Stukje historie voor de sloop
Hartstikke
fijn
Jeugdland: 1978
Laatste herinneringen aan Gusto
VRIJDAG 4 AUGUSTUS 1978
SC/VD/VVW 4
na, Egypte, Argentinië, Stam. Tunis, Spanje,
Werkelijk teveel om op te noemen.
PIOMER
Was A. J. Smulders een pionier in zijn tijd; zijn
opvolgers door de jaren heen waren dat even
eens. Ingenieurs van Gusto bedenken telkens nog
nieuwere en ingenieuzere werktuigen, van bag
germolens tot reusachtige boten met nog reus
achtiger hijskranen. Gusto-Schiedam kreeg op
die manier een unieke naam in de wereld.
Schiedam doet veel mensen onmiddellijk denken
aan scheepsbouw; een verbinding die vooral
door de oudste van de huidige Schicdamse wer
ven is veroorzaakt.
Guslo-Schiedam; een verbinding die nog bestaat.
Hoe lang nog? Misschien enkele maanden. En
dan is er weinig meer over dat getuigt aan de
grote rol die de familie Smulders en hun bedrijf
Gusto in de Schiedamse geschiedenis hebben
gespeeld. Wat rest zijn dan verschillende
scheepsmodellen die binnen afzienbare tijd in
het Maritiem Museum Prins Hendriek in Rotter
dam zullen worden ondergebracht- Samen met
de andere materialen die dat museum over
Gusto weet te bemachtigen. Iets is er op die
manier tenminste nog bewaard; mogelijk blijkt
het museum in staat een goed overzicht te geven
van de betekenis van Gusto en Smulders in de
geschiedenis.
Eén van de mooiste nog bestaande herinnerin
gen aan Gusto zal waarschijnlijk niet behouden
blijven: de gebouwen met in het bijzonder het
grote kantoorgebouw, waar een werkelijk schit
terende glas-in-Iood koepel de bezoeker werke
lijk van bewondering met de ogen doet knippe
ren- Het kantoorgebouw werd ontworpen door j
de Amsterdamse architect J. A. van Slraatcft.
De bouwtekeningen verraden de invloeden van
het Paleis op de Dam, een bouwwerk dat de
architect vermoedelijk bij het Gustogebouw
heeft geïnspireerd. Op 9 februari 1920 werden
de bouwtekeningen voor dit unieke gebouw
goedgekeurd door burgemeester en wethouders
van Schiedam. Achtenvijftig jaar later dreigt
het gebouw op een droevige manier aan zijn
einde te komen. Burgemeester en wethouders
zullen cr waarschijnlijk niets aan doen.
/S®
digheden besloten we een
experiment te wagen: in
plaats van de kinderen
naar ons toe te laten ko
men gingen wij naar de
kinderen toe".
Succes
Een dóódsimpele, eeuwe
noude formule; een for
mule die echter wel bij
zonder verstrekkende ge
volgen zou hebben. Een
heel andere, veel inge
wikkelder organisatie
zou nodig zijn om het
experiment enige kans
van slagen te geven. Die
organisatie kwam er,
dankzij Van Broekhoven,
en met die organisatie
DoOf
Richard Stomp
bleef het succes niet uit
Waren er vorig jaar na
afloop nog enige twijfels
niet alles was even
vlot verlopen, het weer
was niet ideaal geweest
(een nadeel van het bui-
tengebeuren) dit jaar
werd het grote gelijk van
de nieuwe aanpak onom
stotelijk bezwezen. Drie
weken lang denderde de
Jeugdk ara vaan door
Schiedam; alle wijken
werden aangedaan en
overal werden kinderen
bereikt die bij een. cen
traal Jeugdland waar
schijnlijk verveeld in
huis hadden gezeten.
1 1.1''j <fwi U» «M.1 ■wjm.uw-- miwwari
Ook veel meer buiten
landse kinderen deden
mee; dit jaar bleven zelfs
Turkse moeders, die ge
woonlijk nauwelijks bui
ten de deur komen, bij
hun kinderen staan kij
ken. Dat was iets dat
over de gehele breedte
opwel, niet alleen Turkse
moeders maar ook de an
dere ouders waren meer
dan ooit betrokken bij
het Jeugdland-vermaak
van hun kinderen. Voor
heen „parkeerden" ou
ders hun kinderen bij de
sporthal om ze enkele
uren later weer op te ko
men halen. Nu deden „de
ouders als het ware met
de kinderen mee."
Motto
Wat viel er zoal te bele
ven dit jaar? Eigenlijk
teveel om op te noemen.
Het belangrijkste was de
kinderen bezig te laten
zijn, niet passief maar
actief.Dat werd vooral
gerealiseerd bij creativi
teit en bij sport en spel.
En bezig waren de kinde
ren; met de tong uit
mond knutselde de een
een prachtige boot in el
kaar, terwijl de ander
met het zweet op het
voorhoofd een hockeybal
een geweldige mep gaf.
Dat bezig zijn was het
grote motto van Jeugd
land 1973; het telde niet
of je met volleybal had
gewonnen of verloren of
dat je techniek niet zo
goed was, het enige dat
telde was dat je het
dééd,, Op die manier was
er voor alle kinderen een
heleboel te beleven en te
genieten. Ook de kinde
ren die ergens niet zo
goed in waren deden ge
woon mee. Het hinderde
niet, niemand stoorde
zich aan de „fouten" van
anderen. Een instelling
waar vele ouderen nog
een voorbeeld aan kun
nen nemen.
Actief bezig zijn het
bleek ook bij het theater
gedeelte mogelijk. Haak
van Overloop bijvoor
beeld maakte een schitte
rend programma samen
met de kinderen waarbij
de scheiding tussen het
toneel en de zaal niet te
maken was. Het leukste
was misschien wel dat
zowel jongens als meisjes
met activiteiten meede
den waar ze vroeger de
neusjes voor ophaalden;
zo waren er vijf meisjes
bij het vissen en kon men
verschillende jongens be
zig zien met macramé en
met weven.
De medewerking die
Jeugdland van de diverse
gemeentelijke diensten
kreeg was bijzonder goed
en soepel; het GEB zorg
de voor de nodige elektri
citeit, de plantsoenen
dienst voor een toiletwa
gen, de afdeling bestra
tingen voor een steigertje
bij het kanovaren, en de
VROM voor het navegen
van de pleinen na afloop
van de activiteiten; wer
kelijk alle diensten werk
ten mee om Jeugdland g
dit jaar te maken wat het g
was: een. ontzettend gei- g
nig en goed georgani- g
seerd spektakel. I]
Deze gezichtjes laten
er weinig twijfel over be
staan; het was hartstikke
fijn.
Een stukje historie van Schiedam dat voorgoed dreigt te verdwijnen.
Gusto heeft altijd veel
betekend voor de werk
gelegenheid in Schie
dam.
Gusto, het bedrijf dat eens het noodlijdende
Schiedam weer nieuwe impulsen gaf, kwam zelf
diep in de moeilijkheden. Zo diep zelfs dat er
geen redden meer aan was, niet door de leiding
van het bedrijf en niet door de gemeente Schie
dam. Alle arbeiders worden na een bijzonder
lange „vakantie" ergens anders onderge
bracht, alle nog aanwezige materialen worden
verkocht en, aks al het andere al verdwenen is,
zullen ook de opstallen van Gusto verkocht
worden. Wat er na de verkoop van zal worden?
Niemand die hei weet.... hüeuwbouwfiats vor
men één van de vele mogelijkheden; het hangt
er vanaf wie er bij de openbare verkoop de
hand op weet te leggen.
Toen een zc-kere A. J. Smulders in 1905 een
bedrijfje in Schiedam begon, kon nog niemand
vermoeden welk een grote toekomst het toenma
lige scheepsbouw-, machinebouw- en staalbouw
bedrijf beschoren zou zijn. Deze onwetendheid
met betrekking tot de toekomst is tevens een
redelijke verklaring van de weerstand, die aan
vankelijk tegen de vestiging van het bedrijf
bleek te bestaan. Een andere verklaring voor de
bezwaren uit die tijd is te vinden in het karakter
van de stad Schiedam vóór 1905.
KURK
Jenoverindustrie was de kurk, waarop de econo
mie van het stadje dreef. Vierhonderd branderij
en vormden aan het eind van de negentiende
eeuw het draagvlak van de stad. Toen men
spiritus ging gebruiken als grondstof bij het
bereiden van jenever ging het snel bergafwaarts
met de branderijen. De jeneverindustrie was
kieinin dus trie; alles gebeurde op een kleine
schaal met weinig mensen per branderij: ook het
•produkt dat gemaakt werd is van bescheiden
afmetingen. De fabriek, die Smulders wilde be
ginnen droeg een heel ander karakter: het was
grootindustrie, iets waar men duidelijk niet aan
gewend was. Hoe dan ook, de bezwaren die er
tegen de komst van Smulders bestonden werden
overwonnen en in 1905 was Schiedam een grote
industrie rijker. Hoewel Smulders zijn activitei
ten beslist niet groot begon, vond in 1906 al een
redelijk aantal Schiedammers een baan bij de
scheepswerf, Schiedammers die zonder de vesti
ging van het bedrijf waarschijnlijk nooit werk
hadden gevonden, temeer omdat het met de
jenever zo slecht ging.
Smulders was in zijn tijd geen gewoon onderne
mer; hij zag, meer dan anderen, in wat de
toekomst zou gaan brengen. Hij zag het belang
in van de ijzeren en stalen schepen, die de
houten vaartuigen nagenoeg volledig zouden ver
dringen. Hij zag ook het belang in van bagger-
Door Richard Stomp
molens, die de bestaande waterwegen en havens
moesten verbreden, zodat ook de veel grotere
ijzeren boten er zouden kunnen komen. Het bleef
echter niet bij het onderkennen van dit belang
alleen. Hij ging zelf baggermolens bouwen, waar
in de toekomst zo'n grote vraag naar zou ont
staan. In 1896 (voordat hij zich in Schiedam
vestigde) leverde hij al zijn eerste zeewaardige
baggermolen aan Brazilië. En na Brazilië volgen
meer landen: Australië. Rusland, Engeland, Chi-
■■anoHMBmninnaaBaB
concerten. De grote man
achter Jeugdland, Joop
van Broekhoven, beseft
dit maar al te goed. Hij
vertelt: onder al die me
dewerkers ben je ner
gens, ik kan oog zulke
niooie plannen verzin
nen, als er geen mede
werkers zijn om met de
uitvoering 'te helpen,
vallen die plannen in hei
water.
Ik ben toevallig coordi
nator van het geheel,
maar dat betekent niet
dat ik belangrijker ben
dan een ander; een bijrij
der is minstens even be
langrijk."
Jarenlang is JeugcUand-
Schïedam in de Margriet-
hal gehouden. Alle activi
teiten waren geconcen
treerd in die ene hal; het
was de bedoeling dat de
kinderen uit de wijken
naar de hal, naar Jeugd
land toe kwamen. Vorig
jaar werd voor het eerst
voor een nieuwe opzet
gekozen. De federatie
van Schiedamse instellin
gen, waarin alle club- en
buurthuizen zijn verte
genwoordigd, zag geen
mogelijkheid meer om,
naast het gewone club-
en buurthuiswerk, ook
nog eens de organisatie
van Jeugdland ter hand
te nemen, zoals het tot
die tijd gebeurde. De ge
meente zag de organisa
tie van het grote, jaarlijk
se, evenement aan zich
teruggespeeld en be
noemde een man, die
zich een groot deel van
het jaar met Jeugdland
bezig kon houden. Joop
van Broekhoven was (en
is) die man.
Afmelden en koffie
drinken, e/ke ochtend
op bureau Jeugdland
gezelligheid onder de
medewerkers.
Bij
Met zijn „komst" naar
Jeugdland veranderde de
hele opzet van dat gebeu
ren. Van Broekhoven:
„Met de opzet, zoals die
op dat moment was, was
ik niet helemaal tevre
den. Niet dat het een
slechte opzet was; inte
gendeel: het gebeuren in
de Margriethal was altijd
uitstekend geregeld.
Toch kleefden er enkele
voor de kinderen minder
prettige dingetjes aan. Zo
moesten kinderen altijd
uren in de rij staan voor
dat ze bijvoorbeeld
op de springmatras te
recht konden. Vaak gin
gen kinderen dan zolang
maar iels anders doen;
dat andere deden ze dan
maar half, één oog bleef
gericht op die prachtige
springmatras."
„Iets anders was de be
reikbaarheid van het ge
beuren: uit een enquête
bleek dat kinderen uit de
Gorzen eenvoudig niet
naar de verre sporthal
kwamen. Ik kreeg de in
druk dat ouders het vaak
te gevaarlijk vonden om
kinderen die grote af
stand per fiets door het
drukke Schiedamse ver
keer te laten afleggen."
„Bij die bezwaren, die ik
tegen Jeugdland in één
zaal had, kwam het toe
val dat de Margriethal
vorig jaar net verbouwd
werd zodat we wel moes
ten uitwijken. Door deze
samenloop van omstan-
Schïedam Donderda
gochtend kwart over ne
gen. Ongeveer vijfen
twintig jongelui drinken
koffie op het bureau
Jeugdland, Samen met
n°g vijftien jongeren
vormen zij de ruggegraat
van het Jeugdland-ge-
beuren Jb Schiedam: zon
der hen zou geen enkele
activiteit doorgang heb
ben kunnen vinden, geen
film, geen creativiteit,
geen sport en spel, geen
bloemschikken, geen
puzzel tochten en geen
