Augustus 1913:
Hun lief en leed na
de zilveren medailles
Ondanks kramp in been
m
mm
rnmm
1 STAD 3
•uit -feXJsaL
na
't Waterratje
Jo van Wie
ringen eerste
bij de dames
SCHIEDAMSCHE COURANT ZaTERDAG 4 JU Li 1970
Schiedam In juli 1913 heeft de Drukkerij Roelants aan de
Lange Haven te Schiedam een feestgids uitgegeven ter gele
genheid van de honderdjarige herdenking van „Neerlands
Onafhankelijkheid", het einde van de Franse bezetting en
van de Napoleontische jaren. Het is een historisch document:
Oranje omslag, veel advertenties, slechte opmaak. Het weer
spiegelt de Oranje-zin en is tevens visitekaartje voor de
Schiedamse middenstanders uit die jaren. Men vindt er de
namen in van de verschillende feestcommissies, onder lei
ding van de erevoorzitter, M. L. Honnerlage Grete, de burge
meester der gemeente. Bij de adverteerders veel echt Schie
damse namen.
DRIE KILOMETER
ZWEMMEN
EEN GOUDEN
HORLOGE
JUICHEND OP
DE WAL
ZWEMMEN
POPULAIR
||®pgp|
H0SS
Èm
if
door
Gerard
Lutke Meijer
HET WATER
GETROUW
HET MEISJE
IN ZEE
BPÜ
m aHRe
mm 9RR
J;
lit
Hendrik en Antoon van Wielingen met Jan in 't IIol als zwemmer
Nationale zwemwedstrijd in
Schiedams
havens
Daaronder de volgende. M. Mel-
chers, fecstbonbons, oranje
koekjes, 1813 - jubileumcakes -
1913. - Bengaalsch vuur, uitslui
tend bjj P. J. v. d. Sman. - A. G.
Sanders, oranjekoekjes a 12
cent per ons. - Herinneringsme
dailles met oranjelint voor den
prijs van 10 cent bij Henri Sie
gers in de Hoogstraat. En zo
voort, en zo voort.
Daarbij tevens de aankondigin
gen van de feestelijke evene
menten: „Het Vroolijke Rad,
standplaats Oostmolenplein."
En voor alles dit: „Groote Na
tionale Zwemwedstrijd". Be
halve ViOrstzwemmen over 300
meter voor dames en heren ook
rugzwemmen en duiken en een
klapstuk van de dag: Afstands-
wedstrijd 3000 meter, start
plaats Nieuwehaven nabij de
Kippenbrug, route Nieuweha
ven, Buitenhaven, Langehaven,
Kortehaven en wederom Nieu
wehaven, eindpunt bij de fa
briek van Ingelse. Een wed
strijd afstandszwemmen, zoals
er tot op dat moment nog nooit
een in Nederland was geweest.
Nog datzelfde najaar, vermoede
lijk in de maand september,
heeft Drukkerij Roelants een
aanplakbiljet gedrukt met af
beeldingen van het grote feest.
Men ziet er naast elkaar de
startplaats: een fleurig gepa-
voiseerde schuit in de Nieuwe
Haven, de erepoorten, de alle
gorische optocht, de muziek, het
uitbundig versierde stadhuis.
En centraal boven en ondei'-
aan, de twee winnende Schie
damse zwemmers in het water,
Jo van Wieringen en Jan in 't
Hol. Beiden leven nog en heb
ben ons bijna zestig jaren la
ter over het zwemfeest ver
teld, dat ook voor hen een zeer
bijzondere belevenis was.
Zo'n driekilometertocht door de
grachten van een stad was nog
nooit ergens in Nederland ver
toond", aldus Jo van Wierin
gen, het waterratje van de On
afhankelijkheidsdag, dat thans
als mevrouw J. C. Scheerder-
Van Wieringen ergens in Vlaar-
dingen woont, „maar wat mij
vooral zo aanlokte, dat was dat
gouden horloge voor de eerste
prijswinnaar: het was de moei
te waard je daarvoor in te
spannen.
l'k heb het ding dan ook gehaald.
Het is een horloge aan een ket
ting en met toepasselijke in
scriptie; het ligt veilig opgebon
den in mijn safe als een waar
devolle herinnering. De zwem
mers en zwemsters werden 's
morgens officieel ontvangen in
een zaaltje achter Plein Een-
dragt. Ze kleedden zich uit ach
ter de school in de Lange
Nieuwstraat en gingen daarna
Per rijtuig naar de startplaats.
Ik was met mijn veertien jaren
de jongste van de dames. De
zwemsters uit die tijd waren
gehuld in een soort zwemhan-
sop met lange pijpen, onderaan
met een ruche, dat was in die
lijd gebruikelijk.
sr was plaatsgebrek in ons rij
tuig en de nationale zwemkam-
Pioene uit Amsterdam, juf
frouw J. Frederiks favoriet;
voor de eerste prijs deed ne-
derbuigend vriendelijk tegen
Piij als ukkie en nam me op
haar schoot. Later, toen ik haar
de prijs had afgesnoept keek ze
■een beetje zuinig. Een flying
start was er in die dagen nog
niet bij. We lagen, langs een
startlijn van aan elkaar ver
bonden balken in het water, op
het startschot te wachten".
„Goed,het schot gaat af en we be
ginnen. Ik geloof, dat ik van
alle 47 deelnemers een trap heb
gehad vóór ik goed op gang
was. Ze waren allemaal wild.
Er was veel juichend publiek op
de wallekanten. Ze hadden dan
ook nog nooit zo iets gezien. Al
les liep mee of stond te schreeu
wen op de bruggetjes, waar we
onder door moesten zwemmen,
Na aankomst een zee van toe
medailles aan over gehouden",
spraken en de prijzen; er werd
limonade rondgedeeld In be
kertjes, maar ik stond er als
veertienjarig winnaresjc een
beetje verbeten bij en kreeg
niets. Eerst 's avonds kwamen
de cadeaus van de Schiedamse
winkeliers. Snoep en chocolade,
verschrikkelijk, wat niet al.
Een groep studenten nam me
op de schouders en sjouwde
met mc rond. Even buiten de
stad bij de fabriek van Hase-
kamp aan het Spuikanaal
was een groot wit doek gespan
nen voor een openlucht bios
coop met een film van de hele
wedstrijd, uiteraard nog stom.
Ik kwam ook zelf op het doek,
levensgroot. Het werd een 011-
zaglijk feest, met muziek en
vuurwerk en Bengaalse verlich
ting".
WM&M
wtmm*
v
9 Echtpaar Scheerder
Schiedam Hoe ging het naderhand met de twee eerste prijs
winnaars uit Schiedam? Jo van Wieringen heeft, toen ze zo
veel succes had met de drieduizend meter Schiedamse
grachten, stevig doorgezet en zich op het lange afstandzwem-
men toegelegd. Overal in Nederland heeft ze prijzen gehaald.
Omstreeks 1919 heeft ze zelfs nog eens gedacht over een Ka-
naaltocht, maar er dreven nog zoveel Duitse mijnen in het
Kanaal, dat ze daar toch maar van heeft afgezien. „Wel heb
ik eens een tocht naar Hoek van Holland ondernomen. Dat
was 22 kilometer Maaswater. Ik was in die dagen onvermoei
baar. De lui in het volgbootje kregen stijve spieren, maar ik
was met plezier naar Engeland doorgegaan".
Mevrouw ScheerderVan Wie
ringen zwemt in de medail
les en het lijkt of er in haar
woning in Vlaardingen geen
kast of la is of de medailles
puilen eruit. Om ons te ple
zieren gaat ze op de medail-
lejacht. Goud en zilver wor
den opgediept, dan van links
en dan van rechts. Prachtige
voorbeelden van numismati
sche kunst: koppen van
crawlslagzwemmers boven
een gouden waterspiegel,
een in de lucht gevangen
bal boven een zilverspattend
waterpoloteam. Vergeelde
krantekmpsels verhalen van
haar opvallende successen:
bij het popduiken in Utrecht,
bij de lange afstand in Ou
derkerk, in Amsterdam, in
Amersfoort, in de Schie en
ook nog bij 300Ö meter zout
water in Zandvoort, toen de
kanonschoten achter haar
rug haar waarschuwden
voor de gevaarlijke bran
ding. Snelzwemmen in Zaan
dam, waterpolo en touwtrek
ken te water, een thans ver
geten sport.
Eerst tien jaar later kwam er
een eind aan de successen
van het Schiedamse water
ratje: eerst toen, in de
Delfshavense Schie kwam
ze ais tweede aan i.p.v. als
nummer een. Maar dat
kwam misschien omdat in
die jaren de heer Th.
Scheerder, kampioen-zeiler,
haar langszij was gezwom
men. In 1924 voegde hij Jo
van Wieringen aan zijn vele
trofeeën toe. Als echtpaar
zijn zij het water trouw ge
bleven, zeilend en zwem
mend op de Kagerplassen.
Bij deze terugblik zegt ze
peinzend: „Ik heb een pretti
ge jeugd gehad sportief,
opwindend, succesvol. Mijn
successen hebben ertoe bij
gedragen, dat in het alge
meen de meisjes zich meer
voor dc zwemsport gingen
interesseren".
Nee, voor Jan m 't Hol' was 'er
minder kans om aan lan-
geafStandswedstrijden deel
te nemen. Wonderlijk ge
noeg zijn echter de schaarse
successen in zijn leven met
de waterkant verbonden ge
bleven.
Hij was eens aan het werk
in de mouterij van Dirk
zwager aan de Westerkade,
toen hij het gegil hoorde van
een drenkeling. „Ik .bedacht
mij geen ogenblik", zegt hij,
„en sprong pardoes het wa
ter in. De jongen was al ge
zonken, maar ik duik en heb
hem meteen te pakken. Le
raar Bitter van de HBS hielp
me hem op de wal te bren
gen. Er loosde daar ter
plaatse een riool met heet
water; we hadden net zo
goed beide levend kunnen
verbranden...".
„Als soldaat ik was ordon-
nance stelling hoofdkwartier
Den Helder liep ik een
keer langs het strand en zie
een meisje verdrinken. Ik
ging in mijn soldatengoed
het water in. 'k Was net bij
haar, steekt ze haar handen
omhoog en zinkt. Ik weet
haar nog net te grijpen en
sleep haar naar de kant.
Komt daar een heer uit een
badstoel en zegt: Hé, hé, sol
daat, wat moet dat met dat
meisje? Stommerd, zeg ik,
heb je dan niks gezien en ge
merkt; ze is bijna verdron
ken. is het zo gesteld, zegt-
ie, wel, beledig ik je, wan
neer ik je een gulden geef?
Ik zeg: Hoe kan een mens
een soldaat beledigen met
een gulden? Ja, toen heb ik
wel succes gehad. Ik ging
voor die gulden met een ka
meraad naar de bioscoop,
wc vonden daar een horloge.
De verliezer komt opduiken
en geelt me er een rijksdaal
der voor. En daar hebben
we 's avonds een fijn feest
van gevierd met koffie en si
garen...".
De daarop volgende jaren
weer in de burgermaat
schappij werd het seizoen
werk, tijdelijk werk, klusjes-
werk vijf jaar kraanma
chinist bij Feijnoord in Rot
terdam, later stempelen en
werkverschaffing. „Geen ge
makkelijk leven gehad. Dan
hier, dan daar. Tenslotte te
rechtgekomen bij de Plant
soenendienst en na vier-en-
een-half jaar op non-actief.
Ach, en nu mijn AOW en. >wal
bijstand. We kómen er wel
en ik heb het gezellig
met mijn tweede vrouw en
met mijn vier honden, mijn
Beo, de kat, de kanarie en
de papegaai. Hij leert al
aardig praten. Ja, dat zijn
nou mijn kinderen. Wie doet
je wat Ze zijn geweldig op
me gesteld...".
Jan in 't Hol kwam als eerste
over cle eindstreep
De onverwachte overwinning van
het veertienjarige meisje heeft
voor de zwemsport in onze om-
geving veel betekent. Men kon
m die jaren nog wel zwemmen
in het niet-verontreinifgde water
van de Maas, maar officieel
was er nog weinig zwémgele-
genheid. Schiedam had een drij
vend zwembad in de Spuiha-
ven, waar vooral de jeugd zo
omstreeks het middaguur
graag een duik kwam nemen.
Later kwam daarvoor een vast
zwembad aan de Havendijk in
de plaats, dat het nog tot in de
vijftiger jaren heeft volgehou
den. Maar de zwemsport gold
lange tijd' als het domein van
de jongens; bij de meisjes was
het enthousiasme niet zo groot.
Tót onze Jo van Wieringen be
wees, dat ook de meisjes in wa
ter een „goed figuur" konden
slaan.
„De wedstrijd werd „Maar bij de Appclmarktbrug
uitgeschreven door de Oranje
vereniging, zo vult de thans
77-jarige Jan in 't Hol aan, „om
twee uur 's middags was de
start. Ik had vanaf 's mor
gens vier uur gewerkt in de
mouterij. Ik had lékker ge
werkt en was niet zo heel erg
moe. We lagen aan de balk; het
schot valt en we gaan er van
door. Het eerste indicent had ik
bij de Oranjebrug,. tóen nog een
draaibrug. Zwemt Eduard
kreeg ik kramp. Vader holde
mee aan de wal en riep: „Jan,
wat heb je?" Ik zei: „Kramp,
vader", „Kom er maar uit",
zei de oude Hein, „dan wordt
het niks meer", „Niks d'r van,
schreeuw ik, en ja, hoor, ik
raakte die kramp gelukkig
weer kwijt. Bij de heul van de
Korte Haven dreef er een partij
vuil in het water dat was
niet mooi meer. Afijn, ik ploe
ter daar doorheen en ben in de
Nieuwe Haven".
„Ik was een der eersten die wed
strijd zwom", zo verteld zij
thans, „daarvoor moest ik lid
worden van de Schiedamse
Zwemclub, die in 1912 was op
gericht, o.a. door de heer Bou-
vet. die ook nog in leven is.
Eerst later kwam er een club
je, speciaal voor de dames,
waarvan ik natuurlijk lid ge
worden ben. Ik geloof wel, dat
mijn succes bij dc driekilome
tertocht dc dameszwemsport
hier tot bloei heeft gebracht.
Zelf heb ik tien jaren meege
daan; ik heb er een kast vol
medailles aan over gehouden".
Meijer uit Amsterdam daarover
me heen, toen ik aan het poede- Ongeveer bij de Westfrankeland-
len was. „Als je me dat weer sestraat zag de kapitein van de
Padang, de boot bij de finish,
me komen en volgens afspraak
gaf hij drie stoten op de fluit.
Er ging een heel gejuich op.
Ik had o.rtgeluksnummer dertien,
maar kwam van' de Schiedam-
flikt, verzuip ik je"„ zei ik hem,
„dan zwem ik over jou".
Nou, hjj liet me verder met rust.
Ik stevig doortrekken met
naast me Maarten Oranje: als
dk rechts uithaalde, haalde hij
links, zodat we elkaar "telkens
in het gezicht konden zien. „Wij
blijven bij elkaar", zei hij. Bij
de Koemarktbrug schreeuwde
Oranje's vriend Maarten
Plooy: „Zet hem op, Maarten,
je haalt het gemakkelijk". Hij
probeerde het, maar 't heeft
hem niet veel geholpen. Na een
paar minuten was hij uitgeput
e,n raakte hij 20 meter bij me
achter".
mers als eerste aan binnen de
afgesproken tijd, want om een
prijs te krijgen moest je'binnen
de vijf kwartier over zijn. Nou,
dat was ik. Ik had er 62 minu
ten over gedaan. En Maarten
Oranje 64 minuten; hij kreeg
de tweede prijs. Matthys Dróge
kreeg een herinneringsmedail
le: hij was niet binnen de vijf
kwartier binnen. „De prijs was
een grote zilveren medaille als
ereprijs van Prins Hendrik en
een grote vergulde zilveren
penning van de Oranje Vereni
ging".
y< -
WmmMm.
Wmmm
r -v
V
- .-.y.
Vb f
i
"Xx 'W-V-v
