99
ii
Metsie Kokee en
Elise Bravenboer
van
klachtenbureau
poli tieoptreden
DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1979
SC/VD/WW 4
Metste Kokee en
Elise Bravenboer
Politie staat teveel
als tegenstander van
het publiek op straat
Schiedam De politie is
een korps dat in het leven
is geroepen om de openba
re orde te handhaven en
uitvoering te geven aan
een aantal wettelijke re
gelingen. De politiemen
sen moeten dus onder
meer in staat zijn conflic
ten die zich op straat
voordoen op te lossen of
te sussen, vechtenden te
scheiden, ruziemakers te
kalmeren of aan te hou
den, vreemdelingen weg
wijs te maken in de rege
lingen die voor hen gel
den en de ware toedracht
van verkeersongelukken
te constateren. Maar er is
één onzekere factor in dit
alles: politiemensen zijn
mensen en mensen maken
fouten, dus ook agenten.
Dat lijkt wel heel begrij
pelijk, maar wie door een
fout van een agent wordt
benadeeld of althans
meent dat te zijn, kijkt
daar op zo'n moment heel
anders tegen aan. Dan
verwacht men dat de poli
tieman immer juist en
correct handelt. Maar dat
blijkt niet altijd het geval
te zijn.
Er lopen dan ook veel mensen
rond die in aanraking met de po
litie zijn geweest en daar klach
ten over hebben. Waar ze met
die klacht naartoe moeten, weten
zij meestal niet en als ze het al
wel weten, is het hen vaak teveel
moeite om er werk van te ma
ken. De wrok is er dan echter
wel en dan dat leidt niet bepaald
tot een goede verhouding tussen
burgers en politie bij een eventu
ele volgende confrontatie.
Twee leden van de Stichting
Rechtswinkel Schiedam, Metsie
Kokee en Elise Bravenboer, stu
dentes in de rechten, hebben
zich in dat soort problemen ver
diept en hebben het plan opgevat
een klachtenbureau te starten
voor mensen die het niet eens
zijn met de manier waarop de po
litie tegen hen is opgetreden. In
eerste instantie hadden zij ge
hoopt dat het Rotterdams Justi
tieel Klachtenburo als gespeciali
seerde organisatie een vestiging
zou openen in Schiedam. De re
den daarvoor was dat dat bureau
al ervaring heeft met de behan
deling van klachten tegen de po
litie en dat de Schiedamse politie
wat haar strafrechterlijke taken
betreft ook onder het Rotter
dams Openbaar Ministerie valt.
Maar het klachtenbureau heeft
tekort aan geld en mankracht
om een vestiging in Schiedam te
kunnen beginnen. Dus nemen
Metsie Kokee en Elise Braven-
boer die een dergelijk bureau
ook in Schiedam een noodzaak
vinden het initiatief. Zij hopen
binnenkort beginnen.
Klachten
Om een eerste indruk te krijgen
van wat er op dat gebied zoal
leeft in Schiedam, hebben zij de
spreekuren van de rechtswinkel
voor klachten ten aanzien van
politieoptreden opengesteld. „En
die klachten liegen er niet om,"
zegt Metsie. „Ik besef wel dat die
mensen maar één kant van het
verhaal vertellen, maar als je
weet wat er in Rotterdam alle
maal voor klachten binnenko
men en hoeveel er daarvan ge
grond zijn, dan schrik je toch wel
even."
Het grote probleem van klachten
tegen de politie indienen is dat er
geen duidelijke regels voor het
afhandelen ervan bestaan. De
ene klacht wordt, zo wijst de
praktijk uit, heel anders aange
pakt dan de andere. Ook twee
vrijwel identieke klachten wor
den soms heel anders behandeld.
De ene keer acht de officier van
justitie de klacht wel gegrond, de
andere keer niet Waarom, krijgt
de klager niet te horen. De ene
keer wordt er wederhoor bij de
politie toegepast en de andere
keer weer niet. Het is voor de
klager strikt onduidelijk en zeer
ontmoedigend. Bovendien moet
hij of zij er constant achter heen
blijven zitten om er zeker van te
zijn dat de klacht ook inderdaad
serieus wordt genomen en be
handeld wanneer die klacht niet
zo heel ernstig maar voor de be
trokken persoon toch van belang
is.
„Het probleem is natuurlijk ook
dat de mensen hun rechten niet
goed kennen. Ze weten niet hoe
en waar ze hun recht moeten ha
len. Daar hebben ze dan een
soort proffesionele begeleiding
voor nodig." meent Elise. „Maar,
al bieden wij die begeleiding dan
als het klachtenbureau er een
maal is, de mensen zullen toch
zelf actief bezig moeten blijven
met de zaak. Wij wijzen de weg
en begeleiden de klager, maar
nemen niet de hele behandeling
over."
Opvang
Het is dus de bedoeling dat het.
klachtenbureau niet enkel een
plek is waar men een klacht kan
indienen en verder maar moet
afwachten. Het klachtenbureau
krijgt meer de vorm van een
soort opvangcentrum.
Metsie:,.Kijk, de politic moet zich
behoorlijk gedragen. Dat is dui
delijk, maar dat is ook vaak
door Hans Dalmeijer
moeilijk. Aan de andere kant is
het voor mensen toch altijd al
erg vervelend om met de politie
te worden geconfronteerd. Die
komt niet voor niets, dan is er
iets onplezierigs aan de hand. De
contacten tussen burger en poli
tie zijn dan van beide ïijden erg
gespannen en dat mag nooit wor
den geforceerd. De politie moet
dat zien te voorkomen door haar
manier van optreden, ook al is
dat niet makkelijk."
Elise:„De politie straalt veel te
veel autoriteit uit en dat werkt
gewoon niet altijd gunstig. Inte
gendeel, het heeft vaak een ave
rechts effect. De mensen worden
agressiever of onredelijker door
die autoritaire houding van de
agenten. Het zou niet zo moeten
zijn dat de agenten en de mensen
op straat als tegenstanders tegen
over elkaar staan. Dat is nu wel
het geval. Als de politie wat soci
aler optreedt dan ze nu doet, zou
den veel onnodige moeilijkheden
zich niet voordoen."
Opleiding niet goed
Elise en Metsie zijn van mening
dat de opleiding van de politie-
mensen voor een groot deel
schuld is aan het soms verkeerde
optreden van de agenten op
straat. Agenten krijgen een oplei
ding van één jaar. Tijdens dat
jaar moeten ze een enorme hoe
veelheid wetskennis in hun
hoofd stampen. Daar ligt de na
druk veel meer dan op de daad
werkelijke hulpverlening en de
confrontatie met het publiek. De
agent die voor het eerst straat
dienst doet is op zijn taak nog
lang niet voldoende ve<.rbereid.
Een oudere en meer ervaren
agent de nieuweling laten verge
zellen gaat in de praktijk niet op,
daar er in de meeste korpsen on
voldoende oudere agenten zijn
om als mentor voor de jonge col
lega's te laten optreden. Ook bin
nen de politie zelf leeft die kri
tiek op de opleiding en de bege
leiding. Het gevolg is dat de jon
ge agenten vaak onzeker wor
den, niet weten waar ze aan toe
zijn en daardoor soms verkeerd
optreden of handelen. Echter
niet alleen de jonge, ook de ou
dere agenten leiden onder de on
zekerheid over wat wel en niet
juist is.
Hulpverlening
onvoldoende
„De kretologie van de jonge
agenten is vaak: we zijn geen so
ciaal werkers, we zijn politie
mensen," vertelt Elise. „2e heb
ben volgens mij het idee dat
hulpverlening een minderwaar
dig gedeelte van hun werk is en
dat boeven pakken pas je ware is.
Dat komt, denk ik, ook voort uit
die onzekerheid. Ze weten niet
wat ze moeten doen in bepaalde
situaties omdat hen dat niet is ge
leerd. Dan krijg je dat soort reac
ties en dan vallen er op straat
wel eens klappen waar dat niet
nodig was geweest als ze wat vas
ter in hun schoenen hadden ge
staan. Bovendien is de politie
zo'n bureaucratische instelling
dat ze er vaak niet weten wie ze
hun problemen moeten voorleg
gen."
„Ze zouden die opleiding dus
moeten veranderen," vindt Met
sie. „Weet je, het heeft niet zo
veel zin om alleen maar klachten
in te dienen en te zorgen dat die
goed worden behandeld. Je moet
naar de oorzaken zoeken. Nou,
die zijn wel bekend, dat hebben
we net verteld. Dus moeten ze
iets aan die oorzaken doen: het
systeem veranderen, de opleiding
veranderen en verbeteren. An
ders bereik je nog niets. Die
agenten zouden bijvoorbeeld niet
zoveel wetskennis opgedrongen
moeten krijgen. Ten eerste ver
geten ze er toch een groot deel
van omdat ze lang niet alles in
de praktijk kunnen gebruiken en
bovendien zouden ze die tijd dan
aan andere dingen zoals training
in hulpverlening kunnen beste
den."
Teveel wetskennis
Elise*."Nou, dat ben ik niet hele
maal met je eens. Ik denk dat
een agent wel degelijk een dosis
wetskennis nodig heeft. Hij kan
toch moeilijk op straat tegen ru
zie makende mensen zeggen:
even wachten mensen, ik zal het
eens even in het boekje nakijken.
Maar ik vind dat je wel gelijk
hebt dat er een betere selectie
moet worden gemaakt in wat ze
over de wet moeten leren en dat
er meer tijd aan hulpverlening
en sociale omgang moet worden
besteed."
Metsie:„Ja, verlengen van de op
leiding, dat zie ik ook wel zitten.
Als die tijd nuttig wordt ingevuld
en de opleiding aan de eisen van
deze tijd worden aangepast ten
minste. Ik vind namelijk dat de
agenten moeten leren wel naar
de geest maar niet altijd precies
naar de letter van de wet te han
delen. Maar om even terug te ko
men op dat behandelen van
klachten en het aanpakken van
het systeem, de functie van het
klachtenbureau moet volgens ons
tweeledig zijn. Je hebt de indivi
duele klachtenbehandeling en -
begeleiding en je hebt de structu
rele aanpak. Dat wil zeggen: we
willen trachten plaatselijk, hier
in Schiedam dus, en ook lande
lijk, maar dan in samenwerking
met andere klachtenbureau's en
dergelijke instanties, verandering
te brengen in de gang van zaken.
Plaatselijk zouden we bijvoor
beeld de politie kunnen active
ren iets aan hun gedrag te doen
en we zouden de gemeenteraad
kunnen stimuleren op het poli
tieoptreden toe te zien of zo. Dat
moeten we allemaal nog verder
bekijken als we eenmaal draaien.
We kunnen ons nu nog niet een
echt duidelijk beeld vormen van
hoe het in Schiedam toegaat
Daar hebben we meer informatie
voor nodig dan we nu hebben,"
Voorontwerp
Ondertussen ligt er voor de
tweede-kamercommissie een
voorontwerp klaar over klach
tenbehandeling omtrent politie
optreden. Daarin wordt voorge
steld de klachten die er in Ne
derland zijn centraal per arron
dissement te gaan behandelen.
De mensen moeten dan hun
klachten indienen bij het klach
tenbureau van de overheid in het
arrondissement waar ze wonen.
Reden voor hoofdinspecteur P,J»
van den Hengel in Schiedam om
zïch af te vragen of het initiatief
van Metsie en Elise niet dubbel
werk is. „Ik zie in een dergelijk
bureau absoluut geen bedreiging.
Ik kan me ook niet herinneren
dat wij ooit de deuren voor men
sen met klachten gesloten heb
ben gehouden. Maar als men lie
ver met een klacht naar een
klachtenbureau gaat, dan vind ik
dat prima. Uiteindelijk wordt
toch dezelfde procedure gevolgd
in de behandeling ervan als wan
neer men naar ons gekomen zou
zijn. Maar ik kan me voorstellen
dat men dat wel eens moeilijk
vind. Alleen, nogmaals, ik vraag
me af of ze hier in Schiedam dan
niet dubbel werk doen."
Niet centraal
Metsie en Elise menen van niet.
Zij geloven dat het voor de kla
gers veel aantrekkelijker is om
naar een bureau in hun eigen
plaats te kunnen gaan dan naar
een ondoorzichtige instantie in
het arrondissement. Bovendien is
er nog maar een voorontwerp dat
na behandeling een wetsontwerp
wordt en dan nog door de Twee
de Kamer moet worden bespro
ken om te worden aangenomen.
„Dat duurt dus nog een hele tijd
en dan werken wij allang." zeg
gen zij. „De tijd zal dan wel leren
wat het publiek met klachten het
meeste aanspreekt."
