Singer .loopt
weer als een
naaimachine
V
Capellenaar bouwt
verwoed tramstellen
©p schaal
Wmm Eïéiks
tornar ik imm
geem rmSoêieê"
WOENSDAG 29 JUNI 1977
Chris van Bremen
'§rêMWt&Jsm
bA bM
-
'»l .-V j|
Tramhalte
Een tik
Bevliegingen
a
vü/sc/ww 4
Hoek van Holland Het ts dat
hij plaatwerker van beroep is,
anders was het 'em nooit ge
lukt- Maar er kwam toch wel
meer voor om de hoek kijken
dan kennis van spuiten en
uitdeuken. In totaal heeft hij
er zo'n dertigduizend gulden
voor neer moeten tellen. En
het werk dat hij er aan heeft
gehad, dat is nog een verhaal
apart Iedere zaterdag moes
ten de handen er voor uit de
mouwen worden gestoken en
dat twee jaar lang.
De Singer Le Mans anno 1934
is nu de mooiste van dat type,
die op de aarde rondrijdt Dit
jaar won Hoekenaar Leen
Srhoenmeijer er een eerste
pnjs mee. Dat was in Coven-
try, waar hij in een internatio
naal gezelschap van oude-au-
lobezitters zelfs de fanatieke
Engelse deelnemers de loef af
wist te steken. Wellicht met
enige spijt moesten de Britten
toegeven dat de mooiste Sin
ger, de origineelste, in Neder
land rondrijdt.
„Wrakke aankoop
„Als ik twee jaar geleden wist
waar ik aan begon, dan zou
ik me wel dubbel hebben be
dacht," zegt de trotse eigenaar
van de „sportieve" ouwe
schicht
Zijn verhaal begint bij de aan
koop van een oud chassis,
roestige motoronderdelen en
enkele wrakke metalen pla
ten, met hout versterkt, maar
waar houtworm zich in de
loop der jaren aan te goed
had gedaan- Daar moest dan
een automobiel van worden
gemaakt
..Ik kwam op het idee nadat
iemand met zo'n Singer bij
mijn benzinepomp kwam.
Eerst maakte ik een praatje
met die man, ik werd enthou
siast en van het een kwam het
ander. Zo ging ik naar Enge
land waar de internationale
dub van eigenaren van een
oude Singer bijeenkwam. In
elk geval kwam ik later thuis
met een chassis en onderde
len".
Toen moesten de handen uit de
mouwen worden gestoken.
Foto's tonen aan, dat de bouw
van de wagen geen eenvoudi
ge klus moet zijn geweest
Door
„Het was verschrikkelijk,"
zegt de autobouwer. „Nergens
kon ik meer aan bruikbare
onderdelen komen. De hele
carrosserie heb ik in feite
nieuw moeten optrekken.
Werktekenmgen «waren even
min te krijgen dus deed je het
maar naar eigen gevoel en
van foto's van andere wagens.
Eigenlijk is met veel origineel
aan het koetswerk. De voor-
spatborden zijn nieuw, zelf
uitgeklopt met de originele
spatborden als voorbeeld. De
deuren, dat was ook een bonk
roest waar niets meer mee te
beginnen was. Ook die zijn
door mijzelf helemaal nieuw
vervaardigd.
Huilen met de pet
Wel staat vast, dat onderstel en
motordelen nog „echt" Singer
zijn. Ook het technisch m or
de maken dat ging niet van
een leien dakje. Zo „versleet"
Leen Schoenmeij er drie mo
torblokken, zonder één kilo
meter met de ouwe schicht te
hebben gereden. Het originele
motorblok was in een dusda
nige staat, dat het voor de
eigenaar meer huilen met de
pet was, dan dat er ooit kans
in zou hebben gezeten de zaak
draaiende te maken. Het met
veel pijn en moeite verkregen
tweede motorblok was een
aardig dingetje. Alleen waren
de gaten voor de zuigers niet
rond maar eivormig. Ook dat
betekende dus weggegooid
field.
Hoe het 'em uiteindelijk gelukt
is, daar praat Leen het liefst
niet meer over. „Bloed, zweet
en tranen," vat hij beknopt
samen. Nadat de wagen door
de Nederlandse keuring was
om een kentekenbewijs te ver-
knjgcn ging er nog een jaar
voorbij om de wagen in een
zodanige staat te presenteren
dat er in het Engelse Coven
try een pnjs mee gewonnen
werd „Er waren nog allerlei
details, die met klopten met
de originele wagen," verhaalt
Leen Schoenmeijer verder.
En hij wijst op een aantal
meters op het houten dash
board. „Enkele zijn van ande
re merken gehaald omdat die
originele gewoon nergens
meer vandaan te halen zijn.
De lampen kan je nu nog
krijgen van toeleveringsbe
drijven, die ze ook voor ander
automerken vervaardigen.
Andere onderdelen moesten
urenlang met de hand worden
De trotse
eigenaar
naast zijn
oude
schicht.
WW*
tui
- ""Ha
schoongepoetst om ze weer
blinkend te krijgen. Als je
dan zo bezig bent vraag je
jezelf wel eens af, waar bén
je m hemelsnaam aan begon
nen? Maar goed, je kan er na
een jaar moeilijk plotseling
mee kappen, hè"
Beloond
Het resultaat werd in Coventry
ruimschoots beloond. In Hoek
van Holland kent iedereen de
trotse antieke autobezitter. Af
en toe toert hij in de omge
ving wat rond. De wagen kan
alleen WA verzekerd worden.
„De waarde is immers mei r.
geld uit te drukken," nu=r.it
Leen. Dat betekent voor hem
dus wel heel goed oppassen in
het verkeer. Eén aanrijding
kan hem weer een jaar werk
kosten. Wat dat betreft is hij
ais de dood en rijdt hij heel
voorzichtig. Eén keer heeft hij
de „ouwe" nog eens op z'n
staart getrapt toen liep 'ie wel
honderdtwintig met één hand
aan het stuur.
Voor de liefhebbers nog even de
volgende informatie: De Sin
ger Le Mans ontleent zijn
Franse naam aan de plaats
van het beroemde racedrcuit
Het 998 cc motortje moest
Singers tegenhanger HG he(
nakijken geven, met een top
van honderdveertig per uur.
Capeile a.d. IJssel De
zolder in de woning van de
heer C- B. van Eldik kan
beslist niet bestempeld wor
den als een rommelzolder. U
weet wel, zo één waar je
nog van die heerlijke oude
dingen kunt vinden die de
tijd van weleer weer leven
dig voor de geest brengen,
Wie de kwalificatie rommel
zolder voor die ruimte zou
gebruiken waar de heer Van
Eldik zijn spulletjes heeft
staan doet onrecht aan een
stukje noeste huisvlijt dat
3 juist op deze zolder zo'n
apart sfeertje weet te schep
pen.
Want wie na net beklimmen
van twee trappen eindelijk
het hoogste punt van het
pand aan het Narvikpad heeft
bereikt, belandt temidden van
een serie fantastische tram
stellen welke volkomen op
schaal zijn nagebouwd. Zij
bepalen hier de sfeer en al
is hier dan niet de gebruike
lijke „oude rommel" om de
tijd van weleer terug te bren
gen, de unieke mim-tramstel-
len zorgen er voor dat die tijd
beter teruggebracht wordt
dan menigeen voor mogelijk
had gehouden.
Onderaan de kast, waarin de
nagebouwde tramstellen
staan opgesteld, zitten bord
jes geschroefd, die menigeen
zich nog uit zijn jeugd herin
neren moet. „Niet spuwen",
„Niet tegen de deuren leu
nen" en „Noodrem op het
balcon" zijn teksten die je
doen denken aan de tijd dat
je met opa een dagje mee
mocht naar Schevenmgen of
Zandvoort met de beroemde
Blauwe Tram.
De heer Van Eldik heeft de
bordjes overigens niet uit de
wagens geschroefd. Dat zou
te zeer tegen zijn liefde voor
trams indruisen. Nee, hij
heeft ze allemaal eerlijk ver
kregen. Meestal via relaties
wanneer er weer eens beslo
ten werd een lijntje op te
heffen. En voor de wagens
dan naar de schroothoop ver
dwenen, was hij er afs de
kippen bij om onderdelen
aan zijn verzameling toe te
voegen.
„Normaal kun je natuurlijk
moeilijk bordjes uit de trams
schroeven. De teksten ervan
zijn voorgeschreven en zo'n
tram mocht niet eens rijden
als die bordjes ontbraken",
zegt hij.
echter nooit precies zeggen
want de éne avond zit je tot
diep in de nacht te werken
en dan doe je er ineens weer
twee weken lang niets aan".
„Het zijn ook wel eens van
die bevliegingen", vervolgt
de heer Van Eldik. die zijn
hobby eigenlijk helemaal met
zo bijzonder vindt. „Het is
toch ook niets bijzonders. De
één spaart postzegels, de an
der gaat graag naar het voet
ballen en daar vind ik nu net
niets aan. Ik besteed m'n
vrije tijd graag aan alles wat
met trams te maken heeft",
daaraan lachend toevoegend:
„Maar een ratlofiel ben ik
niet want het moet allemaal
wel gezond blijven.
Reizen
De belangstelling voor trams
en ook wel treinen heeft de
heer Van Efdik al in heel wat
Europese landen gebracht.
België. Zwitserland. Spanje,
Oostenrijk en Frankrijk. Ei
genlijk alles bij elkaar te veel
om op te noemen. Onlangs
nog ging hij naar Duitsland
om daar een film te maken
van stoomtreinen in de
sneeuw. Hij filmde er locs
van de ertslijn naar Emden
en daarmee voegde hij weer
een stuk aan zijn verzameling
toe.
Een verzameling waarvan de
nadruk steeds meer komt te
liggen op andere dingen dan
de modellen, maar altijd wel
op dingen die te maken heb
ben met trams. De heer Van
Eldik heeft ai een enorme
serie dia's, foto's en eigen
gemaakte films.
Die enorme verzameling
heeft gemaakt dat hij uren
lang kan vertellen over alles
wat met trams te maken
heeft. Hij houdt dan ook di
kwijls lezingen en die zijn
meestal met direct voor het
publiek dat komt uit de rijen
van de Nederlandse Vereni
ging voor Belangstellenden
in Spoor- en Tramwegwezen
(NVBS). Natuurlijk ook leden
van die vereniging zijn vaak
aanwezig, maar hij trekt ook
vaak naar tentoonstellingen
en vorig jaar nog was hij te
vinden in het pas geopende
Amsterdamse Van Goghmu-
seum. Bovendien geeft de
heer Van Eldik ook zijn me
dewerking aan het Rail Thea
ter in Voorburg dat iedere
donderdagavond (behalve in
de zomermaanden) voorstel
lingen geeft, die uiteraard
trams en treinen tot onder
werp hebben.
Voor trams heeft de heer Van
Eldik een sterke voorkeur.
Treinen vindt hij wei leuk,
maar trams dat is toch wel
het summum.
Stadslijntjes
„Vroeger had je werkelijk
overal allerlei kleine maat
schappijen. Er waren diverse
stadstijntjes en ai die maat
schappijtjes hadden hun ei
gen materieel. Talloze varia
ties kwamen er voor. Een
variatie die werkelijk ume-
kwas en waarvan men gerust
kan zeggen dat ze nooit
weerom zal komen, doodeen
voudig omdat het te duur is.
Dat laatste kan dan wel waar
zijn, die tijd had toch in ieder
geval we! zijn charme", zegt
de heer Van Eldik, die onder
het vertellen zijn koffie roert
alsof hij de ketel van een
stoomloc nog wat wil oppor
ren.
Ondanks het feit dat de heer
Van Eldik ai heel wat over z'n
hobby heeft verzameld blijft
er toch nog wel wat te wen
sen. „Eén van m'n wensen
was het maken van filmopna
men van stoomtreinen in de
sneeuw. Die wens is nog niet
zo lang geleden in Duitsland
in vervulling gegaan en bin
nenkort hoop ik in het zuiden
van Duitsland de daar lopen-
de- en binnen afzienbare tijd
verdwijnende- stoomtreinen
te filmen. Alleen de sfeer al
die daar omheen hangt, vind
ik enorm fijn".
Filmen doet de heer Van Ei-
dik alleen. Vroeger ging het
gezin mee, maar dat gaf toch
wel wat praktische bezwaren.
„Ik blijf rustig een paar uur
op een bepaalde trein wach
ten om een film te kunnen
maken van misschien een of
twee minuten, maar ik kan
moeilijk van mijn vrouw Of
kinderen verwachten dal ze
dat ook doen. Daarom doe ik
dat tegenwoordig maar aF
leen".
Als we opstappen en de heer
Van Eldik ons uitlaat zegt hij:
„ik geloof dat ik er toch eens
wat aan moet doen dat ons
huis zo moeilijk te vinden is.
Misschien laat ik wel zo'n
ouderwetse tramhalte in de
voortuin zetten".
„Tramknutselaar" Van Eldik toont één van de door
hem gemaakte modellen van een tramstel.
Eigenlijk is de heer Van Eidik
van jongs af aan gek geweest
van trams. ..Vroeger durfde ik
er eerlijk gezegd niet zo goed
voor uit te komen. Ik maakte
al heel jong foto's van trams
maar ik durfde ze niet eens
weg te brengen omdat ik me
af vroeg, wat die fotograaf er
wel van moest denken. Die
man moest wel denken dat
ik een tik had. Wat later ont
dekte ik dat er veel mensen
waren die het verzamelen van
allerhande zaken over trams
als hun hobby beschouwde",
vertelt de heer Van Eldik.
't Zat er dus al vroeg m en
eigenlijk is dat altijd zo ge
bleven. Toen rondom Utrecht
nog allerlei tramlijnen be
stonden. ging de in Amster
dam geboren heer Van Eldik
vaak naar de Domstad, kocht
daar voor de luttele somma
van negentig centen een dag
kaart en toerde daarop vrolijk
de hele dag rond naar Zeist,
Amersfoort, Rhenen en meer
plaaisen in die buu^. Voor
de trams van de maatschap
pij die daar nog steeds het
vervoer verzorgt, de N8M,
heeft hij nog immer een voor
keur.
door Orrno Bijlsma
Dat komt duidelijk naar voren
uit de modellen die hij
bouwt. Voor het merendeel
zijn het typen die bij de NMS
in bedrijf zijn geweest. Ge
trouwe copieën die bijzonder
knap zijn nagemaakt tot de
monogrammen op de buiten
kant en de bekleding van de
banken binnenin toe.
Het namaken van dergelijke
trams is bepaald geen sine
cure. Knutselaar Van Eldik
vraagt meestal de blauwdruk
ken bij de maatschappij die
m vele gevallen zonder man
keren ter beschikking worden
gesteld. Maar met die blauw
drukken ben je or nog niet.
Dan begint eigenlijk het werk
pas echt, omdat zij slechts de
basis vormen voor het maken
van de originele werktekenin
gen. Die tekeningen maakt
hij meestal met een schaal
van 1:33.
Zijn eerste model maakte hij
zo'n vijftien jaar geleden Het
was een vierkantig stoomlo-
comotiefje, maar het is reeds
lang niet meer in zijn bezit
Hij gaf het een aantal jaren
geleden aan de directeur van
het Nederlandse Trammu
seum in Weert.
Hoe lang doet de heer Van
Eldik nu eigenlijk over het
maken van zo'n model" en
gaat er niet erg veel geld in
zitten?
De heer Van Eldik „De kos
ten zijn niet hoog Goed, je
hebt natuurlijk nogal wat
messing nodig en dat is van
daag de dag niet zo goed
koop. Maar dat is zo onge
veer wel het duurste wat er
aan zit. Je gebruikt daarnaast
vee! materialen die anders als
mm of meer waardeloos ma
teriaal in de pruilemand wa
ren verdwenen. Het enige dat
ik in de winkel koop zijn de
wielen omdat het nauwelijks
mogelijk is die zelf na te
maken. Over het bouwen van
zo'n model doe ik gemiddeld
wel een half jaar. Je kunt het
