3€iieep§i>ouw
raakt steeds dieper
in het dal
MAANDAG 19 MAART 1979
VD/SC/WW4
Rozenburg/Rotter-
dam
De Nederlandse
scheepsbouw zit in
een diep dal. En dat
is niet iets van de
laatste maanden.
Sinds de economi
sche wereldrecessie
halverwege de jaren
zeventig zijn grim
mig en hardnekkig
karakter toonde en
de buitenlandse con
currentie toch een
voorsprong bleek te
hebben verworven, is
het armoe op de Ne-'
derlandse werven.
Saneringen, over
heidssteun en hals
brekende toeren om
orders binnen te sle
pen moesten en moe
ten de werkgelegen
heid zo goed en zo
kwaad zeker stellen.
Dat is maar ten dele
gelukt en het einde van
de lange lijdensweg is
nog niet in zicht. Waar
de economie hier en
daar weer wat meer op
adem schijnt te komen
is daar in de sector
scheepsbouw nog wei
nig van te merken. De
kleintjes houden daar
bij wat makkelijker het
hoofd boven water en
zien. kans met repara
tie- en kleine bouwop
drachten de werven
draaiend te houden.
Vooral echter bij Verol-
me's Dok en Scheeps
bouw Maatschappij
(VDSM), onderdeel van
het Rijn-S chelde-Verol-
me-concem (RSV), is de
situatie nijpend.
„Een uiterst zorgwek
kende toestand" vinden
vertegenwoordigers van
de Industriebond NW.
Een standpunt dat
wordt gedeeld door de
regering, die de RSV,
onder harde voorwaar
den een steun van een
kwart miljoen gulden
toezegden, ter redding
van een deel van de
werkgelegenheid.
Hoe zeer de scheeps
bouw mondiaal in het
slop zit bleek onlangs
nog uit de cijfers van
Lloyd's Register of
Shipping in Londen.
Gesignaleerd werd dat
de wereld scheepsbouw
zich nu op het diepste
punt bevindt sinds
1965. In het laatste
kwartaal van het vorig
jaar nam het aantal
nieuwbouworders wer-
derom af met 2,3 bruto
registerton tot een to
taal van iets meer dan
28 miljoen ton. In het
eerste kwartaal van
1974 werd er nog ruim
133 miljoen ton aan or
ders geboekt. Van de
overgebleven 28 miljoen
ton, als gevolg van de
oliecrisis en de daarop
volgende wereldreces
sie, neemt Japan met
zeven miljoen nog het
leeuwendeel voor zijn
rekening, gevolgt door
Brazilië (3 miljoen), de
VS (2,75 miljoen) en
Polen met 1,5 miljoen
ton. Tel daarbij nog de
groeiende inspanningen
van de Sowjet-Unie en
China, waarvan geen
cijfers bekend zijn en
het is duidelijk dat er
voor de rest van de we
reld, waaronder ons
land, weinig overblijft.
De groeiende angst
over die situatie resul
teerde eind vorig jaar
en begin dit jaar tot
politieke en organisato
rische activiteiten. De
beleidscommissie
scheepsbouw, waarin
overheid, vakbeweging
en werkgevers verte
genwoordigd zijn wees
minister van economi
sche zaken Van Arden-
ne op de „alarmerende
situatie" in deze be
drijfstak. Oppositielei
der Den Uvl vroeg van
de overheia om meerja
rige garanties voor de
werkgelegenheid in de
scheepsbouw naar aan
leiding van een bezoek
aan scheepswerf Van
der Giessen-de Noord,
waar overigens de
werkgelegenheidspro-
ble-
matïek iets minder nij
pend is.
Het antwoord van de
minister kwam snel en
de Kamercommissies
voor economische en
sociale zaken eveneens
in de materie. Met op
de achtergrond het vo
rig voorjaar ontworpen
steunplan ter otte
van bijna een r _jard
gulden voor de scheeps
bouw en metaalindus
trie, waarvan vooral
RSV en de Verenigde
Machinefa brieken-S tork
(VMF) moesten profite
ren, werden overheid,
werven en vakbonden
het eind vorig jaar eens
over een scheepsnieuw-
bouwbedrijf in Amster
dam voor de NDSM,
u echter van het RSV-
concem. Maar het hoe
en waarom van de op
zet is nog in nevelen
gehuld.
Miljoenen
Enige weken geleden
Ongerustheid over
werkgelegenheid bij
Verolme neemt toe
door
Frans Neten
De
scheeps
werf van
Verolme te
Rozenburg
in betere
dagen toen
de mam-
moettan-
kers de
werkgele
genheid
overeind
hielden.
legde de minister zijn
plannen op tafel bij de
Tweede -Kamercommis
sies: VMF-Stork krijgt
vijftig miljoen, maar
voor de RSV tastte de
minister dieper in de
buidel. Een kwart mil
jard kwam er uit de
pot. De Nationale In
vesteringsbank neemt
voor risico van de staat
voor 80 miljoen deel in
het aandelenkapitaal
van de RSV. Daarnaast
wordt nog voor zo'n
slordige 160 miljoen
aan steun verleend over
de jaren 1978 tot en
met 1981. Terugbetaling
behoeft alleen indien de
winst voor de belasting
in het tijdvak 1982
1991 groter is dan vijf
tien procent van het
aandelenkapitaal. In
dat geval vloeit twee
derde van het steunka-
pitaal terug naar de
overheid. Verder maakt
een investeringssubsidie
van dertig procent deel
uit van de overeen
komst die met RSV is
gesloten. Met het doen
van investering moet
echter nog gewacht
worden tot het onder
zoek naar de scheeps-
nieuwbouw bij de
NDSM-Amsterdam is
afgesloten.
Als tegenprestatie ver
langt de overheid een
stevige vinger in de
pap door middel van
een regeringswaame-
mer en drie commissa
rissen, die door de mi
nister van economische
zaken worden benoemd
en ontslagen. Die rege-
ringswaamemer krijgt
duidelijk bevoegdheden
en verder zijn er maat
regelen getroffen om
een „wegloop" van
winst, activiteiten en
materiaal naar buiten
landse vestigingen van
RSV te voorkomen.
„De steunverlening
beoogt de werkgelegen
heid in Nederland te
behouden en te verbete--
ren" zo luidt het argu
ment van de minister.
Een hard gelag daarbij
is dat de voorgenomen
en deels uitgevoerde sa
nering van de scheeps
bouw en reparatie in
het Waterweggebied
weinig reden tot vreug
de geeft. De herplaat
sing van ruim tweedui
zend werkoverbodige
werknemers^. in ae
scheepsbouw had tot
gevolg dat eind vorig
jaar ongeveer de helft
nog geen vervangend
werk had gekregen.
Voor vierhonderd werk
nemers in de leeftijd
van 57 1/2 jaar en ou
der is een ontslagver
gunning verleend. Van
Ardenne liet weten dat
vervangend werk voor
deze mensen nauwelijks
tot de mogelijkheden
behoort en aat ze zon
der veel financiële
schade met vervroegd
pensioen kunnen gaan.
Behalve de steun van
240 miljoen mag de
RSV nog rekenen op
een al verstrekte ach
tergestelde lening van
150 miljoen en een nog
wachtende lening van
een honderd miljoen
voor de financiering
van investeringen in de
grote scheepsbouw. De
afhandeling van dit
steunonderdeel is ech
ter afhankelijk van de
resultaten van een on
derzoek in de scheeps-
nieuwbouwsector van
RSV, speciaal de Verol
me werf op Rozenburg.
Orde op zaken
Dit met de te benoe
men regeringswaame-
mer toont eens te meer
aan hoe groot de onge
rustheid is rondom de
werf bij Rozenburg
want vrij vertaald bete
kent het regeringsstand
punt toch: eerst rode
op zaken stellen, dan
de financiële steun. Uit
blijven van voldoende
orders van flinke om
vang om zowel de con
tinuïteit bij de voorbe
reidingswerkzaamhe
den,
nieuwbouw en af
werking zeker te stellen
hebben tot gevolg ge
had dat met name de
voorbereidingsafdelin
gen bij de VDSM maar
met moeite aan het
werk te houden zijn.
Bovendien ligt er een
reorganisatieplan van
het bureau Berenschot
bij de bedrijfstop om
diverse problemen in
de beleidssfeer, arbeids
plaatsen en de produk-
tiviteit op te lossen.
Vanuit de PvdA-fractie
in de Tweede Kamer is
onlangs nog scherpe
kritiek uitgeoefend op
de bedrijfsorganisatie
en de proauktiviteit bij
Verolme. Van die zijde
werd het bedrijf verwe
ten door slechte organi
satie een aantal tanke
ropdrachten niet con
currerend genoeg te
kunnen uitvoeren. Juist
omdat de Nederlandse
staat nu door de kapi
taalsdeelname voor
veertig procent aandeel
houder wordt van het
RSV-concem en boven
dien de grootste schul
deiser is werd afge
vraagd of de overheids
controle wel toereikend
Bij de VDSM was men
eind vorig jaar nog niet
zo pessimistisch over
de vooruitzichten van
het bedrijf, ondanks
het feit dat de wereid-
scheepsbouw nog steeds
in het diepe dal zit.
Een vertegenwoordiger
van het bedrijf ontken
de dat er door het ge
reedkomen van het
boorplatform waaraan
men nu bezig is, er niet
meer voldoende werk
zou zijn om vooral de
mensen die betrokken
zijn bij de aanloopacti
viteiten van nieuwe
projecten aan het werk
te houden. „We zijn nu
bezig met de afronding
van een booreiland en
er wacht een nieuw
project, het booreiland
voor de Stevin-groep.
De nieuwbouw- en con
structiekamers zijn
daar nog mee bezig.
Dit booreiland moet
medio dit iaar te water
worden gelaten. Daarna
wachten ons nog drie
of vier nieuwe projec
ten. Verder hebben we
de machinebouwactivi
teiten. Wij zijn hier in
staat om met alleen
van de scheepvaart-
nieuwbouw actief te
zijn, maar ook op het
gebied van de off-shore
en alle overige projec
ten te water. Dat we
dus mensen naar huis
zouden moeten sturen
omdat er niets te doen
valt is eenvoudig niet
waar."
Over de kansen om de
orderportefeuille vol
doende gevuld te hou
den merkte bedrijfsver-
tegenwoordiger de heer
Gaper op: „Dat weet je
nooit Maar het kost ge
zien de moeilijke situa
tie in de scheepsbouw
inderdaad grote moeite
om de orderportefeuille
gevuld te krijgen. In de
moeilijke situatie van
de scheepsbouw is nog
steeds geen kentering
merkbaar. Integendeel."
Over de oorzaken
merkt hij op: „Op dit
moment de uiterste
voorzichtigheid waar
mee opdrachtgevers te
werk gaan. Zeker de
buitenlandse maat
schappijen. De Duitsers
kampen met hetzelfde
probleem. De Japanse
scheepsbouw verkeert
eveneens in mineur. De
scheepsbouw kent nu
eenmaal een onvoldoen
de vraag naar nieuwe
schepen".
Een nieuwe ontwikke
ling binnen de scheeps-
nieüwbouw waaraan
het bedrijf denkt zijn
de gastankers. De grij
ze eminentie van het
bedrijf, de 78-jaxige
Cor Verolme, heeft on
langs wederom laten
weten mogelijkheden te
zien voor de bouw van
een gastanker van meer
dan driehonder duizend
ton (de normale maat
is nu circa 125 duizend
ton). Hiermee zou goed
koop aardgas uit het
Midden-Oosten kunnen
worden geïmporteerd.
Voor de voorbereiding-
skosten zijn al zo'n
twintig miljoen gulden
uitgegeven. De bouw
prijs wordt door Verol
me op een zeshonderd
miljoen gulden geschat:
de bouwtijd zou onge
veer drie jaar bedra
gen. Echter, de Neder
landse regering lijkt er
weinig voor te voelen
en ook andere mogelij
ke opdrachtgevers zien
er tot dusver geen
brood in. Ook de In
dustriebond NNV is
weinig enthousiast over
het mammoet-gastanker
initiatief van Verolme.
Districtsbestuurder Be
rkhout daarover: „Er
wordt een enorme op
hef over die gastankers
gemaakt. Ze bieden
echter geen uitkomst en
wel om twee redenen:
ten eerste is er geen
vraag naar. Recentelijk
zijn er nog zo'n zeven
tien opgeleverd, waar
voor nauwelijks werk
is. Ten tweede: er is bij
Verolme nauwelijks er-
varing met dit soort
projecten. Daarom vind
ik dat onverantwoorde
lijk gepraat".
„Problee
eem is echter dat
ook de andere sectoren
weinig oplossing bie
den", zo gaat Berkhout
verder. Door een hoe
veelheid vakmanschap
en ervaring is men nog
in staat een graantje
mee te pikken, maar
veel helpt dat ook niet.
Met de buitenlandse or
ders in de marine-sec
tor is het een trieste
zaak, in die zin, dat er
in de hoogontwikkelde
westerse wereld genoeg
capaciteit is om zelf
aan de behoefte te vol
doen. Daar zit men niet
op Nederland te wach
ten. De enige markt is
dus de derde wereld.
Hoogwaardig wapen
tuig, daar zijn wc sterk
in, maar de gewone
scheepsbouw kan over
al worden uitgevoerd.
De grote vraag is, wat
gaan we in de toekomst
aoen. Er is nu sprake
van een produktieplat-
form voor de Shell.
Maar daarbij zijn ook
Engelse kapers op de
kust. Als Verolme die
Shell-buit binnenhaalt
zon dat voor de werk
gelegenheid weer een
stap vooruitzijn".
De situatie is nu zo dat
de booreilanden voor
de Stevingroep en Pe-
tro Baltic qua voorbe
reiding afgerond zijn.
Dan is de continuïteit
er uit. De reële situatie
is dan: geen werk. Dat
is eigenlijk doodgrieze
lig".
Van werkgelegenheid
sprojecten met steun
van de overheid ver
wacht Berkhout niet al
te veel; „Al krijg je
daarmee een aardig
stuk staartwerk, de
prijzen daarvan zijn
doorgaans slecht".
Continuïteit
Eveneens begin dit jaar
analyseerde NKV-be-
stuurder Janmaat de si
tuatie bij Verolme-Ro-
zenburg als volgt: „Bij
mijn weten is er nog
geen grote order voor
het tweede deel van dit
jaar met een overloop
naar 1980. De proble
men ontstaan dan het
eerst bij de werkvoor-
bereidende afdelingen,
zoals tekenkamers en
aanbouwhallen. De
vraag is of de raad van
bestuur er in slaagt een
dusdanige order te krij
gen dat de werkbezet-
ting tot in 1980 kan
doorlopen. Daar zijn
we ongerust over en er
wordt voortdurend over
gesproken.
En over de positie van
de scheepsbouw in 't
algemeen: „Bij de klei
ne en middelgrote wer
ven zijn er toch nog
wel wat orders. Verol
me heeft zich echter al
tijd beziggehouden met
de bouw van mam
moettankers en die tijd
is voorbij. Dan is het
zoeken naar nieuwe ac
tiviteiten. Vooral bij de
RSV-VDSM bestaat de
noodzaak tot die verleg
ging. Maar het bedrijf
heeft zeker mogelijkhe
den om daar in te sla
gen".
Bij de VDSM, met 2300
man personeel dat di
rect en nog eens 1200
man personeel dat indi
rect bij de scheeps
bouw is betrokken
dacht men tot enkele
weken geleden niet dat
het dit jaar tot werke
lijk grote problemen,
werktijdverkorting of
ontslagen zou komen.
Afvloeiing
Behalve bij Verolme-
Rozenburg gaat het ook
de andere onderdelen
van het RSV-concem
niet voor de wind. De
vierhonderd oudere
werknemers bij Wilton-
Fijenoord, de Rotter
damse Droogdok Maat
schappij, Piet Smit en
Gusto krijgen een af
vloeiingsregeling, maar
of het bij dit aantal
blijft is de vraag. Ook
de bij NDSM-Amster
dam is de stemming
matig.
Volgens de onderne
mingsraad van dit be
drijf zijn orders voor
twee chemicaliëntan-
kers voor de Canadian
Pacific van dertigdui
zend ton elk onnodig
gemist. „Toen duidelijk
werd dat Van der Gies-
sen-de Noord de twee
schepen niet op tijd ge
reed kon krijgen is
door de RSV onvol
doende geprobeerd om
één of beide schepen te
laten bouwen bij de
NDSM of de VDSM".
Zowel bij Van der
Giessen als bij de RSV
wordt er op gewezen
dat het eerste schip in
dertien maanden moest
worden opgeleverd en
het tweede schip een
maand later. „Maar de
Japanners doen het nu
binnen de veertien
maanden", zo wordt in
kringen van de Beleids
commissie Scheeps
bouw gehoord. „Met
goede wal en het nodige
overwerk was dat best
gelukt. Daar hadden we
ook garanties voor wil
len geven", stelt een
ondernemingsraadlid
daar tegenover.
Bij Verolme-Rozenburg
is daarover eveneens
het nodige ongenoegen
ontstaan. Door de on
dernemingsraad van dit
onderdeel van het RSV-
concem wordt deze
gang van zaken uïtge- I
legd als een mogelijke
voorbode van een defi- 1
nitief afstoten van de
„natte poot", dat wil
zeggen ae sector nieuw
bouw erVoff-shore. Het
geen tot een leegloop
en nog grotere verlie
zen zou kunnen leiden,
is de opvatting. De
RSV-Ieiding ontkend
overigens dat het niet
bemachtigen van de or
der voor de beide sche
pen te wijten zou zijn
geweest aan de slechte
organisatie. „Geen en
kel Nederlands of West
europees bedrijf kon
dit aan binnen de ge- g
stelde tijd. Bovendien
was de prijs waarvoor
de schepen moesten
worden gebouwd zo
laag dat het verschil
met de kostprijs tot
enorme verliezen had
feleid". Zelfs met een
eelname van de over
heid had dit onverant
woordelijk geweest".
Inmiddels gaat het
overleg binnen het be
drijf, ondernemingsra
den, parlement en mi
nister Van Ardenne
over het dal waarin de
Nederlandse scheeps
bouw zich bevindt ver
der.
De bedrijfsleiding van
de RSV staat daarbij
noodgedwongen met de
rug tegen de muur in
de wetenschap dat er
bijna geen activiteit
meer mogelijk is zon
der een investeringssub
sidie van het ene minis
terie en een „verliespar-
ticipatic" van het ande
re, zoals het opvangen
van de verliezen door
de overheid tegenwoor
dig mooi heet. Maar
zelfs verliesgevende or
ders zijn nauwelijks te
krijgen.
Intussen wacht men bij
de RSV-VDSM op. bete
re tijden, indachtig het
roemrijke verleden van
de jaren zestig, waarbij
de afhankelijke positie
van de overheid op.dit
moment een nauwelijks
te accepteren feit blijkt
Of zoals ir. A. Stikker,
president-directeur van
de RSV onlangs in een
interview met deze
krant zijn gedachten
vorm gaf; „Toenemende
overheidsbemoeienis .is
een noodzakelijk
kwaad" en „Ik zal de
dag prijzen waarop .ik
weer als onafhankelijk
ondernemer de wereld
in kan gaan".
Zover is het nog niet
Voorlopig verkeert men
bij de RSV nog in het
stadium zoals plaatsver
vangend president van
de raad van bestuur A
Rijke dit onlangs for
muleerde bij de te wa-
terlating van het contai
nerschip Nedlioyd Ro
chester: „Alle krachten
worden momenteel ge
bundeld om te zorgden
dat de VDSM in de
toekomst zo efficiënt en
zo concurrerend moge
lijk zal kunnen wer
ken". „We hopen van
harte dat in samenwer
king met alle instanties
wegen en middelen ge
vonden kunnen worden
om door het diepe dal
van de eerstkomende
jaren heen te komen".
