'Van een huys en erve staande
aan de zuidzijde van de
Schoolsteeg binnen Vlaardinge'
t
i
VRIJDAG 27 JULI 1979
K Waar de Schoolstraat zijn naam van heeft en wie er woonden
mi
gm
mm.i-
VD/SC/WWj
Scbööisif&al met Toren
Vlaardingen Een
Schoolstraat is te vinden
in practisch alle dorpen
en steden van Neder
land. Waar de naam
vandaan komt is een
voudig te raden: er heeft
een of andere school ge
staan, meestal in het
grijze verleden. Vlaar
dingen vormt geen uit
zondering. De Vlaar-
dingse Schoolstraat ligt
naast het stadhuis en
loopt van het West-
nieuwland naar de
Markt.
Twee feilen: in dat stukje
Schoolstraat is geen school
(meer) le vinden en de School
straat gaal gerenoveerd wor
den. Matthijs A.Slruijs, mede
werker van het Vlaardinys.
Gemeente Archief, heeft privé
een onderzoek gedaan naar de
naamgeving van de School
straat en naar de bewonings-
gosch it-do nis. Dat laatste had
zijn bijzondere interesse, om
dat een van zijn voorouders in
de Schoolstraat heeft gewoond.
We hebben voor het samen
stellen van deze pagina dank
baar gebruik gemaakt van zijn
werkstuk en de illustraties
daarbij.
'n School, maar welke?
Bij het zoeken naar de naam
gever van de Schoolstraat
gaan de gedachten meestal uit
naar de school die stond aan
de noordzijde van de straat op
de plaats van het huidige stad
huis. De straatnaam is echter
veel ouder dan de stichting
sdatum van die school en-
daarom moet er nóg een
school zijn geweest.
Uit de officiële eigendoms-ac-
ten van de huizen aan de
Markt, tussen de Maassluise-
dijk en de Schoolstraat, wordt
in de opgave van de aan deze
panden belendende percelen
regelmatig een school als west
elijke belending genoemd.
Voor alle duidelijkheid moet
gezegd worden dat dit de
school van de kerk betreft, de
parochiale school die onder
tc.jzicht stond van de heren
van de Drie Gerechten. Vlaar
dingen. Vlaardinger- Ambacht
en Zouteveen. later, na uit
koop van Zouteveen: van de
Twee Gerechten.
Deze parochiale school werd
in 1609 „wegens de menigte
der kinderen' te klein. Een
ruimer vertrek, want meer
dan één lokaal groot zal die
school niet zijn geweest, werd
gevonden in de „kerkloods",
die na een aanbesteding, tot
school werd ingericht. De
loods fungeerde tot 1665 als
school en moest toen verdwij
nen in verband met de bouw
van het noorderpand van de
kerk. De school werd daarna
gevestigd in een daarvoor spe
ciaal aangekocht pand op de
hoek van de Markt en de
noordzijde van de School
straat. Later werd in dat ge
bouw de Armenschool gehuis
vest. Hei werd daarna vervan
gen door een nieuwe Burger
school, die na nog onder ande
re dienst te hebben gedaan als
brandweerkazerne en secreta
riegebouw, in 1954 werd afge
broken voor de nieuwbouw
van het stadhuis
Twee schoolhuizen
Dat er twee schoolhuizen in de
Schoolstraat stonden, blijkt
ook uit de rekeningen van de
kerk. 1666 en 1667: betaling
voor schoorslcengeld van het
oude schoolhuis: vier gulden.
Idem voor het nieuwe school
huis; vijf gulden. 1671: Jan
Cornelisz. Quack, rietdecker,
verdient aan 't ouwe School
huis. voor arbeiisloon off gele-
vert rietacht gulden en der
tien stuivers.
Het is duidelijk dat met „nieu
we school" de school aan de
noordzijde wordt bedoeld. Af
gaande op de belendingen van
het huis „den Eenhoorn" stond
het oude schoolhuis in ieder
geval aan de zuidzijde van de
Schoolstraat. Om de plaats
nauwkeuriger te bepalen vol
gen we eerst de transporten
(officiële acten bij veranderen
van eigenaar) van Schoolstraat
9/li en dan blijkt als westelij
ke belending van dit pand vier
keer het schoolhuis te worden
genoemd. Namelijk in 1620.
1622, 1654 en in 1681. In 1658
komt eenmalig de benaming
stadsschool huis" voor.
De huizenrij verder langs
gaande vinden we in de trans
porten van Schoolstraat 23 ais
oostelijke belending in 1677
genoemd „een huis van de
kerk' en in 1611 en 1651 „het
SchoolhuisHet Schoolhuis is
daarmee geioeaJiseerd tussen
de nummers 9/11 en 23, wat
betekent dat de nummers
13/15 en 17/19 daarvoor in
aanmerking komen.
wijzing is een resolutie van
Twee Gerechten van 7 januari
1613geresol veert en de op
het verzoek van Scipio van
Ylen, schoolmeester, densel
ven geaccordeert dat men aen
huysinge sal doen timmeren
een camerken of verfrecA',
mits dat deselve timmcragie
niet en sal excederen de som-
me van hondert scvcnticn Ca-
rolus gulden...Zonder twijfel
wordt met „huysinge" het huis
van dc schoolmeester bedoeld
en op grond daarvan valt te'
veronderstellen dat met het
aan te bouwen vertrek niets
anders kan zijn bedoeld dan
het huidige pand Schoolstraat
13. of in ieder geval een deel
daarvan. Dat de schoolmeester
in 1613 wat meer ruimte wilde
hebben is verklaarbaar. Hoe
wel een dubbel pand, was het
huis toch bescheiden van om
vang en bovendien hield de
meester „hele en halve" kost-
kinderen: „hele" van buiten
Vlaardingen en „halve" van
binnen Vlaardingen. Zijn huis
werd tevens gebruikt voor al
lerlei kerkvergaderingen en
fungeerde als consistorieka
mer van de kerk.
Herkenbare contouren
Als wij de stadsplattegrond uit
Boxhorn's „toneel van Hol
land" goed bekijken (de repro
ductie was helaas te onduide
lijk om af te drukken op deze
pagina), dan zien wij aan de
zuidzijde van de Schoolstraat,
dicht bij de markt, een langge
rekt gebouw dat zich in weste-
iijke richting uitstrekt. Op het
eerste gezicht is dit een situatie
die niet meer bestaat en dus
onjuist lijkt ie zijn. Maar als
we de plattegrond tekening
van hot architectenbureau dat
de renovatie verzorgt erbij ne
men, dan kunnen deze oude
contouren met een paar een
voudige lijnen teruggeroepen
worden. Opvallend daarbij is
dat de verticale lijnen eindi
gen bij het punt waar voor het
eerst een dubbele bouw muur
is. Dat zou kunnen wijzen op
het feit dat de andere muren,
die enkel zijn. gewone binnen
muren waren.
•'f9- 5
De Schoolstraat rond 1900.
Schoolmeester
Of het Schoolhuis in oorspron
kelijke vorm tot ons is geko
men, kan slechts een uitge
breid, grondig en vooral des
kundig bouwtechnisch onder
zoek uitmaken. Toch zijn er
aanwijzingen die erop kunnen
duiden dat dit inderdaad het
geval is. Een belangrijke aan-
De bewoners
Het onderzoek naar de ge
schiedenis van de andere hui
zen in de straat werd vaak be
moeilijkt door verervingen en
tweede huwelijken, waardoor
de koper niet altijd optrad als
volgende verkoper. Via kleine
genealogische onderzoekjes
kon toch in de meeste gevallen
het verband worden vastge
steld.
Over de bewoners van de hui
zen. die niet altijd de eigenaar
waren, is weinig bekend. Inci
denteel zijn wel wat bewoners
op te sporen, maar dat zal erg
veel werk vergen. Opvallend
is dat de eigenaren van de
panden aan de Schoolstraat
dikwijls niet uit Vlaardingen
afkomstig waren. De her-
komstplaaisen van verschil
lende kopers zijn: Geervliet,
Vuren, Charlois. Rotterdam,
Bergen. Haarlem, 's Grave-
sande en zelfs een uit het
Zweedse Gotenburg. Wie heeft
het over de hedendaagse „im
port"?
Over de periode 1816-1880
wordt men geïnformeerd door
de Wijkregisters en door dc
Bevolkingsregisters. Om een
idee te geven van de maat
schappelijke status van de be
woners in die tijd volgen hier
hun beroepen: zeeman (het
gros), tuinder, timmerman,
schoenmaker, schipper, schip
persknecht. arbeider, fabriek
sarbeider. school vrouw, metse
laar. kuiper, stuurman, kapi
tein ter koopvaardij, pakhuis
baas. scheepmaker, agent van
politie, horlogemaker, zeilma
ker, torenkijker, winkelier,
werkster, verver, baakster,
koetsier, boetster, en dienstbo
de. Ook woonden er ooit een
rentenier en een leegloper, dus
twéé renteniers of twéé leeglo
pers.
Matthijs A.Struijs, die met veel moeite het
verleden van de Schoolstraat heeft
nageplozen, doet in zijn werkstuk een
suggestie. Hij wil de huizen van de
Schoolstraat na de renovatie allen een
eigen huisnaam geven. De resultaten van
zijn studie leveren genoeg namen op die
zich daarvoor lenen. Te beginnen met
Markt 18, stelt hij voor dat pand zijn oude
naam „Den Eenhoorn" terug te geven,
uiteraard met bijbehorend uithangsbord.
Voor de andere huizen in de straat stelt hij
de volgende namen voor; 7 „De
Torenkijker", 9 „De Hoffstede" of
„Vroetmoeders'Huis", uiteraard zal 15/19
dan weer ,,'t Ouwe Schoolhuys" heten, 23
„Neel Gerryts' Iluys'\ 25 „Het Zweden
'Huis" of „Gotenburg", 35 „Jop's Huys", 37.
„Poorterswonïng" of „Het Wcversliuis", 39
„De Turfman" of „Cleyn Proffijt", of,
natuurlijk, „De Schoenlapper" en 41 „De
Koopman". Matthijs Struijs verraadt zijn
afkomst niet en stelt dan ook voor, gezien
de binding van nummer 13 met dc familie
Struijs, dat huis de naam „De Vogel
Struys" te geven. En hij besluit: „Als deze
laatste suggestie inderdaad wordt gevolgd
dan beloof ik hierbij dc vervaardiging van
een gevelsteen met daarin een struisvogel
en de inscriptie „De Vogel Struys" voor
mijn rekening te nemen."
Do Schoolstraat vanaf de toren op de Markt. De foto stamt uit 1955.
rechtsonder het in aanbouw zijnde stadhuis.
Willem Struijs en zijn vrouw Alida den Admirant. Willem Struijs, zeilmaker,
koopt op 8 december 1882 van zijn schoonvader Maarten den Admirant,
huis en erf (Schoolstraat 13) voor 1600 gulden. Speciale conditie: de
verkoper huurt het huis om in te wonen voor twee gulder per week voor een
period» van 14 jaar.
Het eigendom van Willem Struijs. Schoolstraat 15/17/19/21 kocht hij op 28
november 1900 van Gerrit van Harrewijn op een publieke veiling voor 2650
gulden.
m
