De mooiste
van de wereld
F-;:-
Van jenever tot molenbroodje
m
MOLENAAR KODDE OVER JDE VRIJHEID':
Brandersmolen
Jfe Vrijheid" nu leverancier van warme bakker
Netio inhoud 50 kg
TARWEMEEL 1
M O LE fy „D E BIJ H ES D*
tïë ïëïS
x'T. e"
9.
o Kodde bij de 190 jaar oude slijpsteen dis ook door
windkracht nog kan worden aangedreven.
- cv r i<
Frederik („zeg maar Fré)
Kodde is 62 jaar. Een
Zeeuw van geboorte,
wat dan ook duidelijk
aan zijn stem is te ho
ren. Geboren in St. An-
naland, waar hij het
molenaarsbestaan deel
de met zijn vader. De
vonk sloeg over naar de
zoon. Frederik werd
ook molenaar. Eerst in
St Annaland later in
Hegrjansdam, Maas-
dam, Streefkerk en in
Rotterdam. Tot voor
kort was hij werkne
mer bij de verffabriek
Van Klaveren, maar nu
heeft hij toch weer het
oude molenaarsbestaan
opgevat. Weliswaar
deed hij in zijn vrije
tijd veel als vrijwilliger
maar lonen was het
niet meer.
„Ik denk wel dat het
lukt zegt hij overhet
ambitieuse plan van de
Stichting „De Vrijheid"
„Tenslotte hebben we
weinig concurrentie op
dit gebied. Het is de
bedoeling dat ik in m'n
eentje op de molen ga
werken. Anders is het
niet rendabel.
Toch moet er in de toe
komst als alles een bee
tje draait, wel iemand
bijkomen. Ten slotte
moeten we een opvol
ger hebben", aldus
Kodde, die opgelucht
vaststelt dat er steeds
meer belangstelling
voor de molenaar
wordt getoond. „Ook
vele ex-molenaars, die
het verval van de mo
len nog hebben meege
maakt worden weer
echt enthousiast", zegt
hij.
Minder enthousiast is
Frederik Kodde over
de hoge gebouwen rond
„De Vrijheid". „Er gaat
ontzettend veel wind zo
verloren. Ik durf te be
weren dat 3/4 van de
kracht van de molen zo
verloren gaat De beste
wind, meestal gepaard
gaande met harde re
gen, komt uit het zuid
westen. Maar ja, dat is
een persoonlijke me
ning. De één zweert bij
noordoosten wind en de
ander weer bij wind uit
het westen".
Een mooiere molen op de
wereld is er niet" ver
zucht hij terwijl hij het
authentieke gangiverk
bekijkt. Via de origine
le houten trappen in
de loop der jaren uitge
sleten daar waar je je
voeten neerzet dalen
we af. Op één van de
verdiepingen .staat nog
een historische slijp
steen, die ook door
windkracht nog kan
worden aangedreven.
Om de natuur toch te
slim af te zijn kan bij
windstil weer op een
elektrische aandrijving
worden over gegaan.
Een „must" om de pro-
duktie niet in het hon
derd te laten lopen.
„Vroeger leverden we
zo'n honder zakken per
dag, nu zijn het er
hoogstens dertig k veer
tig. Maar ja, de meelfa
briek waar 300 man
werken kan daar toch
wat de kostprijs be
treft, niet tegenop. De
windkracht is nog
steeds gratis.
s V/" Vr'Vf, --
Het einde van de achttiende eeuw. Stadsarchitect
Rutger van Bol'Es buigt zich over zijn plannen met
de jeneverstad. Zijn collega, de vermaarde Giovanni
Giudici „bouwt" aan zijn Korenbeurs. Hei ieven in
het „achttiende-eeuwsche Nederlandsche luilekker
land" is ook in Schiedam een leven met welvaart.
Hoewel de tweede helft van deze eeuw werd geteis
terd door oorlogen met Engeland wisten de brande
rijen, mouterijen en distilleerderijen de naam van
Schiedam vooral in de „alcoholsector" hoog te hou
den.
de Noordvest tegenover de Zijl
straat worden gebouwd. Vlak
bij de branderijen en woonhuis
van Jacobus Nolet. Op 30 mei
1785 was het zover. Toen werd
de eerste steen gelegd door
Abraham Lucas Jz, samen met
Jan Beukers en Hendrik Meij-
tn het jaar 1784 leek alles nog
beter te gaan. De Republiek
onder stadhouder Willem V had
na de vierde Engelse Oorlog
vrede gesloten. Een oorlog, die
een ramp voor de handel was
geweest Maar de moeilijkhe
den begonnen toen pas. In 1785
grepen de Staten van Holland
een opstootje in Den Haag aan Wat cr in al die jaren na die
om Willem V te beroven van eerstesteenlegging met de mo-
zijn gamizoenscommando in Jen is gebeurd is moeilijk te
die stad. achterhalen. Slechts enkele
kranteberichten zijn hierover
beschikbaar:
Schiedam. 2 Junij 1848. Op den
SO Mei 1785 werd door den heer
Abraham Lucas Jx (de eenige
in leven "zijnde van hen, die
deze ptegtigheid bijwoonden)
de eerste Steen gelegd aan den
Molen „de Vrijheid". Laatstle
den Dinsdag den 30 Mei heeft
genoemde Heer Lucas bet volk
van dien Molen feestelijk ont
haald, terwijl de Molen met
vlaggen versierd was.
door Martin de Bruin
De molen „De Vrijheid" in het begin van deze eeuw. Aan beide kanten van het water
de oude brandershuisjes en branderijen. De bebouwing links Is intussen verdwenen. Op
de achtergrond de „Noordmolen".
De strijd tussen Patriotten en
Oranjegezinden laaide op. De
dreiging van 20.000 Pruisische
soldaten (pro-Willem V) wak
kerde de onrust nog meer aan.
De stadhouder was gedoemd de
eerste telg uit het Oranjege
slacht te worden die noodge
dwongen de wijk moest nemen
naar de overkant (1794, over- Waarom er feest werd gevierd
steek SchevéningenEnge- wefd niet in het bericht ver-
land).
Ook Schiedam kende de strijd.
Op 20 januari 1795 namen de
Patriotten het bestuur van de
stad van de Regentenfamilies
over. Aan deze jaren herinnen
ren de namen van de molens
„De Meiboom", „De Eendragt'
meld. Toen er wel enige reden
was om feest te vieren het
honderdjarig bestaan in 1885
werd er niets aan gedaan. Het
enige „oude" bericht dat verder
bekend ïs, stond in de Nieuwe
Schiedamsche Courant van 3
mei 1901:
„De Washington" en „De Bata- Van de naamlooze vennootschap
Molen „De Vrijheid", alhier, is
de door H.M. de Koningin goed
gekeurde acte van oprichting
geplaatst in de Staatscourant-
Het doel der vennootschap is
het malen van Granen en peul
vruchten tegen door het be
stuur. vast te stellen prijzen.
Kapitaal 12.500 in aandeden
van 500 alle geplaatst en vol
gestort Beheerderboekhouder
de heer A. Cool Mzn, alhier.
vier". Molens, die inmiddels
zijn afgebroken.
Uit deze tijd zijn nog maar enkele
molens overgebleven. „De Vrij
heid" is er daar één van. De
eerste steen voor deze vierwie-
ker werd gelegd in 1785, het
jaar van het begin van de afta
keling van de Oranje-macht.
Eén jaar ook na de Vierde En
gelse Oorlog. Vandaar de naam
„Vrijheid"? Misschien heeft ook
nam gedurende de restauratie
een kijkje. Dankzij (bijvoor
beeld) een Cor Bolmers, een Ed
de Brabander en de vele
„naamloze" vrijwilligers werd
„De Vrijheid" weer wat het"
eens was. geweest: een echte
molen, notabene met een geheel
authentieke inrichting die hier
en daar wat opgekalefaterd is.
Tijdens het opknappen van de
molen spookte er slechts één
vraag door de hoofden. Wat
moest er met de molen gebeu
ren?
Toen rijpte het idee om de
molen niet alleen uiterlijk het
oude gezicht terug te geven,
maar hem ook zijn functie te
rug te geven: het malen. Ook
het aantrekken van een mole
naar stond op het programma.
,\DE ZOEKER"
Een voorbeeld, gebaseerd op die
formule, was voor de vrijwilli
gers de molen „De Zoeker" in
Zaandam: de enige nog wer
kende oliemolen ter wereld.
Een aantal participanten (alle
in de Zaanstreek gevestigde in
dustrieën of bedrijven) hadden
zich in een contract vastgelegd,
dat zich garant stelde voor de
exploitatie.
Eén van de partijen is de houder
van het contract en voert „op
papier" de exploitatievan de
moleh, Deze partij huurt de mo
len van de eigenaresse. Er werd
een full-time molenaar in loon
dienst genomen en de Zaanse
bedrijven kregen de olie die uit
door hen geleverde grondstof
fen werd geslagen.
'SJr:r,krHVr r* brantlersïnolen is niet w.
iels mee te maken: een stukje --
van de .slogan" Liberté, Egali-
té, Fratemité (Vrijheid, Gelijk
heid, Broederschap).
RESOLUTIE
„De Vrijheid'-' aan de
Noordvest in volle glorie. Op
de achtergrond is de „Noord
molen" nog zichtbaar.
MOOftDVgST 40 - - 8CHISP.4M
Van de brandersmolen „De Vrij
heid" werd voor *t eerst ge
sproken in een vroedschapsre
solutie van 12 april 1785, waar
in aan het einde wordt vermel-
d: „Is gelezen de requeste van
de Boekhouders en Commissa
rissen van de te stigten koorn-
windmolen „De Vrijheid" en
van Jan v.d. Valk alhier".
Daarin werd door de rekwestran- Jarenlang werden deze vier over-
ten te kennen gegeven dat een blijfselen uit de glorietijd zowel
„De Vrijheid" staat er nog als
eerbetoon aan de krans van
twintig hoge ronde stenen mo
lens die eens de wallen en ves
ten van Schiedam sierden.
Niettemin kan „De Vrijheid"
samen met „De Noord", „De
drie Koombloemen" en „De
Walvisch" tot de grootste mo
lens ter wereld worden gere
kend: 33 meter hoog (tot aan
de kap), diameter aan de voet
13 meter, de houten balie op
ongeveer 18 meter boven de
grond en een vlucht van 27
meter.
zekere sloot „lopende langs de
Noordvest van deze stad, alt
hans voor het grootst gedeelte
betimmerd wordende, zij Sup
plianten nieede zeer gaarne
voor zoo verre die sloot langs
hunne resp. huizen en erven,
staande in de Zijlstraat, doch
uitkomende aan de Noordvest,
is strekkende dezelve zouden
doen dempen en betimmeren"
Het verzoek, van dé rekwestran
ten werd door de heren Burge-
meesteren en Gecommitteerde
Vroedschappen beoordeeld en
goed bevonden. De nieuwe mo
len zou, aldus de resolutie, aan
door inwoners als gemeentebe
stuur van Schiedam niet beke
ken. In de 'jaren *60-'70 is daar
een kentering in gekomen. „De
Noord" en „De Walvisch" zijn
al gerestaureerd. Alleen „De
drie Koombloemen" staat nog
met twee eenzame wieken te
wachten op een hardnodige
opknapbeurt „De Vrijheid"
is sinds kort weer geheel maal-
vaardig.
,De Vrijheid" is in de loop der
jaren hét lieverdje geworden
van vele Schiedammers. De jet
set vmn de stad om 't maar
eens populair uit te drukken
STEFACN:' S\ V£ CEi
\3RAH>Vri iJcS$ J-WST
OP "tv-O —Ij'
Het enige probleem was dat de
exploitatie van .De Zoeker"
nooit sluitend is geweestMaar
dat kunnen wij wel met „De
Vrijheid", aldus het Bra.nders-
kontrakt molen „De Vrijheid"
dat inderhaast werd opgericht
Een brandersmolen is welis
waar niet haalbaar, maar een
bakkcrsmolen wel. redeneerden
zij. Een „nieuwe" molen werd
hierbij overigens niet geïntro
duceerd want sommige Schie-
damse molens hadden vroeger
ook al meel voor de broodcon
sumptie gemalen.
In september dit jaar kwam „al
les voor de bakker". De ge
meente eigenaar van de mo
len sinds 1971, daarvoor werd
„De Vrijheid" door distilleerde
rij Meder als opslagplaats ge
bruikt verhuurt de molen
voor de symbolische prijs van
één gulden aan een stichting
die de exploitatie ter hand gaat
nemen. De benodigde financiële
middelen hiervoor worden ver-
kregen door middel van uitgifte
van 26 porties. Iedere portie-
houder neemt in de stichting
deel door storting van 800 gul
den. De opbrengsten van de2e
porties, in totaal 2U.800 gulden,
vervullen de functies van werk
en garantiekapitaal van de
stichting.
Molenaar F. Kodde, die al jaren
in Schiedam vertoefde om te
helpen met de restauratie van
„De Vrijheid" en ook een mole-
naarssehool op „De Noord"
leidde, is bereid gevonden zijn
oude ambacht weer op te ne
men.
De echte bakkers van de Stich
ting Echte Bakkersgilde, afde
ling Rotterdam Omstreken,
willen het meel van de molen
afnemen om er een „molen
broodje" van te bakken. Met
behulp van een speciale ver
pakking waarop afbeeldin
gen van de molen en de mole
naar zal een verkoopcampag
ne worden gestart. De broodjes
zullen te krijgen zijn in Schie
dam. Rotterdam, Vlaardingen
en nog een aantal plaatsen, bij
„de echte bakker".
Dank zij de financiële steun van
de gemeente Schiedam, het ml-
nisterie van CRM, de Provincie
en de te verwachten bijdrage
van het Prins Bemhardfonds
maalt er weer een molen in
Schiedam.
Gevelsteen van
heid"
,De Vrij-
