verkleining
@n
verfijning
van
de natuur
Voor paar honderd gulden
een beukenbos op tafel
DONDERDAG 26 JANUARI 1978
Legende
Geduld
Misvatting
VD/SC/WW4
/ft*'SS.
Een Facus Forest, ofwel een beukenbos. Gevormd door vijf bomen van elk twintig jaar
oud. Het aantal bomen van de „bossen" zal altijd oneven zijn, omdat In Japan alle even
getallen onder de dertien ai» ongeluksgetal gelden.
Hazerswoude - Daar sta je. In Je
handen houd je een compleet
beukenbos, waarvan de bomen twintig
jaar oud zijn. Het zij met enige moeite,
maar het Is te tillen. Het klinkt
ongelooflijk; In leder geval ziet het er
we! zo uit De bomen zijn niet hoger
dan veertig centimeter, maar zijn
verder In al hun geledingen gelijk aan
hun grote broers. We spreken over
Bonsai, de uit Japan afkomstige
methode om minlboompjes te kweken.
Het ziet er naar uit. dat de
mini-boompjes langzaam maar zeker
een plaats gaan veroveren in de
Nederlandse tuinen en huiskamers.
Veelal zal het nog gaan om een vorm
van exclusiviteit, want de boompjes zijn
niet goedkoop en worden veelal betaal
naar leeftijd. Dat betekent dat een
boompje van zes a zeven jaar oud 65
gulden kost, terwijl bijvoorbeeld een
esdoorn van 180 jaar en zestig
centimeter hoog makkelijk een bedrag
van 2500 gulden opbrengt.
De heer E. H. de Groot uit
Hazersv/oude, de grootste importeur var
mini-boompjes in Europa, toont de
groeiende populariteit treffend aan.
„Van mijn laatste zending van
drieduizend boompjes zijn er inmiddels
al 2500 verkocht. Het loopt als een
trein".
Als inv en exporteur van bloemen en
planten reisde de heer de Groot al vele
jaren naar Japan. Vijf jaar geleden werd
zijn aandacht getrokken door de
opmerkelijke mini-boompjes, die in de
Japanse samenleving evenzeer
gemeengoed zijn als in Nederland de
plantjes op de vensterbank. „In het
begin stond ik er wat huiverig
tegenover. Tenslotte wordt zo'n boom
kunstmatig helemaal vervormd", zegt
hij, „Maar je realiseert je later wei, da
wij in feite vaak hetzelfde doen. Wij
leiden planten ook op bepaalde
manieren fangs de schuttingen of
pergola's. Bomen snoeien we ook op
maat als ons dat uitkomt".
Daar komt bij, dat Bonsai, wat letterlijk-
„boom m pot" betekent, in Japan wordt
gezien als een vorm van kunst. Het
uitgangspunt is dat de kunstenaar zijn
levend materiaal vanaf de ontkieming
zodanig begeleidt en vormt, dat
uiteindelijk een harmonieus geheel
ontstaat. Speciale draaitafels tonen aan
dat het werk uiterst precies wordt
uitgevoerd, Stukje bij beetje componeert
de kunstenaar zijn boom. Hij snoeit,
verpot, geleidt de takken en knijpt met
draad op de juiste plaats de sapstroom
af. Hij voegt een rots toe aan het
geheel of creëert een heuvel als
ondergrond. Deze creatieve uiting, die
een groot gevoel voor verhoudingen
vraagt en esthetisch inzicht, is in Japan
verheven tot kunstvorm.
Sommige „kunstwerken" zijn meer dan
driehonderdvijftig jaar oud; overgegaan
van vader op zoon en nu zelfs
toegevoegd aan het cultuurgoed van
Japan. Sommige beroemde boompjes
haten bijvoorbeeld een cataloguswaarde
van meer dan 70.000 gulden. Een
boompje van meer dan honderd jaar
oud mag tegenwoordig dan ook niet
meer geëxporteerd worden zonder
ministeriële beschikking.
Over het ontstaan van deze
merkwaardige cultuurvorm bestaan
verschillende verhalen. De aardigste
geschiedenis, die echter wet als legende
betiteld wordt, vertelt, dat Bonsai
ontstaan is uit een oude
bergbekiimmersgewoonte: Wie een hoge
bergtop beklommen had, nam een
bewijs mee. Bij bergbeklimmers In
Zwitserland gold de Edelweiss als hef
bewijs V2n de prestatie. In Japan was
het een boompje, De lage temperatuur,
de harde en vrijwel onvruchtbare bodem
plus de aanhoudende kille winden
vervormden deze boompjes op grote
hoogte zo zeer en beïnvloedden de
groei zo sterk, dat de natuur in feite
door
Peter van den Hout
een vorm van Bonsai creëerde.
Een dergelijk boompje in huis, vormde
dan ook een begeerlijk statussymbool.
Vooral bij de rijken, maar die kwamen
er zelden toe om bergen te beklimmen.
Soms kregen ze echter toch een
dergelijk boompje ir> huis door mensen
in opdracht naar de toppen te sturen.
Voor veel geld en veel moeite kregen ze
dan ook zo'n kleinood in bezit Slimme
lieden kwamen echter op een beter idee
en sloegen vakkundig hun slag uit deze
gang van zaken. Met kunstmatige
ingrepen kweekten zij boompjes met
hetzelfde uiterlijk en verkochten deze
aan het „betere" volk. Op deze wijze
zou Bonsai gestalte hebben gekregen.
De boeken vertellen echter, dat Bonsai
oorspronkelijk is ontstaan in India en
via China in Japan terecht kwam, waar
het werd uitgediept tot een vorm van
kunst. Daarnaast bestaat het verhaal dat
de aantrekkingskracht voor deze
boompjes terug te voeren is op de
duidelijk voorbeeld van „boom In pot" Bon'
sal). Dit la een den van 55 jaar oud In da
zogenoemde hang- of cascade-vorm. Op do
stam zijn duidelijk do Insnoeringen te zien
van de draden, die de boom klein gehouden
hebben. Deze littekens verdwijnen echter
vanzelf, zij het paa na enige tientallen jaren.
De boom wordt geleld mat IJzerdraad. Zeker
bij jongere bomen heeft het IJzerdraad ook
de funktie om de sapstroom af te knijpen.
De heer E. H. de Groot (links) en
Aad Benschap, de vertegenwoordiger voor
Nederland, houden een esdoorn vast van 85
jaar oudDe boom kost 1500 gulden.
bijzonder kleine huistuintjes van de
Japanners (vaak niet groter dan een bij
twee meter).
Hoe dan ook, vaststaat dat Bonsai In
Japan vanaf de twaalfde eeuw werd
Hi "-Vy - '/JS&
beoefend en Is uitgegroeid tot een
kunstvorm, waarbij de kunstenaar op
creatieve wijze ©en harmonieuze
verfijning van de natuur tot stand
probeert te brengen.
Het kweken van deze boompjes is in
feite simpel, maar vergt veel geduld.
Belangrijk is, dat het boompje in de pot
blijft. De wortels krijgen daardoor geen
kans zich volledig te ontplooien. In de
loop der jaren vullen ze de pot volledig,
maar krijgen door het ruimtegebrek niet
genoeg zuurstof. De sapstroom naar
boven neemt zodoende af.
Het opgroeiende boompje zeil wordt
ook stevig in zijn groei belemmerd. Met
(ijzer)draad worden stam en takken
zozeer afgebonden, dat zij evenmin
kans krijgen uit te groeien. Tezelfdertijd
gaat de kunstenaar de takken en de
stam leiden,, eveneens met draad en
soms zelfs met een soort klem.
Hierdoor blijft het boompje niet alleen
klein, maar krijgt ook de vorm die de
kweker beoogt.
Pas na zes jaar is deze opvoeding
voltooid. De pot is volledig gevuld met
wortels, zodat da sapstroom altijd
miniem zal worden gehouden. De
draden zouden verwijderd kunnen
worden, want door de uiterst gerings
aanvoer van levenssappen zal de boom
nu niet meer uitgroeien. De zaak is in
evenwicht en kan nu gekoesterd
worden.
De boompjes zijn precies gelijk aan
hun normale soortgenoten, die In de
vrije natuur een meer dan tienvoudige
hoogte bereiken. Niet alleen verschijnt
bijvoorbeeld bij de appelboom op de
juiste tijd de bloesem aan de takken,
zelts de (uiterst minieme) appeltjes
ontbreken niet „Wel te eten, maar
smaken doen ze niet", aldus de heer
De Groot
Hij stelt, dat iedereen Bonsai kan
kweken Wel is belangrijk, dat de juiste
pot wordt gebruikt. In de bodem
moeten een of meer gaten zitten en in
de rand van de onderzijde diepen
luchtinkeplngan te zijn gemaakt.
Het is een misvatting, dat de
mini-boompjes een soort kamerplanten
zijn. Integendeel, net als da echte grote
bomen moeten ze buiten staan. Af en
toe kan men het boompje binnenhalen,
soms zeifsp?,?,Japanse voor de duur
van twee maanden. In Japan is het dan
ook de gewoonte om de fraaiste
Bonsai-boompjes alleen binnen te halen
bij speciale gelegenheden, als er bezoek
komt of als men een feest geeft. Voor
de japanse „moederdag" is bijvoorbeeld
een speciale Bonsai-kweek, bestaande
uit drie miniatuur-gewassen, die geloot,
hoop en liefde uitbeelden. Op deze dag
wordt deze kweek door alle Japanse
gezinnen binnenshuis gehaald.
Uit deze speciale kweek blijkt al, dat
het niet altijd gelaten wordt bij één
boom. Soms schept de kweker een bos,
soms zelfs een landschap, waarbij
huizen en vijvers niet ontbreken. Deze
laatste categorie heet Bonkei, wat
iandschapsvorming betekent. Een
dergelijk samengaan van leven en dood
materiaal treffen we ook aan In
Madurodam, waar Bonsai werd
toegepast bij de boomaanplant van deze
miniatuurstad.
„Het aardige van Bonsai Is, dat het
niet door grote kwekerijen wordt
gedaan. In Japan zijn het veelal
particulieren, die hef als hobby
beoefenen. Vaak verkopen ze hun
werk pas al3 ze niet meer te eten
hebben", aldus de heer De Groot, die
zeil ook Ie begonnen met
experimenteren. Want allo boompjes
en bossen met een minimum leeftijd
van zes jaar Importeert hi| rechtstreeks
uit Japan. Toch wordt er In Nederland
ook gekweekt. Er bestaat aan
Bonsai-vereniging, die desgewenst alle
Inlichtingen kan verstrekken over hel
zelf-kweken van miniatuur boompjes.
Belangstellenden kunnen zich wenden
tot de afdeling Zuid-Holland, per adres
de heer D. Gcekoop, Plet
Moeskopstraat 7 In Gouda, teL
01820-21739.