Te weinig vrijwilligers
Amerikaans
koor in
Vlaardingen
Doen
CO
Dialoog
Politiek
Taal
methode
voor
arbeiders
Orgelconcert
Grote Kerk
JAC ook in
vakantie
open
Niet vrijblijvend
W andeïconcer t
VRIJDAG 7 JULI 1978
Henk Oosterling:
"Taalles is geen
vrijblijvende zaak"
Het is eigenlijk heel simpel: taal is een instrument,
het stelt 'de gebruiker ervan in staat zijn zegje te
doen. Denk a eens in: u krijgt een brief van meneer
de belastinginspecteur met de mededeling dat u
hem nog 2500 gulden schuldig bent. U weet dat
die brief op een vergissing berust. Wat doet u in
zo'n geval? Inderdaad, u schrijft hem een pittig
briefje terug en verzoekt hem voortaan van derge
lijke aanslagen verschoond te blijven.
Toch wonen er hier in
Nederland tienduizenden
mannen en vrouwen die zo'n
briefje niet kunnen schrijven.
Mensen die door de positie
waarin ze verkeren de
Nederlandse taal misschien
nog wei meer nodig hebben
dan de doorsnee Nederlander.'
buitenlandse werknemers.
Juist deze mensen zijn vaak
overgeleverd aan malafide
huurbazen en werkgevers die
het met
arbeidsovereenkomsten niet 20
nauw nemen. Aanleidingen
genoeg daarom voor
conflicten en moeilijkheden.
Situaties die van iemand die
daar in verzeild raakt vergen
dat hij het achterste van zijn
of haar tong laat zien. Maar
de tong van de gastarbeider
struikelt over onze taal, raakt
erin verstrikt. Hij begrijpt
maar half wat hem gezegd
wordt, laat staan dat hij het
juiste weerwoord weet te
vinden. Als een onmondig
kind moet hij alles maar over
zich heen laten komen, de
gastarbeider; een volwassen
vent overigens, van wiens loon
niet zelden twintig magen
gevuld dienen te worden.
Samen met Frank Nijhuis.
later Hob Lenoir en de
vrijwilligers van het buurthuis
„De Putse Poort" in
Rotterdam-Zuid probeerde
Henk Oosterling aan die
mondigheid iets te doen. Ze
ontwikkelden een taalmethode
„Nederlands voor
Gastarbeiders", die voor een
belangrijk gedeelte steunt op
de gedachte dat taal een
instrument is waarmee
problemen herkend kunnen
worden en opgelost.
Dus als mensen in de
problemen zitten, dan leer je
ze gewoon even de taal en
klaar is Kees? „Nee, zo simpel
ligt het niet Wij hebben juist
ontdekt dat taal niet zomaar
het middel js tegen alle
kwaden, maar dat je heel
bewust moet kiezen wat voor
soort taal je gastarbeiders
leert Taal is een instrument,
maar dan moet je ze wel het
goede instrument even", voegt
Henk Oosterling daar
onmiddellijk aan toe. Met een
zaag kun je geen spijkers
uittrekken en met een
nijptang kun je niet zagen. Dit
eenvoudige inzicht blijkt van
groot belang: iemand zomaar
een beetje taal leren kan niet,
er is altijd de keuze wat voor
taal! Taal is niet vrijblijvend.
Henk Oosterling zal er in dit
gesprek herhaalde malen op
terug komen.
Maar voordat we daar verder
op ingaan, eerst maar wat
over de methode zelf. Het
betreft per slot van rekening
een uniek iets. „Het feit dat
wij - die toch helemaal niet
een speciale opleiding voor
zoiets- genoten hebben dit
kunnen doen, betekent dat er
een terrein braak ligt. Op de
universiteiten zijn ze nu pas
begonnen met gerichte
opleidingen voor taalles aan
gastarbeiders. Wij hebben het
helemaal zelf moeten doen. Er
was gewoon niets.
Thuis, gezeten voor een
boekenkast vol
grammatikaboeken („Als je
eenmaal met dit werk begint,
zul je ze echt allemaal moeten
lezen!"), vertelt Henk er meer
over. Eén ding wordt
duidelijk: het is een immense
hoeve^heid werk en tijd die
de vrijwilligers in de
ontwikkeling van deze
methode hebben moeten
steken.
Iemand die een beetje op de
noogte is met de situatie zal
daar trouwens niet vreemd
van opkijken. Gastarbeiders
met het Nederlands vertrouwd
maken is voor het grootste
gedeelte vrijwilligerswerk.
Literatuur bestaat er niet of
nauwelijks.
„In het verleden", vertelt
Henk „kwam het er dikwijl op
neer, dat vrijwilligers in
arrenmoede maar naar lagere
schoolboekjes grepen. Die
boekjes waren volledig
afgestemd op Nederlandse
kinderen. Let wel: kinderen.
Alleen kennen ze ónze taal
niet. Toen kwam hier in
Rotterdam Nel Soetens van
het Comité Pro Gastarbeiders
met een methode die
tenminste gericht was op de
alledaagse praktijk van de
gastarbeider. Wat dat betreft
heeft zij pionierswerk gedaan.
Maar toch vonden we dat die
methode niet zo goed voldeed.
Voor diegenen die les moeten
geven. Vergeet niet dat dat
mensen zijn die voor zoiets
helemaal geen opleiding
hebben gevolgd".
Dat is trouwens ook het
grootste bezwaar tegen de
TELEAC cursus voor
buitenlandse werknemers,
volgens Henk. Er wordt
onvoldoende rekening
gehouden met de praktijk van
het lesgeven zélf. En die
praktijk is dan de
zondagmiddag of zomaar een
doordeweekse avond, waarop
mensen van allerlei allooi en
opleiding andere mensen iets
proberen te Ieren. In het begin
vaak met handen en voeten.
Zo ontstond de methode
..Nederlands voor
Gastarbeiders". Helemaal
vanuit de praktijk. Met
handen en voeten. „Van begin
af aan hebben we op het
buurthuis heftig
gediscussieerd over hoe je
iemand nu het beste een taal
bij kon brengen. En hoewel de
methode bij lange na nog niet
gerealiseerd was is tóen het
basisidee daarvan al vast
komen te staan; je leert
iemand het beste een taal
door dingen te doen!"
Kosrmri
kSntrökr
LVV*3 «A3*-
Vijf jaar geleden werd in Vlaardingen de ABC-groep opgericht. Eenmaal
begonnen met het geven van taallessen kwam de groep met veel meer problemen
in aanraking.
Voorbeeld van wat de methode te bieden heeft. Dit komt uit het tweede deel,
dat heel gedetailleerd ingaat op allerhande problemen waarmee de gastarbeider te
maken heeft.
Benijdenswaardig is de positie van de meeste
gastarbeiders niet. Ingekneld tussen twee to-
taal verschillende culturen, moeten ze zich
maar zo'n beetje beredderen. Vijf jaar geleden
werd in Vlaardingen de ABC-groep opgericht
om hen daar mee te helpen. Dat betekende
aanvankelijk - de naam ABC-groep zegt het
al - taalles, en soms letterlijk: analfabeten het
abc aanleren. Niet het makkelijkste werk.
Werk ook dat een grote inzet vergt. Werk
tenslotte dat geheel door vrijwilligers gedaan
moet worden.
Maar eenmaal begonnen met taallessen kwam
de ABC-groep met nog veel meer problemen
in aanraking die allemaal te maken hadden
met de situatie waarin de gastarbeider ver
keert. Zo behartigt de groep momenteel een
gedeelte van de belangen van gastarbeiders
bij de gemeente. Niet omdat ze daar zélf niet
mals genoeg voor zouden zijn. maar eenvou-
dig omdat ze de weg niet kennen cn de taal
nauwelijks spreken.
Ondertussen gaan de taallessen gewoon door.
Het is een kleine, maar trouwe groep vrijwilli
gers die elke zondagmiddag Mustafa en Ali
probeert uit te leggen dat je niet moet zeggen
„Ik staat" maar „ik sta.
Die taallessen worden gegeven aan de hand
van de taalmethode „Nederlands Voor Gastar-
beiders", waarover op deze pagina meer.
De Vlaardingse'ABC-groep heeft overigens
nog een schrijnend tekort aan vrijwilligers.
Niet in de laatste plaats doordat bij de taalles
sen maar al te vaak gewerkt moet worden
met een verhouding van één vrijwilliger op
één cursist- Wie zich op de eén'of andere wijze
verdienstelijk wil maken in dit werk moet
even bellen met Jan v. Es. tel.: 34 92 67. Hij
zal u graag verder helpen.
Doen. Henk gaat er nader op
in- „Het viel ons op, dat
opgave. Niet in de laatste
plaats doordat zoiets
ingewikkelds een ingewikkelde
taal vergt Je moet
taalconstructies gebruiken met
woorden als „omdat",
„doordat", „mits" enzovoorts.
Kortom zinnen die wij zelfs
nog vaak foutief gebruiken-
Een onmiddellijk antwoord op
al die praktische vragen
konden de werkers van de
„Putse Poort" dus niet geven.
,Maar wat we inmiddels wel
begrepen hadden", gaat Henk
verder, „is dat taal niet iets is
dat je uit een woordenboek
leert. Integendeel: met taal
dóe je iets, zoals wij op het
ogenblik een gesprek met
elkaar voeren. Taal is dialoog,
een gesprek. Je kunt er
vragen mee stellen, bevelen
geven, antwoorden en wat al
zal zijn. En anders herkent hij
hem wel middels de
toneelstukjes die de
vrijwilligers samen met hem
gaan uitspelen. In elk geval
siuit de stof heel wat beter op
zijn praktijk aan dan het
aloude „Het is feest Teun en
Mies en Jaap zijn er ook. Dat
vindt Ot fijn".
Henk: „Daar moet je voor
zorgen. Dat de situatie van het
gesprek duidelijk is. En dan
begrijpt de cursist best wel
waar het over gaat Ook al
spreekt hij nog geen woord
Nederlands en is er geen
tweede taal, in dit geval de
moedertaal van de cursist
waarin de lesgever hem het
een en ander uit kan leggen,
die ons de helpende hand
biedt. Het enige dat ons ter
beschikking staat is het
Meinema, helemaal zonder
voorkennis. Die was er
immers niet „En hij laat me
de werkbladen zien met de
eerste tekeningen. Gestencilde
velletjes, waaruit tenslotte het
leerboek geboren zou worden.
Ik zie tekeningen van een
mannetje met een snor tot op
zijn knieën haast „Die heette
Tim", becommentarieert hij.
„Tim was gastarbeider. Beetje
ndief, hè, om hem zo'n
Hollandse naam te geven?
Maar goed, nu die snor. Op
een gegeven ogenblik kwamen
wij erachter dat dat een
onding was. Met zo'n gevaarte
onder zijn neus kon je nooit
goed gelaatsuitdrukkingen
weergeven. En dat was nu
juist zo belangrijk in
dialoogsituaties. Dus Rik alles
weer overtekenen!"
merkwaardigheid voor, dat er
twee volwassen mensen in
een leerproces zijn
verwikkeld, maar één
daarvan praat alsof hij een
klein kind is. Met als gevolg
dat de gelijkwaardigheid ver
te zoeken is. Het is voor de
lesgever maar al te
verleidelijk om iemand die zo
„kinderachtig" praat ook
kinderachtig te behandelen".
Om dit soort vernederende
situaties zoveel mogelijk te
vermijden hebben we de
methode zo opgezet dat cursist
en lesgever over dingen
moeten praten die hen beiden
aangaan. Hoe verder de
cursist vordert in het lesboek,
des te veelvuldiger komen dit
soort onderwerpen aan de
orde. Één van die
onderwerpen is bijvoorbeeld
Henk Oos
terling voor
zijn boeken
kast. Hij
heeft hem
nodig gehad.
Samen met
Rob Lenoir,
Prank Nijhuis
en Rik Mei
nema ontwik
kelde hij de
taalmethode
„Nederlands
voor Gastar
beiders". Van
de methode
zijn inmid
dels twee de
len uitgeko
men. tot nu
toe bedroeg
de totale op
lage, ver
spreid over
drie drukken,
4500 exem
plaren.
momenteel zo, dat we ons niet
meer achter onwetendheid
kunnen verschuilen!"
We kunnen niet meer om het
onderwerp heem Wat Henk
zei was klare taal. Maar; „Als
ik ga spreken over de
politieke samenhang tussen
taal en maatschappij, dan
komt dat toch verkeerd over.
De mensen denken; o ja,
indoctrinatie. Nou laat één
ding duidelijk zijn: als wij
iets juist niet willen is dit
het wel".
Toch gaat hij er op door. Nu
we er toch over spreken wil
hij het het dan ook meteen
maar even goed zeggen.
„Als je de methode doorleest,
zul je zien dat zij thematisch
is. Dat wil zeggen; er komen
allerlei onderwerpen ter
sprake die de gastarbeider
direct betreffen. Bijvoorbeeld;
de fabriek, het ziekenhuis,-
arbeidsproblemen,
huurproblemen enzovoorts.
Vooral in deel II gaan we
daar uitgebreid op in. Je vindl
er afdrukken van
huurcontracten, de structuur
van een ondernemingsraad en
al dat soort dingen".
Maassluis De vervanger van
de vaste organist van de Grote
Kerk van Maassluis, Jaap
Krooneburg, geeft zaterdag
avond 8 juli vanaf kwart over
acht een orgelconcert, het eer
ste concert na de restauratie
van het orgeL De toegang tot
de kerk, die vanaf half acht
open is, bedraagt vier gulden;
houders van een CJP en 65+
kaarten betalen slechts één
rijksdaalder.
gastarbeiders die wel eens bij
het buurthuis aan kwamen
kloppen, altijd met hele
concrete problemen hier
kwamen. Bijvoorbeeld dat ze
zo'n last hadden van lekkage.
Dat hun huur weer eens
onredelijk verhoogd was. Of
ze zaten in moeilijkheden met
hun verblijfsvergunning. Al
dat soort dingen. Nou, wil jé
daarmee helpen, dan moet
jé onvermijdelijk woorden
gebruiken als
„hum-commissie",
„rechtswinkel",
„vreemdelingenpolitie" en ga
zo maar door. En dat terwijl
gastarbeiders als ze hier
komen bijna totaal
on aanspreekbaar zijn".
Ga er maar eens voor zitten.
Het is een onmogelijke
niet meer. Dat gesprek is het
didactisch uitgangspunt
geweest van de methode".
Klopt V/ie de eerste les van
het eerste deel van
„Nederlands voor
Gastarbeiders" opslaat 2iet
daar een serie
ondubbelzinnige tekeningetjes
van een douane-employee en
een zuidelijk type dat
kennelijk zpjuist in ons land is
gearriveerd. „Wie bent u?"
vraagt de douane. „Ik ben
Osman", is het antwoord. Aan
de gastarbeider, van wie
wordt verwacht dat hij aah
het begin van de cursus nog
geen woord Nederlands
spreekt, is het nu om uit te
maken wat er aan de hand is.
Maar gelukkig is het een
situatie die hem niet onbekend
gezichtsvermogen en het
gehoor; door situaties te laten
zien - of dat nu door een
toneelstukje is of op een
plaatje - moeten we komen tot
het namen geven aan die
situaties. Op zo'n manier leer
je samen, lesgever èn cursist,
dingen in woorden vangen".
Het blijkt een prima methode.
Berichten uit de praktijk zijn
zeer gunstig. En daar gaat het
om.
Een ander aspect dat vastzit
aan het feit, dat de hele
methode opgebouwd is rond
de dialoog, vormen de
tekeningen waar het lesboek
vol mee staat. Henk vertelt
daarover; „Je hebt er geen
idee van hoeveel werk dat is
geweest Net als wij allemaal
begon onze tekenaar, Rik
Tot driemaal toe is dat
gebeurd, voordat het eerste
deel uitkwam! Een heidens
werk. Maar wel met het
resultaat dat de tekeningen
haarscherp uitbeelden waar
het precies om draait Tim
heet nu Osman en in plaats
van een driepondsknevel
draagt hij nu een klein
„Italiaans" snorretje.
Dialoog, dat wil zeggen een
situatie, waarin mensen met
elkaar In gesprek zijn. En een
echt gesprek is pas mogelijk
als mensen op voet van
gelijkwaardigheid met elkaar
dat gesprek aangaan. Henk:
„Nu doet zich bij taalles aan
gastarbeiders de
de sexualiteit Vrijwilligers
hoéven er niet over te
spreken, maar éls ze het doen
dan kan dat niet meer
vrijblijvend.
En zo blijkt bij nader inzien,
dat bijna alle onderwerpen
van de vrijwilliger veel inzet
eisen. Vrijblijvend te werk
gaan kan haast niet Ook niet
in politiek opzicht. „Je kiest
onderwerpen", zegt Henk, „en
daarbij zeg je bewust: dit niet
en dat wèl. Gastarbeiders
zitten in een bepaalde situatie
die met politiek te maken
heeft. Daar kunnen we niet
om heen. Zeggen: ik hou de
politiek erbuiten en leer
gastarbeiders gewoon
Nederlands, klaar uit, is een
vertederend standpunt maar
naief. De ontwikkelingen rijn
„Maar zoals ik al aan het
begin van dit gesprek
vertelde, kwamen
gastarbeiders bij ons met
vrégen. De consequentie
daarvan was dan ook dat we
bij de behandeling van de
diverse thema's van vragen
2ijn uitgegaan. Dat betekent
dat wij bij alle thema's de
probleemstelling als
uitgangspunt genomen
hebben. Dus niet het
onderwerp „gas", maar
„lekkage"; niet „huur", maar
„huurverhoging". Wat dat
betreft kun je zeggen dat de
methode politiek is. Wij
hebben ons materiaal op een
bewuste, niet-vrij blijvende
manier gekozen. Maar de
pretentie om de gastarbeider
politiek bewust te maken, die
hebben we,niet O nee, dat
zijn ze al! Op hun eigen
manier, vanuit hun eigen
cultuur. Wij hebben te maken
met volwassen mannen en
vrouwen. Die ga je niet
vertellen hoe zij moeten
denkpn. Wij tonen hun alleen
maar hoe ze zelf hun
problemen op kunnen lossen.
Door ze de weg te wijzen. En
daarbij hebben we taal nodig.
Meer pretenderen we niet,
maar ook niets minder!"
Vlaardingen In verband met
de zomervakantie heeft hef
JAC haar openingstijden ge
wijzigd. I.» de periode tot en
met vrijdag 18 augustus zijn
deze tijden als volgt: van
maandag tot vrijdag geopend
van 9.O0 tot 13.00 uur. Daar
naast op de dinsdag- en don
derdagavonden van 20.00 tot
22.00 uur. Het adres van het
JAC is P.K. Drossaertstraat
201.
Vlaardingen Aad Zouten
dijk, organist van de Grote
Kerk, en het blazersensemble
„Pnanta Rhei" onder leiding
van Lex Oosterhoek concerte
ren zaterdag 8 juli in de Grote
Kerk. Het concert begint om
drie uur 's middags en duurt
tot vijf uur. Het te vertolken
programma omvat werken van
onder andere Boëly, Dubois,
Andriessen en Raff. De toe
gang is gratis.
Vlaardingen „The American
Youth Chamber Orchestra and
Chamber Chorus" geeft maan-1
dagavond 17 juli om kwart
over acht in de Vlaardingse
Stadsgehoorzaal een eenmalig
concert. Er staan werken op
het programma van Youmans,
Parker, Rossini, Mozart, Bach
en Jo Mulder.
Laatstgenoemde is de huidige
dirigente van een aantal koren
in Den Haag en Vlaardingen.
Vijf jaar geleden heeft rij met
het Vlaardingse Jeugdkoor een
tournee door een -deel van
Amerika en Canada gemaakt,
waar de door haar geschreven
en in het Engels vertaalde
jeugd-operette „The Magie
Wand" in verschillende steden,
waaronder New York, is opge
voerd.
Het American Youth Chamber
Orchestra and Chorus zal
maandagavond uit deze operet
te een selectie ten gehore bren
gen.
