Derde
lustrum
van oudste actiegroep
UwssmsmBm
-
MBMIili
VRIJDAG 10 NOVEMBER 1978
SC/VDAVW 5
0© waakhonden
van het
milieu
--yt?
•i.
<«v«spf
doorWim Huibers
Op 14 november is het vijftien jaar
geleden dat de Vereniging tegen milieubesef in en
om het Nieuwe Waterweggebied werd opgericht. Een
mijlpaal om wel even bij stil te staan. Want als
één van de eerste actiegroepen in dit gebied heeft
de VEM veel bijgedragen aan de bestrijding van
de luchtverontreiniging.
Na de Tweede Wereldoorlog wordt alle aandacht
gericht op de herbouw van de deerlijk verminkte
Rotterdamse haven. Voor de woningbouw worden
snel plannen gemaakt. Niet alleen moeten de verwoes
te huizen worden vervangen, tevens zijn nieuwe
woningen nodig voor de groeiende bevolking. Jam
mer genoeg vinden de planologen in die tijd dat
de huizen zo dicht mogelijk bij het werk moeten
liggen om de reisafstand zo klein mogelijk te houden.
Dat zal later vele problemen gaan opleveren.
Daarnaast wordt met grote
voortvarendheid gewerkt
aan de wederopbouw van
"üe"havens. Kademuren wor
den hersteld, kranen weer
opgericht en loodsen her
bouwd. De ene na de andere
industrie vestigt zich langs
de Nieuwe Waterweg. Bot
lek, Europoort en later
Maasvlakte ontstaan.
De geur die de bedrijven
verspreiden wordt aanvan
kelijk verheugd opgesno
ven. Er wordt gewerkt. De
economie herstelt zich. Maar
de blijdschap is van korte
duur. Naarmate de industrie
zich uitbreidt nemen de
geurtjes toe, evenals andere
vormen van overlast. Na de
roes van de wederopbouw
treedt een periode in van
bezinning. Men vraagt zich
af of het wel allemaal in dit
tempo moet doorgaan.
De produktieprocessen en
de daarbij soms optredende
storingen geven regelmatig
aanleiding tot klachten van
de bevolking, waarvan een
deel eigenlijk te dicht op de
industrie woont. Van liever
lee ontstaat er bij grote groe
pen mensen een toenemende
onrust over de milieuveron
treiniging. Er wordt wel veel
over de problemen gepraat,
maar er gebeurt weinig.
Veel bewoners krijgen er
schoon genoeg van.
Vooral in Vlaardingen heb
ben de mensen bijzonder
veel last van luchtvervuil
ing. Ramen werden mat, in
nylonkousen vielen grote ga
ten, TV-antennes zaten vol
aanslag en de tranen spron
gen de bewoners vaak in de
ogen als er ergens iets werd
opgestart of als er een sto
ring optrad.
VOORNE
Vlaardingen en Schiedam
behoren weliswaar tot de
plaatsen die de meeste hin*
der ondervinden, maar op
Voome-Putten mogen af en
toe Rozenburg, Geervliet en
Heenvliet ook de nodige
luchtjes opsnuiven.
Als op 8 oktober 1963 een
hoorzitting wordt gehouden
over een hinderwetvergun
ning voor de kunstmestfa-
briek ENCK in Vlaardingen
(tegenwoordig geheten
Windmill Hoilland) ver
schijnt er een negental bur
gers om hun bezwaren naar
voren te brengen en tegelijk
te klagen over de toestand
van het milieu. De pers be
steedt veel aandacht aan dit
protest en er onstaat een
spontane actie waarbij 2500
handtekeningen worden
verzameld. Het plan werd
opgevat een verenmging op
te richten om het protest een
meer permanent karakter te
geven.
In deze periode (4 november
1963) breekt brand uit in een
opslagloods van de ge
wraakte kunstmestfabriek.
De hele dag stromen bruine,
giftige rookwolken vlak
langs de huizen van de
Vlaardingse Westwijk. Dat
is de druppel die de emmer
doet overlopen.
ACTIEGROEPEN
Op 14 november wordt de
actiegroep opgericht. De
naam is Vereniging tegen
luchtverontreiniging in en
om het Nieuwe Waterweg
gebied (in 1971 gewijzigd in
Vereniging tegen milieube
derf). de oprichtingsverga
dering wordt zeer druk be
zocht. Er melden zich 350
leden aan. De eerste actie
groep is geboren. Begin 1970
wordt het Centraal aksieco-
mité Rijnmond (CAR) opge
richt. CAR en VTM blijken
zich te ontwikkelen als de
meest actieve actiegroepen,
al mag het werk van de
Stichting leefbare Delta en
Schone Randstad Zuid niet
worden uitgevlakt.
De actiegroepen ontwikke
len veel uiteenlopende acti
viteiten. Ze zijn doorgaans
goed op de hoogte van wat
er in het gebied gebeurt
(legaal en illegaal) op het
terrein van slordigheden bij
de bedrijven, storingen, ont
duiken van bepalingen, lo
zingen enz.
Er is veel beweging in de
actiegroepen. Soms rijzen ze
als paddestoelen uit de
grond. Ze gaan samenwerk
ingsverbanden aan, veran
deren hun actiedoeleinden
en soms verdwijnen ze weer
even snel als ze gekomen
zijn.
Een nog niet geëvenaard
hoogtepunt in de activiteiten
van de actiegroepen wordt
bereikt als de overheid over
weegt toestemming te verle
nen voor de bouw van een
hoogoven en staalfabriek op
de Maasvlakte. De protesten
hiertegen en tegen de aan
loopmoeilijkheden van de
olieraffinaderij van Gulf
doen het ledental van de
VTM stijgen tot ongeveer
duizend in 1975.
De VTM is aanvankelijk
nogal politiek gericht. De
toenmalig oorzitter vindt
dat wanneer er zo goed mo
gelijk gebruik wordt ge
maakt van de bestaande
wettelijke middelen, er
sneller een beter resultaat
kan worden bereikt. Juist
vanwege deze „legale" op
stelling krijgt de vereniging
doorgaans een goed gehoor
bij de overheid.
Het CAR komt begin 1970
tot stand. De verschillende,
meest plaatselijke actiegroe
pen, wijkraden en buurtco-
mités besluiten samen te
werken in één actiecomité.
Eén van de belangrijkste
taken van het CAR wordt
het voorlichten en tot verzet
oproepen van de bevolking.
De acties moeten wel steu
nen op nauwkeurige gege
vens en analyses. Het CAR
hecht meer waarde aan het
verkrijgen van het vertrou
wen van de bevolking dan
van de overheid.
Het CAR vindt dat de mi
lieuproblemen nauw samen
hangen met de structuur
van de kapitalistische sa
menleving. Het is dan ook
een actiegroep met politieke
doelstellingen. Ze verspreidt
pamfletten onder de bevol
king en schroomt niet harde
acties te voeren. Zo wordt
op 16 oktober 1972 een em
mer met giftig chemisch af
val op het bordes van het
Rotterdamse stadhuis neer
gezet, omdat in het Botlek-
■k
gebied een illegale stort
plaats van chemisch afval is
ontdekt.
Het CAR start in 1970 met
een honderdtal aanhangers.
In de jaren er na groeit het
aantal flink, maar in 1975
zijn er niet veel meer over.
Een deel van het CAR is
inmiddels opgegaan in het
Milieu Actiecentrum Neder
land (MAN).
BESTUURDER
Eén van de meest op de
voorgrond tredende verte
genwoordigers van het CAR
was destijds de Briellenaar
Arie van Dijk, werkzaam
als chemisch analist bij het
biologisch station Weevers-
duin in Oostvoome. Mede
door hem ontwikkelde het
CAR zich tot één van de
radicaalste milieugroepen
van ons land. Hij werd he
kend door de CAR-acties
tegen de hoogovens op de
Maasvlakte, de Gulf-fak-
kels, pijpleidingstraat door
Voome-Putten, koperlozin
gen van de Chemische In
dustrie Rijnmond enz.
Van Dijk, die ook lid is van
het PvdA, werd in septem
ber 1974 milieu-gecommit
teerde van het openbaar li
chaam Rijnmond, tot verba
zing van velen. Niet zo zeer
vanwege zijn jeugdige leef
tijd (toen 27), maar vooral
omdat hij deel ging uitma
ken van een bestuursor
gaan, waarmee hij zo vaak
overhoop had gelegen. De
activist werd autoriteit. De
man van de harde acties
werd een keurig bestuurder.
Arie zelf vond zijn overstap
niet zo vreemd. Hij zei des
tijds: „Via het CAR is ook
in de politieke partijen een
bewustwording gegroeid,
dat er aan het milieu iets
moet veranderen. De ideeén
van het CAR zijn ook in de
PvdA gemeengoed gewor
den. Overigens blijf ik acties
vanuit de bevolking belang
rijk vinden. Burgers moeten
zich aansluiten bij een actie
groep of een politieke par
tij".
De meeste CAR-leden zou
den weinig kritiek hebben
gehad op de overgang van
Arie van Dijk naar Rijn
mond. Ze vonden dat hij de
kans moest grijpen om op
bestuursniveau verder aan
de zaak te werken. Alleen
zijn grote mede-activist Re-
my Poppe was het er niet
mee eens. Hij vond dat Arie
aan de basis had moeten
blijven werken.
Arie van Dijk beheerde van
1974 tot 1978 de Rijnmond
portefeuilles milieu en
volksgezondheid. Voor de
komende vier jaar maakt hij
opnieuw deel uit van het
dagelijks bestuur van Rijn
mond. Alleen heeft hij mi
lieu moeten inwisselen tegen
onderwijs en welzijn.
WEERKLANK
Het werk van de VTM en
het CAR is niet voor niets
geweest. Ze bleken door
gaans goed op de hoogte te
zijn van de gebeurtenissen,
die zowel binnen als buiten
de hekken van de bedrijven
plaatsvonden. De invloed
van de actiegroepen was
niet gering. Hun protesten
vonden weerklank bij de
bevolking, de bedrijven en
de overheid. Mede daardoor
Is er op milieugebied veel
verbeterd, al blijven er uite
raard nog vele wensen over.
Zelfs de toenmalige burge
meester van Rotterdam,
Wim Thomassen, moest er
kennen dat de aanvankelijk
als lastig ervaren groepen
een nuttige functie vervul
len. In 1970 zei hij actiegroe
pen een gezond verschijnsel
te vinden. „Het is juist dat
de mensen zich laten horen
tegen de aantasting van hun
woonmilieu".
De actiegroepen hebben ook
hun steentje bijgedragen tot
het „wakker worden" van de
bevolking. Bij veel mensen
is van een mentaliteitsveran
dering sprake. Men is niet
langer bereid om de hinder
en overlast van de bedrijven
zonder meer te aanvaarden.
Mede door de massale pro
testen vanuit de burgerij
v/erd in 1971 besloten dat het
hoogoven- en staalbedrijf op
de Maasvlakte er met zou
komen.
OUDSTE
De Verenfging tegen milieu
bederf, die nu haar derde
lustrum gaat vieren, is op
het ogenblik de oudste nog
actieve milieuvereniging in
ons land. Zij is tevens één
van de weinige actiegroe
pen, die het vijftien jaar
heeft uitgehouden. In deze
periode heeft de vereniging
steeds geprobeerd een beter
beleid te bereiken op mi
lieugebied. Veel onheil is
daardoor voorkomen.
Ook in de toekomst is nog
een belangrijke taak voor de
vereniging weggelegd. „Er
zullen steeds personen zijn
die zich willen verrijken ten
koste van anderen. Onder
valse argumenten zoals ren-
tabiliteits ver be tering, groei,
werkgelegenheid of zelfs so
ciale woningbouw zal men
trachten natuurgebieden te
vernielen, bewoners te be
lasten met lawaai of stank
of hun eigendommen te be
schadigen. Zijn er geen aan
tastingen door recreanten,
dan zijn er wel doe-het-zel-
vers die hun puin kwijt wil
len, fabrieken die tot aan het
bos willen doorbouwen,
plannenmakers die er een
weg doorheen willen maken
of hoogspanningsleidingen
en pijpleiding straten willen
aanleggen. Aldus de VTM in
het blad Milieu-actief, een
gezamenlijke uitgave van al
lerlei verenigingen en groe
peringen op het gebied van
milieubescherming. Het
blad, dat uniek is voor de
gehele provincie, maakt veel
informatie toegankelijk
voor een breder gebied. Het
vervult zodoende de belang
rijke functie van spreekbuis
voor de waakhonden van
het milieu.