a
Symposium
19
3
WOENSDAG 9 MEI 1979
SC/VD/WW4
De kunst
is om
adn ter
de oorzaak te komen
Wel eens een tennisarm ge
had? Een voelbalknie? Een
hernia misschien? 01 iets
simpels als een verstuikte en
kel? Kortom: een aandoening
waardoor bepaalde bewegin
gen pijnlijk of helemaal niet
meer mogelijk zijn? Iedere
huisarts besteedt een groot
deel van zijn dagelijks
spreekuur aan dit soort
klachten. Soms is de oorzaak
duidelijk en ligt de remedie
voor de hand, maar vaak ook
niet. En in dat gevaï kin er
een lange lijdensweg begin
nen. Dan krijg je als patiënt
te horen: mevrouw/meneer, ik
kan niets vinden. Of je word,
vaak maanden achtereen, be
handeld zonder merkbaar re
sultaat.
Fysiotherapeut Dos Winkels
uit Delft krijgt veel patiënten
die al van alies en nog wat
hebben geprobeerd om van
hun, zeg maar bewegingspan
af te komen. „Vaak gaat het
om iets simpels, iets wat echt
niet zo moeilijk te genezen
is", vertelt hij. „De kunst is
om erachter te komen wat er
precies aan de hand is. En
daar heb je m de eerste
plaats een uitgebreide kennis
van de anatomie voor nodig".
Huisartsen hebben die in de
regel niet voldoende paraat,
zo meent hij. Kunnen ze geen
oorzaak vinden? Geen nood,
een verwijsbriefje voor wat
röntgenfoto's is zo geschre
ven. Maar als die foto's niets
aantonen en eventuele bloed
en urineproeven al evenmin
uitkomst bieden, wordt het
lastig- Wat nu, denkt de dok
ter. Als patiënt denk je al
leen: ik wou dat iemand me
van mijn pijn afhielp.
Alternatief
Niet voor niets hebben de
meeste alternatieve genezers
een bloeiende praktijk. Wie
bij de traditionele genees
kunst geen baat vindt, pro-
door Christl Visser
beert sets anders. En lang
niet altijd tot zijn nadeel. Ook
de Koninklijke Nederlandse
maatschappij te bevordering
van de geneeskunst, een zeer
eerbiedwaardige instelling,
kon er niet meer omheen. On
langs werden er aanbevelin
gen opgesteld voor de toepas
sing van verschillende soorten
manuele therapie. Dat bete
kent een betere controle en
tegelijkertijd het begin van
erkenning.
Vijftig jaar geleden realiseer
de de Engelse arts James Cy-
riax zich ai dat manueel the
rapeuten, in de wandeling
vaak .krakers" genoemd, zo
vaak succes hadden dat het
van hoogmoed zou getuigen
om kwakzalverij te blijven
roepen. De theorieën achter
deze geneeswijzen vond hij
uiterst aanvechtbaar. Wat
hem interesseerde was het gat
in de erkende geneeskunst
waardoor duizenden en 'nog
eens duizenden niet van hun
klachten bevrijd werden. Hij
ging zich met die materie be
zig houden en ontwikkelde In
de loop der jaren een metho
de om onduidelijke bewe
gingsklachten op te sporen en
te behandelen. Dos Winkel
werd een van zijn vele volge
lingen.
Cedesiü usion eerd
Hij vertelt hoe hij na zijn-, stu
die fysiotherapie met geeste
lijk en lichamelijk gehandi
capte kinderen ging werken
en daar erg gedesillusioneerd
van raakte. ,3hj zijn afcs- ze
na zes maanden een hand#
kunnen bewegen. Voor mij
een te grote opgave". Hij
werd fysiotherapeut bij het
Nederlands Danstheater. „On
gelooflijk hoe die mensen met
hun lichaam omgaan- Ze we
ten precies hoe ze in elkaar
zitten". Bijna beter dan hij
het wist. „Ook als fysiothera
peut ben je tamelijk opper
vlakkig geïnformeerd over het
funktioneren van het mense
lijk lichaam" Hij wilde zich
specialiseren. En koos voor
de opleiding van de stichting
manuele geneeskunde in
Eindhoven.
Tijdens zijn eindexamen ont
moette hij James Cyriax voor
lu l „Die man vertelde
tangen, kwam met resultaten
waarvan itk dacht: of het is
onrm of die man is een abso
luut geme": Hij ging m Lon-
d' n stage kapen bij Cyriax en
kaam .'tuigd in Nederland
terug. v. „t hij geleerd had
mng hit, in zijn praktijk in
Dc-H'V toepassen. „Dat had oen
krankzinnig effekt. Patiënten
die jaren praktisch zonder
succes behandeld waren, gin
gen ineens ongelooflijk voor
uit Vage klachten kon ik
plotseling thuisbrengen. Het
ging zo snel dat er op een ge
geven moment een patiënten-
tekort ontstond, terwijl daar
voor iedereen eerst op de
wachtlijst moest. Dat heeft
zich nu gelukkig weer gesta
biliseerd. Er komen veel pa
tiënten van buiten Delft en
omgeving dus er is genoeg
werk".
Boven: Fysiotherapeut Dos Winkel bezig met het manipule
ren van de lendewen/els. In dit geval omdat er een zenuw
beklemd zat.
Links: Met de wervelkolom erbij legt hij uit hoe het in zijn
werk gaat Eerst oprekken (traktie) en dan een draaiende
beweging.
Rechts: En zo ging het vroeger, in het middeleeuwse lur-
kije. Het lijkt heel primitief, maar toch is er sindsdien in de
technieken niet zoveel veranderd.
MW>'i«SAAClÜï*4v«l. f
Volgeboekt
Winkel is nu lang niet meer
de enige die op deze wijze
werkt. Die methoden moeten
beter bekend raken, dacht hij
al snel. Met steun van de gro
te meester zelf, zette hij de
cursussen in Zoetermeer op.
Cursussen waarvoor grote be
langstelling bestond. Kenne
lijk hadden veel artsen en fy
siotherapeuten moeite met het
behandelen van spieren, pe
zen, banden en gewrichten.
„We zijn voorlopig helemaal
volgeboekt", zegt Winkel en
thousiast.
Waar komt die „wonderleer"
nu op neer? Winkel legt uit
hoe eenvoudig het in feite is.
De basis is zoals gezegd, een
grondige kennis van de anato
mie. Iedere spier, pees, band
en gewricht heeft een beperkt
aantal funkties. Als je precies
weet welke die funkties zijn,
is het niet moeilijk om te
checken wat er niet klopt
Wel moet je bekend zijn met
het verschijnsel dat bij som
mige aandoeningen de pijn
zich ergens anders voordoet
Cyriax heeft het hele lichaam
onderverdeeld in zones waar
binnen de pijn te herleiden is.
Zo kan iemand die iets aan
zijn nek heeft dat - soms - in
zijn arm voelen. En dan is
het niet de arm die behan
deld moet worden maar de
nek.
Diepe
massage
Is de oorzaak van de pijn
eenmaal vastgesteld, dan
volgt de therapie. In een aan
tal gevallen kan worden vol
staan met het uitoefenen van
druk op de plek van de aan
doening, dwars op de weefsel
richting. Een soort diepe mas
sage eigenlijk. In andere ge
vallen, zoals bij diverse vor
men van pees- en bandletsel,
wordt er een stof met een
ontstekingsremmende werking
in het weefsel gespoten. Bij
sommige hernia's wordt Jaag
in de rug een plaatselijk ver
dovende stof geïnjekteerd. En
bij andere aandoeningen is
het nodig om te „kraken",
een woord dat Dos Winkel
trouwens liever niet gebruikt
Hij heeft het over manipule
ren cn mobiliseren en verdui
delijkt: „Het is het herstellen
van de beweging in gewrich
ten die niet goed funktione
ren". Traktie, een vierde mo-
Foto's Theo Böhmers
gelijkheid, is het oprekken
van de wervelkolom en wordt
toegepast bij bepaalde nek-
en rugklachten.
In tegenstelling tot wat vaak
beweerd wordt, doet manipu
latie volgens Winkel meestal
weinig pijn. „Ik ken die ver
halen ook wel. „Gillende pijn"
wordt er dan gezegd, of „het
middel is erger dan de
kwaal". Maar dat is altijd
achteraf. Patiënten schrikken
wel vaak van' het geluid,
vooral hij nekmanipulaties
want die hoor je erg duide
lijk. Kijk, de meeste mensen
ervaren elke vorm van ingrij
pen als pijn. Ze zijn al ge
spannen en zenuwachtig en
dan gebeurt er iets wat mis
schien niet prettig is, maar
medisch gezien geen pijn kón
doen. Een tintelend gevoel,
dat is naar maar niet pijnlijk
en toch wordt het in de hui
selijke kring wel zo ge
noemd".
.Dacht je", zegt hij, „dat ik
er niet op let of patiënten een
bepaalde behandeling wel
kunnen hebben. Als iets echt
ontzettend zeer doet, zie je
dat aan iemands ogen. En pa
tiënten die verschrikkelijk
Zoetermeer In wijkcentrum
Meerzicht te Zoetermeer
wordt op zaterdag 12 mei een
symposium gehouden over on
derzoek- en (ni et-operatieve)
behandelmethoden van men
sen met hernia's en andere
lage rugklachten, gewrich-
tsaandoeningen en spier-,
pees- en bandletsels. Het gaat
hier om methoden die ontwik
keld zijn door de Engelse spe
cialist James Cyriax en waar
door veel patiënten die voor
heen met hun pijn bleven
rondlopen omdat de oorzaak
niet achterhaald kon worden,
nu een kans op genezing heb
ben. Het symposium is be
doeld als huldeblijk aan Cyri
ax omdat deze vijftig jaar ge
leden met zijn loopbaan be
gon.
Zoetermeer is als plaats geko
zen omdat daar ai sinds een
jaar of twee cursussen wor
den gegeven voor huisartsen
en fysiotherapeuten die zich
deze methoden eigen willen
maken. Het lesprogramma be
staat uit het leren herkennen
van allerlei soorten aandoe
ningen van gewrichten, spie
ren, pezen en banden, en het
toepassen van de geëigende
therapie. Daarvoor is een goe
de handvaardigheid vereist
want zowel het onderzoeken
als het behandelen gebeurt in
veel gevallen manueel, met de
handen dus.
Tijdens het symposium wor
den lezingen gegeven over
om. de werking van manipu
latietechnieken in de wan
deling 'kraken' genoemd en
de voor- en nadelen daarvan.
Een Nederlandse bijdrage
wordt geleverd door de ana-
esthesist H. M. Dagas en de
fysiotherapeut F. D- Winkel,
beiden uit Delft, die er zullen
spreken over het behandelen
van hernia's door laag in de
rug een plaatselijk verdoven
de stof in te spuiten.
nerveus zijn en zich niet kun
nen ontspannen, krijgen eerst
twee woken ontspanningsthe
rapie. Met iemand die er door
rijn angst als een plank bij
ligt, kan ik toch weinig begin
nen".
Kratje pils
„Iedere aandoening heeft zijn
eigen therapie", vertelt hij.
„Om een voorbeeld te noe
men: iemand tilt een kratje
pils op met een vooroverbui
gende beweging, een foute be
weging dus. Als er dan akuut,
van de ene sekonde op de an
dere pijn in de rug optreedt
en hij laat zich zo snel moge
lijk behandelen, dan gebeurt
dat door manipulatie. Krijgt
zo*n man pas de volgende
dag last, dan gaat het om een
niet-akute rugaandoening en
wordt er een traktie toege
past. En krijgt hij de volgen
de dag last, maar blijft hij er
een tijd mee doorlopen zodat
de pijn naar het been gaat
uitstralen, dan is de therapie
vaak een plaatselijke verdo
ving".
Omdat injekties niet door de
fysiotherapeut zelf mogen
worden uitgevoerd, is samen
werking met de (huis)arts of
specialist vereist. Ook voor de
fysiotherapeutische behande
lingen heeft een patiënt na
tuurlijk de verwïjsbrief van
zijn huisarts nodig. De Delft-
se huisarts Maarten Jonquière
werkt al een hele tijd samen
met Dos Winkel en de ander
fysiotherapeuten uit diens
praktijk. „Bij mij komt onge
veer één op de vijf patiënten
met een klacht over pijn bij
het bewegen". Er zijn soms
dagen dat ik denk; daar gaat
weer zo'n riekenfondsflap".
Jonquière werkt als docent
mee aan de cursussen in Zoe
termeer. „Toen ik voor het
eerst met die methoden ge
confronteerd werd, dacht ik:
ach, dat voelen kan ik ook
wel. Pas als je het gaat pro
beren, merk je dat je er wei
nig van terecht brengt, ook al
ben je huisarts. Je moet die
per kunnen voelen dan de op
pervlakte. Dóórvoelen in feite.
Bij iemand die zijn pols niet
goed kan bewegen moet je al
leen door kijken, onderzoeken
en voelen vast kunnen stellen
waardoor dat komt En er
rijn zoveel hele kleine ver
schillen in hoe iets aanvoelt,
dat leer je niet een-twee-drie.
Zo ben ik aan manipuleren
nog lang niet toe. Ik ben al
blij dat ik de speciale ïnjek-
tieteehnieken beheers en mijn
patiënten beter kan onderzoe
ken".
Uitkomst
Hij noemt het werken op ba
sis van de methoden door Ja
mes Cyriax ontwikkeld, een
uitkomst. „Er zijn een groot
aantal aandoeningen waar op
eratief niets aan te doen is.
De mensen die daar last van
hebben zijn met deze metho
den zeer gebaat". Met name
hernia-patiënten kunnen er
gelukkig mee zijn. Voor veel
van hen zat er tot nu toe wei
nig anders op dan de kiezen
op elkaar klemmen en de
pijn verdragen. „Hernia's",
vertelt Maarten Jonquière,
„ontstaan o.a. doordat de tus
senwervelschijven van de
wervelkolom in de loop van
het leven degenereren, in ver
val raken. Bij een akute her
nia raakt er een hard stukje
van zo'n schijf los. Er schiet
iets in mijn rug, wordt er dan
gezegd. Een hernia die lang
zaam ontstaat wordt veroor
zaakt doordat er een zacht
deeltje beklemd raakt".
Waarom bij niet-akute herni
a's injekties die een plaatse
lijk en tijdelijk verdovend ef
fekt hebben een blijvende re
medie bieden, is niet bekend.
Dos Winkel: „Het werkt ver
bazend goed, dat is het enige
wat vaststaat We gebruiken
een half procentsoplossing,
net afwaswater in feite. Ik
denk dat het te maken heeft
met het doorbreken van de
vicieuze pijncirkeL Pijn is iets
wat zichzelf in stand houdt
Voel je het even niet, dan
blijft het vaak weg. Omdat ie
mand pijn voelt, gaat hij rich
zo bewegen dat hij er het
minste last van heeft, maar
dat doet de aandoening geen
goed, in legended Een gefor
ceerde houding maakt het op
den duur alleen maar erger".
Leefregels
Waar Winkel en zijn mede-fy
siotherapeuten het meest mee
te maken krijgen rijn echter
nek- en schouderklachten.
Rugklachten komen op de
tweede plaats, gevolgd door
elleboog-, knie- en heupklach
ten. „Zestig tot tachtig pro-
cent van alle patiënten zijn te
helpen. Op voorwaarde na
tuurlijk dat de klachten een
lichamelijke oorzaak hebben.
Mensen die met allerlei span- j
ningen en problemen zitten
en daardoor rugklachten krij
gen, moet ik terug verwijzen
naar de huisarts of specialist.
Bij sommige aandoeningen
helpt de therapie slechts tijde-'
lijk. Toch zegt Winkel: „Het
grootste deel van de patiënten"
dat na verloop van tijd weer
terugkomt, heeft zich niet ge- •-
houden aan de leefregels. Een
behandeling bestaat niet enkel -
uit een injektie of een paar -*
keer manipuleren, maar ook
uit voorlichting. In de eerste
plaats nauwkeurige instruk-
ties over wat men na de be
handeling wel en niet mag
doen, en daarnaast adviezen
voor op langere termijn. En
je moet als patiënt verdomd
gemotiveerd rijn om die op te
volgen lang nadat de pijn
verdwenen is. Je riet mensen
met rugklachten bij wijze van
spreken direkt na de behan
deling al diep voorover bui
gen om de veters van hun
schoenen te strikken, dót is
de moeilijkheid. Mijn ervaring J
is dat de gemiddelde patiënt
weinig of niets van zijn eigen
lichaam afweet De „motori-"n
sche" intelligentie is laag. Was
dat niet zo, dan waren er veel
meer mensen te genezen".
Op de valreep zegt Winkel--'
nog: „Noem me alsjeblieft0-1
geen manueel therapeut De—
ben fysiotherapeut gespeciali
seerd in alles wat met bewe-a-
gen te maken heeft De me
thoden die ik en steeds meer—
anderen toepassen, hebben
niets alternatiefs. Erkenning-
speelt helemaal niet Het gaat
om een uitbreiding van de
traditionele geneeskunst, een
noodzakelijke uitbreiding, en
niet om een duistere zijtak".
