) als voor de burge
rij voor wie we een dienstver
lenende instantie zijn".
Dat laatste zou de Schiedamse
stadsarchivaris gaarne uitbrei
den: „Ik benijd de collega's die
in die richting kunnen werken
en ik voel me minder hap.py dat
ik het niet kan doen. Maar ik
blijf hopen".
Maar reeds in 1958, 12 jaar gele
den, zei de toenmalige archiva
ris, drs. Kuijer: „Ik heb goede
hoop dat het archief de langste
tijd in zijn voorlopige behuizing
heeft doorgebracht".
Drs. G. van der Feijst: „Als het archief verloren gaat heeft
Schiedam geen verleden meer".
namelijk op een stijgende be
langstelling voor geschiedenis.
Boekjes over geschiedkundige
onderwerpen gaan grif van de
hand".
„Het ideaal dat mij voor ogen
staat is een archief, dat een
studiecentrum is voor plaatse
lijke geschiedenisbeoefening.
Nu wordt schat ik slechts twin
tig procent van de mogelijkhe
den die onze collectie biedt, be
nut".
Een ander aspect van het ruimte
gebrek op het archief is de on
mogelijkheid meer mensen aan
te namen.
Thans werken er drie gediplo
meerde en twee ongediplomeer
de archief-ambtenaren. „Maar
er ligt hier in het arcief voor
een man of vijf nog wel voor
een honderd jaar werk", zo
vertelt Schiedams zevende
stadsarchivaris.
Ook het aannemen van stagiairs
van de Archiefschool in Den
Haag is onmogelijk. Er is voor
hen geen ruimte en door de on
derbezetting hebber de archief
ambtenaren geen tijd zich
goed met begeleiding van de
stagiairs bezig t ehouden. „We
lopen elkaar nu al voor de voe
ten".
Het ruimtegebrek bij het archief
werkt ook door in de andere ge
meentelijke diensten, die op
hun zolders archieven hebben
staan die ze graag kwijt zouden
willen en die het gemeentear
chief graag zou willen hebben.
Maar er kan eenvoudig niets
meer bij.
Drs. Van der Feijst ziet vele mo
gelijkheden om het archief in
tensiever te gebruiken, en met
nauwelijks meer kosten. Alleen
de ruimte ontbreekt. Het ar
chief zou zich kunnen richten
op de scholen, maar nu kan
mén een schoolklas niet ber
gen. De collectie zou stof kun
nen leveren voor interessante
exposities in het archief, waar
bij vertoningen van dia's uit de
eigen collectie en lezingen ge
houden zouden kunnen worden.
De stad wordt door fotografen en
door de eigen mensen in op
dracht van het archief namelijk
systematisch gefotografeerd,
en de foto's worden toegevoegd
aan de collectie foto's, die nu al
zo'n 10.000 exemplaren omvat,
de diaverzameling omvat
1300-1400 dia's van Schiedam.
Verder vele prentbriefkaarten
van voor de oorlog en tekenin
gen van Schiedam, gemaakt
door Schiedamse kunstenaars.
Toch is de heer Van der Feijst
geen ontmoedigd man. ,,Ib
weet dat deze zaak de aandacht
van het college van burgemees
ter en wethouders heeft. Zij we
ten dat het moeilijk is en stre
ven ernaar verbetering aan te
brengen".
Die verbetering zal toch echter
moeten wachten tot het nieuwe
stadskantoor, dat moet verrij
zen aan de Overschiesestraat,
voltooid zal zijn. Dan zal de
Dienst Gemeentewerken daar
heen verhuizen en dan hoopt
het gemeentearchief het huidi
ge gebouw van Gemeentewer
ken aan de Korte Haven in ge
bruik te kunnen nemen.
Dat is dan het aspect van de vei
lige bewaring van waardevolle
historische zaken. Maar de
heer Van der Feijst is niet al
leen een man die zich daarover
bezorgd maakt, hij is ook een
man die boordevol met plannen
zit, maar ze niet kan realise
ren. De grote oorzaak daarvan
is het ruimtegebrek.
Al in 1958 stelde de toenmalige
gemeentearchivaris drs. P. Th.
J. Kuijer in een interview: „Er
kan geen stukje papier meer
bij".
He heer Van der Feijst heeft ech
ter nog veel ruimte kunnen
winnen door het gebruik van de
genoemde rijdende stellingen,
maar nu is het gebouw dan ook
werkelijk aan het maximum
van de capaciteit. De vloeren
van de verdiepingen kunnen
eenvoudig niet zwaarder belast
Worden.
•let resultaat is dat de leeszaal,
Waar 'geïnteresseerden in de ar
chieven moeten werken, slechts
6nkele mensen tegelijk kan her
bergen en dat de leeszaal, die
deze benaming nauwelijks ver
dient, tevens de werkruimte is
voor de twee archiefambtena-
ren, de heren A. C. de Voogd en
C. H. A. M. van Es.
"Het stimuleren van de belang
stelling voor het archief is der
halve onmogelijk, we moeten
soms zelfs mensen wegsturen",
zegt de heer Van der Feijst
spijtig. „We kunnen weinig ac
tie ondernemen en dat terwijl
jk geloof dat archiefonderzoek
in de toekomst een belangrijke
bron van vrijetijdsbesteding
kan zijn. Alle tekenen wijzen
