„Ik kom uit Ca e de
Gekroonde Valk
in de Gorzen"
Verkoopster no. 34 bij de
oj Kling van de Hema
ENGELINA DE GROOT:
1
Mooie rose gummi-
corsetten voor f 5,25"
jSïflD]
GEEN JENEVER
IN HUIS
"WdLfc BTl?00,trX8XaOClG>3£?'i3 "Sif-Jci.
door
Gerard
Lu!ke Meiier
'N RIJKE
AMERIKAAN
DRIE ATTRACTIES
95
't GEHEIM
VAN 'T SUCCES
EIGEN FABRIEK
IN WASPIK
SCH1EDAMSCHE COURANT ZATERDAG 13 MAART 1971
Schiedam Mevrouw Engelina De Groot-De Valk van de cor-
settenwinkel der Gezusters Willems aan de Lorontzlaan, kan
ons een heleboel vertellen over de handel in lingerie en kou
sen «it vroeger jaren en, tot onze verbazing, ook iets over de
eerste levensdagen van de Hema aan de Koemarkt in Schie
dam. Ze is geboren aan de Hoofdstraat en haar eerste herin
neringen hebben dan ook betrekking op het hoogwater, dat
zo van tijd tot tijd de bewoners van Schiedam-Zuid heeft
geteisterd.
„Dat was nog in de tijd", zegt ze, „toen de Gorzenaren als er
hoogwater dreigde, met geweerschoten werden gealarmeerd.
Mijn ouders hadden een café en als het Maashofje door hoog
water werd overspoeld, zaten de mensen bij ons thuis de hele
nacht te wachten tot de waterstand weer normaal was. Recht
tegenover ons café stond het politiebureau en daar waar de
katholieke kerk staat, hadden we indertijd de theetuin van
mevrouw Eding; daar stond tijdens de grote vakantie een
draaimolen voor de jeugd en je kon er van de Hoofd-zijde
in".
vloer. Het bloed is in het hout
getrokken en is er nooit meer
uitgegaan: bij vochtig weer kon.
je de vlekken nog jaren later
2ien. De moordenaar heeft zijn
straf uitgezeten en is toen bij
zijn dochter, het kind van de
vermoorde vrouw, ingetrok
ken.."
een hele oploop voor ons huis,
allemaal kennissen en bloed
verwanten, die de rijke Ameri
kaan wilden zien; er is een foto
van, waarop ze staan, gekleed
in lange pandjesjas, met stro
hoed of gegleufde hoed, de kin
deren in matrozenpakjes, de
meisjes in lange jurken en de
dames met breedgerande hoed.
De rijke Amerikaan heeft hier
heel wat schulden gemaakt, die
mijn ouders later moesten be
talen. Opa stierf de dag vóór
ome Jo terugging naar Ameri
ka en niemand heeft sedertdien
ooit meer iets van hem ge
hoord.,."
„Mijn vader is 22 jaar kastelein
geweest. Toen kwamen de cri
sisjaren; bovendien verdween
de kaarsenfabriek Apoilo. Va
der zag er niets meer in en wil
de met een groentezaak begin
nen. Maar het heeft een half
jaar geduurd voor hij een ver
gunning kreeg voor de aardap-
pelhandel. Daarvoor heeft hij
nog een brief moeten schrijven
naar minister Steenbergen.
Maar toen reed hij dan ook met
paard en wagen door de wijk."
„Er gebeuren in een winkel
wonderlijke dingen
„Natuurlijk herinner ik mij het
houten Schreiershuisje en de
voorbijvarende schepen van de
Holland Amerika Lijn, met hun
vele lichtjes, waar we 's avonds
naar gingen kijken. Ons café
stond op de hoek van de Groe- ..E?» a,-trsc!ie on2e
nelaan. Het heette „de Drie piamst. We waren in de Gorzen
Hoefijzers" en naderhand „de
Gekroonde Valk." Als er boot
jes omsloegen op de Maas,
•werden de drenkelingen bij ons
binnengebracht en van droge
kleren voorzien.
Zo waren er een keer vier men
sen tegelijk in het water geval-
en misschien wel in heel Schie
dam de eersten die pianomu
ziek in de zaak hadden. Daar is
nog een Uedje op gemaakt. Dat
is in een reclameblad verspreid
en het refrein werd door ieder
een meegezongen.
„Wanneer men zo loopt in Schie
dam
len. Ze werden kletsnat bij ons
binnengebracht en ik herinner
Toch valt het nog niet mee.
Maar zoekt men naar gezellig'
me de paniek van mijn vader.*
het was in '29 en crisistijd en hij
had niet op tijd het geld betaald
voor de vergunning, zodat we
geen jenever in huis mochten
hebben. „Geef die halfverzopen
heid
Met daarbij puike waar,
Gaat dan naar de Gekroonde
Valk
een b0rrc1"' Ze^Lle'Dan i. het voor elkaar..."
Daarop volgde dan het refrein:
„Aan de Hoofdstraat moet je we*
zen,
In de Valk daar moet je zijn.
Die wordt 'overal geprezen
Om zijn jenever, bier en wijn.
Aan de Hoofdstraat moet je we*
zen-,
In het lied wordt dan nauwkeurig
aangegeven hoe men het café
kan bereiken en daaruit blijkt,
dat het café werd aangeduid
door aan en uitgaande neonlich
ten, ook daarmee was De Valk
een van de eersten.
we hadden niks. Vader moest
een hele tijd telefoneren, voor
de politie toestemming gal om
wat te halen. Daarvoor zou ik
er op uit, maar ik mocht niet,
want ik was nog geen zestien.
Afijn, de drenkelingen hebben
toch hun borel gekregen."
„Dat politiebureau is naderhand Bij dé Valk, daar moet je zijn,
verplaatst naar de Lange Daar is gezelligheid en pret,
Nieuwstraat en een tijdlang Amikaal, doch altijd net...
hebben in het lege gebouw be- Des avonds ts er ook muziek,
neden en boven grote gezinnen Ja't is een flinke zaak:
gewoond, arme gezinnen met De pianist speelt steeds maat
een heleboel kinderen. We door
vonden het fijn met die kinde- en zorgt ook voor vermaak,..."
ren te spelen. Het was indertijd
nog een gezellige drukte in de
Gorzen met al dat volk van de
kaarsenfabriek en de zeelui van
de schepen, die er de grondstof
fen brachten. Die kwamen bij
ons in 't café en ik herinner mij
dat ze een keer onze poes heb
ben meegenomen. Na een
maandje bij hen aan boord te
hebben gelogeerd kwam poes
tweemaal zo dik terug, want ze
hadden hem in de kajuit com-
pleet volgestopt.
Vader was zuinig op z'n dochters:
hij was streng en we moesten
om half tien thuis zijn. Een keer
stonden we met een clubje
meisjes ijsjes te eten aan de
waterkant. Hij werd gewaar
schuwd door een agent en
kwam me in eigen persoon
halen: hup - naar huis! We kon-
den in die tijd naar Schiedam
in het busje van Willemse. Va
der Willemse onderhield met
een paar van zijn zonen een
busdienst van het station naar
de Gorzen en omgekeerd. Later
is die onderneming overgeno
men door de trammaatschappij
en die jongens zijn mee overge
gaan. Je had ook nog een
Broadway Bus; daarmee reden
de Gebroeders Van Leeuwen
van de Gorzen naar de Dier
gaarde."
„Wij hadden maar een eenvoudig
café: een kleine gelagkamer
met een paar biljarttafels, een
rek met biljartkeus, het biljart
reglement ernaast aan de
kant, een zwarte schouw met
een paar reclameprenten, Ach
ter de gelagkamer was een
klein kamertje, waar wij gebo
ren zijn, en verder was er een
klein keukentje. Een griezelige
attractie waren bij vochtig
weer de bloedvlekken op de
planken. Dat zat zo: er werd
bij een echtelijke ruzie in de
Gorzen eens een vrouw ver
moord. Men bracht het lijk bij
ons binnen en legde het op de
Schiedam „Ik was 2estien", aldus mevrouw De Groot-De
Valk, „toen ik bij de Gezusters Willems in betrekking kwam.
De zaak was toen gevestigd aan het Herenpad, aan de kant
waar nu de winkel van Bervoets is. Ik heb er een leuke tijd
gehad. De dames Willems zelf waren er niet meer; mevrouw
Hissink, thans 88 jaar en bewoonster van het Bejaardenhuis
Thurlede, was eigenares, We leverden keper, waarvan we
hele rollen in voorraad hadden, graslinnen en luiergoed. We
hadden het druk, want we leverden ook aan het ziekenhuis.
Er was toen niemand om het spul
weg te brengen en daarom heb
ben we een handwagen ge
huurd: de zoon van. mevrouw
Hissink en ik liepen er achter
te douwen. Dat was voor die
tijd iets onbekends en de direc
trice van het ziekenhuis vond
het geweldig, dat ik als meisje
zoiets durfde. Je zou het nu ook
niet meer doen, maar er was
toen voor de bezorging geen
hulp te krijgen".
,Een enorme attractie vormde vrDCrmt
op een keer de terugkomst van V ibttriUxilL.
oom Jo, een broer van mijn va
der, die naar Amerika was geë- VAN MENING
migreerd. Mijn grootouders
woonden bij ons thuis en op een
dag kwam ome Jo terug, onver- „Het was maar een heel klein Ik was drie jaar bij de Hissinks
wacht, maar wel aangekondigd winkeltje met allemaal kleine kind aan huis geweest en had
door een vriend, die de groeten doosjes. Er waren oo-k heren- bij hen aan tafel gegeten en
kwam brengen. Er ontstond ondergoed en babyspulletjes. plotseling moest ik in. de keu-
Voor de grote dozen waren er
planken aan de kant; daar
moest je met een trapje bij.
Eén keer ben ik er doorgezakt;
het touw knapte en ik viel. Ik
heb nooit meer op een ladder
tje durven staan. Mevrouw
heeft veel tegenslag gehad: had
ze een pand, waar de boel goed
draaide, dan werd het opge
kocht door de gemeente of bo
ven haar hoofd verkocht: ze
had altijd wat. En telkens
moest ze verhuizen. Van de
hoek Herenpad zijn ze naar de
overkant van de Wesfcvest ge
gaan, waar nu banketbakker
Kreuger zit. Toen ben ik er
vandaan gegaan. We kregen
een meningsverschil.
ken eten, Dat nam ik niet. Ik
werd verkoopster bij Van Gich,
waar ik ook weer een paar jaar
werkte. Toen de jongste zoon in
de winkel van de Gezusters
Willems de leiding kreeg, wilde
hij me terughalen, maar ik wou
niet en ging naar de Hema, die
toen juist werd geopend. Eerst
in 1946 ben ik hier begonnen, in
het filiaal van de oude corset-
tenwinkel aan de Lorentzlaan"
,De Hema is geopend op 22
maart 1934 om 's middags twee
uur, als 22ste filiaal van de Hol
landse Eenheidsprijzen Maat
schappij, We zijn begonnen met
42 meisjes als winkelpersoneel.
We waren per advertentie op
geroepen en na een opleiding in
de Hoogstraat in Rotterdam
van een week of vijf zijn we
hier gekleed in groene japon
netjes begonnen. We hadden
in de winkel vierduizend ver
schillende artikelen, allemaal
dagelijkse benodigdheden. .Te
had toen nog het stelsel van de
eenheidsprijzen: een dubbetje,
een kwartje, vijftig cent, 75
cent en een gulden. Kwam het
niet goed uit, dan werd afge
rond of de hoeveelheid anders
gemaakt: De opening werd in
geleid met een spreekkoor van
de verkoopsters; daar stond ik
ook bij, op mijn japon mijn
nummer. Dat was 34".
de mededeling, dat je het niet
helemaal goed had gedaan. Ik
ben er vier-en-een-half jaar ge
weest en heb er een bijzonder
prettige tijd gehad. Onze chef
de heer Van der Berg is later
naar Utrecht vertrokken en k<> t
nadien overleden.
Schiedam Uit de mond van de oude mevrouw Hissink verna
men wij de historie van de corsettcnwinkel der Gezusters
Willems, die thans 107 laren bestaat. De zaak werd in 1864
opgericht door mevrouw M. de Leu-v.d. Akker, die eind au
gustus 1869 per advertentie bekendmaakte haar winkel in
broderieün te hebben overgedaan aan de gezusters Willems;
zelf bleef ze zich bezighouden met levering en vervaardiging
van kindergoed en blouses Zeven jaar nadien verplaatsten de
dames Willems hun manufacturen- en broderiezaak van de
Hoofdstraat naar de Hoogstraat tegenover het Broersveld-
pad; ze verkochten daar ook garen, band en sajet.
Toen de Hema geopend werdEngeline de Volk (no. 34) rechts naast de oude Vrijlandt.
„We zeiden: Het geheim van hei
succes ligt daarin de gewone
dagelijkse bezigheden onge
woon goed te doen". Toen we
dat hadden gezegd, volgde er
een toespraak, maar daar weet
ik niet veel meer van. Onze
eerste klant was de bijna hon
derdjarige Willem Vrijlandl.
Hij werd binnengeleid door juf
frouw Anne de Vries. Alles wat
hij kocht, kreeg hij later ten ge
schenke. Jammer, hij is kort
daarna overleden".
.We hadden een fijne directie; er
werd veel voor het personeel
gedaan. Des avonds bij het
broodeten kregen we thee o?
koffie, maar als de directeur
onverwacht binnenkwam,
moest hij eerst proe\*en of het
wel goed was. Alle meisjes ble
ven dan nog wat en kregen als
extraatje een gratis bioscoopje.
Er was in de winkel dikwijls
geheime controle; dan werd er
op je gelet hoe je de klanten
hielp. Later kreeg je dan soms
„Er waren," aldus mevrouw Jo
hanna Dilja Hissink-Boer (88),
„drie gezusters Willems, alle
drie ongetrouwd. Hun vader
was officier op zee; dat is nu
ruim een eeuw geleden. Toen ik
er als zestienjarige meisje m
dienst kwam ik kwam uit
Den Briel was één van de
dames overleden, maar de an
dere twee heb ik goed gekend.
De dames zijn alle drie in de
zeventig geworden. Het langst
geleefd heeft juffrouw Mina
die hebben we dan ook „onzo
juf" genoemd. Onze juf en haar
zuster waren erg gelovig en erg
aardig; het waren schatten van
mensen. Onze hoofdverkoopster
heette Pietje Figee en er was
ook nog een dienstmeisje. Ik
verdiende een gulden in de
week. Nou ja, royaal was het in
die tijd nergens. Maar later
toen onze juffrouw alleen was,
hebben juffrouw Figee en Ik, en
het dienstmeisje en haar vrien
din, bij haar aan tafel gege
ten,"
„Toen juffrouw Mina stierf had
Ik toch wel erg veel zin in haar
winkeltje op de Hoogstraat te
genover het Brocrsvcldpad,
waar nu Maltha woont. Geluk
kig had mijn vader, die eerst
molenaarsbaas bij Ivlelchers
was geweest, maar later een. ei
gen molen Jn Dén Brici had ge
kocht, er het geld voor over om
de zaak 1e kopen en zo ben ik
voor mijzelf begonnen. In
derdaad, ik ben van de Hoog
straat Tiaar hoek Herenpad ver
huisd. later naar de overzij van
de Broers vest en daarna weer
naar de andere hoek van het
Herenpad. Jarenlang hebben
we in angst gezeten over do
verbreding van het Herenpad;
daarbij zou ons winkeltje zijn
gesneuveld. Maar die verbre
ding is met doorgegaan; er is
zelfs nog een smal drogisten
winkeltje tussenin geschoven."
„Mijn zoon heeft het corsetten-
vak geleerd en toers we zeven
tig jaar bestonden heeft hij
daarmee geadverteerd: We
hadden zelfs een catalogus van
het „Favorite Corset" en had
den een enorme sortering*
mooie rose en crème gummi-
corsetten van 5,25, met haak
jes aan de voorkant gesloten,
en het wat meer getailleerde
sportcorset voor jonge dames
van 1,75, alsmede een grote
sortering gordels.
Mijn zoon stichtte een corsetlen-
fabriek in Waspik in Noord-
Brabant. Widiïja heet dat be
drijf. Hij heeft twee namen in
elkaar geschoven. Toen ik 76
werd ben ik uit de zaak gegaan.
Dat is nu weer twaalf jaar gele
den. Nu gaat mijn zoon erover,
die in de vijftig Is. Ik heb juf
frouw Mina op haar ziekbed
moeten beloven, dat de naam
Gezusters Willems in ons win
keltje zou worden aangehou
den..."
