Sc^e^daV ^S|C"
^£&r£$g&
&&&P*'?,a
„Die Grote Kerk, dat is niet alleen een monument voor de hervormden
WOENSDAG 21 MAART 1979
fï ,Y
■p* verl'
n>-
i&Jii
La
VD/SC/WW4
I s®n (fnaa^^ w° jlfpZ'^an d® saO n3afTV i23f. -roen 1
*°^a ^crfei ^^uo^ern V. ne9e?ia ^ett. °ïat eïtteest-,^a:
co^ rof*06 Aoe^s-oiie v me^" deral ac^ nden Ker^L co^'m 1
L uit „s P°®p B®Sr J°op h. d® vo°r t me®,iq. 0rOer5e d^nioE
door Kor Kegel
foto's JacquesZorgman
O
k /.TftlQ .^afl v^L«f '!LnöP tinS VoriC, ÜJ30 K„ O?
De koster klaagt: „Ik kan hier wel blijven hozenf" „Waar komt die rotiooi toch vandaan
Schiedam„Heb je 't
nou gezien, Jan?
Helemaal naar de
galiemiezen, hè?"
„Allemachtig nou zeg.
Dat gaat nog wel een
poepie duurder
worden. Als het maar
bij een paar ton blijft!
Die binten zijn stijf
verrot".
in de Lange Kerkstraat
staat Rinus Verlinde
sombermetzijn
handen in de zak.
„Tien jaar ben ik hier
nou koster, dik tien
jaar. En je ziet het
met de dag achteruit
gaan, echt, het is
hopeloos".
Ondertussen klimt Jan van
Lieshout de ladders af,
langs de muren van de
Grote Kerk. Halverwege
de steigers roept hij naar
beneden: „Man, man, je
had verteld dat de boe!
helemaal verhinnenweerd
was. Maar er is geen ene
mallemoer van over, joh!"
Op het kerkdak lopen wat
mensen heen en weer.
Het Delftsa aannemersbe
drijf Huurman is bezig
met herstel.
Teilen
Binnen, in de Grote Kerk.
Langs de banken, in de
zuidbetik, staan meer dan
tien emmers en teilen.
Koster Verlinde zit met dö
handen in het haar. „Ik
kan hier sodeju vvel blij
ven hozen! Maar daar ben
ik toch geen koster voor?
Als het maar even een
beetje geregend heeft,
kan je hier een plu opste
ken en word je nog zei
knat".
Zijn woorden worden
overstemd door orgelspel.
„Oh, dat is iemand die
aan het oefenen moet. Op
2 april is er hier een op
name, van de NCRV. Nou,
die lui mogen wel hopen
daJ het dan een beetje
braaf is," zegt Jan van
Lieshout. „Anders kan je
die plaat wel aan de wa
slijn hangen!"
Ophoesten
In de consistoriekamer.
Het fraaie lijmverfbehang
bladdert hier en daar,
maar, zegt Van Lieshout,
„hier is het tenminste
droog".
„Kapitalen gaat de restau
ratie kosten. Je kunt op
je klompen wel aanvoelen,
dat de mensen met een
bordje hervormd op hun
ias dat met geen mogelijk
<unnen ophoesten. Dat is
zo klaar als een klontje.
Het handjevol gemeentele
den, dat hier nog kerkt,
kan dat van zijn lang-zal-
ze-leven niet bij elkaar
hikken. Sen half miljoen,
daar gaai i et naar schat-*
ting om, en bij CRM zeg
gen ze dat het pas op de
begroting van 1962 kan.
Maar als we daarop wach
ten. is er van het kerkdak
rvets meer heel, Daarom
er een lening gesloten,
e.'ï daarvoor zaï onze ge-
-•& $nte toch moeten op-
J-. .i'en. Een inzameling
sactie is er dan wel ge
houden, omdat duidelijk is
dat de hervormde ge
meente dat geld niet
heeft, maar dat leverde
nauwelijks iets op- Dat
was een bedragje, dat in
geen verhouding staat tot
Jan van Lieshout wijst de
talrijke gaten in het dak
aan, „Ik lijk wel het vrij-
ki
Hielp, de I e as ter verzuipt!
dat halve miljoen. En om
nou een steentje bij te
dragen, althans, dat pro
beren we. daarom hebben
wij dat concert van aan
staande zaterdag op touw
gezet".
Jan van Lieshout is be
stuurslid van het comité
Schiedam Zingt. „Ach, wij
zijn gewoon vijf idealisten,
die vinden dat de kerk
ontstellend belangrijk is
voor Schiedam. Want het
gaat natuurlijk niet alleen
de hervormden aan. Het
is een monument, een ge
bouw dat er al eeuwen
staat, dat eerst ook nog
katholiek was en bij de
beeldenstorm protestants
werd. Zo vind je hier, bij
ïerken, ook nog we! een
hele rits hugenoten, en
Franse namen, en nou ja,
het is gewoon een histori
sche kerk".
Lijkenroof
Vijf Idealisten zijn Dolf
van Lieshout („geen fa
milie"), Jan Meulendijk,
Sjaak Duinkerken en
Kees Leeuwenstein. „Ons
comité bestaat nu negen
jaar. Tot nog toe hebben
wij ons alleen bezigge
houden met de kerst
zang, en ja, door die be
trokkenheid die dan met
zo'n keric onstaat ga je
toch graag wat meer
doen, zoals nu, voor het
eerst buiten de kerst om,
eer» soort benefietconcert
voor de restauratie van
het dak. Nou, die betrok
kenheid is er dus door
het comité Schiedam
Zingt, maar ook ïs er het
feit dat ik gemeentelid
ben. Ik ben hier gedoopt,
ik ben hier getrouwd en
ik heb hier belijdenis ge
daan, en, dat klinkt mis
schien een beetje mal,
hoor, maar je krijgt dan
toch een heel aparte
band met zo'n gebouw.
De mensen praten wel
eens over het behouden
van een monument, maar
als je dat gewoon al be
langrijk vindt, kan je na
gaan wat zo'n monument
voor jou betekent als je
er steeds weer mee te
maken kreeg".
„Dat geldt voor dominee
Jansen natuurlijk ook. Hij
is hier jarenlang predikant
geweest, heeft mijn oud
ste nog gedoopt, en
maakte een hele ge
schiedschrijving van de
Grote Kerk, ofweJ de Sint
Janskerk zoals 't vroeger
heette. Dominee Jansen is
altijd een grote voorvech
ter geweest voor het her
stel van de Grote Kerk en
daarom presenteert hij za
terdag de avond ook. Ja,
geweldig leuk, ja. Zo'n
negen jaar terug zal het
geweest zijn, dat hij hier
predikant was. In zijn his
torisch overzicht over de
erk heeft hij dingen
staan, dis eigenlij'k maar
wemig bekend zijn. Zo
h- "jft hij het over Liduina,
de Üikenroof van de heill-
Liduina, die niet in rfe
dduinakerk lag maar hier
in deze. De meeste Schie
dammers weten daar hele
maal niets van. Nou, en
zo is er meer. En daarem
is het een monument voor
de stad. Niet alleen de
hervormden, maar alle
Schiedammers zouden
deze kerk als een monu
ment moeten handhaven".
Duitse bezetter
Jan van Lieshout strijkt
een paar maal met zijn
duim over de wijsvinger.
„Voorlopig komt ae poen
van de hervormde ge
meente, die het niet
heeft Vergis je niet, de
gemeente 2it krap bij
kas! Sind3 een laar of
tien, vijftien, gaat het niet
zo voor de wind, en dat
komt niet alleen omdat Je
in heel Nederland een
tendens ziet dat mensen
minder naar de kerk
gaan, maar ook komt dat
door de stadsuitbreiding
van Schiedam. Toen
Groenoord erbij kwam,
verhuisden veel Schie
dammers, ook hervorm
den uiteraard, die kant
op en daarom werden zij
overgeschreven bij de
hervormde gemeente Ko*
De dertiende eeuwse Sint
■Jan staat nu een maand in
■de steigers. De resfauraf/e
van het dak is begonnenl
tfiel. Dat staat nog los
van elkaar: je hebt de
hervormde gemeente
Schiedam en Je hebt de
hervormde gemeente Ke
ttle!. Ja, in 1940 werd Ke-
thel wel bij Schiedam ge
trokken, want de Duitse
bezetter zei, waanzin, dat
gescheiden houden, dat
moet je niet doen
maar wij Nederlanders
hebben zo'n hokjesgeest
dat na de oorlog de her
vormde gemeenten toch
gescheiden bleven. Do
grens ertussen wordt
door de spoorlijn ge
vormd, bij Bijdci'f.. Sinds
er veel mensen over gin
gen van de hervormde
gemeente Schiedam naar
de hervormde gemeente
Kethel, ging de laatste er
wel bij varen, want de
gelden vloeiden niet naar
de gemeente Schiedam
terug. In Kethel is de ge
meente echt tot bloei ge
komen. Ik kan het weten,
want ik woon tegenover
de kerk daar, op het
Noordeinde, en elke zon
dag is het er weer even
druk".
„Ja, zou je die twee niet
samen kunnen trekken,
dat is iets waar ik mij
niet in meng, dat is mijn
zaak niet. Maar ik bedoel
ermee te zeggen, dat de
gemeente in Schiedam er
niet zo warmpjes bij zit.
Het lijken wel veel leden
nog te zijn, maar veel
daarvan komen niet meer
in de kerk. Zij staan nog
wel te boek, want de her
vormde gemeente houdt
ook de doopleden alle
maal nog bij, in tegenstel
ling tot andere, maar het
is niet echt representatief.
Vee) leden betalen, omdat
zij niet meer komen, geen
collectegeld meer, geen
kerkbelasting, en dat
scheelt natuurlijk. Wel is
de ledenadministratie met
de computer zo duur, dat
het haast tien gulden per
lid per jaar kost".
Maar ook al was het an
ders geregeld, zegt Van
Lieshout, dan was de res-*
tauratie van de Grote
Kerk niet alleen door de
hervormde gemeente
Schiedam te betalen. „Als
je eens kijkt naar wat er
allemaal weg is. De Lidui-
nakerk is gesloopt en
daar staat nu die flat.
Over de Veste. De Bethel-
kerk staat op het punt ge
sloopt te worden. In de
Goede Havenkerk zit nu
een bibliotheek, daar op
de Westfrankelandsedijk.
heidsbeeld!"
De Westerkerk is jaren
geleden afgebrand. Hoe
wel, als kerk was die ei
genlijk al in onbruik sinds
de Opstandingskerk was
neergezet, en de Wester
kerk deed toen nog dienst
als zondagsschool en
voor CJV-actïviteiten. Nu
staat de Kivêvaschool er.
Maar één voor een gaón
ze toch. Straks hou je
niks meer over. En als wij
op CRM hadden moeten
wachten, had je inderdaad
de Grote Kerk wel kunnen
afschrijven. De Zuidbeuk
fokt als een zeef'.
Middenschip
Jan van Lieshout laat het
2ien. Terwijl Rinus Vertin
de met zijn handen in
het haar zit temidden van
grote teilen, wijst hij naar
Boven: „Onder die goot
constructie daar zitten de
dakbinten. Die lijken we!
vermolmd. Langs de bui
tenmuur kan Ie het goed
zien. Die bruine vlekken,
dat is omlaaggesiroomd
roest, en dat is boven
helemaal in het hout ge
drensd, Bij de noardbauk
Is het precies zo. Daar
zijn ze nu op het dak be
zig, en ik ben mij lam
geschrokken toen ik het
zag. Niet, Rinus?"
De koster kijkt omhoog,
loopt naar het midden
schip, met voor de zeker
heid emmers in de hand.
„Dat gaat wel een paar
ton extra kosten. Jan,"
mompelt hij.
Aan het dak boven het
middenschip mankeert zo
te zien niets," zegt van
Lieshout. „Ik ben met de
kerst nog op zolder ge
weest en daar was net
nog vrij droog".
Hij gebaart naar alles wat
los en nat zit. „Daar bo
ven de trouwzaal, bij de
gerfkamer, gaat het ook
allemaal best. Ik lijk wel
het vrijheidsbeeld, hè?
Maar het komt nou alle
maal van boven".
„Toch snap ik het niet",
zegt Rinus de koster. „Ze
hebben in 1948 de kerk
voor het laatst gerestau
reerd op het orgel na, dat
gebeurde drie jaar gele
den nog. Maar toen in '48
hebben ze ook het dak
aangepakt. Kan je nagaan
hoe dat gebeurd is..."
„Ja," zegt Jan, „dat is
niet te vergelijken met
hoe Maasbach de Haven-
kerk heeft opgeknapt Wat
een paleisje is dat gewor
den, hè?"
..Zo zal het hier nooit
worden." Zegt de koster.
„Maar dat zegt niks na
tuurlijk. Dat is gewoon
een schitterend gebouw,
dat hoort bij Schiedam.
Kijk maar! Zie je die aar
dige plekjes daar in dat
glas-in-iood? Dat is van
onze lieve jeugd, pe vui
le..."
„Ach, dat is gelukkig het
ergste niet." zegt Jan van
Lieshout. „Met speciaal
gaaswerk kunnen wij daar
iets aart doen. Als wij niet
eerst het dak op onze
kop krijgen!"
In opdracht van de hervorm
de gemeente is de Delftse
aannemer Huurman bezig op
het kerkdak.
