Witte kerstdagen
blijven zeldzaam
Decembermaand—wintermaand,
Mm
zwaar
MtëÊIÉSËÈÊmi
Diëtiste Tineke Pruis
SÉlMi
Drie pakjes?
Zachte kerst
.iJT. f.j,
Tineke Pruis. ,,Drie pakjes boter om kip in ts braden is onzin'
Met diëten komen ook andere
zaken in zwang. Zemelen, voor een
betere spijsvertering. Zegt Tineke
Pruis: .demand die gezond eet, heeft
geen zemelen nodig. Maar ais je
teveel geraffineerde voedingsmidde
len eet, altijd wit brood en nooit es
bruin, funktioneren de darmen niet
goed meer en kunnen zemelen dat
verhelpen. Ik adviseer ze daarom
eens aan mensen met maagklachten
die vanwege hun gezondheid alleen
beschuitjes en casino mogen".
Over de „nouvelle cuisine", de keu
ken van grootmeesters als Michel
Guerard en Paul Bocuse waarbij tot
het uiterste wordt bezuinigd op vet
ten en koolhydraten zegt zij: „Ec
ae die keuken nog geen grote op
gang maken. Dat slaat niet aan in
Nederland. Er zitten hier nog zulke
vastgeroeste tradities in. En ach, of
het nu zo nodig moet Guerard ge
bruikt bijvoorbeeld paraffine bij de
bereiding van mayonaise, iets waar
bij diëtisten en mensen, die zich met
de voedingsleer bezighouden, toch
vraagtekens bij plaatsen. Paraffine
onttrekt de vitamines aan heh li
chaam en dat zien we liever niet".
„Veel beter dan het abrupt omscha
kelen op een heel andere manier van
koken, is het om kleine veranderin
gen aan te brengen in het normale
patroon. Iets waar ik erg tegen strijd
is de gewoonte om aan alle groente,
voor ze worden opgediend, een
klontje boter toe te voegen. Dat is
volkomen overbodig. Groenten heb
ben hun eigen smaak en die is pri
ma, daar hoeft geen vet meer bij.
Maar hoe komt het? Men vindt
groente niet Jekker", heeft de pure
ski aak niet leren waarderen. Het is
goed, dat weten we onderhand alle
maal, dus we brengen het op tafel,
maar altijd met boter, met een saus
je. En wordt door de reclame ook
aangepraat Pakjes met poeder waar
je water bij doet en je hebt een
jagerssaus, zo simpel".
„Als diëtiste ben je eigenlijk con
stant bezig iemands smaak te veran
deren. Het allereerste, bij praktisch
elk dieët, wat geschrapt wordt is de
Suiker in de thee en in de koffie.
Omdat het een hoop calorieën bevat,
maar voornamelijk omdat mensen af
moeten van hun zoete smaak. Een
ontwenning, in feite. Zolang die be
hoefte bestaat, blijft het tobben".
Een voedingspatroon maken is voor
mij altijd een compromis. Wat mij
het beste lijkt is voor de persoon
waar het om gaat niet altijd een
haalbare kaart Zo moet je schippe
ren. En dan kan het voorkomen dat
je in een dieet dingen opneemt waar
je zelf er tegen bent Maar als een
ouder iemand al zijn leven lang de
dag begint met een kopje thee met
suiker en een beschuitje met suiker,
kan je dat niet ineens afnemen. Dan
maar een paar pond minder eraf. Of
een bezuiniging op iets anders". Ti-,
neke Pruis is niet zo ingenomen met
al die uitzonderlijke instanHüeten.
„Iedere maand wordt er iets nieuws
gelanceerd. Dan moet je zoveel mo
gelijk vetten naar binnen werken,
dan zo min mogelijk, dan alleen met
melk, dan alleen met sherry, om nog
maar niet te spreken van diëten
waar hormooninjekties bij nodig
zijn. Ja, ze werken allemaal Je valt
er binnen korte tijd van af. Maar
hou je ermee op, en neem je je
normale eetgewoonten weer aan,
dan ben je zo weer te zwaar. Terwijl
het juist de bedoeling is om naar een
ander voedingspatroon toe te wer
ken omdat het met het vorige fout
ging." „Bijna iedereen die te zwaar
is, is te zwaar omdat hij teveel of
te fout eet Het percentage dat door
bijvoorbeeld een schildklierafwijk-
ing, te dik is, is gering. Wel is het
vaak een kwestie van aanleg, De
interne verbranding van de één gaat
veel sneller dan bij de ander. Daar
door hoor je ook zo vaak uitspraken
als:,Jk eet bijna niets en toch". Dat
zijn dan mensen die inderdaad heel
weinig kunnen hebben, die ver
schrikkelijk moeten oppassen".
Tips voor de feestdagen? „Niet te
veel en niet te vet", zegt Tineke
Pruis. „Een voorgerechtje met iets
van fruit, grapefmitsla of zo. Dan
een kopje heldere bouillon, een fees
telijk hoofdgerecht en wat toe, En
dat hoeft van mij dan niet persé iets
van yoghurt of kwark te zijn. Ge
woon iets lekkers, maar niet teveel.
En er niet een grote eet partij van
maken, een paar dagenlang.
Witte winter
se kerstdagen
gemiddeld eens
in de 12 tot 15
jaar. De serie
van vier tussen
1961 en 1964
was een grote
zeldzaamheid.
We eten wat af in december. Specu
laaspoppen, chocoladeletters, borst
plaat, kerstkransjes, amandels ta ven,
eenden, kalkoenen, voorgerechten,
tussengerechten, nagerechten, olie
bollen, appelflappen en, niet te ver
geten, alle bnisperfcnaspertckkernij-
en bij de borrel, 't Is een feest
maand nietwaar en mensen, wat
ziet het er allemaal lekker uit en
de etalage van de banketbakker en
op de grote kleurenfoto's in de da
mesbladen. De consument wordt op-
gevrejen en verleid. Begin december
proberen sommigen nog tegen de
stroom in te zwemmen. „We willen
er dit jaar niet zo'n drukte van
maken". Of: JU die toestanden. Ik
begin er niet meer aan". Ze redden
bet meestal niet
Is Is dat zo erg dan? Ach welnee.
Maar het moet niet te gek worden.
Niet een hele kom nootjes; niet een
hele schaal gevulde speculaas; niet
de kalkoen of de eend ofvul
maar in, in drie pakjes boter of
margarine aanbraden.
„Ja", zegt Tineke Pruis, als diëtiste
verbonden aan de Delftse kruisver
eniging „en dat komt voor". Het is
ongelooflijk maar waar. De mensen
denken dat dat nodig is, dat de jus
daar lekkerder door wordt Is niet
zo natuurlijk, en dat leg ik dan ook
uit Dat het net zo goed met een
kwart of een half pakje gaat En dat
je, als het te vlug gaat de pan te
warm wordt net zo goed met een
beetje water kunt blussen. Je hoeft
er helemaal geen vet aan te blijven
toevoegen".
„Het is verbazend", vindt ze, dat er
ondanks alle voorlichting, alle advie
zen, nog steeds zo vet en zo zwaar
wordt gegeten. Er blijft van al die
waarschuwingen zo weinig hangen.
Alle kreten, eigenlijk. Dat een teveel
aan cholesterol niet goed is, dat je
het best onverzadigde vetten kunt
gebruiken, dat soort dingen Nou,
dan gaan ze over op Becei of op
zonnebloemolie of zo, maar vet blijft
vet, of het nu verzadigd is of niet".
Diëtiste is een beroep dat steeds
meer in zwang raakt Tegenwoordig
heeft praktisch iedereen het geld om
zich dik te eten. En dat gebeurt dan
ook. Een koekje, een paar koekjes
zelfs, bij de koffie is niets bijzonders,
een toetje na de maaltijd evenmin-
Ouders sturen hun kinderen met
geld naar school in plaats van met
twee bruine boterhammen met kaas
En wat kopen die kinderen dan? Een
appel en een broodje? Welnee, Twee
gevulde koeken of een zak patat. Dat
vinden ze veel lekkerder; zoet en vet
met die smaken zijn ze grootge
bracht
Vet en zoet een patente combinatie
om van aan te komen. Tineke Pruis
krijgt er dagelijks mee te maken.
„Vaak mensen die al allerlei andere
diëten hebben geprobeerd en daar
toch geen blijvend resultaat mee
boekten. Of die zelf een beetje aan
het lijnen gingen, maar dan op de
verkeerde dingen gingen bezuinigen.
Nog wel de boterhammen ham met
jam, en dan wat minder groente,
bijvoorbeeld".
December—Wintermaand. De
bijnaam is begrijpelijk voor
december want een zekerheid
is dat het de maand is met de
kortste dagen van het jaar en
daardoor met het gemiddeld
kleinste aantal uren
zonneschijn, in De Bilt 44 uren
normaal; het record slechts 11
uren in 1935 Een ïrnnder
grote zekerheid is het
winterweer want lang niet alle
wintermaanden gedragen zich
echt winters. Drie jaar geleden
was december daar een
duidelijk voorbeeld van met in
De Bilt één vorstnachtje met
0,1 graad vorst. Het aantal zeer
koude decembermaanden is
deze eeuw niet groot, duidelijk
in aantal kleiner dan in de
voorafgaande twee eeuwen.
Voor deze eeuw staan als
strenge decembermaanden
genoteerd: 1927, 1933, 1950,
1963, en 1969. In de vorige
eeuw noteerden we er acht
waarbij die van 1890 bij onze
grootouders als heel bar in
herinnering bleef. Lang daama
werd dat de .beruchte winter
van negentig' genoemd, die in.
de decembermaand zijn
dieptepunt vond met achttien
ijsdagen (ook overdag
aanhoudende vorst). Ook bij
het staatje van de allerkoudste
decembermaanden over 270
jaar komt deze eeuw er tot
heden niet aan te pas. In 1788
werd 5,7 graden onder nul als
etmaalgemiddelde gemeten, in
1890 was dat 4,8 graden onder
nul, in 1829 noteerde men 4,5
graden. In 1879 was
het gemiddeld 3,5 graden.
Voor 1844 was dat 3,4
graden onder nul. In deze
eeuw was december 1933 de
koudste met een gemiddelde in
De Bilt van 2,2 graden vorst.
Zo bezien zouden we eigenlijk
weer eens aan een bar koude
decembermaand toezijn. Een
merkwaardige situatie deed
zich in 1921 voor toen na een
bijzonder warme
oktobermaand, de warmste
over 130 jaar, zich eind
november een hevige koudegolf
voordeed met enkele nachten
12 tot 15 graden vorst in ons
land. Toen Nederland op 1
december 1921 de wintermaand
op de kalender te voorschijn
haalde lagen onze grote
rivieren al met een dikke
ijslaag bedekt hetgeen nadien
in het winterseizoen nooit zo
vroeg meer is voorgekomen.
Ook de al genoemde barre
winter.in 1890 begon met een
felle kou in de laatste dagen
van november. December is in
de regel wel de springplank
voor duidelijke lange winters.
De laatste twee lange en
strenge winters sloegen ook
goed toe in december van 1946
en 1962. De allerkoudste
Sinterklaasdag 5 december
werd deze eeuw opgetekend
in 1925 toen het 's nachts in
Sittard tot achttien graden
onder nul kwam. De strenge
winter van 1962—1963 begon
eigenlijk al met sneeuw en
enige vorst in november maar
zeer verrassend was het entree
van de barre winter van 1947
die medio december bijzonder
snel toesloeg. Hier de minimum
temperaturen in De Bilt
gemeten: van 12 tot en met 15
december van 1,6 graden boven
nul tot 11,6 graden vorst In
drie dagen tijd lagen alle
vijvers, plassen en de meeste
meren al met betrouwbaar
schaatsijs bedekt
Een veel voorkomend beeld is
dat zich rond midden
december een periode van
winterweer aandient die dan
vlak voor of tijdens de
kerstdagen wordt verjaagd
door een warme luchtstroom
van de oceaan met depressies
en daardoor met regen. In
Duitland staat dit bekend ais
Weihnnachttauwetter, bij ons
als de bekende groene kerst
Soms zijn de depressies net
even te laat zoals in 1938. Toen
verzeilden wij half december in
een felle strenge vorstperiode
en viel ook sneeuw met na vele
jaren eindelijk in 1938
een fraaie witte kerst Op
tweede kerstdag kwam de
dooi—inval. Witte winterse
kerstdagen in ons land, evenals
elders in West— Europa, zijn
vrij zeldzaam. Vaker dan
gemiddeld een in de 12 d 15
1963 winters met sneeuw,
tweede kerstdag invallende
dooi- Kerst 1964
sneeuwbuien, beide
kerstnachten De Bilt 12 graden
onder nul. Zowel in 1890 als in
1938 kwam het in De Bilt
gedurende acht nachten tot
meer dan tien graden vorst, die
is tevens het hoogst genoteerde
aantal strenge vorstdagen m
december. In de
Volksweerkunde komt duidelijk
tot uiting dat wanneer de
kerstdagen opvallend zacht
verlopen de kou dikwijls in het
voorjaar, bijvoorbeeld rond de
pasen komt. „Geeft kerstmis
jaar mogen we er niet op
rekenen. Daarom juist deed
zich in de periode 1961 tot 1964
een zo merkwaardige situatie
voor, namelijk dat vier jaar
achtereen de kerstdagen
winters waren en ook sneeuw
te zien gaven. Alle vier de
keren zelfs met strenge vorst m
ons land hetgeen zeker in meer
dan honderd jaar (vier maal
achtereen) niet was
voorgekomen. Hier het
voorbeeld: Kerst 1961 rijp en
beide nachten in De Bilt 11 d
12 graden vorst Kerst 1962
winters, Eelde tweede
kerstdag 13 graden vorst. Kerst
warme zonneschijn, dan zal er
met pasen houtvuur zijn".
„Vliegen met kerst de muggen
rond, dan dekt met pasen
sneeuw de grond". „December
vol met mist geeft goud in da
kist". „Zijn er eind december al
veel mollen, dan laat de wintc
met zich sollen". Dit laatste ic
geen voorspelling van de
mollen, maar wanneer deze
zich m de winter zichtbaar
kunnen roeren (mollehopen)
dan zit er geen vorst ui de
grond en is het op dat moment
overwegend dooi.
De kerst—dooi—invallen zijn er
ook oorzaak van dat er in de
Ardennen, Harz en Sauerland
niet altijd voldoende sneeuw
ligt voor de wintersport Soms
dringt zo'n winterse
warmtegolf tot de Alpen door
zoals verleden jaar toen de
schaatskampioenschappen te
Davos er letterlijk door in het
water vielen. De warmste
decemberdag ooit idoor het
KNMI gemeten in Utrecht was
14,4 graden op 7 december
1856. De laagste temperatuur
werd vastgesteld op 8
december 1871 en bedroeg 20,8
graden onder nul.
Er zijn ook decembermaanden
die geheel in het teken van
actieve depressies staan zoals
in 1966 met in Den Haag 170
en in Apeldoorn 232 milimeter
regen waarbij overstromingen
optraden. Zulke heel zachte en
2eer natte decembermaanden
hebben wij de laatste decennia
meer gekregen dan echte
winterse decembermaanden. Ze
laten zich met voorspellen
maar statistisch moet een
strenge december (evenals een
strenge winter in z'n geheel)
sinds 1963 dichtbij zijn
gekomen.
December dient vaak
als springplank voor
een lange winter zoals
in 1947 en 1963 De
winter van 1962—1963
begon in november al
gevoelige prikken te ge
ven.
